Trong tác phẩm một người Hà Nội, vì sao tác giả Nguyễn Khải lại gọi nhân vật bà Hiền là hạt bụi vàng của Hà Nội? Em hãy viết bài văn giải thích điều đó?

Đề bài: Trong tác phẩm một người Hà Nội, vì sao tác giả Nguyễn Khải lại gọi nhân 
vật bà Hiền là hạt bụi vàng của Hà Nội? Em hãy viết bài văn giải thích điều đó.
Bài làm
Nguyễn Khải là nhà văn mà tài năng và tên tuổi đã được khẳng định trong văn học Việt  
Nam hiện đại. Tác giả  nhạy bén với những vấn đề  thời sự  xã hội và có khả  năng phân 
tích tâm lí nhân vật sắc sảo.  Ở giai đoạn đổi mới của đất nước, ông đặc biệt quan tâm  
đến  đời  sống  tinh thần  và   số   phận  cá   nhân  trong  cuộc  sống  đời  thường.  Giọng văn 
Nguyễn Khải  đôn  hậu,  trầm lắng,  nhiều  chiêm  nghiệm  về   những triết  lý  nhân  sinh. 
Truyện ngắn Một người Hà Nội sáng tác năm 1990 phát hiện vẻ đẹp trong chiều sâu tâm 
hồn, tính cách của người Việt Nam qua bao biến động thăng trầm của đất nước ; đồng 
thời thể hiện cảm nhận của tác giả về những nét đáng quý của người Thủ đô, thông qua  
nhân vật cô Hiền, một người họ  hàng xa mà ông trân trọng gọi là hạt bụi vàng của Hà 
Nội.
Tác giả với vai trò là người cháu họ xa đứng ra kể chuyện về cô Hiền. Sinh ra và lớn lên 
trong một gia đình khá giả, cô Hiền có lối sống của tầng lớp trung lưu ở Hà Nội vào thời  
kì miền Bắc chưa giải phóng. Chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội thế giới đã chấm dứt 
gần trăm năm đô hộ của thực dân Pháp, mở ra một trang sử mới cho đất nước Việt Nam. 
Nhân dân miền Bắc nô nức, hăng hái bắt tay vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và  
tiếp tục đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Cuộc sống sau chiến tranh  
thật gian nan, thiếu thốn. Vì thế mà cô Hiền phải tìm cách để thích nghi dần dần với chế 
độ  mới. Cô vốn khéo tay nên đã chọn nghề  làm hoa giấy và mở  cửa hàng bán tại nhà.  
Theo cô thì cái nghề  này không giàu nhưng cũng đủ  ăn: Hoa làm rất đẹp, bán rất đắt, 
nhưng chịu thuế rất nhẹ, chỉ có một mình cô làm, các con thì chạy mua vật liệu, hoặc làm 
giúp phần cuống lá vào dịp Tết ta và Tết tây…
Người cháu tức tác giả  khách quan nhận xét là cô khôn hơn các bà bạn của cô và cũng 
thức thời hơn chồng. Cô biết trong chế độ mới, việc gì làm được, việc gì không làm được  
nên đã khuyên chồng không nên mua máy in vì sẽ  bị  quy là thành phần tư  sản. Cô Hiền  


đảm đang, tháo vát và rất có ý thức về  vai trò của người vợ  trong gia đình. Cô bảo với  
người cháu: …Người đàn bà không là nội tướng thì cái gia đình ấy cũng chả ra sao. Việc  

giáo dục con cái vào nề nếp được cô rất quan tâm : Khi các con còn nhỏ, ngồi vào bàn ăn, 
cô thường chú ý sửa chữa cách ngồi, cách cầm bát cầm đũa, cách múc canh, cả  cách nói  
chuyện trong bữa ăn, Cô vẫn răn lũ con tôi : “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi 
đứng, nói năng phải có chuẩn, không được sống tuỳ  tiện, buông tuồng”. Có lần, người  
cháu tranh luận với cô về  cách dạy dỗ  lớp trẻ. Chúng tôi là người của thời loạn, các cụ 
lại bắt dạy con cái theo thời bình là khó lắm. Cô ngồi ngẩn ra một lúc, rồi bảo: “Tao chỉ 
dạy chúng nó biết tự trọng, biết xấu hổ, còn sau này muốn ra sao là tùy”. Theo cô thì lòng  
tự  trọng là cơ  sở  của đạo đức, nó chi phối mọi suy nghĩ, hành động và làm nên giá trị, 
danh dự của mỗi con người.
Sự  trung thực, lòng tự  trọng và bản lĩnh cứng cỏi của cô Hiền khiến người cháu cảm  
phục. Khi cuộc chiến tranh chống Mĩ đến thời điểm gay go, ác liệt, anh con trai lớn của  
cô tình nguyện vào Nam chiến đấu. Người cháu hỏi cô : “Cô bằng lòng cho em đi chiến  
đấu chứ ?” Cô trả lời: Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự 
hi sinh của bạn bè. Nó dám đi cũng là biết tự trọng”. Anh Dũng vào chiến trường, ba năm 
liền gia đình không nhận được tin tức gì, đứa em kế  lại làm đơn xin tòng quân. Người  
cháu lại hỏi: Cô cũng đồng ý cho nó đi à? Cô trả lời buồn bã : “Tao không khuyến khích, 
cũng không ngăn cản, ngăn cản tức là bảo nó tìm đường sống để  các bạn nó phải chết,  
cũng là một cách giết chết nó… Tao cũng muốn được sống bình đẳng với các bà mẹ khác,  
hoặc sống cả hoặc chết cả, vui lẻ thì có hay ho gì”.
Đạo lí truyền thống là nền tảng giúp cô Hiền có thể sống tốt, sống đẹp ở mọi thời, trong 
mọi mối quan hệ gia đình và xã hội. Cô Hiền khôn ngoan mà tự trọng, thức thời mà chu 
đáo, linh hoạt là trung thực, đôn hậu mà bản lĩnh, đảm đang trọn vẹn cả  việc nước lẫn  
việc nhà. Tính cách cô Hiền vừa có những nét đặc trưng của người Hà Nội gốc, vừa có  
phẩm chất chung của người Việt Nam ; giản dị mà lịch lãm, thiết thực mà sang trọng, cần 
mẫn mà tài hoa, chân thực mà tinh tế, sâu sắc, Ngày thường, cô ăn mặc giản dị như  bao  
phụ nữ khác, nhưng trong bữa tiệc mừng con trai lớn bình yên trở  về  sau chiến tranh, cô 


