Tiếp cận và phân tích động thái giá cả lạm pháp của việt nam trong thời kỳ đổi mới bằng một số mô hình toán kinh tế
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (962.99 KB, 159 trang )
i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u
c a riêng tôi. Các s li u, k!t qu# nêu trong lu$n án là
trung th%c và chưa t(ng công b trong b*t kỳ m,t công
trình nào.
Tác gi# lu$n án
Vương Th Th o Bình
ii
L I C M ƠN
Lu$n án ñư.c hoàn thành dư0i s% hư0ng d1n khoa h2c c a PGS.TS.
Hoàng ðình Tu*n và PGS.TS. Hoàng Y!n. Tôi xin bày t9 lòng bi!t ơn sâu s
c#m ơn Khoa Toán kinh t! trư?ng ð@i h2c Kinh t! Qu c dân ñã cho nhiCu ý
ki!n quý báu vC chuyên môn.
Trong th?i gian làm nghiên c u sinh, tôi nh$n ñư.c nhiCu s% quan tâm và
ñ,ng viên c a khoa Cơ b#n, Ban Giám hi u c a trư?ng ð@i h2c Ngo@i thương
G nơi tôi ñang công tác. Trong quá trình vi!t lu$n án, tôi cũng nh$n ñư.c nhiCu
ý ki!n góp ý quý báu c a các chuyên gia kinh t! t( các vi n nghiên c u trong
nư0c như Vi n Nghiên c u Giá c#, Vi n Nghiên c u Kinh t! Trung ương,
Trư?ng ð@i h2c Kinh t! Qu c dân. Tôi xin trân tr2ng c#m ơn.
Nhân dKp này, tôi xin chân thành c#m ơn cơ sL ñào t@o G Vi n ðào t@o
Sau ñ@i h2c trư?ng ð@i h2c Kinh t! Qu c dân ñã t@o ñiCu ki n r*t thu$n l.i ñM
tôi hoàn thành chương trình nghiên c u này.
iii
M CL C
TRANG PHP BÌA
LRI CAM ðOAN....................................................................................................................................................i
LRI CVM ƠN........................................................................................................................................................ ii
DANH MPC CÁC TZ VI[T T\T................................................................................................................... v
DANH MPC CÁC BVNG ................................................................................................................................ vi
DANH MPC CÁC HÌNH.................................................................................................................................vii
PH]N M^ ð]U................................................................................................................................................... 1
TaNG QUAN........................................................................................................................................................ 6
CHƯƠNG 1 ...........................................................................................................................9
M TS
LÝ THUY T CƠ B N V
L M PHÁT THEO CÁCH TI P C#N MÔ
HÌNH......................................................................................................................................9
1.1. Gi0i thi u chung vC l@m phát ........................................................................................................................ 9
1.1.1. Khái ni m l@m phát..............................................................................................9
1.1.2. Các che s ño lư?ng l@m phát ............................................................................10
1.1.3. Cách tính ti l l@m phát .....................................................................................16
1.1.4. Phân lo@i l@m phát..............................................................................................16
1.1.5. Tác ñ,ng c a l@m phát ñ i v0i tăng trưLng kinh t! ...........................................18
1.2. M,t s mô hình phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát.............................................................................21
1.2.1. M,t s mô hình phân tích giá c# G l@m phát theo lý thuy!t kinh t!....................22
1.2.1.1. Mô hình ñư?ng Phillips ..................................................................................22
1.2.1.2. Mô hình l@m phát cou kéo...............................................................................23
1.2.1.3. Mô hình l@m phát chi phí ñqy .........................................................................26
1.2.1.4. Mô hình l@m phát theo trư?ng phái tiCn t .....................................................27
1.2.1.5. Mô hình l@m phát theo quan ñiMm kỳ v2ng ....................................................31
1.2.1.6. Mô hình l@m phát theo trư?ng phái cơ c*u .....................................................33
1.2.2. Mô hình kinh t! lư.ng phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát ............................37
1.2.2.1. M,t s mô hình chusi th?i gian ñơn bi!n phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát ....37
1.2.2.2. M,t s mô hình chusi th?i gian ña bi!n phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát .....41
1.3. Tóm t
PHÂN TÍCH TH+C TR NG DI.N BI N GIÁ C
/ L M PHÁT C0A VI1T NAM
GIAI ðO N 1986/2008 ......................................................................................................45
2.1. Ditn bi!n l@m phát trong th?i kỳ ñui m0i .................................................................................................45
2.1.1. Giai ño@n 1986G1991 .........................................................................................48
iv
2.1.2. Giai ño@n 1992G1998 .........................................................................................54
2.1.3. Giai ño@n 1999G2003 .........................................................................................56
2.1.4. Giai ño@n 2004G2008 .........................................................................................58
2.2. Phân tích m,t s y!u t #nh hưLng ñ!n l@m phát Vi t Nam giai ño@n gon ñây..................................61
2.2.1. Vnh hưLng c a y!u t tâm lý, kỳ v2ng..............................................................61
2.2.2. Vnh hưLng c a s% thay ñui s#n lư.ng ...............................................................63
2.2.3. Vnh hưLng c a s c giá th! gi0i .........................................................................66
2.2.4. Tác ñ,ng c a tăng trưLng tiCn t .......................................................................68
2.3. Tóm t
XÂY D+NG MÔ HÌNH PHÂN TÍCH ð NG THÁI GIÁ C
/ L M PHÁT VI1T
NAM GIAI ðO N G8N ðÂY ..........................................................................................78
3.1 M,t s kinh nghi m nghiên c u vC ditn bi!n giá c# G l@m phát theo ti!p c$n mô hình ......................79
3.1.1. M,t s nghiên c u trên th! gi0i .........................................................................79
3.1.2. M,t s nghiên c u vC ditn bi!n giá c# G l@m phát Vi t Nam ............................87
3.2. Xây d%ng mô hình phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát theo ti!p c$n ñư?ng Phillips.....................92
3.2.1. Xây d%ng mô hình .............................................................................................93
