Phân tích đoạn thơ chép tội giặc (từ Bên kia sông Đuống đến Chúng ta không biết nguôi hờn) trong Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm

Đề  bài: Phân tích đoạn thơ  "chép tội giặc" (từ  Bên kia sông Đuống đến Chúng ta  
không biết nguôi hờn) trong Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm
Bài làm
Đoạn hai là đoạn "chép tội giặc" ("Đã có đất này chép tội"). Chép tội chúng nó vào lòng 
mình, vào lòng mỗi người Kinh Bắc, vào lòng mỗi người Việt Nam.
Lời chép tội vì thế  tuôn trào như  những đợt sóng tình cảm, đợt này tiếp đợt khác, chất  
chứa biết bao yêu thương, tiếc nhớ, xót xa, căm giận. Mỗi đợt sóng dội lên biết bao  
thương nhớ, lên những gì đáng yêu, đáng quý nhất của quê hương để càng đau đớn xót xa  
khi biết rằng giặc đã tàn phá tất cả  rồi: "Bây giờ  tan tác về  đâu", "Bây giờ  đi đâu về 
đâu"...
Thành ra đoạn thơ  "chép tội giặc" cũng là đoạn thơ vẽ  nên bức tranh sinh động về  cảnh  
vật và con người nơi quê hương Kinh Bắc. Đối lập với sự tàn bạo thô bỉ  của giặc, hình  
ảnh quê hương càng đẹp, càng đáng yêu, đáng quý hơn bao giờ. Và như vậy thì càng đau 
đớn xót xa.
Quê hương Kinh Bắc, ấy là mảnh đất nghìn năm văn hiến với nghệ thuật tranh Đông Hồ 
nổi tiếng, với biết bao đền chùa thắng tích cổ  kính, những lễ  hội đầu xuân đông vui nói 
vọng thanh bình...
Ấy là những cảnh sinh hoạt làm ăn tấp nập của nhân dân, cảnh chợ  búa đông vui, cảnh 
giăng tơ dệt lụa nhộn nhịp...
Ấy là nơi những con người thật đẹp và đáng yêu: những cô gái quê Kinh Bắc răng đen nền  
nã, khuôn mặt búp sen xinh tươi, thanh quý, những cô gái đảm đang, trẻ trung, tình tứ mà 
rất đỗi dịu dàng "cười như mùa thu tỏa nắng".
Tất cả đã lọt vào tay giặc. Chúng đốt hết, phá hết: "Bây giờ tan tác về đâu".
Trong cảnh loạn li, thương biết bao những sinh mệnh yếu đuối nhất: những mẹ già còm  


cõi, những đứa trẻ thơ bơ vơ... Không phải ngẫu nhiên mà hình ảnh mẹ già trở đi trở lại  
nhiều lần dưới ngòi bút nhà thơ:
Bên kia sông Đuống
Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong
(...) Chưa bán được một đồng

Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong
Bước cao thấp bên bờ tre hun hút...
(...) Mẹ ta lòng đói dạ sầu
Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ...
Hình  ảnh trẻ  thơ  càng tội nghiệp hơn nữa: chúng lấy gì ăn? Chúng làm sao chống đỡ 
được bom đạn giặc? Bọn giặc cướp nước hung bạo bắn cả vào giấc mơ trẻ nhỏ:
Trong giấc thơ ngây, tiếng súng dồn tựa sấm
Ú ớ cơn mê
Thon thót giật mình...
Tội ác chồng chất. Lời thơ chuyển từ đau xót tới căm hờn:
Đã có đất này chép tội
Chúng ta không biết nguôi hờn
Bên kia sông Đuống là bài thơ có sức truyền cảm đặc biệt.
Truyền cảm bằng giọng thơ tâm tình tha thiết xót xa. Truyền cảm bằng cái điệp khúc như 
đập mạnh vào trí tưởng tượng nhức nhối của ta: "Bây giờ tan tác về đâu", "Bây giờ di đâu  
về đâu" những mẹ già, những em nhỏ, những cô gái giăng tơ dệt sợi..., bây giờ  trốn nấp  


vào đâu, sống chết ra sao...
Truyền cảm bằng hình  ảnh đầy gợi cảm, gợi mến thương yêu ("Xanh xanh bãi mía bờ 
dâu. Ngô khoai biêng biếc", "Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong, Màu dân tộc sáng bừng 
trên giấy diệp", "Có nhớ  từng khuôn mặt búp sen", "cười như  mùa thu tỏa nắng"...), gợi 
xót xa căm giận ("Sao xót xa như  rụng bàn tay", "Mẹ  con đàn lợn âm dương chia lìa đôi  
ngã", "Xì xồ  cướp bóc, Tan phiên chợ  nghèo, Lá đa lác đác trước lều, Vài ba vết máu 
loang chiều mùa đông", "Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong, Bước cao thấp bên bờ  tre hun 
hút, Có con cò trắng bay vùn vụt, Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu...).