Khai thác làng nghề dệt của người Chăm ở Châu Phong trong phát triển du lịch

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN
SAIGON UNIVERSITY
TẠP CHÍ KHOA HỌC
SCIENTIFIC JOURNAL
ĐẠI HỌC SÀI GÒN
OF SAIGON UNIVERSITY
Số 69 (03/2020)
No. 69 (03/2020)
Email: ; Website: />
KHAI THÁC LÀNG NGHỀ DỆT CỦA NGƯỜI CHĂM
Ở CHÂU PHONG TRONG PHÁT TRIỂN DU LỊCH
Exploiting the weaving village of Chăm people
in Châu Phong in tourism development
ThS.NCS. Vũ Thu Hiền
Trường Đại học Tài chính Marketing
TÓM TẮT
Làng nghề dệt của người Chăm ở Châu Phong được Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang quyết định công
nhận là làng nghề thủ công có lịch sử lâu đời. Đây là một trong những làng nghề dệt nổi tiếng ở Nam
Bộ, thể hiện tiềm năng thu hút du khách khi đến với Châu Phong. Tuy nhiên, phát triển du lịch nói
chung và du lịch làng nghề dệt ở Châu Phong nói riêng chưa tương xứng với tiềm năng. Bài viết, dưới
góc nhìn văn hóa học, phân tích giá trị văn hóa làng nghề dệt, đánh giá và đưa ra cách thức khai thác
làng nghề dệt trong phát triển du lịch ở Châu Phong.
Từ khóa: du lịch làng nghề, làng dệt Chăm Châu Phong, làng nghề dệt của người Chăm Islam, nghề dệt
ABSTRACT
The weaving village of Chăm people in Châu Phong was recognized by the People's Committee of An
Giang Province as a handicraft village with a long history. This is one of the famous weaving villages in
the South, showing the potential of attracting tourists to Châu Phong. However, tourism development in
general and weaving village tourism in Châu Phong in particular are not commensurate with the
potential. From a cultural perspective, the writer analyzes the value of weaving village’s culture,
evaluates and suggests ways to exploit the weaving village in tourism development in Châu Phong.
Keywords: trade village tourism, weaving village of Chăm people in Châu Phong, weaving village of

Chăm Islam, weaving

sớm, được xem là một nét sinh hoạt văn
hóa độc đáo của người Chăm. Thông qua
nghệ thuật sản xuất, những giá trị văn hóa,
lịch sử được kết tinh ở làng nghề dệt đã
phần nào thể hiện được một thực thể xã hội
mang đậm nét văn hóa tiêu biểu của người
Chăm.
Người Chăm ở An Giang theo tôn giáo
Islam, lao động nữ người Chăm Islam ít có
cơ hội tiếp xúc bên ngoài, nên họ chủ yếu

1. Mở đầu
Làng nghề thủ công truyền thống nói
chung và làng nghề dệt nói riêng được xem
là một trong những giá trị văn hóa “vô giá”
của tộc người sở hữu nó. Giá trị văn hóa
này không chỉ góp phần phát triển kinh tế
mà còn duy trì bản sắc dân tộc và là một
trong những yếu tố thu hút khách du lịch ở
nhiều nơi trong nước và quốc tế. Tại Việt
Nam, nghề dệt của người Chăm ra đời khá
Email:

74


VŨ THU HIỀN

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

làm nghề dệt vải ở nhà. Trước đây ở An
Giang, hầu như nhà người Chăm nào cũng
làm nghề dệt vải. Tuy nhiên, những năm
gần đây, nghề dệt vải của người Chăm khó
cạnh tranh nổi với hàng dệt công nghiệp,
phụ nữ Chăm không còn gắn bó với nghề
dệt. Vì vậy, cần có biện pháp bảo tồn, phát
huy giá trị làng nghề dệt của người Chăm ở
An Giang nói chung và làng nghề dệt của
người Chăm ở Châu Phong nói riêng.
Làng nghề dệt truyền thống của người
Chăm còn lưu giữ và phát triển đó là làng
dệt Châu Phong. Làng dệt Chăm Châu
Phong có vị trí thuận lợi cho việc kết nối
các điểm đến du lịch, vừa tiếp giáp với
biên giới Campuchia vừa chạy dài theo
dòng sông Hậu, sông Khánh Bình. Bên
cạnh đó, không gian sống nơi đây hiền hòa
và yên bình cũng tạo điều kiện thuận lợi
cho việc khai thác làng nghề dệt Châu
Phong của người Chăm cho hoạt động du
lịch. Hơn nữa, kết hợp với xu hướng du
lịch văn hóa đang mở rộng, việc khai thác
làng nghề truyền thống nói chung và khai
thác làng nghề dệt của người Chăm ở Châu
Phong trong phát triển du lịch nói riêng là
một nghiên cứu cần thiết trong giai đoạn
hiện nay.