3.2.2. Mô t# s li u và th ng kê các bi!n.....................................................................96
3.2.3. ðo lư?ng kho#ng chênh l ch s#n lư.ng ............................................................97
3.2.4. Ư0c lư.ng mô hình và phân tích k!t qu#...........................................................99
3.3 Xây d%ng mô hình phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát theo ti!p c$n mô hình kinh t! lư.ng ñơn
bi!n........................................................................................................................................................................105
3.3.1. Mô hình ARIMA mùa vy ñM d% báo l@m phát Vi t Nam ................................105
3.3.2. Mô hình phyc hzi trung bình phân tích ñ,ng thái giá c# .................................109
3.4. Tóm t
M TS
KI N NGH:......................................................................................................116
KI N NGH: V NH;NG NGHIÊN C=U TI P THEO..............................................119
NH;NG CÔNG TRÌNH C0A TÁC GI ðà CÔNG B ............................................120
TÀI LI1U THAM KH O................................................................................................121
PH L C...........................................................................................................................128
v
DANH M C CÁC T@ VI T TAT
AD
Tung cou (Agrregate Demand)
AS
Tung cung (Agrregate Supply)
BP
Cán cân thanh toán (Balance of Payments)
CPI
Che s giá tiêu dùng
CSTK
Chính sách tài khoá
CSTT
Chính sách tiCn t
EIA
Cơ quan Thông tin Năng lư.ng M• (Energy Information
Administration)
EUR
ðzng Euro
FED
Cyc d• tr• Liên bang M• (Federal Reserve System)
GDP
Tung s#n phqm qu c n,i (Gross Domestic Product)
IMF
Qu• tiCn t qu c t! (International Monetary Fund)
M2
Bao gzm M1 c,ng v0i các tho# thu$n mua l@i qua ñêm, ñô la
Châu Âu, các qu• hs tương trên thK trư?ng tài chính, tiCn gƒi
ti!t ki m và tiCn gƒi có kỳ h@n
NHNN
Ngân hàng Nhà nư0c Vi t Nam
NHTM
Ngân hàng Thương m@i
NHTW
Ngân hàng Trung ương
NSNN
Ngân sách Nhà nư0c
TCTK
Tung cyc Th ng kê
TTTC
ThK trư?ng tài chính
USD
ðzng ñô la M•
VND
ðzng Vi t Nam
WTO
Tu ch c thương m@i th! gi0i (World Trade Organization)
vi
DANH M C CÁC B NG
B#ng 2.1: Ti l l@m phát và t c ñ, tăng trưLng GDP giai ño@n 1986G2008 .............................46
B#ng 2.2: Myc tiêu và th%c titn c a ti l tăng trưLng, l@m phát ...............................................65
B#ng 2.3: Thay ñui d% tr• ngo@i h i c a Vi t Nam 2000G2006 ..........................................70
B#ng 2.4: Ti phon M2/GDP c a Vi t Nam, Thái Lan, Trung Qu c...................................73
B#ng 2.5: KiMm ñKnh ADF vC tính d(ng c a chusi l@m phát và t c ñ, tăng M2 giai ño@n
1995M1G2008M10 ...............................................................................................................74
B#ng 2.6: KiMm ñKnh nhân qu# Granger quan h l@m phát và t c ñ, tăng M2 giai ño@n
1995M1G2008M10 ...............................................................................................................75
B#ng 2.7: KiMm ñKnh nhân qu# Granger quan h l@m phát và t c ñ, tăng M2 giai ño@n
1995M1G2003M12 ...............................................................................................................75
B#ng 3.1: Mô t# các bi!n cơ sL và ký hi u sƒ dyng ............................................................97
B#ng 3.2: Tóm t
B#ng 3.4: KiMm ñKnh tính d(ng c a các bi!n trong mô hình theo ti!p c$n ñư?ng Phillips .............100
B#ng 3.5: Ư0c lư.ng mô hình theo các ñ, dài trt khác nhau............................................101
B#ng 3.6: D% báo l@m phát CPI quý I năm 2009...............................................................105
B#ng 3.7: KiMm ñKnh tính d(ng c a LCPI giai ño@n 2004M01G2009M05 .......................107
B#ng 3.8: Mô hình SARIMA(p,d,q)×(P, D, Q)s c a LCPI................................................108
B#ng 3.9: D% báo l@m phát CPI tháng 6G9 năm 2009........................................................109
B#ng 3.10: KiMm ñKnh DF c a LCPI_VH..........................................................................111
vii
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1.1: Quan h l@m phát và tăng trưLng.........................................................................21
Hình 1.2: Mô hình chi tiêu quá kh# năng cung ng ............................................................24
Hình 1.3: Chi phí tăng ñqy giá lên cao ................................................................................27
Hình 1.4: Mô hình l@m phát c a Aukrust G EFO .................................................................33
Hình 2.1: L@m phát và tăng trưLng Vi t Nam giai ño@n 1986G2008 .........................................47
Hình 2.2: L@m phát và tăng trưLng Vi t Nam giai ño@n 1992G2008 .........................................47
Hình 2.3: Ti l l@m phát và t c ñ, tăng trưLng GDP giai ño@n 1986G1991...............................49
Hình 2.4: Ti l l@m phát và t c ñ, tăng trưLng GDP giai ño@n 1992G1998...............................54
Hình 2.5: Ti l l@m phát và t c ñ, tăng trưLng GDP giai ño@n 1999G2003...............................57
Hình 2.6: Ti l l@m phát và t c ñ, tăng trưLng GDP giai ño@n 2004G2008...............................58
Hình 2.7: Kho#ng chênh l ch s#n lư.ng giai ño@n 1986G2008............................................64
Hình 2.8: Giá dou thô trên th! gi0i trong giai ño@n 1995G2008...........................................67
Hình 2.9: Quan h giá dou th! gi0i và l@m phát Vi t Nam giai ño@n 1995G2008...............................68
Hình 2.10: Tăng trưLng M2 c a Vi t Nam, Thái Lan và Trung Qu c giai ño@n 1998G2007 ...........70
Hình 2.11: M2/GDP c a Vi t Nam giai ño@n 1998G2007 ...................................................71
Hình 2.12: L@m phát và t c ñ, tăng M2 t( 1996G2007 .......................................................71
Hình 3.1: Kho#ng chênh l ch s#n lư.ng ư0c lư.ng theo HPGAP và TGAP .....................................98
Hình 3.2: ðz thK bi!n thiên c a các bi!n trong mô hình theo ti!p c$n ñư?ng Phillips ........99
Hình 3.3: Ditn bi!n che s CPI giai ño@n 1995G2008........................................................106
Hình 3.4: Lư.c ñz tương quan c a LCPI (Correlogram of LCPI) ....................................107
Hình 3.5: ðz thK ditn bi!n che s văn hoá thM thao gi#i trí ................................................110
Hình 3.6: Lư.c ñz tương quan c a LCPI_VH...................................................................111
1
PH8N MB ð8U
1. SC cEn thiJt cKa ñN tài
Nghiên c u l@m phát ñóng m,t vai trò quan tr2ng trong vi c l%a ch2n
chính sách kinh t! vĩ mô. L@m phát ñư.c kiCm ch! trong m,t gi0i h@n phù
h.p và d% báo trư0c không nh•ng không có h@i mà còn giúp cho tăng
trưLng kinh t!. Ngư.c l@i, n!u l@m phát cao thì s‹ gây ra nhiCu tun th*t
cho phát triMn kinh t! và m*t un ñKnh xã h,i.
