Tóm tắt luận án Tiến sĩ Báo chí học: Phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hoàng Tùng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ
QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN

TRẦN THỊ VÂN ANH

PHONG CÁCH CHÍNH LUẬN BÁO CHÍ CỦA
NHÀ BÁO HỒNG TÙNG

Ngành: Báo chí học
Mã số: 9320101
TĨM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ BÁO CHÍ HỌC

Hà Nội – Năm 2019


Cơng trình hồn thành tại
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUYỀN
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
1. PGS, TS. Trƣơng Ngọc Nam
2. TS. Trần Thị Thu Nga
Phản biện 1:
Phản biển 2:
Phản biện 3:
Luận án đƣợc bảo vệ tại Hội đồng
chấm luận án cấp Học Viện, họp tại
Học viện Báo chí và Tuyên truyền – Hà Nội

Vào hồi

ngày

tháng

năm 2019

Có thể tìm hiều luận án tại: Thƣ viện Quốc gia,
Thƣ viện Học viện Báo chí và Tuyên truyền
(thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh)


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong bối cảnh tồn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, sự bùng nổ các
phương tiện truyền thông đại chúng, chúng ta, hằng ngày, hằng giờ đang tiếp nhận
một số lượng thông tin khổng lồ, ồ ạt, đa chiều và đa diện. Thơng tin mà báo chí
truyền thơng cung cấp cho cơng chúng có chất lượng cao hay thấp, một chiều hay
đa chiều, đầy đủ hay phiến diện phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quan trọng
nhất là nhân tố con người, là những người hoạt động trong lĩnh vực báo chí. Để có
được một tác phẩm báo chí chất lượng, không thể thiếu được những nhà báo tài ba,
phong cách và đầy nhiệt huyết.
1.2. Khi viết nhiều, nhà báo sẽ tạo nên một hệ thống bài báo, một số người
cũng có thể tạo nên phong cách. Tuy nhiên, khơng phải cứ viết nhiều là trở thành
nhà báo có phong cách, khơng phải nhà báo nào cũng có phong cách, chỉ những nhà
báo khẳng định được mình bởi những nét độc đáo, đa dạng và bền vững thì mới có
phong cách. Phong cách nhà báo khơng hồn tồn tự nhiên mà có. Nó có thể được
hình thành trong q trình lao động, sáng tạo, tu chỉnh và gọt giũa.
1.3. Loại thể chính luận trên báo chí hiện nay đang thiếu những cây bút có

tầm và những tác phẩm thực sự sắc sảo, để lại ấn tượng đối với bạn đọc. Trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, thời cuộc đổi thay nhanh, diễn biến cuộc
đấu tranh tư tưởng ngày càng phức tạp, đội ngũ nhà báo chính luận giỏi, có phong
cách giữ vai trị quan trọng hơn bao giờ hết.
1.4. Thực tế, với chiều dài lịch sử phát triển của mình, Báo Nhân Dân là nơi
quy tụ nhiều cây bút chính luận tài năng, đặc sắc, có phong cách, có dấu ấn riêng,
trong đó có nhà báo Hồng Tùng. Ơng là một nhà báo chính luận bậc thầy, một đại
thụ của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Bản lĩnh, phong cách báo chí, tài năng và
nhiều nhân tố ưu việt khác đã làm nên tên tuổi Hồng Tùng. Có thể nói, nhà báo
chính luận Hồng Tùng là một trong những tấm gương sáng nhất để các nhà báo
chính luận trẻ noi theo và học hỏi kinh nghiệm.
Từ những lý do trên, nghiên cứu sinh chọn đề tài “PHONG CÁCH CHÍNH
LUẬN BÁO CHÍ CỦA NHÀ BÁO HỒNG TÙNG” làm đề tài nghiên cứu luận án
của mình. Nghiên cứu sinh chọn đề tài này trước hết để tìm hiểu những đặc trưng

1


phong cách, phong cách chính luận báo chí, góp phần nhận diện phong cách chính
luận của nhà báo Hồng Tùng. Trên cơ sở đó, tác giả tìm ra những nét nổi bật,
những giá trị cốt lõi về phong cách chính luận của nhà báo Hoàng Tùng. Những kết
quả nghiên cứu của đề tài có thể là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc dạy và học
các mơn học liên quan đến chuyên ngành báo chí. Cùng với hướng tiếp cận, góc
nhìn đó, đề tài làm rõ vai trị, vị trí, sức mạnh và tầm quan trọng của việc hình thành
phong cách chính luận báo chí nhằm giúp người viết báo phát triển tốt hơn trong
công tác sau này. Đồng thời, đề tài cung cấp những thơng tin để có một cái nhìn hệ
thống, tồn diện về phong cách chính luận báo chí. Việc nghiên cứu, nhận diện
phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng cịn có ý nghĩa to lớn về mặt thực
tiễn. Nhận diện phong cách chính luận của nhà báo Hoàng Tùng và những bài học
kinh nghiệm từ việc nghiên cứu đề tài sẽ giúp ích cho nhiều nhà báo trẻ đúc rút, học

hỏi được ít nhiều những kỹ năng, kinh nghiệm trong cách viết, cách hình thành
được phong cách viết; từ đó nâng cao được hiệu quả, chất lượng và hoàn thành xuất
sắc các nhiệm vụ chun mơn của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài: nhận diện phong cách chính luận báo chí của
nhà báo Hồng Tùng, từ đó làm rõ những giá trị thời đại và đề xuất những bài học
kinh nghiệm cho các nhà báo.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài: Thứ nhất: Hệ thống hóa và làm rõ tổng quan
tình hình nghiên cứu đề tài; Thứ hai: Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận
về phong cách chính luận báo chí và phong cách cá nhân của nhà báo viết chính
luận; Thứ ba: Phân tích và nhận diện phong cách chính luận báo chí của nhà báo
Hồng Tùng; Thứ tư: Trên cơ sở đó, làm rõ những giá trị thời đại và đề xuất một số
bài học kinh nghiệm từ việc nghiên cứu phong cách chính luận báo chí của nhà báo
Hồng Tùng.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: Là phong cách chính luận báo chí của nhà
báo Hồng Tùng.

2


3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Đề tài chủ yếu nghiên cứu phong cách chính
luận của nhà báo Hồng Tùng qua một số tác phẩm chính luận tiêu biểu của tác giả
được đăng trên báo Nhân Dân và đã được viết từ năm 1945 đến năm 2000.

4. Câu hỏi nghiên cứu của đề tài
Quá trình nghiên cứu đề tài đặt ra những câu hỏi nghiên cứu sau:
Thứ nhất, các quan điểm tiếp cận, khái niệm về phong cách chính luận

báo chí và phong cách cá nhân của nhà báo chính luận? Những thể hiện của phong
cách chính luận báo chí? Các yếu tố tác động đến việc định hình phong cách cá
nhân của nhà báo viết chính luận?
Thứ hai, nhận diện phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng qua
các phương diện như: nội dung, hình thức tác phẩm và thể hiện qua một số đặc tính
khác?
Thứ ba, những yếu tố tác động đến quá trình hình thành phong cách chính
luận của nhà báo Hồng Tùng? Những giá trị thời đại trong phong cách chính luận
báo chí của nhà báo Hoàng Tùng? Những bài học kinh nghiệm cho các nhà báo từ
việc nghiên cứu phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng?