2. Nội dung
2.1. Quan niệm du lịch làng nghề và
mô hình du lịch làng nghề
Tác giả Bùi Thị Hải Yến và Phạm
Hồng Long cho rằng: “Du lịch làng nghề là
loại hình du lịch khai thác các giá trị văn
hóa vật thể và phi vật thể, các sản phẩm do
nghề thủ công của làng nghề tạo ra như là
một đối tượng tài nguyên du lịch có giá trị,
được khai thác để phục vụ cho nhu cầu vui
chơi, giải trí, nghiên cứu tìm hiểu văn hóa,
tham quan du lịch, xem và/hoặc tham gia
vào các công đoạn sản xuất sản phẩm đặc
trưng của làng nghề đó, mang lại lợi ích

kinh tế cho địa phương và đất nước, góp
phần tôn vinh, bảo tồn giá trị truyền thống
văn hóa và tăng cường vai trò kinh tế của
làng nghề” (2009, tr. 70-71).
Mô hình chung cho du lịch làng nghề
ở các quốc gia là cho phép khách du lịch
được tham quan khu vực sản xuất, nơi họ
có thể cảm nhận được giá trị văn hóa
truyền thống trong mỗi sản phẩm được sản
xuất ra. Tham quan làng nghề mang lại
những lợi ích thiết thực như: du khách biết
đến giá trị văn hóa truyền thống của làng
nghề, thích thú với sản phẩm văn hóa tinh
tế, cảm nhận sự khéo léo của người thợ dệt
khi điều khiển những công cụ còn thô sơ

mà tạo ra được nhiều sản phẩm đa
dạng.v.v. Bên cạnh việc tham quan làng
nghề, du lịch làng nghề còn tổ chức cho du
khách được tham gia vào quá trình sản xuất
để tự sáng tạo sản phẩm riêng cho mình,
nhờ đó mang lại cho họ nhiều trải nghiệm,
khám phá thú vị trong chuyến du lịch làng
nghề, tạo cho du khách sự lưu luyến và
dành nhiều thời gian đối với làng nghề
hơn. Ngoài ra, đến với làng nghề, khách du
lịch còn có nhu cầu mua những sản phẩm
độc đáo từ làng nghề về làm quà tặng, làm
hàng lưu niệm, hay sử dụng sản phẩm đó
trong sinh hoạt hàng ngày. Cho nên, trong
mô hình du lịch làng nghề còn có các quầy
hàng bán hàng lưu niệm, sản phẩm của
làng nghề.
2.2. Khái quát về người Chăm ở
Châu Phong
Người Chăm Islam ở An Giang thuộc
nhóm cộng đồng Chăm Nam Bộ, có chung
nguồn gốc lịch sử lâu đời với người Chăm
cư trú ở Trung Bộ. Từ thế kỷ XV đến XIX,
do nhiều nguyên nhân lịch sử khác nhau,
cộng đồng Chăm Islam đã dời khu vực
Trung bộ, di cư đến Campuchia, sau đó lại
về An Giang sinh sống dọc theo 2 bờ sông
75

SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY

No. 69 (03/2020)

Hậu. Người Chăm cư trú chủ yếu thuộc ba
huyện là An Phú, Châu Phú và Tân Châu
thuộc tỉnh An Giang. Ở Tân Châu, người
Chăm cư trú chủ yếu trên địa bàn xã Châu
Phong với dân số là 2.472 người (Niên
giám thống kê tỉnh An Giang, năm 2009).
Châu Phong cách biên giới Việt Nam –
Campuchia 23 km và cách Châu Đốc một
chuyến phà, có vị trí địa lý thuận lợi nằm
gần thị xã Châu Đốc và thành phố Long
Xuyên – những trung tâm kinh tế và du
lịch An Giang, cũng như ở vị trí thuộc
tuyến đường xuyên Á đến Campuchia.
Điều này cho thấy sự thuận tiện của giao
thông trong những chuyến du lịch xuyên
Á. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc thu
hút khách du lịch trong và ngoài nước đến
tham quan và tìm hiểu về làng nghề dệt của
người Chăm ở Châu Phong.
Bên cạnh đó, người Chăm ở Châu
Phong sống tập trung thành làng. Văn hóa
Chăm ở Châu Phong mặc dù vẫn giữ một
số giá trị văn hóa Chăm truyền thống, song
họ đã có sự giao lưu, tiếp biến văn hóa với
một số dân tộc trong quá trình cộng cư, đặc
biệt là chịu ảnh hưởng của tôn giáo Islam.

Điều này, tạo cho văn hóa Chăm ở Châu
Phong có sự độc đáo và khác biệt ngay với
người Chăm ở các khu vực khác như Ninh
Thuận và Bình Thuận. Chính sự khác biệt
trong văn hóa Chăm ở Châu Phong, cũng
tạo ra nét độc đáo trong hoạt động kinh tế
truyền thống. Đặc biệt, là nghề dệt thổ cẩm
từng phát triển ổn định từ khoảng đầu thế
kỷ XIX đến khoảng thập niên 60 của thế kỉ
trước. Một trong những lí do nghề dệt thổ
cẩm Chăm ở đây còn lưu giữ đến hôm nay
là bởi tục “cấm cung” (con gái lớn lên
không được ra ngoài, chỉ ở trong nhà dệt
vải hay thêu thùa, vì vậy, bất cứ người phụ
nữ Chăm nào cũng biết dệt thổ cẩm), cho
dù tục này hiện nay không còn nữa.