Sau khi Vi t Nam b
chuyMn t( cơ ch! k! ho@ch hóa t$p trung sang cơ ch! thK trư?ng và càng
h,i nh$p sâu r,ng hơn vào nCn kinh t! th! gi0i. Trong ti!n trình ñó, vi c
ñiCu hành chính sách kinh t! vĩ mô ñM kiMm soát l@m phát ngày càng ph c
t@p hơn và ñòi h9i ph#i áp dyng các nguyên t
ñCu L m c ba con s . Sang năm 1989, ti l l@m phát ñã gi#m xu ng còn
hơn 34,7% nh? th%c hi n m,t s chính sách vĩ mô cơ b#n. Tuy nhiên, ti
l này không un ñKnh nên l@m phát l@i tăng lên 67% trong hai năm 1990G
1991. T( năm 1992, Chính ph Vi t Nam th%c hi n chính sách tài khoá,
chính sách tiCn t th$n tr2ng. Chính sách lãi su*t th%c dương liên tyc ñư.c
duy trì. Các chính sách kinh t! vĩ mô trong giai ño@n này th%c s% ñã thành
công trong vi c kiCm ch! và duy trì l@m phát L m c th*p. Sau giai ño@n
thiMu phát 1999G2003, t( năm 2004, m c giá chung l@i tăng lên, nCn kinh
t! không còn thiMu phát. L@m phát năm 2007 là 12,67%, năm 2008 là
19,89%. ðM có chính sách phù h.p thì ph#i tìm ñúng nguyên nhân l@m
phát. M,t s
nghiên c u thiên vC quan ñiMm c a phái tr2ng tiCn
2
(monetarist), cho r•ng tăng giá hi n nay là do tăng tiCn và không có gì
khác nhau gi•a vi c tăng giá vào nh•ng năm ñou th$p niên 80 so v0i hi n
nay ([17], [25]). M,t s nghiên c u khác thiên vC trư?ng phái cơ c*u cho
r•ng tăng giá hi n nay là do tăng chi phí s#n xu*t mà nó b
ph#i có nh•ng chính sách c*p bách ([16], [30]). T( các quan ñiMm trái
ngư.c nhau có thM d1n ñ!n các gi#i pháp r*t khác nhau trong vi c ñiCu
hành chính sách kinh t! vĩ mô. Do v$y, nghiên c u vC l@m phát là m,t v*n
ñC tuy không ph#i m0i nhưng r*t ph c t@p. ðM có nh•ng ñánh giá vC ditn
bi!n giá c# Gl@m phát (ñ,ng thái giá c# G l@m phát) t t hơn con ph#i k!t
h.p c# nghiên c u ñKnh tính và mô hình ñKnh lư.ng trong phân tích.
Vì s% quan tr2ng c a k!t h.p nghiên c u ñKnh tính vC l@m phát v0i
ñKnh lư.ng ñM ho@ch ñKnh và th%c thi chính sách tiCn t nên trong nh•ng
năm gon ñây, các nghiên c u vC l@m phát trên th! gi0i ñã chú tr2ng k!t
h.p c# hai cách ti!p c$n này. M,t s nghiên c u như Callen và Chang
[42], Gerlach và Peng [49], Hendry [50],... ñã sƒ dyng mô hình hi u chenh
sai s ECM ñM nghiên c u các y!u t tác ñ,ng ñ!n l@m phát Trung Qu c,
•n ð,. Gali và Gertler [48], Rudd và Whelan [60], ... ñã sƒ dyng mô hình
ñư?ng Phillips ñM phân tích l@m phát t@i M• giai ño@n nh•ng năm 2000. ^
Vi t Nam, Dodsworth [44], Phan Lê Minh [55], Võ Trí Thành [66] ñã sƒ
dyng mô hình trt ña th c, mô hình SVAR ñM xác ñKnh y!u t tác ñ,ng
chính lên ti l l@m phát giai ño@n trư0c năm 2000; Phan ThK Hzng H#i
[11], Dương ThK Thanh Mai [20] ñã sƒ dyng mô hình hzi quy tuy!n tính
ñM góp phon kh”ng ñKnh tính phù h.p trong phân tích ñKnh tính y!u t tác
ñ,ng l@m phát giai ño@n trư0c năm 2003 ... Nói chung, cho ñ!n nay, s
lư.ng các nghiên c u ñKnh lư.ng vC ditn bi!n giá c# G l@m phát L Vi t
Nam không nhiCu, ch y!u t$p trung giai ño@n 1990 và ñou năm 2000.
3
Nh$n th c ñư.c tom quan tr2ng c a cách ti!p c$n ñKnh lư.ng ñM phân tích
giá c# G l@m phát, lu$n án ñã ch2n ñC tài nghiên c u theo hư0ng ti!p c$n
b•ng các mô hình có thM ư0c lư.ng ñư.c, v0i tên ñC tài "Ti p c n và
phân tích ñ ng thái giá c
l m phát c a Vi!t Nam trong th$i kỳ ð(i
m)i b+ng m t s- mô hình toán kinh t ".
2. MPc ñích nghiên cTu
G Tung h.p các lý thuy!t vC l@m phát và m,t s nghiên c u vC mô
hình phân tích ditn bi!n l@m phát trên th! gi0i, t( ñó rút ra ñư.c bài h2c
nghiên c u cho Vi t Nam.
G Phân tích th%c tr@ng ditn bi!n giá G l@m phát L Vi t Nam trong giai
ño@n ñui m0i và các chính sách kinh t! nh•m phân bi t nh•ng h@n ch!
trong vi c ñiCu hành chính sách, và phân tích các nhân t tác ñ,ng ñ!n
l@m phát.
G Xây d%ng mô hình ñKnh lư.ng ñM phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m
phát c a Vi t Nam trong th?i kỳ ñui m0i theo ti!p c$n ñư?ng Phillips.
G Sƒ dyng mô hình ng dyng gi#i tích ng1u nhiên, mô hình chusi th?i
gian ñM xây d%ng mô hình kinh t! lư.ng phù h.p trong phân tích ñ,ng
thái giá c# G l@m phát.
3. ðVi tưXng và ph[m vi nghiên cTu
ðVi tưXng nghiên cTu:
G ð,ng thái giá c# G l@m phát c a Vi t Nam
G M,t s nhân t #nh hưLng ñ!n l@m phát Vi t Nam giai ño@n gon ñây
Ph[m vi nghiên cTu:
Ditn bi!n giá c# G l@m phát Vi t Nam t( ñui m0i năm 1986 ñ!n nay.
4
4. Phương pháp nghiên cTu
• Phương pháp phân tích th ng kê: phương pháp này ñư.c sƒ dyng
nh•m làm rõ hơn nh•ng phân tích ñKnh tính b•ng các b#ng biMu, hình v‹
cy thM.
• Phương pháp phân tích kinh t! lư.ng: lu$n án v$n dyng và xây
d%ng mô hình phân tích l@m phát theo ti!p c$n ñư?ng Phillips, ti!p c$n
ARIMA mùa vy và gi#i tích ng1u nhiên cho Vi t Nam giai ño@n 1997G
2008.