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
5.1. Phƣơng pháp luận: Thực hiện quá trình nghiên cứu, đề tài kết hợp chặt chẽ
giữa tư duy biện chứng với quan điểm lịch sử để xem xét phân tích một cách tồn
diện lịch sử hình thành và phát triển của thuật ngữ phong cách. Kết hợp với cơ sở
khoa học lý thuyết về phong cách học, đặc điểm, nội dung, những nhân tố tác động
đến phong cách và các lý thuyết về báo chí học, chính luận báo chí, đề tài sử dụng
những lý thuyết này làm cơ sở để xây dựng nên những cơ sở lý luận về phong cách
chính luận báo chí. Từ đó, đề tài sẽ đi sâu phân tích, nhận diện phong cách chính
luận của nhà báo Hoàng Tùng, làm rõ những giá trị thời đại và đề xuất một số bài
học kinh nghiệm.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu: Để triển khai đề tài, luận án sử dụng các
phương pháp nghiên cứu như: phương pháp thống kê và phân loại, phương pháp
miêu tả, phương pháp phân tích nội dung, phương pháp nghiên cứu định lượng,
phương pháp lịch sử, phương pháp nghiên cứu liên ngành, phương pháp khảo sát và
phỏng vấn chuyên gia. Cụ thể là:

3

- Phương pháp thống kê và phân loại: phương pháp này được sử dụng để
thống kê và phân loại các dữ liệu nghiên cứu, làm cơ sở khoa học cho các phân tích,
đánh giá kết luận của luận án.
- Phương pháp miêu tả: phương pháp này được sử dụng để miêu tả các
phương diện thể hiện qua nội dung và hình thức các tác phẩm chính luận của nhà
báo Hồng Tùng. Trên cơ sở đó, luận án làm rõ những đặc điểm phong cách chính
luận của nhà báo Hồng Tùng.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp nội dung: phương pháp này được sử dụng
để đi sâu vào phân tích, tổng hợp các nội dung, đặc điểm của phong cách chính luận
báo chí, các yếu tố chi phối việc hình thành phong cách chính luận báo chí, sự thể
hiện của phong cách chính luận báo chí, phân tích, nhận diện phong cách chính luận
của nhà báo Hồng Tùng, làm rõ những giá trị thời đại và đề xuất một số bài học
kinh nghiệm từ việc nghiên cứu phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng
Tùng.
- Phương pháp lịch sử: phương pháp này đòi hỏi đặt đối tượng nghiên cứu
trong bối cảnh lịch sử cụ thể nhằm nhận diện sự phát triển mang tính quy luật.
Phương pháp lịch sử được sử dụng trong luận án để phân tích, nhận diện những
nhân tố tác động, giá trị thời đại của phong cách chính luận báo chí của nhà báo
Hồng Tùng.
- Phương pháp nghiên cứu liên ngành: trong nghiên cứu khoa học xã hội,
phương pháp này có sự hợp tác của hai ngành khoa học trở lên để cùng đạt đến
những mục tiêu chung trong nhận thức đối tượng nghiên cứu. Phương pháp liên
ngành được sử dụng trong luận án, cụ thể là ngơn ngữ học và báo chí học để nhìn
nhận một cách tồn diện về phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng
Tùng.
- Phương pháp khảo sát và phỏng vấn chuyên gia, chủ yếu được dùng để
khảo sát và phỏng vấn các chuyên gia, các nhà nghiên cứu báo chí để làm rõ phong
cách chính luận báo chí của nhà báo Hoàng Tùng.
- Phương pháp nghiên cứu định lượng: phương pháp này được sử dụng để
khảo sát một số tác phẩm chính luận tiêu biểu của nhà báo Hoàng Tùng được đăng

trên báo Nhân Dân và đã được viết từ năm 1945 đến năm 2000.

4


6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài: Những kết quả nghiên cứu của luận án góp phần
làm sáng tỏ và bổ sung một số vấn đề về chính luận báo chí nói chung và phong
cách cá nhân của nhà báo chính luận nói riêng như khái niệm và đặc điểm về phong
cách chính luận, phong cách chính luận báo chí, phong cách cá nhân của nhà báo
chính luận; các yếu tố tác động đến việc định hình phong cách cá nhân của nhà báo
viết chính luận. Luận án góp phần tạo khung lý luận cần thiết về phong cách chính
luận báo chí làm phong phú thêm cho cơ sở lý luận báo chí nước nhà và là tài liệu
tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu báo chí, các cơ sở đào tạo báo chí trong
cả nước và những cá nhân thực hiện công tác nghiên cứu những nội dung liên quan
đến lĩnh vực nghiên cứu của đề tài.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài: Luận án hệ thống hóa những tri thức cần thiết và
xây dựng một bức tranh tương đối hoàn chỉnh về phong cách, phong cách chính
luận báo chí, phong cách cá nhân của nhà báo, những yếu tố tác động, định hình
phong cách cá nhân của nhà báo và nhận diện phong cách chính luận của nhà báo
Hồng Tùng. Luận án làm rõ những giá trị thời đại trong phong cách chính luận báo
chí của nhà báo Hồng Tùng và rút ra những bài học kinh nghiệm từ việc nghiên
cứu đề tài sẽ giúp ích cho các giảng viên, sinh viên báo chí và nhiều nhà báo đúc
rút, học hỏi được những kỹ năng, kinh nghiệm trong cách viết, hình thành được
phong cách viết chính luận; từ đó nâng cao được hiệu quả, chất lượng và hoàn thành
xuất sắc các nhiệm vụ chuyên mơn của mình.

7. Những đóng góp mới của đề tài
- Một là, khẳng định rõ về lý luận và thực tiễn, các quan điểm tiếp cận, khái
niệm về phong cách chính luận báo chí và phong cách cá nhân của nhà báo chính

luận, những thể hiện của phong cách chính luận báo chí, các yếu tố tác động đến
việc định hình phong cách cá nhân của nhà báo viết chính luận.
- Hai là, nhận diện phong cách chính luận của nhà báo Hoàng Tùng.
- Ba là, làm rõ những giá trị thời đại trong phong cách chính luận báo chí của
nhà báo Hoàng Tùng.

5


- Bốn là, từ những nội dung trên, luận án rút ra những bài học kinh nghiệm
cho các nhà báo từ việc nghiên cứu phong cách chính luận báo chí của nhà báo
Hoàng Tùng.

8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Tổng quan tình hình nghiên, Kết luận, Danh mục các
Bảng biểu, Danh mục Tài liệu tham khảo và Phụ lục; kết cấu của luận án gồm 3
chương chính.

TỔNG QUAN
1. Những nghiên cứu đề cập đến phong cách, chính luận báo chí và phong
cách chính luận báo chí
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phong cách: Trên thế giới và ở nước ta, thuật
ngữ phong cách đã được đề cập đến rất nhiều trong các cơng trình nghiên cứu thuộc
các lĩnh vực khác nhau như: Cuốn sách "Thuộc về phong cách: Số lượng và chất
lượng", tác giả Chatman S. viết vào năm 1967; Bài viết “Chức năng của phong
cách” trong Hội thảo quốc tế về ngôn ngữ lần thứ 9, tại Hague, năm 1964 tác giả
Riffaterre, M…; Giáo trình Việt ngữ (tập III- phần Tu từ học) (1964) của Ðinh
Trọng Lạc ; Cuốn sách “Nhà văn, tư tưởng và phong cách” của tác giả Nguyễn
Đăng Mạnh xuất bản năm 1979… Ngồi ra, cũng có một số luận án tiến sĩ nghiên
cứu có liên quan đến vấn đề phong cách

1.2. Các cơng trình nghiên cứu về chính luận báo chí: Trên thế giới, có một số
cơng trình nghiên cứu về chính luận báo chí như: Từ điển báo chí và truyền thông
Webster của tác giả Weiner R xuất bản năm 1990, từ điển Nghiên cứu truyền thông
của tác giả A & C Black (2006), Bách khoa toàn thư về truyền thơng chính trị của
Moldoff J. A. xuất bản năm 2008... Ở nước ta, có một số cơng trình nghiên cứu có
liên quan chính luận báo chí như: Tác phẩm Báo chí đại cương (tập 3) (1995), của
tác giả Trần Thế Phiệt, tác phẩm “Các thể loại báo chí chính luận nghệ thuật” của
tác giả Dương Xuân Sơn xuất bản năm 2008...
1.3. Các cơng trình nghiên cứu về phong cách chính luận báo chí: Trên thế giới
và ở trong nước, các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến luận án chủ yếu đề cập
đến vấn đề phong cách, phong cách học và chính luận báo chí. Các cơng trình
nghiên cứu về phong cách chính luận báo chí và phong cách cá nhân của nhà báo