2.3. Làng nghề dệt của người Chăm ở
Châu Phong
Nghề dệt vải là nghề thủ công truyền
thống của người Chăm, được phát triển liên
tục trong cộng đồng Chăm. Nhiều làng
nghề chuyên dệt vải đã ra đời và trở nên
nổi tiếng như ở Ninh Thuận – Bình Thuận
có Hữu Đức, Chương Thiện hay Mỹ
Nghiệp, còn ở tỉnh An Giang là Châu
Phong. Từ những dụng cụ thô sơ, tự tạo
đơn giản, bằng đôi tay khéo léo và sự cần
mẫn, người phụ nữ Chăm đã tạo ra những
sản phẩm dệt tinh tế, đa dạng, độc đáo

phản ánh lịch sử văn hóa người Chăm. Khi
kinh tế tự cung tự cấp, hầu như gia đình
người Chăm nào ở Châu Phong cũng có
khung dệt để dệt vải. Phụ nữ Chăm ở Châu
Phong bị hạn chế tham gia các hoạt động
ngoài xã hội, họ thường quanh quẩn trong
gia đình để làm việc nội trợ và dệt vải. Vì
vậy nghề dệt trở thành truyền thống, một
nghề gắn với người phụ nữ Chăm nơi đây.
Trước năm 1975, nhiều gia đình người
Chăm ở Châu Phong có hoạt động sản xuất
chính là dệt, và nghề dệt của họ là hàng
hóa được mang đi buôn bán. “Trước năm
1975, sản phẩm thổ cẩm Chăm ở Châu
Phong rất hưng thịnh, không những nổi
tiếng trong nước mà còn có mặt ở hầu hết
các nước Đông Nam Á như: Campuchia,
Lào, Thái Lan, Myanmar, Malaysia,
Indonesia và cả Ấn Độ” (Chu Khánh Linh
và Nguyễn Dương Tùng Vy, 2016, tr.398).
Từ sau năm 1975, nghề dệt của người
Chăm ở An Giang có lúc suy giảm vì
không cạnh tranh nổi với hàng ngoại nhập.
Cũng có thời gian nghề dệt phát triển trở
lại do nhu cầu thị trường tăng, và nhờ việc
hỗ trợ của chính quyền nhằm duy trì và
củng cố nghề dệt cổ truyền. Tuy nhiên,
“hiện nay làng nghề dệt Chăm đang đối
mặt với nguy cơ mai một do sản phẩm khó
76

VŨ THU HIỀN

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

tiêu thụ, mẫu mã chưa đa dạng, thiếu lực
lượng nghệ nhân kế thừa và sắc thái văn
hóa dân tộc cũng dần bị phai mờ do tác
động của quá trình thương mại hóa” (Bùi
Thị Phương Mai, 2016, tr.390-391). Năm
1999, Hợp tác xã dệt Châu Giang ở Châu
Phong được thành lập, “tập trung được
khoảng 20 hộ gia đình, với khoảng 40 nghệ
nhân (phụ nữ) để học nghề và tạo ra những
sản phẩm cung cấp cho thị trường trong và
ngoài nước” (Nguyễn Quang Việt Ngân và
Dương Trường Phúc, 2018, tr.218). Các
nghệ nhân đã tìm tòi, nghiên cứu để nắm
bắt tình hình thị trường, đẩy mạnh việc đa
dạng hóa về chủng loại và mẫu mã sản
phẩm để đáp ứng thị hiếu của khách hàng.
Các sản phẩm dệt bao gồm trang phục như:
váy, áo, khăn, nón; hay các sản phẩm dùng
trong sinh hoạt, trang trí, hàng lưu niệm
như: túi xách, giỏ xách, drap nệm, khăn trải
bàn, khăn choàng.v.v.
Để làm ra các sản phẩm độc đáo, các
nghệ nhân Chăm ở Châu Phong đã sử
dụng:

 Công cụ dệt: gồm ba bộ phận chính
là sa quay chỉ, khung kéo canh và khung
dệt. Trong quá trình sản xuất người Chăm
thể hiện tính sáng tạo của mình qua việc
cải tiến khung dệt, bằng cách dùng kỹ thuật
ròng rọc, dây giật và chân đạp kết hợp,
giúp người thợ dệt giảm nhẹ sức lao động
và tăng năng suất nhanh hơn 5 lần so với
khung dệt đưa thoi theo cách phóng tay
truyền thống.
 Nguyên liệu: trước đây, người
Chăm tự trồng dâu, nuôi tằm ươm tơ nên
sử dụng tơ tại chỗ để dệt, tạo ra những sản
phẩm dệt mềm mại, tinh xảo. Đồng thời,
họ cũng tận dụng những nguyên liệu từ
thiên nhiên để làm thuốc nhuộm như:
“dùng vỏ cây “Pahud” để tạo màu vàng,
nhựa cây “Klek” để nhuộm màu đỏ, trái

mặc nưa để tạo màu đen, vỏ và lá cây chàm
cho màu xanh, vỏ cây “lahku” và trái
“thơmơ” nấu chung sẽ cho màu đỏ sậm,
tinh chất trong tổ của một loài kiến sống
trên cây nấu chung với phèn chua và trái
sứa cho màu tím đỏ…” (Bùi Thị Phương
Mai, 2016, tr.391). Khi nhuộm, người thợ
nấu nước phẩm màu sôi trong những nồi to
và nhúng từ từ những cuộn sợi chỉ dệt. Sau
khoảng 15 đến 20 phút, sợi đã thấm đều
màu, sợi được vớt ra nhúng vào nước lạnh,

sau nữa vớt ra rồi đem phơi khô. Đặc điểm
các màu nhuộm của người Chăm rất bền, ít
bị phai khi giặt và phơi nắng, có độ sáng
bóng và tạo ra sắc thái riêng cho sản phẩm
dệt Chăm.
Hiện nay, do không còn sản xuất tơ,
nguyên liệu tơ mua từ Đà Lạt giá thành cao
nên thợ dệt Chăm chuyển sang dùng chỉ
dệt công nghiệp cho hầu hết sản phẩm, chỉ
dùng tơ để dệt trang phục lễ hội và trang
phục cưới. Các nguyên liệu nhuộm tự
nhiên ngày càng khan hiếm, nên người
Chăm thay thế bằng thuốc nhuộm hóa chất
cho sợi công nghiệp.
 Kỹ thuật dệt: thể hiện qua hai kiểu
dệt cơ bản là dệt thổ cẩm và dệt xà rông.
Dệt thổ cẩm là kiểu dệt tạo hoa văn trên
khung dệt, còn dệt xà rông là kỹ thuật tạo
hoa văn ikat trong lúc nhuộm chỉ. Hoa văn
trang trí các sản phẩm dệt phong phú và đa
dạng, thường lấy chủ đề từ thiên nhiên
như: bông dâu, bông bứa, mặt võng, mặt
đệm, mặt cưa, kẻ sọc, ô vuông, zic zắc, hoa
mây… phù hợp với luật tục của đạo Hồi
không sử dụng hình tượng để trang trí, tạo
nên sắc thái riêng cho sản phẩm dệt.
Nghề dệt là nghề truyền thống, tồn tại
và phát triển liên tục trong cộng đồng
Chăm. “Ở An Giang, làng nghề dệt của
người Chăm tại xã Châu Phong, thị xã Tân

Châu đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh quyết
77


SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY

No. 69 (03/2020)

định công nhận là làng nghề thủ công có
lịch sử lâu đời và nổi tiếng khắp vùng Nam
Bộ từ những năm trước 1975” (Bùi Thị
Phương Mai, 2016, tr. 390). Làng nghề dệt
của người Chăm nơi đây không chỉ đem lại
hiệu quả kinh tế mà còn chứa đựng nhiều
giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Chăm.
Tuy nhiên, khi nhà nước thực hiện chính
sách mở cửa, các mặt hàng công nghiệp
nước ngoài tràn vào Việt Nam, lấn át các
mặt hàng thủ công. Do đó, làng nghề dệt
của người Chăm ở An Giang đang có xu
hướng bị thu hẹp, thợ dệt Chăm thu nhập
không đủ trang trải cuộc sống, nên chuyển
sang làm các nghề khác. Theo tác giả
Nguyễn Quang Việt Ngân và Dương
Trường Phúc “Châu Phong hiện nay có gần
1.000 hộ với gần 5.000 đồng bào Chăm,
nhưng chỉ có khoảng 20 hộ làm nghề dệt
thổ cẩm” (2018, tr.220). Vì thế, cần có
những giái pháp để bảo tồn và phát triển
làng nghề dệt, tránh nguy cơ nghề dệt

Chăm ở An Giang bị mai một.
2.4. Thực trạng việc khai thác làng
nghề của người Chăm ở Châu Phong
trong phát triển du lịch
Làng nghề dệt truyền thống của người
Chăm ở An Giang nằm trong khu vực có
vị trí giao thông thuận tiện, thuận lợi cho
việc di chuyển của du khách tới tham
quan. Vị trí địa lý này có thế mạnh vừa có
đường thủy vừa có đường bộ để du khách
dễ dàng di chuyển đến làng nghề dệt Châu
Phong của người Chăm ở An Giang. Đặc
biệt, với ví trị nằm trên tuyến giao thông
xuyên Á tới Campuchia, Châu Phong đang
có thế mạnh khai thác nguồn khách du lịch
trong và ngoài nước. Tuy nhiên, hệ thống
cơ sở hạ tầng đến với làng dệt Châu Phong
chưa thực sự đáp ứng sự thuận tiện trong
kết nối các tuyến, điểm du lịch. Chẳng
hạn, như việc vận chuyển trên tuyến