• Nguzn s li u: Các s li u sƒ dyng trong lu$n án gzm có: GDP theo
giá so sánh 1994, GDP theo giá hi n hành, che s giá tiêu dùng CPI, giá
dou th! gi0i, cung tiCn M2. S li u thu th$p t( ba nguzn cơ b#n là TCTK,
NHNN và IMF. Lu$n án ñC c$p ñ!n che s l@m phát c a m,t năm theo
nghĩa là l@m phát tháng 12 năm ñó so v0i tháng 12 năm trư0c.
5. Ý nghĩa khoa hcc cKa luen án
Lu$n án v0i ñC tài "Ti!p c$n và phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát
c a Vi t Nam trong th?i kỳ ñui m0i b•ng m,t s mô hình toán kinh t!"
khi ñ@t ñư.c myc tiêu nghiên c u ñC ra s‹ có m,t s ñóng góp không che
cho nh•ng nghiên c u sau vC l@m phát c# vC m–t lý thuy!t và c# mô hình
ñKnh lư.ng mà còn có thM ñưa ra nh•ng khuy!n nghK cho vi c ñiCu hành
chính sách tiCn t ñM kiCm ch! l@m phát, cy thM:
G Tung h.p m,t s mô hình phân tích l@m phát theo ti!p c$n mô hình
lý thuy!t kinh t!, mô hình toán, mô hình kinh t! lư.ng.
G Xây d%ng m,t s mô hình ñM phân tích di!n bi!n giá c# G l@m phát
Vi t Nam.
5
6. BV cPc cKa luen án
Ngoài l?i mL ñou, k!t lu$n, danh myc các tài li u tham kh#o và phon
phy lyc, lu$n án gzm 3 chương:
Chương 1: M,t s lý thuy!t cơ b#n vC l@m phát theo cách ti!p c$n mô
hình
Chương 2: Phân tích th%c tr@ng ditn bi!n giá c# G l@m phát c a Vi t
Nam giai ño@n 1986G2008
Chương 3: Xây d%ng mô hình phân tích ñ,ng thái giá c# G l@m phát
Vi t Nam giai ño@n gon ñây
M,t s k!t qu# chính c a Lu$n án ñã ñư.c công b L [2G7].
6
TfNG QUAN
• Tình hình nghiên c0u ngoài nư)c
Nghiên c u vC ñ,ng thái giá c# G l@m phát thu hút ñư.c s% quan tâm
c a r*t nhiCu các nhà khoa h2c trên toàn th! gi0i. Hou như t*t c# các t@p chí
kinh t! hàng năm ñCu ñăng nh•ng bài vi!t phân tích vC giá c# G l@m phát,
trong ñó ph#i kM ñ!n nh•ng t@p chí như: The IMF Working Papers, The NBER
Working Papers, The Economic Letter, The Economic Journal, Journal of
International Money and Finance, Review of Economics and Statistics…
Các công trình nghiên c u này ñCu t$p trung nghiên c u các v*n ñC
giá c# G l@m phát c a m,t qu c gia và ñCu có sƒ dyng mô hình kinh t!
lư.ng ñM ñưa ra các k!t lu$n khoa h2c như Callen và Chang [42], Gerlach
và Peng [49], Hendry [50],... ñã sƒ dyng mô hình hi u chenh sai s ECM
ñM nghiên c u các y!u t tác ñ,ng ñ!n l@m phát Trung Qu c, •n ñ,; Gali
và Gertler [48], Rudd và Whelan [60], ... ñã sƒ dyng mô hình ñư?ng
Phillips ñM phân tích l@m phát M• giai ño@n nh•ng năm 2000...
Các nghiên c u c a các h2c gi# nư0c ngoài r*t phong phú và ña d@ng
trên c# khía c@nh lý lu$n cũng như th%c titn. Msi qu c gia có m,t ñ–c trưng
kinh t! riêng nên mô hình phân tích l@m phát t t L nư0c ngoài nhưng có thM
không phù h.p cho Vi t Nam, ví dy mô hình phân tích l@m phát theo ti!p c$n
ñư?ng Phillips áp dyng cho Trung Qu c có nh•ng ñ–c trưng khác v0i M•
(xem [48], [49], [60], ...) nhưng áp dyng cho Vi t Nam giai ño@n gon ñây thì
s‹ bK thi!u thông tin cơ b#n vC tác ñ,ng tăng trưLng tiCn t lên giá c#. Tuy
nhiên, ñây là nguzn tư li u tham kh#o quý giá ñM lu$n án có thM xây d%ng m,t
h th ng lý lu$n chung vC l@m phát theo hư0ng ti!p c$n mô hình hình toán
kinh t! có thM ư0c lư.ng ñư.c. Cũng thông qua các tài li u này, lu$n án có thM
7
ti!p c$n nh•ng phương pháp tiên ti!n ñM xây d%ng mô hình ñánh giá, phân
tích l@m phát phù h.p cho Vi t Nam giai ño@n hi n nay.
• Tình hình nghiên c0u trong nư)c
L&m phát là m,t m#ng ñư.c ñ–c bi t quan tâm trong nghiên c u kinh
t!. Vi t Nam có kh i lư.ng ñz s, các nghiên c u theo ch ñC này, tuy nhiên
hou h!t các nghiên c u ch y!u phân tích ñKnh tính. M,t s nghiên c u vC l@m
phát có phân tích ñKnh lư.ng ñáng kM trong hơn th$p ki qua như Dodsworth
[44] ñã dùng mô hình trt ña th c nghiên c u các y!u t xác ñKnh l@m phát
Vi t Nam giai ño@n 1990G1995 và k!t lu$n r•ng chính sách th
[66] ñã v$n dyng mô hình trt ña th c ñM xây d%ng mô hình phân tích các
y!u t xác ñKnh l@m phát trong nƒa ñou th$p ki 1990. V0i chusi s li u
1990G1994, Võ Trí Thành ñã k!t lu$n nguzn g c tiCn t c a l@m phát b,c
l, r*t rõ ràng. Tuy nhiên, m,t s nghiên c u ñKnh lư.ng khác cho giai
ño@n t( cu i năm 1995 trL ñi cho th*y m i quan h cung tiCn (M2) và l@m
phát ít ch–t ch‹ hơn (Võ Trí Thành và Nguytn Cao Sơn G 2000, Võ Trí
Thành G 2001, Phan Lê Minh G 2003). M,t s cơ quan như NHNN, Vi n
Nghiên c u kinh t! trung ương, B, K! ho@ch và ñou tư,... cũng có nghiên
c u ñKnh lư.ng phân tích giá c# G l@m phát theo các ti!p c$n mô hình kinh
t! vĩ mô, ARIMA, VAR, VECM, ...
Năm 2005, Phan ThK Hzng H#i [11] ñã t$p trung nghiên c u v*n ñC
kiCm ch! l@m phát L Vi t Nam nhưng ch y!u theo hư0ng ti!p c$n ñKnh tính.