6


mang tính chất lý luận, có tính hệ thống và chuyên sâu gần như mới chỉ được
nghiên cứu ở một số bài báo, hay một phần trong các cuốn sách báo chí như: Cuốn
sách “Cơ sở Lý luận báo chí – Đặc tính chung và phong cách” (2000), tác giả Hà
Minh Đức, cuốn sách "Cơ sở lý luận báo chí" (2012), PGS, TS. Nguyễn Văn Dững,
bài báo Đặc điểm phong cách ngơn ngữ văn bản chính luận được đăng trên Tạp chí
Ngơn ngữ vào 12/1989, tác giả Lê Xn Thại…
2. Những nghiên cứu đề cập đến phong cách cá nhân nhà báo: Có thể kể đến
một số nghiên cứu đề cập đến phong cách cá nhân nhà báo như: cuốn sách “Ngơn
ngữ báo chí” của PGS,TS. Vũ Quang Hào xuất bản năm 2017, bài “Phong cách
làm báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của GS, TS. Mạch Quang Thắng đăng trên
Trang Thơng tin điện tử Học viện Chính trị tháng 8/2017, Tạp chí Lý luận chính trị
và truyền thơng Số 6/2017 có bài viết Phong cách chính luận báo chí của Trường
Chinh, tác giả Lê Minh Phương, TS. Lê Thị Nhã, Trần Hồng Nhung có đăng bài
báo “Phong cách ký chân dung của nhà báo Phan Quang” trên Tạp chí Người Làm

Báo số 385 - Tháng 3/2016…

3. Những nghiên cứu đề cập đến nhà báo Hồng Tùng và phong cách
chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng
3.1. Những nghiên cứu về thân thế và sự nghiệp của nhà báo Hồng Tùng: Có
thể kể đến một số nghiên cứu như: bài viết “Hồng Tùng - Nhà tư tưởng, văn hóa
xuất sắc” trên Báo Hà Nam, của nhà báo Thế Vĩnh, bài “Nhà báo Hồng Tùng: Cây
đại thụ của báo chí cách mạng Việt Nam” (2017) của nhà báo Hồng Hà đăng trên
Cổng Thông tin điện tử Hội Nhà báo Việt Nam, Nhà báo Minh Nguyễn trong bài
“Nhà báo Hoàng Tùng- Nhà tuyên huấn nổi tiếng, nhà báo ở tầm cao” đăng trên
Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 19/06/2017...
3.2. Những nghiên cứu về phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng
Tùng
Vào sáng 19 tháng 1 năm 2015, tại Trụ sở Báo Nhân Dân (71 Hàng Trống,
Hà Nội), Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp Báo Nhân Dân tổ chức Hội thảo: "Nhà
báo Hoàng Tùng với báo chí cách mạng Việt Nam". Thơng qua hội thảo này, Hội
nhà báo Việt Nam mong muốn tạo diễn đàn để các nhà khoa học gặp gỡ, trao đổi
những vấn đề về lịch sử báo chí Việt Nam và tri ân những cống hiến to lớn của nhà

7


báo Hồng Tùng trên mặt trận tư tưởng văn hóa của Đảng. Tháng 6 năm 2017, Tỉnh
ủy Hà Nam phối hợp với Báo Nhân Dân đã tổ chức Hội thảo khoa học “Nhà báo
Hoàng Tùng với quê hương Hà Nam và đất nước” nhân kỷ niệm 92 năm ngày Báo
chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2017) và 7 năm ngày mất nhà báo
Hoàng Tùng (29/6/2010 - 29/6/2017). Hội thảo nhằm tri ân, vinh danh những đóng
góp to lớn của nhà báo Hoàng Tùng với quê hương Hà Nam, với đất nước, với sự
nghiệp báo chí cách mạng.

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHONG CÁCH CHÍNH LUẬN BÁO CHÍ VÀ
PHONG CÁCH CÁ NHÂN CỦA NHÀ BÁO VIẾT CHÍNH LUẬN
1.1. Các quan điểm tiếp cận, khái niệm về phong cách chính luận báo chí
và phong cách cá nhân của nhà báo chính luận
1.1.1. Phong cách chính luận báo chí
1.1.1.1. Khái niệm về phong cách
Trên thực tế, có rất nhiều quan niệm khác nhau về phong cách. Nhưng về cơ
bản, khi đưa ra khái niệm về phong cách, các tác giả đều chú ý đến những đặc tính
nổi bật nhất, những đặc điểm tương đối ổn định hình thành trong quá trình sáng tạo
tác phẩm. Phong cách giúp chúng ta nhận ra những “chất” riêng của những tác giả
lớn, nhờ đó mà định hình được tên tuổi trong lịng cơng chúng.
Phong cách có thể được định nghĩa như sau: Phong cách được hiểu là những
đặc tính nổi bật và bền vững của tác giả về nội dung tư tưởng, chủ đề, hình thức
biểu đạt... được thể hiện thành cơng trong q trình sáng tạo tác phẩm.
1.1.1.2. Khái niệm về chính luận
Có nhiều quan điểm khác nhau về chính luận, tuy nhiên, hầu hết các quan
điểm về chính luận đưa ra đều tập trung thể hiện một nội hàm chung là tính phân
tích, bình luận, đàm luận, nêu quan điểm và chứng minh, thuyết phục cho quan
điểm được đưa ra xung quanh về một thông tin, một sự kiện, một vấn đề thời sự,
chính trị, xã hội…
Chính luận là loại văn bản bàn luận đến các vấn đề thời sự nóng hổi, bức
xúc trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội nhằm thu hút sự quan tâm,

8


theo dõi của đông đảo công chúng, đồng thời thuyết phục cơng chúng có suy nghĩ,
nhận thức và hành động theo ý muốn của tác giả.
1.1.1.3. Khái niệm chính luận báo chí

Dù tiếp cận theo góc độ hay quan điểm nào cũng có thể nhận thấy, chính
luận báo chí là một nhóm các thể loại báo chí trong đó đặc trưng cơ bản của nó là
phân tích, bình luận, lý giải một vấn đề chính trị, xã hội, văn hóa… thời sự được
quan tâm bằng các lý lẽ để thuyết phục cơng chúng tìm hiểu, tin và hành động theo
quan điểm được đưa ra bởi tác giả và cơ quan báo chí.
1.1.1.4. Khái niệm phong cách chính luận báo chí
Từ những nghiên cứu cho thấy, phong cách chính luận báo chí được hiểu là
những đặc tính nổi bật và bền vững về nội dung tư tưởng, chủ đề, hình thức biểu
đạt... được thể hiện thành cơng trong q trình sáng tạo tác phẩm chính luận báo
chí để bày tỏ chính kiến của nhà báo về một vấn đề nào đó thuộc lĩnh vực chính trị,
xã hội, bằng các lý lẽ để thuyết phục công chúng nhằm tạo dư luận xã hội và định
hướng dư luận xã hội.
1.1.2. Các quan điểm tiếp cận về phong cách cá nhân
1.1.2.1. Quan điểm tiếp cận của ngơn ngữ học
Đứng ở góc độ ngơn ngữ, có thể hiểu phong cách là những đặc trưng trong
cách thức biểu đạt, thể hiện cách nói, cách viết của một người nào đó.
1.1.2.2. Quan điểm tiếp cận của văn học
Trong lý luận văn học, thuật ngữ phong cách được dùng để chỉ đặc điểm
sáng tác của nhà văn, của một tác phẩm hay một trào lưu văn học... Phong cách bao
hàm cả một số vấn đề về thi pháp, trong đó có thế giới quan sáng tác, cá tính sáng
tạo nghệ thuật của nhà văn hoặc của nhiều nhà văn thuộc cùng một trào lưu.
1.1.2.3. Quan điểm tiếp cận của báo chí học
Dưới góc độ của người viết báo, phong cách của nhà báo là phong cách sáng
tạo của nhà báo, thể hiện rõ tính chuyên nghiệp trong cách viết, cách lựa chọn đề
tài, cách phản ứng của nhà báo với hoàn cảnh. Phong cách của nhà báo là kết quả
tổng hợp của năng lực, của tính cách đặc biệt, của q trình tìm tịi, học hỏi, đam
mê điều mới mẻ, của q trình làm mới khơng ngừng, lao động và sáng tạo khơng
ngừng của tác giả đó.