đường bộ liên kết điểm tham quan từ làng
nghề dệt Châu Phong đến các thánh đường
và khu du lịch sinh thái Búng Bình Thiên
còn hẹp, mặt đường còn lồi lõm. Đường
thủy đưa khách từ Campuchia đến neo đậu
ở bè nổi du lịch Châu Phong còn chật hẹp
và thiếu khang trang. Các phương tiện vận
chuyển và di chuyển nối các điểm tham
quan còn hạn chế.

Sản phẩm từ nghề dệt của người Chăm
độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa tộc
người, thể hiện qua việc họ biết tận dụng
nguồn nguyên liệu từ thiên nhiên làm thế
mạnh. Những sản phẩm này đã từng nổi
tiếng, không chỉ được tiêu thụ trong nước
mà còn được bán ra nước ngoài. Tuy nhiên,
làng nghề dệt của người Chăm đang gặp
nhiều khó khăn do sản phẩm dệt truyền
thống vừa thiếu nguồn nguyên liệu tự
nhiên, công cụ sản xuất thô sơ, năng suất
lao động thấp, vừa bị sản phẩm công
nghiệp lấn át, cũng như sản phẩm dệt chưa
đa dạng, chủ yếu là các sản phẩm khăn, áo,
túi xách, ba lô, ví… và chưa có sự đầu tư
cao. Mặc dù vậy, sản phẩm dệt của người
Chăm ở Châu Phong vẫn thể hiện được sự
tài hoa của người thợ dệt, với những sản
phẩm sản xuất đơn lẻ, từng chiếc, do đó
mang đậm dấu ấn tình cảm và cá tính của
người thợ, khác với sự sản xuất hàng loạt
của hàng công nghiệp. Đây chính là điều
du khách mong muốn được cảm nhận và
tiêu dùng. Để khách du lịch mua sản phẩm
dệt nhiều hơn, nghệ nhân Chăm cần có sự
sáng tạo, tạo ra được các sản phẩm lưu
niệm đặc trưng, giới thiệu nét văn hóa độc
đáo của tộc người mình đến với khách du
lịch.
Ngoài ra, làng nghề dệt Châu Phong

nằm trong không gian văn hóa Chăm Islam
chan hòa và yên bình. Du khách đến đây sẽ
được cảm nhận các giá trị văn hóa Chăm
78


VŨ THU HIỀN

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Islam độc đáo và khác biệt. Đây thực sự là
điểm mới lạ, thu hút đối với khách du lịch
khi đến với làng nghề dệt Châu Phong. Du
khách khi đến điểm du lịch nào đều mong
muốn cảm nhận những khác biệt, những
đặc trưng văn hóa riêng. Mặc dù làng nghề
dệt Châu Phong đã tạo được không gian
văn hóa để thu hút du khách. Tuy nhiên,
các dịch vụ du lịch ở đây còn nghèo nàn, vì
thế khó tạo ấn tượng để khai thác trong
phát triển du lịch.
Qua chuyến khảo sát thực tế (tháng
8/2016) và phỏng vấn một số hướng dẫn
viên (tháng 02/2020) dẫn khách đoàn tham
quan làng nghề dệt ở Châu Phong, chúng
tôi nhận thấy, làng nghề dệt hiện chỉ dừng
ở mức là một điểm tham quan trong
chuyến du lịch, chưa trở thành điểm đến du
lịch. Cụ thể: với câu hỏi tác giả đặt ra là:
Anh/ chị nhận xét gì về làng dệt Châu

Phong trong phát triển du lịch? Cả ba
hướng dẫn viên được phỏng vấn đều trả
lời: làng dệt Châu Phong là một điểm tham
quan trong các điểm đến ở An Giang, làm
phong phú thêm điểm đến du lịch An
Giang. Tuy nhiên, làng dệt Châu Phong
chưa thể trở thành điểm đến độc lập.
Đến làng nghề dệt, khách du lịch
thường mua khăn làm kỷ niệm vì giá rẻ
(vài chục ngàn đồng) và mang dấu ấn làng
nghề. Các mặt hàng khác ít được mua vì
không có điểm đặc sắc và nhiều mặt hàng
trùng với các địa phương khác. Nếu chỉ
tham quan làng dệt Chăm thì chưa đến 15
phút là hết, vì qui mô nhỏ và các dịch vụ
du lịch ở đây còn nghèo nàn. Khách du lịch
xem nghệ nhân biểu diễn dệt vải thì đứng
nhìn một lúc là hết hào hứng. Nhưng nếu
khách du lịch xem những nghệ nhân dệt
vải, hướng dẫn viên hát một bài như bến
nước tình yêu, chiếc khăn Mat’ra, khách du
lịch rất thích thú và tán thưởng, vừa xem