Nói chung, trong hơn th$p ki qua các nghiên c u vC giá c# G l@m phát
r*t nhiCu trong ñó nh•ng nghiên c u có k!t h.p v0i phân tích ñKnh lư.ng L
Vi t Nam ch y!u t$p trung vào nh•ng năm 1990 và ñou năm 2000.
8
• Tình hình nghiên c0u c a ñ2 tài
Phân tích l@m phát k!t h.p c# phân tích ñKnh tính và ñKnh lư.ng là
phương pháp tiên ti!n mà trên th! gi0i ñã có nhiCu công trình phân tích L các
nư0c. ^ Vi t Nam, hou như chưa có ñC tài nào nghiên c u ñ,ng thái giá c# G
l@m phát t$p trung theo hư0ng ti!p c$n mô hình toán kinh t!. Chính vì v$y,
Lu$n án s‹ t$p trung phân tích l@m phát theo ti!p c$n các mô hình toán kinh t!
có thM ư0c lư.ng ñư.c. T( ñó, xây d%ng các mô hình ñánh giá l@m phát phù
h.p cho giai ño@n hi n nay.
Do m,t s ñ–c trưng nCn kinh t! Vi t Nam giai ño@n gon ñây, ñ–c bi t
là giai ño@n giá c# tăng cao t( năm 2004 ñ!n nay nên Lu$n án ch2n hư0ng
xây d%ng mô hình con có các y!u t tác ñ,ng chính như y!u t kỳ v2ng, tăng
trưLng tiCn t , s c giá th! gi0i,...
Mô hình chính mà Lu$n án ñã xây d%ng là mô hình phân tích l@m phát
theo ti!p c$n ñư?ng Phillips. Các mô hình phân tích l@m phát ñã ñư.c nghiên
c u L Vi t Nam ch y!u theo ti!p c$n mô hình trt ña th c, VAR, VECM,
ARIMA và chưa có nghiên c u nào theo ti!p c$n ñư?ng Phillips. Mô hình
phân tích l@m phát theo ti!p c$n ñư?ng Phillips mà lu$n án xây d%ng khác v0i
mô hình L Trung Qu c [49] hay m,t s nư0c khác ([48], [60]), ñó là mô hình
ñã bao quát ñư.c thông tin tác ñ,ng c a tăng trưLng tiCn t và s c giá th! gi0i
lên l@m phát L Vi t Nam. Lu$n án cũng v$n dyng mô hình phyc hzi trung
bình theo ti!p c$n gi#i tích ng1u nhiên G m,t cách ti!p c$n m0i ñM cho m,t s
thông tin vC bi!n ñ,ng giá c# L Vi t Nam.
9
CHƯƠNG 1
M TS
LÝ THUY T CƠ B N V L M PHÁT THEO
CÁCH TI P C#N MÔ HÌNH
V0i myc tiêu phân tích, xác ñKnh các y!u t tác ñ,ng t0i ñ,ng thái giá c#
G l@m phát Vi t Nam, chương 1 s‹ t$p trung vào vi c h th ng hóa các lý
thuy!t cơ b#n và các phương pháp ti!p c$n mô hình phân tích ñ,ng thái giá c#
G l@m phát ñM t@o cơ sL cho các nghiên c u ti!p theo trong b i c#nh d• li u
c a Vi t Nam hi n nay. C*u trúc c a chương ñư.c sgi0i thi u chung vC l@m phát. Myc 1.2 tung h.p m,t s mô hình phân tích giá
c# G l@m phát. Myc 1.3 nêu tóm t
1.1.1. Khái niim l[m phát
Có r*t nhiCu cách gi#i thích khác nhau vC l@m phát. Hou h!t các nhà kinh
t! ñCu cho r•ng l@m phát là s% gia tăng liên tyc c a m c giá chung trong m,t
kho#ng th?i gian.
M,t cách chung nh*t, "l&m phát ñư*c ñ+nh nghĩa là s. tăng lên liên t1c
c2a m3c giá chung, ho4c tương ñương, l&m phát là s. gi6m liên t1c c2a giá
tr+ ñ7ng ti8n" (Laidler và Parkin G 1975) (xem [47, tr. 9]). M c giá chung
ñư.c hiMu là m c giá trung bình c a gi9 hàng hoá và dKch vy và nó cũng là
thư0c ño giá trK c a ñzng tiCn. Khi m c giá chung tăng, ngư?i dân ph#i tr#
nhiCu tiCn hơn cho nh•ng hàng hoá và dKch vy mà h2 mua, nói m,t cách khác,
giá trK c a ñzng tiCn hay s c mua c a ñzng tiCn bK gi#m.
Ngoài ra, m,t s nhà kinh t! khác ñã ñưa ra nh•ng khái ni m ñC c$p ñ!n
nguyên nhân, #nh hưLng, hay các ñ–c trưng c a quá trình l@m phát. Friedman
(1970) cho r•ng “L&m phát là m:t hi;n tư*ng ti8n t; t&o nên s. dư c
10
hàng hóa, t3c là do lư*ng ti8n trong n8n kinh t> quá nhi8u ñ@ theo ñuAi m:t
khBi lư*ng hàng hoá có h&n”. Theo Bronfenbrenner và Holzmann, l@m phát
là s% m*t giá trK thK trư?ng hay gi#m s c mua c a ñzng tiCn ñư.c ño lư?ng
bLi ti giá h i ñoái, bLi giá vàng. Cách ñC c$p này xem xét l@m phát c a
m,t lo@i tiCn trong ph@m vi thK trư?ng toàn cou.
Chúng ta con phân bi t hai trư?ng h.p là tăng ñ,t bi!n t*t c# các lo@i
hàng hóa và tăng dai d”ng trong m c giá chung. Tăng ñ,t bi!n các lo@i giá
thư?ng phát sinh t( các cú s c (ví dy cú s c dou lƒa trên th! gi0i, giá hàng
nh$p khqu, ...), trong khi ñó tăng dai d”ng trong m c giá chung l@i phát sinh
t( các v*n ñC kinh t! kéo dài ch”ng h@n như thâm hyt ngân sách n–ng nC trong
nhiCu năm. Vi c tăng giá dai d”ng như v$y ñư.c g2i l@m phát.
Hai khái ni m liên quan v0i l@m phát ñó là gi#m phát (deflation) và thiMu
phát (disflation). Gi#m phát là hi n tư.ng mà trong ñó m c giá ñang gi#m ñi.
Nó khác v0i l@m phát vC hư0ng v$n ñ,ng ngư.c chiCu c a giá c#. ThiMu phát
là l@m phát L ti l th*p. Không có tiêu chí chính xác vC ti l l@m phát bao
nhiêu phon trăm m,t năm trL xu ng thì ñư.c coi là thiMu phát. ^ Vi t Nam
th?i kỳ 2002G2003, ti l l@m phát L m c 3% ñ!n 4% m,t năm ñư.c nhiCu nhà
kinh t! h2c Vi t Nam cho r•ng ñây là giai ño@n thiMu phát.