9

1.1.3. Khái niệm và đặc điểm phong cách cá nhân của nhà báo chính luận
1.1.3.1. Khái niệm phong cách cá nhân của nhà báo chính luận
Phong cách cá nhân của nhà báo chính luận là khái niệm dùng để chỉ những
đặc điểm trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí chính luận, cho phép định hình
và phân biệt giữa nhà báo chính luận này với nhà báo chính luận khác về thế giới
quan, cách thức tiếp cận nội dung, hình thức biểu đạt, ngơn ngữ, kết cấu, giọng
điệu, lí lẽ, lập luận và sử dụng chứng cứ xác đáng, cũng như các thủ pháp nghiệp
vụ khác.
1.1.3.2. Đặc điểm phong cách cá nhân của nhà báo chính luận
1.1.3.2.1. Tính ổn định
Phong cách cá nhân của nhà báo chính luận được phát triển một cách ổn định
trên cơ sở nền tính cách tương đối nhất quán về quan điểm, thế giới quan, nhân sinh
quan cũng như cách thể hiện, cách tiếp cận những nội dung của đời sống hiện thực
trong mỗi tác phẩm chính luận báo chí.
1.1.3.2.2. Tính cá thể hóa
Phong cách này được cá tính hóa bởi tính cách, tâm hồn của mỗi tác giả,
được khu biệt bởi cái “tôi” cá nhân của mỗi tác giả.

1.2. Những thể hiện của phong cách chính luận báo chí
1.2.1. Thể hiện qua phƣơng diện nội dung tác phẩm
Nội dung của chính luận báo chí là tồn bộ hiện thực khách quan, trong đó
hiện thực xã hội con người là trọng tâm. Theo các tiêu chí khác nhau, người ta có
thể chia nội dung của chính luận báo chí bao gồm các nội dung khác nhau.
1.2.2. Thể hiện qua phƣơng diện hình thức tác phẩm
1.2.2.1. Nghệ thuật đặt đầu đề tác phẩm
Đặt đầu đề tác phẩm hay còn được hiểu là đặt tiêu đề cho bài báo. Những
tiêu đề hay là những tiêu đề hấp dẫn đối với người đọc. Hấp dẫn về nội dung của sự
kiện, hấp dẫn vì cách đặt đầu đề bài báo làm độc giả bất ngờ. Hấp dẫn vì độc giả

thấy mình phát hiện ra những điều ngầm ẩn thú vị đằng sau đầu đề bài báo. Hấp dẫn
vì những cách dùng từ ngữ đặc sắc, khác thường,... Chính vì vậy, nghệ thuật đặt đầu
đề tác phẩm là một trong những thể hiện phong cách của nhà báo viết chính luận.
1.2.2.2. Thể hiện qua kết cấu tác phẩm

10


Kết cấu chặt chẽ trong một tác phẩm chính luận báo chí là một u cầu
khơng thể thiếu. Việc sắp xếp các luận điểm như thế nào, trình bày các luận cứ ra
sao, diễn dịch hay quy nạp… đều phải có sự tính tốn, cân nhắc kỹ lưỡng, có chủ
đích để đảm bảo một kết cấu chặt chẽ. Tuy nhiên, cũng khơng vì sự chặt chẽ mà trở
nên rập khn, khô cứng. Sự linh hoạt tạo ra những sự mới lạ làm cho tác phẩm
thêm hấp dẫn.
1.2.2.3. Thể hiện qua nghệ thuật ngơn từ
Căn cứ vào giáo trình “Ngơn ngữ báo chí” của PGS, TS. Vũ Quang Hào,
phong cách ngơn ngữ chính luận báo chí được xem xét dựa trên ba đặc điểm: thứ
nhất là về phương tiện từ ngữ, thứ hai là về phương tiện cú pháp, thứ ba là về
phương pháp diễn đạt. Bên cạnh đó, giọng điệu cũng là một yếu tố quan trọng mang
đến sự thành cơng cho một tác phẩm báo chí.

1.3. Những yếu tố tác động đến việc định hình phong cách cá nhân của
nhà báo viết chính luận
1.3.1. Những yếu tố chủ quan
- Phương diện tinh thần và tính cách
- Thế giới quan, nhân sinh quan
- Năng lực cá nhân, vốn sống, tri thức và thẩm mỹ
- Tài năng và năng khiếu báo chí
- Lí tưởng của nhà báo
1.3.2. Những yếu tố khách quan

- Gia đình, quê hương
- Hiện thực khách quan và bối cảnh thời đại
- Môi trường sống, học tập và làm việc

Tiểu kết chƣơng 1
Trên cơ sở nghiên cứu, tham khảo, tham chiếu những tài liệu về ngôn ngữ
học, văn học, báo chí học; sau q trình nghiên cứu, ở chương 1, tác giả đã hệ thống
hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về phong cách, phong cách chính luận và phong
cách chính luận báo chí. Tác giả đã hệ thống hóa các quan điểm tiếp cận về phong
cách cá nhân, phong cách cá nhân nhà báo viết chính luận; nêu ra khái niệm, đặc
điểm của phong cách cá nhân của nhà báo chính luận và những thể hiện của phong

11


cách chính luận báo chí. Tác giả đã nghiên cứu và phân tích những yếu tố tác động
đến việc định hình phong cách cá nhân của nhà báo viết chính luận. Từ đó, chương
1 góp phần làm phong phú thêm cho cơ sở lý luận báo chí và làm tiền đề cho các
bước nghiên cứu tiếp theo ở chương 2 và chương 3 của luận án.

CHƢƠNG 2
NHẬN DIỆN PHONG CÁCH CHÍNH LUẬN BÁO CHÍ CỦA
NHÀ BÁO HỒNG TÙNG
Ngồi việc vận dụng các vấn đề lý luận về phong cách chính luận báo chí ở
chương 1 của luận án, để có được sự phản ánh xác thực hơn về phong cách chính
luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng, tác giả đã thực hiện một cuộc khảo sát và
phỏng vấn lấy ý kiến các chuyên gia nghiên cứu trong lĩnh vực báo chí thơng qua
các câu hỏi và trả lời nhận xét. Trong 20 phiếu phát ra, tác giả đã thu về được 15
phiếu có giá trị. Nội dung của khảo sát và phỏng vấn chuyên gia là cho biết những
yếu tố tác động đến quá trình hình thành phong cách chính luận báo chí, những

phương diện thể hiện phong cách chính luận báo chí và những nét riêng hay dấu ấn
riêng về phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng qua các tác phẩm
của ơng. Kết hợp với cuộc điều tra, khảo sát, tác giả đã sử dụng phương pháp tổng,
hợp phân tích các tác phẩm, tài liệu có liên quan đến nhà báo Hồng Tùng. Một
nhận định chung cho thấy, quá trình hình thành phong cách cá nhân của nhà báo
chính luận Hồng Tùng chịu tác động, chi phối và quyết định của nhiều yếu tố gồm
cả yếu tố khách quan và yếu tố chủ quan như: quê hương, bối cảnh thời đại, môi
trường sống, học tập và làm việc, phương diện tinh thần và tính cách, thế giới quan,
nhân sinh quan, năng lực cá nhân, vốn sống, tri thức và thẩm mỹ, tài năng và năng
khiếu báo chí, lí tưởng của nhà báo đã có tác động mạnh mẽ góp phần tạo nên
phong cách riêng của nhà báo chính luận Hồng Tùng. Đặc biệt, hầu hết các ý kiến
trả lời trong cuộc khảo sát và phỏng vấn chuyên gia đều cho rằng, phong cách chính
luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng đã được thể hiện rõ nét qua tính ổn định, tính
cá thể hóa, qua phương diện nội dung và hình thức các tác phẩm báo chí chính luận
của tác giả.