vừa quay clip rất say mê. Điều này chứng
tỏ nếu chỉ đưa khách du lịch đến xem dệt
vải và mua sắm sản phẩm dệt trong hoạt
động du lịch làng nghề dệt Chăm ở Châu
Phong, hoạt động du lịch như vậy tại làng
nghề dệt của người Chăm thật đơn điệu và
khó phát triển. Nó không tạo sự hứng thú

tham quan và mua hàng từ khách du lịch.
Hướng dẫn viên du lịch năng động, đưa
thêm vào việc tham quan chỉ có hoạt động
nhìn từ du khách, còn là hoạt động nghe và
xem trình diễn bài hát phù hợp ngữ cảnh,
tạo cho buổi tham quan thêm sinh động,
khách du lịch nảy sinh những cảm xúc tích
cực, kéo dài thời gian tại điểm đến và dễ
dàng mua sắm sản phẩm trong trạng thái
tích cực.
Từ thực tế này, chúng tôi nhận thấy
cần tìm cách khai thác làng nghề và sản
phẩm làng nghề trong hoạt động du lịch.
Khách du lịch bên cạnh việc tham quan, họ
có nhu cầu được tìm hiểu văn hóa làng
nghề, trải nghiệm, tham gia vào quy trình
sản xuất tạo ra sản phẩm cho riêng mình.
Do đó, khai thác làng nghề dệt của người
Chăm cần tập trung vào các mảng như du
lịch tham quan làng nghề, với việc kết hợp
trình bày nét đẹp văn hóa để khách du lịch
có những cảm nhận, xúc cảm với hoạt động
tham quan làng nghề; tìm hiểu và trải
nghiệm các quy trình sản xuất ra sản phẩm;
sản phẩm làng nghề đặc trưng và sản phẩm
lưu niệm độc đáo; du lịch tìm kiếm cơ hội
kinh doanh từ khách du lịch.v.v.
Bên cạnh đó, tỉnh An Giang đã có sự
quan tâm và đầu tư trong xúc tiến du lịch
làng nghề, nhiều chương trình, dự án,

chính sách được đưa ra. Cùng với việc
người Chăm đã nhận thức về việc khôi
phục làng nghề thông qua hoạt động du
lịch. Song nguồn thu từ nghề dệt hiện nay
còn thấp, thu nhập không ổn định, nên thợ
79


SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY

No. 69 (03/2020)

dệt người Chăm trong làng nghề dệt Châu
Phong đang có xu hướng giảm và chuyển
sang nghề thêu may. Vì vậy, chính quyền
ở An Giang cần có nhiều động thái hơn
nữa để giữ gìn, bảo tồn và khai thác làng
nghề dệt truyền thống trong phát triển du
lịch. Thông qua du lịch, làng nghề truyền
thống có cơ hội được phát huy, lớp trẻ
tham gia vào giữ gìn nghề dệt truyền
thống. Du lịch phát triển gắn với làng nghề
dệt thực sự là thế mạnh để khôi phục và
phát huy làng nghề, đồng thời nâng cao
đời sống cho người Chăm và thu hút lao
động Chăm ở Châu Phong tham gia vào
nghề dệt truyền thống.
2.5. Cách thức khai thác làng nghề
của người Chăm ở Châu Phong trong
phát triển du lịch

Qua thực trạng khai thác làng nghề dệt
Châu Phong trong du lịch, chúng tôi nhận
thấy, cần có sự kết hợp các điểm đến tham
quan với làng nghề dệt Châu Phong. Điều
này có nghĩa là kết hợp các điểm đến là các
làng nghề tại tỉnh An Giang, trong đó có
tham quan làng nghề dệt Châu Phong. Có
thể tổ chức tour cho khách du lịch tham
quan làng nghề dệt Châu Phong cùng với
các điểm đến khác như thánh đường
Mubarak, thánh đường Jaminul Azhar.v.v.
Hoặc kết hợp du lịch tham quan làng nghề
dệt với du lịch sinh thái tại Búng Bình
Thiên của người Chăm. Du khách có thể hít
thở không khí trong lành, thưởng thức
khung cảnh đồng quê thanh bình, nhận biết
các nguyên liệu địa phương dùng trong
nghề dệt, chèo thuyền, đánh bắt cá.v.v. Du
khách cũng có thể sinh hoạt cùng người dân
để cảm nhận đời sống của người Chăm.
Khai thác làng nghề dệt ở Châu Phong
của người Chăm bằng cách để du khách
trải nghiệm một ngày làm thợ dệt. Khách
du lịch có thể tìm hiểu quy trình để tạo ra

sản phẩm dệt, nghệ nhân dệt hướng dẫn du
khách tự tạo ra sản phẩm cho họ, tự tay
khách du lịch dệt một sản phẩm, hay chỉ là
thực hiện công đoạn hoàn tất sản phẩm với
việc thêu tên du khách lên sản phẩm .v.v.