1.1.2. Các chj sV ño lưlng l[m phát
Các nhà kinh t! sƒ dyng các che s ño lư?ng m c giá bình quân
(m c giá chung) ñM ph#n ánh xu hư0ng bi!n ñ,ng c a các lo@i giá khác
nhau. Không tzn t@i m,t phép ño chính xác duy nh*t vC m c giá chung,
vì giá trK c a các che s phy thu,c vào ti tr2ng mà ngư?i ta gán cho msi
hàng hóa trong ru hàng hóa, cũng như phy thu,c vào ph@m vi khu v%c
kinh t! mà nó ñư.c th%c hi n. M,t s che s phu bi!n ñM ño lư?ng l@m
phát như sau:
11
• Chj sV ñiNu chjnh GDP (GDP deflator)
GDP danh nghĩa sƒ dyng giá hi n hành ñM tính giá trK s#n lư.ng hàng hóa
và dKch vy, GDP th%c t! sƒ dyng giá c ñKnh ñM tính giá trK s#n lư.ng hàng
hóa và dKch vy s#n xu*t ra trên lãnh thu qu c gia. Che s ñiCu chenh GDP, còn
g2i là che s gi#m phát GDP ñư.c tính [21, tr. 32]:
n
∑P Q
t
i
Che s ñiCu chenh GDP =
× 100 =
i =1
n
t
i
∑P Q
0
i
× 100
(1.1)
t
i
i =1
trong ñó Pi t , Qit là giá và lư.ng s#n phqm i trong năm t,
Pi 0 là giá c a s#n phqm i trong năm cơ sL.
n là s lư.ng s#n phqm s#n xu*t trên lãnh thu qu c gia.
Lưu ý r•ng, Qit là quyCn s c a che s , quyCn s này thay ñui theo th?i
gian.
Che s ñiCu chenh GDP là m,t che s Paasche. Che s ñiCu chenh GDP
ñư.c các nhà kinh t! sƒ dyng ñM theo dõi m c giá bình quân c a nCn kinh t!.
• Chj sV giá tiêu dùng (Consumer Price Index)
Che s giá tiêu dùng (CPI) là thư0c ño m c giá chung c a gi9 hàng hoá
và dKch vy ñiMn hình mà ngư?i tiêu dùng mua. Gi9 hàng hoá ñư.c *n ñKnh ñ i
v0i m,t năm cơ sL, che s CPI là m,t che s Laspeyres, ñư.c tính bLi công
th c:
k
∑P Q
t
i
CPI =
i =1
k
0
i
∑P Q
0
i
i =1
0
i
× 100
(k là s m–t hàng tiêu dùng)
(1.2)
12
trong ñó Pi t là giá s#n phqm i trong năm t,
Pi 0 , Q i0 là giá và lư.ng c a s#n phqm i trong năm cơ sL.
QuyCn s c a CPI là lư.ng L năm g c ( Q i0 )
Cách tính che s CPI không ph#i là c,ng các giá c# l@i và chia cho tung
kh i lư.ng hàng hóa mà là cân nh
thư?ng ñư.c xem như là phương pháp ño lư?ng chi phí sinh ho@t liên quan
t0i gi9 hàng hóa và dKch vy cy thM ñư.c mua bLi ngư?i tiêu dùng. Vi t
Nam trong nh•ng năm qua sƒ dyng che s giá tiêu dùng (CPI) ñM tính ti l
l@m phát.
Các nhà kinh t! và các nhà ho@ch ñKnh chính sách theo dõi c# che s
ñiCu chenh GDP và che s giá tiêu dùng CPI nh•m xác ñKnh t c ñ, gia tăng
c a giá c#. Tuy nhiên, có hai ñiMm khác bi t quan tr2ng làm cho chúng
không ñzng nh*t v0i nhau. M,t là, che s ñiCu chenh GDP ph#n ánh giá c a
m2i hàng hoá và dKch vy ñư.c s#n xu*t trong nư0c, trong khi ñó CPI ph#n
ánh m c giá c a m2i hàng hoá và dKch vy ñư.c ngư?i tiêu dùng mua. S%
khác bi t này r*t quan tr2ng, ví dy khi giá dou tăng lên thì che s giá tiêu
dùng tăng nhiCu hơn m c gia tăng c a che s ñiCu chenh GDP.
S% khác bi t th hai gi•a che s ñiCu chenh GDP và che s CPI liên
quan ñ!n vi c gán quyCn s cho các lo@i giá c# khác nhau. Gi9 hàng hoá
khi tính CPI là c ñKnh, trong khi ñó nhóm hàng hoá và dKch vy dùng ñM
tính che s ñiCu chenh GDP t% ñ,ng thay ñui theo th?i gian. S% khác bi t
này không quan tr2ng l
s r*t quan tr2ng khi tính ti l l@m phát.
13
Che s CPI không ño lư?ng l@m phát m,t cách chính xác do tác ñ,ng c a
ñ, l ch cơ c*u (composition bias) và ñ, l ch thay th! (substitution bias). Theo
th?i gian, gi9 hàng hóa c a ngư?i tiêu dùng ph#i thay ñui do xu*t hi n hàng hóa
tiêu dùng m0i. Khi gi9 hàng hóa ch$m thay ñui, nó không bao gzm nh•ng hàng
hóa tiêu dùng m0i phát sinh nhưng ñư.c ña s ngư?i tiêu dùng sƒ dyng, d1n ñ!n
ñ, l ch thay th!. Ngoài ra n!u giá c# c a nhóm hàng hóa có quyCn s l0n tăng
m@nh d1n ñ!n bi!n ñ,ng m@nh trong CPI thì CPI s‹ ñưa ra thông tin sai vC bi!n
ñ,ng ti l l@m phát. ð, l ch cơ c*u ñư.c thM hi n là CPI không ph#n ánh s% ñiCu
chenh cơ c*u hàng hóa tiêu dùng cũng như s% thay ñui trong phân bu chi tiêu c a
ngư?i tiêu dùng cho nh•ng hàng hóa khác nhau theo th?i gian. ^ Vi t Nam, gi9
hàng hóa tính che s CPI ñư.c ñiCu chenh theo chu kỳ 5 năm. Hai ñ, l ch ñó có
thM d1n ñ!n vi c n!u tính CPI thì khó có thM ñưa ra m,t che s l@m phát ñáng tin
c$y. ð i v0i m,t nCn kinh t! nh9, mL như Vi t Nam hi n nay, s% thay ñui trong
ti l l@m phát tính theo CPI s‹ nh@y c#m trư0c bi!n ñ,ng trong cung c*p nông
s#n hay s% lên xu ng c a giá dou th! gi0i. Vì th! ti l l@m phát tính theo CPI có
thM r*t cao trong khi hou h!t giá c# c a các nhóm hàng phi lương th%c và nhiên
li u che thM hi n m,t m c tăng v(a ph#i.