2.1. Những yếu tố tác động đến q trình hình thành phong cách chính
luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng
12


2.1.1. Những yếu tố khách quan
2.1.1.1. Gia đình, quê hƣơng
Nhà báo xuất sắc Hoàng Tùng tên thật là Trần Khánh Thọ, sinh ngày
15/01/1920, thơn Tảo Mơn, xã Hồ Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Sớm giác
ngộ cách mạng, ông đã trọn đời đi theo lý tưởng cộng sản, có nhiều đóng góp cho
sự nghiệp đấu tranh giành độc lập tự do, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Xã hội chủ nghĩa. Mảnh đất Tảo Môn - Quê hương của Hoàng Tùng đã ảnh
hưởng lớn đến việc hình thành bản lĩnh, nhân cách ở tuổi niên thiếu cũng như suốt
cuộc đời hoạt động cách mạng và sự nghiệp báo chí của ơng.

2.1.1.2. Bối cảnh thời đại.
Thời cuộc, bối cảnh lịch sử đã góp phần tạo ra phong cách đặc sắc của nhà
báo chính luận Hồng Tùng. Phong cách cá nhân của nhà báo chính luận Hồng
Tùng trong thời chiến cũng như thời bình là một nhà báo tuyên truyền, sắc sảo,
hùng hồn, súc tích, đi vào cuộc sống và miêu tả rất thời sự về những vấn đề nóng
bỏng nhằm vận động quần chúng nhân dân tin và làm theo chủ trương đường lối,
chính sách của Đảng.
2.1.1.3. Môi trƣờng sống, học tập và làm việc
Từ năm 1941 đến 1945, ngoài phụ trách phong trào thanh niên, Hồng Tùng
cịn giúp các nhà cách mạng Nguyễn Duy Trinh, Đặng Việt Châu viết truyền đơn tố
cáo tội ác của thực dân Pháp. Khi Đảng ra hoạt động công khai và lấy tên là Đảng
Lao động Việt Nam, Báo "Sự thật" đổi tên thành Báo "Nhân Dân" từ năm 1951 đến
1982, ơng được phân cơng phụ trách Văn phịng đồng chí Tổng Bí thư của Đảng,
Tổng Biên tập Báo Nhân Dân… Chính vì vậy, với cơng tác quản lý, chỉ đạo hoạt
động báo chí của Đảng, nhà báo chính luận Hồng Tùng có phong cách viết mang
hơi hướng lãnh đạo, luôn nghĩ cho nhân dân và gần gũi với độc giả.
2.1.2. Những yếu tố chủ quan
2.1.2.1. Phƣơng diện tinh thần và tính cách
Phong cách cá nhân của nhà báo chính luận Hồng Tùng định hình nên vóc dáng
tác giả và là chỉ dấu để nhận biết mỗi tác phẩm, được công chúng tiếp nhận và ghi
nhận. Theo nhận định của nhà báo Phan Quang: “Ơng dùng nhiều bút danh, có khi
ngẫu hứng, do đó ln thay đổi, và các bài xã luận của báo Đảng thì bất kỳ ai chấp

13


bút đều nhất loạt ký hai chữ Nhân Dân, dù vậy độc giả đọc bài ông viết vẫn nhận ra
phong cách Hoàng Tùng”.
2.1.2.2. Thế giới quan, nhân sinh quan
Khác với các nhà báo chính luận khác, Hồng Tùng có cách nhìn nhận và

tiếp cận vấn đề rất đặc biệt. Như PGS, TS. Nguyễn Văn Dững viết về Hoàng Tùng:
“Những lý lẽ của lập luận, bình luận, phê phán, đấu tranh của Ơng bao giờ cũng có
“gốc tích’ từ trong trước tác của các nhà kinh điển hoặc từ thực tiễn cuộc sống đang
vận động đã làm cho người nghe bị hấp dẫn, bị cuốn hút theo tầng sâu của tư duy lý
luận – thực tiễn sắc nhạy. Lối tiếp cận vấn đề của Hoàng Tùng thường theo phương
pháp lịch đại kết hợp với phương pháp đồng đại; theo cách vận dụng kiến thức tổng
hợp từ kinh tế - chính trị - văn hóa – xã hội để soi chiếu một vấn đề của công tác tư
tưởng…”
2.1.2.3. Năng lực cá nhân, vốn sống, tri thức và thẩm mỹ.
Năng lực cá nhân thể hiện ở tài năng của tác giả, đó là năng lực tư duy, năng
lực biểu đạt thông tin thông qua cách truyền tải thông điệp bằng các thủ pháp nghệ
thuật, năng lực sử dụng ngôn từ của tác giả để diễn giải nội dung thông điệp, quan
điểm, tư tưởng của tác giả. Sự nhạy bén trong tư duy, sự hiểu biết với vốn tri thức
sâu rộng và những giá trị thẩm mỹ nền tảng… của Hoàng Tùng đã quyết định đến
việc hình thành nên một phong cách độc đáo và đặc sắc của nhà báo chính luận.
2.1.2.4. Tài năng và năng khiếu báo chí
Trong sự nghiệp làm báo của mình, nhà báo Hồng Tùng đã viết hàng nghìn
bài báo. Ơng là nhà báo chính luận có nhiều trải nghiệm nên dễ thấy phần sáng tạo
chủ quan qua các trang viết. Hồng Tùng khơng cố tình và tuyệt đối đưa cái tôi vào
báo, nhưng cách suy nghĩ, luận bàn, lý giải vấn đề cũng như bút pháp, ngơn từ đều
có khả năng bộc lộ, ghi dấu ấn riêng của tác giả.
2.1.2.5. Lí tƣởng của nhà báo.
Nhà báo Hồng Tùng là một nhà báo có lí tưởng. Nghiêm túc với nghề, khắt
khe với mình, chân tình với đồng nghiệp và tuyệt đối trung thành với Đảng, với
lãnh tụ, với dân tộc là những lí tưởng cao đẹp nhất và nổi bật nhất đã tạo nên phong
cách chính luận của ơng. Lí tưởng cách mạng và sự cống hiến cho cách mạng đã
được ơng thể hiện trong các bài báo của mình với sự hào sảng, khích lệ, nhiệt huyết

14

truyền lửa cho người đọc. Nhà báo Hoàng Tùng xác định, làm báo là làm chính trị,
cho nên viết báo, nhất là viết chính luận phải phục vụ nhiệm vụ chính trị, lấy chính
trị làm trọng.

2.2. Phong cách chính luận của nhà báo Hoàng Tùng thể hiện qua
phƣơng diện nội dung tác phẩm
Phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng thể hiện qua phương diện
nội dung tác phẩm với các mảng đề tài như: đề tài những anh hùng dân tộc, những
mốc sự kiện lịch sử quan trọng, chính trị - xã hội, chỉ đạo các hoạt động đời sống,
đường lối chính sách của Đảng, bộc lộ những quan điểm lớn. Trong các tác phẩm
của Hoàng Tùng, chân dung các anh hùng dân tộc hiện lên dung dị mà đầy khí thế,
những người con đất Việt kiên cường bất khuất, đại diện cho cả một thế hệ anh
dũng chiến đấu để bảo vệ non sông đất nước. Qua khảo sát cho thấy, với những bài
chính luận bộc lộ những quan điểm lớn được nhà báo Hoàng Tùng thường viết
nhiều trong những năm tháng kháng chiến. Đến thời bình, xã luận của ông lại tập
trung vào các vấn đề của đời sống để chỉ đạo, định hướng các hoạt động xã hội. Cịn
với dạng thức chính luận về những anh hùng dân tộc, nhân kỷ niệm những mốc lịch
sử quan trọng và xã luận về những sự kiện chính trị - xã hội ý nghĩa nổi bật được
nhà báo theo đuổi trong suốt sự nghiệp của mình. Bất cứ sự kiện quan trọng, đấu
mốc lịch sử nào của đất nước, Hồng Tùng ln có những bài viết phù hợp.