Đồng thời, để cho không gian làng nghề
thêm sức hấp dẫn, cần bổ sung các giá trị
văn hóa truyền thống của người Chăm vào
sinh hoạt làng nghề dệt như vừa dệt vừa kết
hợp nghệ thuật biểu diễn tạo ra mô hình du
lịch làng nghề dệt của người Chăm ở Châu
Phong có tổ chức bài bản, hấp dẫn khách
du lịch hơn.
Có thể thấy, phát triển du lịch gắn với
làng nghề cần có sự quy hoạch mang tính
đồng bộ và chuyên nghiệp. Do đó, cần có
sự phối hợp giữa các bên tham gia du lịch.
Cụ thể :
- Đối với chính quyền địa phương: cần
có những chính sách và định hướng phát
triển du lịch gắn với làng nghề một cách cụ
thể, tạo sự bền vững. Trước hết, Chính
quyền địa phương cần đầu tư cơ sở hạ tầng,
đưa ra định hướng và chính sách phát triển
du lịch làng nghề dệt rõ ràng. Sau nữa,
chính quyền cần có những chính sách đãi
ngộ những nghệ nhân Chăm giỏi nghề dệt;
ưu đãi bước đầu đối với các doanh nghiệp
kinh doanh du lịch khi đầu tư khai thác du
lịch làng nghề dệt của người Chăm ở Châu
Phong; hỗ trợ các làng nghề về vốn, cơ sở
vật chất ban đầu để những nghệ nhân dệt
sống được với nghề, đồng thời khuyến
khích và đào tạo nghề hướng dẫn du lịch
cho người Chăm bên cạnh đào tạo nghề

dệt; quảng bá và có định hướng giữ gìn,
khai thác làng nghề dệt.v.v.
- Đối với các doanh nghiệp kinh
doanh du lịch: cần tìm hiểu nhu cầu của du
khách, để định hướng quảng cáo, giới thiệu
sản phẩm ấn tượng; doanh nghiệp kinh
doanh du lịch am hiểu về du khách, các
80


VŨ THU HIỀN

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

dịch vụ du lịch, tư vấn và quảng cáo, xúc
tiến du lịch cho làng nghề, tham gia xây
dựng các dịch vụ du lịch trọn gói và giới
thiệu làng nghề tới du khách; phối hợp với
cộng đồng Chăm xây dựng các chương
trình du lịch hợp lý, tạo điểm nhấn đối với
làng nghề khi đưa du khách tham quan và
trải nghiệm.
- Đối với người Chăm: phát huy giá trị
truyền thống văn hóa làng nghề dệt, tạo ra
nhiều sản phẩm độc đáo hơn nữa để giới
thiệu tới du khách trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, để sản phẩm dệt nơi đây trở
thành sản phẩm du lịch, thì bản thân những
người thợ dệt Chăm cần sáng tạo, cởi mở
hơn khi tham gia thị trường lao động du

lịch. Sự tham gia của cộng đồng Chăm là
nhân tố quan trọng trong quá trình triển
khai giá trị của làng nghề dệt vào phát triển
du lịch nơi đây, từ khâu hướng dẫn tạo ra
sản phẩm, giới thiệu sản phẩm, cho đến
bán sản phẩm lưu niệm. Những nghệ nhân
Chăm giỏi nghề dệt cần truyền sự đam mê
nghề và hướng dẫn giới trẻ Chăm quay lại
với nghề dệt truyền thống.
Trong quá trình triển khai thực hiện
cần lưu ý:
Khi quảng cáo và giới thiệu du lịch
làng nghề Chăm Châu Phong, cần tận dụng
thế mạnh các phương tiện truyền thông đa
phương tiện, các trang mạng xã hội; đặc
biệt, cần nhấn mạnh điểm khác lạ độc đáo
của làng nghề dệt của người Chăm ở An
Giang so với các làng nghề truyền thống
khác. Có thể sử dụng những biểu tượng và
ngôn ngữ thật cuốn hút, gây sự tò mò muốn
khám phá như “làng nghề độc nhất dành
cho phụ nữ Chăm”, “cảm nhận sắc màu từ
thiên nhiên”.
Xây dựng cơ sở hạ tầng, dịch vụ du
lịch đáp ứng nhu cầu tối thiểu khi đi du
lịch của khách từ vận chuyển, lưu trú, ăn

uống, tham quan làng nghề dệt, cho đến
trải nghiệm cuộc sống của cộng đồng
Chăm tại làng nghề dệt.

Đào tạo nguồn nhân lực du lịch là
người Chăm, bên cạnh đào tạo nghề dệt
truyền thống cho họ. Đây chính là nguồn
nhân lực đáp ứng tốt nhất nhu cầu tìm hiểu
văn hóa làng nghề dệt Châu Phong của
người Chăm cho du khách. Việc ý thức
được ưu thế của sản phẩm làng nghề dệt và
vai trò làng nghề dệt truyền thống trong
phát triển du lịch của người Chăm ở Châu
Phong sẽ góp phần trong việc bảo tồn và
phát triển làng nghề dệt truyền thống.
Tập trung cải tiến sản phẩm dệt vừa
độc đáo, vừa đa dạng và phong phú. Tập
trung trồng dâu nuôi tằm, để tạo ra nguồn
nguyên liệu từ thiên nhiên, phục vụ nhu
cầu tìm đến sự độc đáo từ du khách. Chú
trọng sản xuất mặt hàng lưu niệm, thế
mạnh về sản phẩm khăn mat’ra và cải tiến
quy trình dệt sao cho du khách có thể tự
tham gia sản xuất, tạo sản phẩm của riêng
mình. Làng nghề dệt vừa chịu áp lực về
nguồn nguyên liệu tự nhiên khan hiếm, vừa
chịu sự cạnh tranh của các sản phẩm công
nghiệp với sự đa dạng mẫu mã, chất lượng
tốt mà giá thành thấp. Do đó, để sản phẩm
dệt đáp ứng được nhu cầu của du khách,
chắc chắn người thợ dệt Chăm cần thổi hồn
văn hóa tộc người vào sản phẩm của mình,
để du khách cảm nhận được giá trị văn hóa
qua các sản phẩm dệt.

3. Kết luận
Làng nghề dệt của người Chăm ở
Châu Phong là làng nghề truyền thống đã
từng nổi tiếng không chỉ trong nước mà
còn được biết đến ở nước ngoài. Quá
trình phát triển làng nghề dệt tuy có
nhiều bước thăng trầm, song vẫn được
duy trì và nhận được nhiều sự quan tâm
của cộng đồng Chăm, Nhà nước và chính
81


SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY

No. 69 (03/2020)

quyền địa phương.
Khai thác làng nghề dệt của người
Chăm nói chung và làng nghề dệt ở xã
Châu Phong nói riêng gắn với phát triển du
lịch là một trong những chiến lược có tính
hiệu quả vì vừa bảo tồn và phát huy giá trị
văn hóa làng nghề, vừa tạo công ăn việc
làm, tăng thu nhập cho người lao động
Chăm ở Châu Phong, mang lại hiệu quả
kinh tế, đồng thời thu hút lực lượng lao
động quay lại với nghề. Tuy nhiên, để thực
hiện được điều này đòi hỏi phải có những
phân tích, đánh giá về làng nghề dệt của
người Chăm ở Châu Phong trong phát triển

du lịch, từ đó có cách thức khai thác làng

nghề dệt của người Chăm ở Châu Phong
trong phát triển du lịch một cách phù hợp.
Trong bài viết này, qua việc trình bày về
làng nghề dệt Chăm Châu Phong để nhận
diện những giá trị văn hóa có thể trở thành
sản phẩm du lịch văn hóa, chúng tôi có
đánh giá khả năng tham gia phát triển du
lịch của làng nghề dệt Châu Phong. Từ đó,
theo kinh nghiệm phát triển du lịch làng
nghề, chúng tôi đưa ra cách khai thác dựa
trên quan điểm khắc phục khó khăn, phát
huy lợi thế và chú trọng, triển khai đồng bộ
từ chính quyền địa phương, nhà kinh doanh
du lịch, đến sự tham gia của chính cộng
đồng Chăm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Đoàn Lê Minh Khởi. (2019). Một số giải pháp phát triển làng nghề dệt Châu Phong gắn
với hoạt động du lịch. Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Định hướng khai thác các giá trị
văn hóa Chăm trong phát triển du lịch An Giang, An Giang, tr. 143-151.
Chu Khánh Linh & Nguyễn Dương Tùng Vy. (2016). Thực trạng phát triển du lịch cộng
đồng tại làng dệt Châu Phong tỉnh An Giang. Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Văn hóa
đồng bào Chăm với việc đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững đất nước, An Giang,
tr.398-406.
Bùi Thị Phương Mai. (2016). Bảo tồn và phát triển làng nghề dệt thủ công truyền thống
của dân tộc Chăm An Giang. Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Văn hóa đồng bào Chăm với
việc đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững đất nước, An Giang, tr.390-397.
Nguyễn Quang Việt Ngân & Dương Trường Phúc. (2018). Vai trò nghề dệt truyền thống

của người Kinh – Chăm – Khmer trong định hướng phát triển du lịch văn hóa ở tỉnh
An Giang. Sách Xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù đồng bằng sông Cửu Long - Lý
thuyết và thực tiễn. NXB Đại học Quốc gia TP.HCM, tr.216-229.
Trần Kiều Quang. (02/5/2015). Nghề dệt của người Chăm ở An Giang.
/>Bùi Thị Hải Yến (chủ biên). 2009. Tài nguyên du lịch. Hà Nội: NXB Giáo dục.

Ngày nhận bài: 16/12/2019

Biên tập xong: 15/3/2020

82

Duyệt đăng: 20/3/2020