Hiền xuất hiện trước khách mời như diễn viên trên sân khấu, lược giắt trâm cài hoa hạt  
lấp lánh… Trong niềm vui đoàn tụ của cô còn có niềm tự hào to lớn của một người mẹ 

có đứa con xứng đáng với gia đình, xã hội vì đã làm tròn bổn phận công dân đối với đất 
nước.
Đất nước mở  cửa được dăm năm, đời sống vật chất đã sung túc hơn hẳn thời bao cấp.  
Nhiều người giàu lên nhanh chóng nhờ  thích  ứng với cơ  chế thị  trường. Cách nghĩ, cách  
sống, cách ứng xử của người Hà Nội lúc này cũng thay đổi đáng kể. Sau một thời gian dài 
chuyển vào Nam sinh sống, người cháu, tức tác giả  ra Hà Nội công tác và đến thăm cô  
Hiền. Lúc này, cô Hiền đã ngoài bảy mươi tuổi nhưng vẫn là người của hôm nay, một  
người Hà Nội của hôm nay, thuần túy Hà Nội, không pha trộn. Ngắm cô Hiền đang chăm  
chú lau đánh cái bát bày thủy tiên, người cháu thấy Tết quả, Hà Nội quả, muốn ở thêm ít 
ngày ăn lại một cái Tết Hà Nội. Quả là cô Hiền vẫn cố gắng gìn giữ những gì là tinh hoa 
trong nếp sống thanh lịch của người Hà Nội. Trong suy nghĩ của cô Hiền, Hà Nội thời nào 
cũng đẹp, một vẻ đẹp riêng cho một lứa tuổi. Hà Nội đã thực sự trở thành máu thịt, thành  
không gian sống gắn bó với cô suốt cả cuộc đời.
Tác giả  đã bỏ  công phu tìm hiểu, phân tích chiều sâu đời sống tâm hồn của cô Hiền để 
rồi bất chợt nảy ra một hình ảnh so sánh vô cùng thú vị : cô Hiền là hạt bụi vàng của Hà 
Nội. Đây là sáng tạo nghệ thuật chứa đựng nhiều ý nghĩa. Hạt bụi vàng là hình ảnh một 
sự vật nhỏ bé, khiêm nhường mà đẹp đẽ, quý báu. Nhưng nhiều hạt bụi vàng hợp lại sẽ 
thành ánh vàng chói sáng. Đó là phẩm giá, là bản sắc truyền thống của người Hà Nội  
nghìn năm văn hiến.
Hạt bụi vàng là ẩn dụ nghệ thuật đặc sắc có ý nghĩa khái quát cao, thể hiện thái độ  trân  
trọng và tự hào của tác giả đối với nhân vật của mình. Nguyễn Khải cô đúc toàn bộ phẩm 
chất tốt đẹp của nhân vật vào một hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng : Một người như cô  
phải chết đi thật tiếc, lại một hạt bụi vàng của Hà Nội rơi xuống chìm sâu vào lớp đất 
cổ. Những hạt bụi vàng lấp lánh đâu đó ở mỗi góc phố Hà Nội hay mượn gió mà bay lên  
cho đất kinh kỳ chói sáng những  ảnh vàng! Nhân vật cô Hiền đã chiếm được thiện cảm 
của người đọc qua cách kể chuyện, miêu tả tự nhiên, linh hoạt và tinh tế của tác giả. Đọc  


tác phẩm, chúng ta hiểu thêm về tính cách thanh lịch, hào hoa của con người và lối sống 
Hà Nội, từ đó càng yêu mến, tự hào về Thủ đô – trái tim của Tổ quốc Việt Nam yêu dấu.