2.3. Phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng thể hiện qua
phƣơng diện hình thức tác phẩm
2.3.1. Nghệ thuật đặt đầu đề tác phẩm
Về nghệ thuật đặt đầu đề tác phẩm, nhà báo Hoàng Tùng đã thể hiện sự khéo
léo trong cách vận dụng ngôn ngữ linh hoạt, sắc bén. Bản thân tác giả là người giàu
trải nghiệm, vốn từ phong phú, có thế mạnh trong việc sử dụng từ ngữ, nên tít bài
của ơng ln cuốn hút, gây ấn tượng mạnh với độc giả. Hơn thế nữa, đầu đề bài báo
rất phù hợp với thể loại báo chí chính luận: thể hiện thái độ, sự bình luận của mình

ngay ở tít bài; tác giả nêu giải pháp, đề xuất ngay đầu đề bài báo; khái quát nội dung
thông tin cốt lõi trong bài làm đầu đề; sử dụng ca dao, thành ngữ, tục ngữ làm đầu
đề bài báo; sử dụng khẩu ngữ, lời ăn tiếng nói của nhân dân; tạo sự đối lập, mâu
thuẫn trong tít báo; đặt câu hỏi nghi vấn ngay từ đầu đề bài báo; sử dụng phép điệp

15


từ, điệp ngữ trong tít báo… Những đầu đề bài báo của ông rất giản dị, cách đặt tên
đầu đề hết sức gần gũi, dễ hiểu với người dân.
2.3.2. Thể hiện qua kết cấu tác phẩm
Cấu trúc trong tác phẩm của Hoàng Tùng, vừa chặt chẽ, vữa rõ ràng, lại hài
hòa giữa các phần nội dung trong một bài viết, đồng thời thể hiện được phong cách
sáng tạo rất riêng của tác giả khi bỏ qua phần giới thiệu vấn đề và kết thúc vấn đề
thông thường và đi trực tiếp vào những nội dung lớn của bài. Bên cạnh lối kết cấu
câu biến hóa linh hoạt, Hồng Tùng cũng rất khéo léo trong việc xây dựng một kết
cấu hài hịa, logic cho tổng thể tác phẩm của mình. Hầu hết các ngữ đoạn (đoạn
văn) trong tác phẩm chính luận của Hoàng Tùng đều là một thể thống nhất về nội
dung và hồn chỉnh về hình thức. Đặc trưng của lối kết cấu này là sự logic về ngữ
nghĩa và chặt chẽ về cấu tứ.
2.3.3. Thể hiện qua nghệ thuật ngôn từ
2.3.3.1. Ngôn ngữ diễn đạt của tác phẩm
Ngôn ngữ tác phẩm chính luận của nhà báo Hồng Tùng là sự đan xen giữa
ngơn ngữ báo chí và ngơn ngữ giàu chất văn học, lịch sử, chính trị. Phong cách viết
chính luận đậm chất văn chương của nhà báo Hồng Tùng còn thể hiện ở sự am
hiểu nền văn học nghệ thuật Việt Nam. Trong các tác phẩm báo chí chính luận, ơng
thường trích dẫn những tứ thơ, câu văn làm minh họa dẫn chứng trong bài hoặc biểu
đạt cho ý kiến của mình.
2.3.3.2. Các biện pháp tu từ và tu từ cú pháp
Việc khảo sát về biện pháp tu từ được sử dụng trong các bài báo chính luận

của nhà báo Hồng Tùng đã cho thấy, ngơn ngữ chính luận của Hoàng Tùng thể
hiện khá rõ nét ở việc ông sử dụng các biện pháp tu từ rất linh hoạt và độc đáo.
Hoàng Tùng thường xuyên sử dụng các biện pháp ẩn dụ, hốn dụ, so sánh, nhân
hóa… giàu tính nghệ thuật, gợi hình, gợi cảm, khiến người đọc dễ hình dung và hết
sức thú vị. Đây là một trong những bài học vô cùng quý giá đối với những nhà báo,
người giảng dạy ngơn ngữ, báo chí… để học tập, trau dồi khả năng sử dụng ngôn
từ, các biện pháp tu từ cùng các kỹ năng viết bài và cả tinh thần yêu nghề, yêu
nước, có trách nhiệm với nghề với nhân dân từ nhà báo Hoàng Tùng.
2.3.3.3. Cấu trúc câu trong tác phẩm

16


Hoàng Tùng thường xuyên viết những câu với độ dài, ngắn khác nhau tùy
thuộc vào nội dung, chủ đề ông muốn nói tới cũng như dụng ý của mình. Trong các
tác phẩm báo chí chính luận của Hồng Tùng, cấu trúc câu văn của ơng thường có
độ dài rất lớn, đó là những luận cứ, luận điểm sắc bén. Những câu mà Hoàng Tùng
viết dài thường là để đánh giá khái quát, tổng hợp một sự kiện, một vấn đề hoặc
cũng có thể là diễn đạt một ý kiến nào đấy, nêu ra dẫn chứng chứng minh. Nhà báo
Hoàng Tùng viết một số câu có dung lượng ngắn, câu khẩu hiệu để nâng cao tinh
thần đấu tranh, yêu nước của quần chúng nhân dân, của quân đội nhân dân và nhằm
đưa ra ý kiến cá nhân quan điểm của mình về những vấn đề. Bên cạnh việc sử dụng
câu nghi vấn, Hoàng Tùng cũng sử dụng khá nhiều những câu cảm thán. Việc sử
dụng câu cảm thán khiến cho đoạn viết, bài viết có nhiều xúc cảm hơn, độc đáo
hơn, ấn tượng hơn để tránh cho người đọc cảm thấy bài viết khô cứng, nhàm chán.
2.3.3.4. Liên kết câu trong các tác phẩm
Đối với liên kết trong diễn ngôn, qua khảo sát các tác phẩm chính luận của
nhà báo Hồng Tùng, phương thức liên kết khá nổi bật được ông sử dụng phổ biến
nhất là phép nối, phép lặp, phép thế và phép liên tưởng.

2.4. Phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng thể hiện qua một số
đặc tính khác
2.4.1. Thể hiện ở tính ổn định
Phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng thể hiện ở tính ổn
định như: Tư duy chính trị sắc bén, thái độ chính trị cách mạng ln kiên quyết,
khơng khoan nhượng trước quân thù; phong cách viết bền bỉ, viết nhanh, cập nhật,
thời sự, viết đúng những vấn đề phục vụ yêu cầu tuyên truyền đường lối chính sách
của Đảng và Nhà nước. Bằng bút pháp độc đáo, khúc triết, lập luận vững vàng, lời
văn hào hùng, sáng sủa, điêu luyện, các bài chính luận của Hồng Tùng thể hiện rất
nhanh và rất chắc các vấn đề và ý chính của tập thể lãnh đạo, quan điểm của Đảng
và Nhà nước, cùng nhiều vấn đề đang đặt ra trong cuộc sống, làm cho người đọc
thấy được xu thế và triển vọng của cách mạng, tin tưởng ở Đảng, ở thắng lợi của
cuộc kháng chiến và tiền đồ tươi sáng của dân tộc.
2.4.2. Thể hiện ở tính cá thể hóa

17


Phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng thể hiện ở tính khác
biệt đặc biệt. Các bài báo chính luận của Hồng Tùng đều có lập luận logic, chặt
chẽ, mạch lạc, ngùn ngụt tính cổ vũ, tính chiến đấu khiến người đọc, người nghe
cứ muốn nhảy bổ vào sự việc, sự kiện. Những tác phẩm chính luận của Hoàng
Tùng giàu sức truyền cảm, sức thuyết phục và khả năng lay động lịng người bởi
cách “viết như nói”, vận dụng khéo léo ngôn ngữ dân gian của ca dao, tục ngữ,
lời ăn tiếng nói của nhân dân. Tính khác biệt đặc biệt thể hiện qua cách chép sử
bằng các tác phẩm chính luận báo chí của nhà báo Hoàng Tùng.