Che s giá tiêu dùng thư?ng ñư.c dùng ñM ñánh giá l@m phát, nhưng
trong vi c ñiCu hành chính sách tiCn t thì che s này có m,t s như.c ñiMm
như r*t nh@y c#m v0i các cú s c c a cung hay nh•ng áp l%c do tăng cou, ñiCu
này gây khó khăn cho vi c ñánh giá chính xác tác dyng c a chính sách tiCn t
trong ñiCu hành kinh t! vĩ mô, chính vì v$y vào các th$p ki 80, 90 c a th! ki
trư0c Ngân hàng Trung ương c a nhiCu nư0c như M•, Canada, New Zealand
ñã nghiên c u và tính toán l@m phát cơ b#n (core inflation) nh•m phyc vy cho
vi c ñánh giá tác ñ,ng c a chính sách tiCn t ñ i v0i nCn kinh t!.
Eckstein (1981), m,t trong nh•ng ngư?i ñou tiên sƒ dyng thu$t ng• l@m
phát cơ b#n (core inflation) ñM kh
14
tính theo CPI. Theo ñó, l@m phát cơ b#n là m,t d@ng c a che s biMu hi n s c
mua th%c s% c a ñzng tiCn. L@m phát cơ b#n là l@m phát xu*t hi n trên qu•
ñ@o tăng trưLng dài h@n c a nCn kinh t!. SL dĩ như th! là do chúng ñã lo@i tr(
nh•ng bi!n ñ,ng giá c# do nh•ng nguyên nhân không xu*t phát t( n,i t@i c a
nCn kinh t!. Ch”ng h@n, nh•ng bi!n ñ,ng khách quan và thư?ng xuyên x#y ra
như giá dou th! gi0i bi!n ñ,ng m@nh trong nh•ng năm qua ñã tác ñ,ng r*t l0n
ñ!n b*t kỳ CPI c a qu c gia nào, ho–c nh•ng bi!n ñ,ng th*t thư?ng như th#m
h2a dKch gia com các nư0c trong khu v%c.
• Chj sV l[m phát cơ bvn tính trên cơ sL che s CPI sau khi lo@i b9 m,t
s nhóm hàng hoá và dKch vy. ðây là phương pháp tính phu bi!n ñang sƒ
dyng hi n nay t@i nhiCu nư0c. Khi tính che s l@m phát cơ b#n, các nhà kinh t!
ph#i lo@i b9 các lo@i hàng hoá mà giá c# c a chúng ph#n ánh sai l ch s% bi!n
ñ,ng th%c c a m c giá chung. Các tiêu chí lo@i b9 các hàng hoá là [12]:
G Các hàng hoá có s% bi!n ñ,ng l0n vC giá c#;
G Các hàng hoá mà giá c# hình thành ch y!u do các nhân t cung;
G Các lo@i hàng hoá mà giá c# hình thành do các quy ñKnh hành chính;
G Nh•ng thay ñui giá c# gây nhitu cho ngân hàng trung ương.
So v0i CPI ban ñou, CPI sau khi lo@i b9 ñi các y!u t trên có thM ph#n
ánh chính xác hơn s c mua th%c s% c a ñzng tiCn và cho phép có ñư.c m,t
d% báo ñáng tin c$y hơn vC xu hư0ng bi!n ñ,ng giá chung dài h@n c a nCn
kinh t!. Tuy nhiên, vi c sƒ dyng CPI m0i này làm thư0c ño l@m phát cũng có
nh•ng h@n ch! nh*t ñKnh, ñó là khi lo@i tr( hoàn toàn #nh hưLng c a m,t nhân
t nào ñó ra kh9i CPI thì thông tin vC nhân t ñó s‹ bK tri t tiêu và như v$y
thông tin ph#n hzi t( các tín hi u thK trư?ng ph#n ánh trên giá nhân t ñó cũng
bK lo@i tr(. Hơn n•a, CPI tính theo cách này cũng không thM kh
15
nay ngư?i ta tìm các phương pháp khác ñM xây d%ng các thư0c ño l@m phát cơ
b#n d%a trên cơ sL lý thuy!t v•ng ch
phát khác; chúng bu sung cho nhau ch không ph#i thay th!, lo@i tr( nhau.
Trong báo cáo cho H,i th#o c a šy ban Kinh t! và šy ban Th ng kê châu Âu
"vC cơ sL phương pháp lu$n và th%c titn tính l@m phát cơ b#n L Liên bang
Nga" do Cyc th ng kê qu c gia Liên bang Nga chuqn bK, có s% tr. giúp c a
các chuyên gia Anh, Thyy ðiMn, Phon Lan và ð c, các chuyên gia châu Âu
kh”ng ñKnh r•ng: "Che tiêu quan tr2ng nh*t, ph#n ánh quá trình l@m phát L
Liên bang Nga là CPI. Tuy nhiên, bên c@nh CPI, ñM phân tích chi ti!t hơn tình
hình thK trư?ng tiêu dùng trong nư0c con xây d%ng h th ng các che s giá bu
sung" và "che tiêu l@m phát cơ b#n là m,t trong s nh•ng che tiêu con thi!t
nh*t trong h th ng các che s hàng tiêu dùng ñư.c tính". Che s l@m phát cơ
b#n ñư.c sƒ dyng bên c@nh l@m phát CPI ch không ph#i thay cho CPI
(Nguy!n Ái ðoàn [9]).
Ngoài ra, ngư?i ta còn sƒ dyng m,t s các che s khác ñM ño lư?ng l@m
phát như:
/ Che s giá s#n xu*t (PPI – Production Price Index): PPI là che s ñư.c
xây d%ng ñM tính m c giá chung trong lon bán ñou tiên. Che s này r*t có ích,
vì nó ñư.c tính chi ti!t sát v0i nh•ng thay ñui th%c t!.
G Che s giá bán buôn (WPIGWhosesale Price Index) ño s% thay ñui
trong giá c# c a hàng hóa bán buôn (thông thư?ng là trư0c khi bán có
thu!). Che s này r*t gi ng v0i PPI.
/ Che s giá bán lœ (RPI G Retail Price Index) là che s ph#n ánh tình hình
bi!n ñ,ng giá bán lœ hàng hoá và dKch vy trên thK trư?ng theo th?i gian (tháng,
quý, năm hay m,t chu kì nhiCu năm) và không gian (thK trư?ng th! gi0i, thK
16
trư?ng toàn qu c, thK trư?ng khu v%c, tenh, thành ph ). Che s này ñư.c tính
theo phương pháp bình quân gia quyCn s lư.ng hàng hoá lưu thông trên thK
trư?ng và giá bán lœ hàng L hai th?i ñiMm khác nhau.