Tiểu kết chƣơng 2
Trong chương 2, tác giả đã phân tích và chỉ ra những yếu tố tác động đến q
trình hình thành phong cách chính luận của nhà báo Hoàng Tùng như những yếu tố

khách quan, chủ quan tác động đến việc hình thành phong cách chính luận của ông.
Đặc biệt, tác giả đã nhận diện được phong cách chính luận báo chí của nhà báo
Hồng Tùng qua những thể hiện đặc sắc về nội dung, về hình thức từ các tác phẩm
chính luận của nhà báo và những thể hiện qua một số đặc tính khác của nhà báo
Hoàng Tùng.

CHƢƠNG 3
GIÁ TRỊ THỜI ĐẠI VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM CHO CÁC
NHÀ BÁO TỪ VIỆC NGHIÊN CỨU PHONG CÁCH CHÍNH
LUẬN BÁO CHÍ CỦA NHÀ BÁO HỒNG TÙNG
3.1. Những giá trị thời đại trong phong cách chính luận báo chí của nhà
báo Hoàng Tùng
3.1.1. Cổ súy tinh thần yêu nƣớc của nhân dân
Giá trị thời đại lớn nhất trong phong cách chính luận của nhà báo Hồng
Tùng là ở những bài chính luận có sức lay động cả nước, mang sức mạnh binh đoàn
trong những thời điểm quan trọng của lịch sử đã cổ vũ mạnh mẽ cho tinh thần yêu
nước của cả dân tộc. Những bài viết của ông hừng hực chất lửa, đanh thép, sắc sảo
và lay động lịng người bởi lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh, ngơn ngữ đặc sắc, có
dấu ấn riêng. Các bài chính luận của ông thực sự là tiếng kèn xung trận bởi tính sắc
bén, sinh động và kịp thời.

18


3.1.2. Định hƣớng nhân dân tin theo Đảng, theo lãnh tụ
Từ trước đến nay, các bài viết của nhà báo Hồng Tùng ln được mọi người
đón nhận, được dân chúng quan tâm. Bằng bút pháp độc đáo, khúc triết, lập luận
vững vàng, lời văn hào hùng, sáng sủa, điêu luyện, các bài chính luận của đồng chí
Hồng Tùng trình bày sinh động quan điểm của Đảng và Nhà nước ta cùng nhiều
vấn đề đang đặt ra trong cuộc sống, làm cho người đọc thấy được xu thế và triển

vọng của cách mạng, tin tưởng ở Đảng, ở thắng lợi của cuộc kháng chiến và tiền đồ
tươi sáng của đất nước ta. Cây bút chính luận sắc sảo Hồng Tùng đã có những
cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc.
3.1.3. Lên án và đả kích quân xâm lƣợc.
Viết về kẻ địch, nhà báo chính luận Hoàng Tùng thường dùng lối văn châm
biếm ý nhị nhưng ý tứ sâu xa, sắc sảo; văn phong vừa có tính chất báo chí, nhưng
lại vừa có tính chất nghệ thuật nhằm lên án và đả kích quân xâm lược.
3.1.4. Cổ động phong trào xây dựng đất nƣớc tiến lên con đƣờng XHCN
Sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước giành được thắng lợi to lớn và
vang dội, đất nước ta bước vào thời kỳ độc lập và đổi mới, hàn gắn vết thương
chiến tranh, tiến lên xây dựng đất nước, nhà báo Hoàng Tùng đã nêu cao tinh thần
dân tộc và khích lệ, cổ vũ, động viên nhân dân tham gia vào sự nghiệp xây dựng và
đổi mới đất nước.
3.1.5 Thể hiện những khát vọng của nhân dân trong thời chiến và những tâm
tƣ, tình cảm, những băn khoăn của nhân dân trong thời bình
Phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng cịn mang hơi thở của thời
đại và giá tri thời đại qua những khát vọng của nhân dân trong thời chiến và những
tâm tư, tình cảm và những băn khoăn của nhân dân trong thời bình. Chính vì vậy,
các tác phẩm chính luận của ơng khơng chỉ có phần chính trị mà thực sự gần gũi và
dễ hiểu với nhân dân, với những ngôn từ hết sức giản dị, thẳng thắn và mộc mạc
như cách nghĩ của nhân dân. Những tác phẩm chính luận trên đã thể hiện được
những khát vọng của nhân dân về một cuộc sống ấm no và quyền được hưởng độc
lập, tự do của dân tộc.
3.1.6. Nhà chép sử bằng tác phẩm chính luận

19


Giá tri thời đại trong phong cách chính luận của nhà báo Hồng Tùng cịn
được thể hiện qua đặc điểm nổi bật của ông là nhà chép sử bằng tác phẩm chính

luận. Những bài chính luận của ơng khơng để sót một sự kiện nào của Đảng, của đất
nước và nhân dân trong suốt cuộc trường chinh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ
quốc; từ những cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, quân bành
trướng Trung Quốc đến công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Lịch sử
các sự kiện trên mỗi chặng đường cách mạng không hề thay đổi, nhưng mỗi lần kỷ
niệm, những bài chính luận của Hồng Tùng lại đề cập đến một vấn đề mới. Đó là
những vấn đề gắn với thời đại, thời cuộc và phong trào cách mạng của tồn Đảng,
tồn dân. Vì vậy, người đọc, người nghe chính luận của ơng ln ln bị cuốn hút
vào những vấn đề mới phát sinh của thời cuộc.

3.2. Những bài học kinh nghiệm cho các nhà báo từ việc nghiên cứu
phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hoàng Tùng
3.2.1. Trau dồi đạo đức, tri thức, kỹ năng
Nhà báo Hồng Tùng là người thơng minh, hiếu học, tự học suốt đời. Hồng
Tùng là người ham đọc sách. Ơng đọc nhiều, đọc nhanh, nhận thức sâu và có trí nhớ
tuyệt vời. Ơng quan tâm trước hết các cơng trình nghiên cứu lịch sử, cuộc đời và sự
nghiệp các danh nhân, các nhà cách mạng Việt Nam tiền bối. Chính vì vậy, những
tác phẩm của ơng ln có sức nặng của thông tin, của vốn tri thức, những luận điểm
của ông luôn được thuyết phục bằng những chứng cứ, cứ liệu quý giá, bằng vốn
hiểu biết sâu, rộng các vấn đề, bằng cách thức lập luận và trình bày vấn đề mang tư
duy khoa học.
3.2.2. Có lí tƣởng nghề nghiệp, có bản lĩnh chính trị, lập trƣờng tƣ tƣởng vững
vàng, nhân sinh quan, thế giới quan tiên tiến và nắm vững chủ trƣơng chính
sách của Đảng
Nhà báo Hồng Tùng là một nhà báo sống có lí tưởng, có bản lĩnh chính trị,
lập trường tư tưởng kiên định. Nghiêm túc với nghề, khắt khe với mình, chân tình
với đồng nghiệp và tuyệt đối trung thành với Đảng, với lãnh tụ, với dân tộc là
những lí tưởng cao đẹp nhất và nổi bật nhất đã tạo nên phong cách chính luận của
ơng. Lí tưởng cách mạng, tin tưởng vào chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và sự cống hiến hết mình cho sự nghiệp cách mạng đã được ơng thể hiện

20


trong các bài báo của mình với sự hào sảng, khích lệ, nhiệt huyết truyền lửa cho
người đọc.
3.2.3. Nắm bắt thời cuộc và khơng ngừng sáng tạo
Ơng nhìn tồn bộ sự kiện dưới con mắt của một nhà chính luận, thể hiện
bằng ngơn ngữ chính luận và xử lý tác phẩm bằng phương pháp chính luận. Khơng
ngừng sáng tạo, tìm tòi những hướng vận động của thời cuộc, những tác phẩm
chính luận của Hồng Tùng thể hiện tầm nhìn rộng lớn, bao quát. Ông dám viết
thẳng, viết thật và dám chịu trách nhiệm với những gì mình viết ra bởi trước hết,
ông là một nhà báo tôn trọng sự thật khách quan, đồng thời là một chuyên gia, một
nhà nghiên cứu. Những kiến thức chính trị - triết học mà ông đưa ra không hàn lâm,
không giáo điều, không rập khn mà rất gần gũi, dễ hiểu và ln nóng bỏng, mang
đầy tính thời sự.
3.2.4. Chú trọng cơng tác làm tƣ liệu và để lại dấu ấn trong phong cách
Nhà báo Hồng Tùng khơng chỉ là một người un bác và sâu sắc, ơng cịn
được đánh giá là người làm tư liệu rất giỏi. Điều đó đã làm lên những thành cơng
trong tác phẩm chính luận của ơng. Thơng tin tư liệu cũng để lại dấu ấn trong phong
cách chính luận Hồng Tùng. Nó khiến tác phẩm chính luận của Hồng Tùng khơng
chỉ đầy ắp sự kiện và được đặt trong cả một tiến trình của sự kiện. Nó giúp cho
người đọc, người nghe có thể tiếp cận bản chất chính xác nhất về sự kiện với lý giải
sâu sắc, những luận cứ, luận chứng xác đáng, thuyết phục.
3.2.5. Sử dụng ngơn ngữ chính luận đặc sắc và nghệ thuật
Tác phẩm chính luận của Hồng Tùng được cơng chúng đón nhận, bởi nó
tốt lên hơi thở của đời sống. Ơng viết trí tuệ, sắc sảo mà khơng hề cứng nhắc, hàn
lâm. Từ những lập luận, lý lẽ được sắp xếp, từ những giọng điệu, thủ pháp ngôn
ngữ được sử dụng khiến cho tác phẩm của ông trở nên vô cùng gần gũi và cuốn hút.
Đó chính là cách mà ơng tơn trọng cơng chúng của mình.

Từ việc nghiên cứu phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng
thể hiện qua nghệ thuật ngôn từ, các nhà báo chúng ta có thể học hỏi ở ơng những
kinh nghiệm sau:
Thứ nhất, về ngơn ngữ diễn đạt của tác phẩm, “Hồng Tùng là bậc thầy về
ngơn ngữ trong báo chí”. Nghệ thuật ngơn từ của Hồng Tùng trong các tác phẩm

21


chính luận báo chí ln thể hiện ở sự linh động, biến hóa, là một kho tàng ngơn
ngữ, vơ cùng phong phú với chiều sâu về trí tuệ, về sự uyên bác, phong phú về tri
thức.
Thứ hai, về cấu trúc câu trong tác phẩm, để đem tới sự thành công trong cách
diễn đạt nội dung tác phẩm của nhà báo Hồng Tùng, chúng ta khơng thể khơng
nhắc tới cách diễn đạt trong cấu trúc câu văn một cách chặt chẽ, đầy thuyết phục
trong các tác phẩm chính luận của nhà báo Hoàng Tùng.
Thứ ba, về các biện pháp tu từ và tu từ cú pháp, nhà báo chính luận Hồng
Tùng là một người hết sức tinh tế và khéo léo, linh hoạt và độc đáo trong việc sử
dụng một loạt các biện pháp tu từ về từ và biện pháp tu từ cú pháp trong các tác
phẩm báo chí chính luận của mình.
Thứ tư, về liên kết trong diễn ngơn, qua khảo sát các tác phẩm chính luận
của nhà báo Hoàng Tùng, phương thức liên kết khá nổi bật được ông sử dụng phổ
biến nhất là phép nối, phép lặp, phép thế và phép liên tưởng.

Tiểu kết chƣơng 3
Ở chương 3, tác giả đã phân tích và làm rõ được những giá trị thời đại trong
phong cách chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng như: cổ súy tinh thần yêu
nước của nhân dân, định hướng nhân dân tin theo Đảng, theo lãnh tụ, lên án và đả
kích quân xâm lược, cổ động phong trào xây dựng đất nước tiến lên con đường
XHCN, thể hiện những khát vọng của nhân dân trong thời chiến, những tâm tư, tình

cảm, những băn khoăn của nhân dân trong thời bình và Hồng Tùng cịn là nhà
chép sử bằng tác phẩm chính luận. Ngoài ra, tác giả đã rút ra được những bài học
kinh nghiệm quý báu cho các nhà báo từ việc nghiên cứu phong cách chính luận báo
chí của nhà báo Hồng Tùng. Các nhà báo ngày nay có thể học hỏi từ phong cách
chính luận báo chí của nhà báo Hồng Tùng qua cách thức sử dụng ngơn ngữ chính
luận đặc sắc và đầy nghệ thuật. Ngơn ngữ chính luận báo chí của Hồng Tùng hết
sức độc đáo. Sự độc đáo trong ngơn ngữ của Hồng Tùng khơng chỉ được thể hiện
trong việc đặt đầu đề linh hoạt, kết cấu tác phẩm hài hịa, lơgíc, mà ngơn từ sử dụng
vơ cùng phong phú, đa dạng đặc biệt là việc sử dụng các biện pháp tu từ, các
phương tiện cú pháp, phương thức liên kết các câu, cách diễn đạt lôi cuốn, thuyết
phục lòng người. Mặc dù yêu cầu của các tác phẩm chính luận là tính lập luận chặt

22


chẽ, logic, nhưng nhà báo Hoàng Tùng đã rất khéo léo sử dụng kết hợp nhiều kiểu
câu, từ câu đơn, câu phức, câu ghép đến các câu trần thuật, cầu khiến, cảm thán,
nghi vấn vừa đảm bảo yêu cầu của báo chí chính luận, vừa làm tác phẩm có tính
linh hoạt hơn, sáng tạo hơn, mềm dẻo hơn và hấp dẫn hơn. Điều này góp phần làm
nên phong cách riêng của nhà báo Hồng Tùng. Qua đó, chúng ta có thể khẳng định
rẳng, Hồng Tùng đã có những đóng góp to lớn trong việc xây dựng và phát triển
phong cách chính luận báo chí Việt Nam. Tuy từng giai đoạn lịch sử ln có những
biến động khác nhau, nhưng ngơn ngữ chính luận, phong cách làm báo của Hồng
Tùng vẫn ln có những đặc sắc khiến bạn đọc ghi nhớ như một huyền thoại của
báo chí cách mạng. Ơng xứng đáng được coi là bậc thầy trong thể loại chính luận
báo chí nước nhà.

KẾT LUẬN
Một trong những yêu cầu của báo chí là phản ánh được giá trị thời đại – mốc
thời gian và nơi đã sản sinh ra nền báo chí ấy. Giá trị thời đại đặc trưng cho quá

trình phát triển và tồn tại trong một khung thời gian nhất định của một nền báo chí
nói riêng và một dân tộc nói chung thơng qua những sự kiện lịch sử riêng biệt, cụ
thể của dân tộc ấy.
Giá trị thời đại của cả nền báo chí, của tác phẩm báo chí hay của phong cách
ngơn ngữ báo chí cần đáp ứng những yêu cầu chung của Đảng, Nhà nước và đặc
biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí. Trong sự nghiệp hoạt động cách mạng,
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln coi báo chí và những người làm báo là một bộ phận của
sự nghiệp cách mạng, là vũ khí sắc bén trong cơng cuộc đấu tranh giành độc lập cho
dân tộc và xây dựng cuộc sống mới cho nhân dân.
Nhà báo Hồng Tùng được giác ngộ lí tưởng cách mạng từ rất sớm trong đấu
tranh gian khổ ác liệt để rồi không ngừng phấn đấu, rèn luyện vươn lên hoàn thành
nhiệm vụ mà Đảng và cách mạng giao. Lí tưởng cách mạng và sự cống hiến cho
cách mạng đã được ông thể hiện trong các bài báo của mình với sự hào sảng, khích
lệ, nhiệt huyết truyền lửa cho người đọc. Các bài báo chính luận của nhà báo Hoàng
Tùng trải dài từ cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chống bành trướng xâm
lược cho đến sự nghiệp đổi mới, đều thể hiện rõ tính mục đích và nhiệm vụ chính trị
của mỗi giai đoạn cụ thể. Nhà báo Hoàng Tùng xác định, làm báo là làm chính trị,

23