1.1.3. Cách tính tw li l[m phát
Ti l l@m phát là ti l tăng c a m c giá chung. Ti l l@m phát th?i kỳ t
ñư.c tính theo công th c :
πt =
Pt − Pt − 1
Pt − 1
(1.3)
ho–c x*p xe bLi
πt = lnPt G lnPtF1
(1.4)
Trong ñó πt là ti l l@m phát c a th?i kỳ t;
Pt và PtF1 là m c giá chung c a 2 th?i kỳ t và tF1.
1.1.4. Phân lo[i l[m phát
Frisch [47] nêu ra các cách phân lo@i l@m phát theo các tiêu chí: t c ñ,
tăng giá, kì v2ng, nguyên nhân l@m phát. Phân lo@i l@m phát theo t c ñ, tăng
giá, các nhà kinh t! chia l@m phát thành 3 lo@i chính:
a. L m phát v5a ph i: còn g2i là l@m phát m,t con s , t c là l@m phát
v0i ti l dư0i 10% m,t năm. L@m phát L m c ñ, này không gây ra nh•ng tác
ñ,ng ñáng kM ñ i v0i nCn kinh t!.
b. L m phát phi mã: x#y ra khi giá c# tăng tương ñ i nhanh v0i ti l 2
ho–c 3 con s trong m,t năm. Lo@i l@m phát này kéo dài s‹ gây ra nh•ng bi!n
d@ng kinh t! nghiêm tr2ng.
c. Siêu l m phát: Theo ñKnh nghĩa c a Cagan, siêu l@m phát ñư.c xác
ñKnh khi ti l l@m phát hàng tháng vư.t quá 50%. Trong giai ño@n sau
chi!n tranh th! gi0i th II, siêu l@m phát xu*t hi n L nhiCu nư0c châu Âu
17
khác nhau, như ð c, Ba Lan, Áo, Nga và Hungary. Sau chi!n tranh th! gi0i
th II, nó xu*t hi n L m,t s nư0c B
chi!n tranh, ho–c sau chi!n tranh ho–c cách m@ng [47, tr. 12]. T@i Vi t
nam, giai ño@n 1986G1988, nCn kinh t! ñã rơi vào tình tr@ng siêu l@m phát
(liên tyc L m c 3 con s ). Trong giai ño@n này, Nhà nư0c ñã sƒ dyng công
cy chính sách tiCn t ñM kiCm ch! và ñã thành công.
N!u căn c vào kì v2ng thì các nhà kinh t! có thM chia l@m phát thành
l@m phát có thM d% tính trư0c và l@m phát không thM d% tính ñư.c. Các #nh
hưLng c a l@m phát là khác nhau, tùy thu,c vào lo@i l@m phát là có thM d% tính
ñư.c ho–c không thM d% tính ñư.c. Trong trư?ng h.p l@m phát có thM ñư.c d%
ki!n trư0c thì các th%c thM tham gia vào nCn kinh t! có thM ch ñ,ng ng phó
v0i nó nên h@n ch! ñư.c các tun th*t cho xã h,i. L@m phát không d% ki!n
ñư.c #nh hưLng ñ!n xã h,i nhiCu hơn.
N!u căn c vào nguyên nhân gây l@m phát thì các nhà kinh t! có thM chia
l@m phát thành l@m phát cou kéo, l@m phát chi phí ñqy, l@m phát cơ c*u, l@m
phát tiCn t ....
NhiCu nhà kinh t! ñã nghiên c u cái giá ph#i tr# cho l@m phát và t*t c#
ñCu cho r•ng l@m phát cao gây thi t h@i r*t l0n cho xã h,i vì nó làm cho lư.ng
tiCn th%c t! trong tay dân chúng gi#m ñi, làm tăng tình tr@ng b*t un ñKnh kinh
t! xã h,i. L@m phát cao t@o ra nh•ng bi!n ñ,ng không lư?ng trư0c trong giá
tương ñ i gi•a các hàng hóa ho–c giá c# trong tương lai, và chính ñiCu này
làm cho các cá nhân r*t khó ra ñư.c m,t quy!t ñKnh thích h.p và d1n ñ!n
gi#m hi u qu# kinh t!. Ngoài ra, s% tác ñ,ng qua l@i gi•a h th ng thu! và l@m
phát làm bóp méo và t@o ra các l%a ch2n ngư.c trong ho@t ñ,ng kinh t!. L@m
18
phát không d% tính ñư.c cũng d1n ñ!n vi c tái phân bu c a c#i gi•a các b,
ph$n thu nh$p trong xã h,i m,t cách không công b•ng. Trong m,t ch(ng m%c
nào ñó, l@m phát cao thư?ng là không un ñKnh và ñiCu này d1n ñ!n tăng các
kho#n chi phí ñ i v0i phía ñi vay. Nói tóm l@i, l@m phát cao gây thi t h@i l0n
cho xã h,i vC nhiCu khía c@nh. Trong chương này, Lu$n án che ñi sâu phân
tích tác ñ,ng c a l@m phát ñ i v0i tăng trưLng kinh t!.
1.1.5. Tác ñyng cKa l[m phát ñVi vhi tăng trư{ng kinh tJ
VC m–t lý thuy!t, l@m phát có thM tác ñ,ng tiêu c%c l1n tích c%c lên tăng
trưLng kinh t!. L@m phát che tác ñ,ng tiêu c%c lên tăng trưLng khi ñ@t ngư•ng
nh*t ñKnh nào ñó (threshold). ^ m c dư0i ngư•ng, l@m không nh*t thi!t tác
ñ,ng tiêu c%c lên tăng trưLng, th$m chí có thM tác ñ,ng dương như lý thuy!t
Keynes ñC c$p.
L@m phát s‹ #nh hưLng tr%c ti!p t0i tăng trưLng khi tiCn ñư.c xem là
ñou vào tr%c ti!p c a s#n xu*t trong hàm s#n xu*t. Ngo@i tr( kênh này,
l@m phát s‹ #nh hưLng ñ!n tăng trưLng thông qua các bi!n khác như ti!t
ki m, ñou tư, năng su*t lao ñ,ng. Th%c v$y, xu*t phát t( hi u ng Fisher
vC m i quan h lãi su*t th%c t!, lãi su*t danh nghĩa và ti l l@m phát ta
th*y: l@m phát làm cho lãi su*t danh nghĩa tăng lên bLi ti l l@m phát kỳ
v2ng tăng trong khi th9a thu$n lãi su*t danh nghĩa. N!u m c l@m phát kỳ
v2ng c*u thành trong lãi su*t danh nghĩa không phù h.p v0i th%c t!, thì
m c lãi su*t th%c s‹ bK #nh hưLng, t( ñó #nh hưLng ñ!n ti!t ki m và ñou
tư, #nh hưLng ñ!n m c tăng trưLng kinh t!.
Con ph#i nh$n d@ng các bi!n s tích c%c ñư.c xem như là các kênh ho–c
cou n i t( l@m phát t0i tăng trưLng; có hai cách ti!p c$n trái ngư.c nhau là
trư?ng phái cơ c*u và trư?ng phái tân cu ñiMn:
