Bài giảng Quản lý xây dựng: Chương 3

ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN

Chương 3
NGHIÊN CỨU SỐ LIỆU ĐỊNH MỨC
KỸ THUẬT XÂY DỰNG

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.1. Nghiên cứu quá trình xây dựng và các hình thức quan sát
3.1.1. Phân loại hình thức quan sát
Theo mục đích nghiên cứu quá trình xây dựng có thể phân làm 2
loại quan sát cơ bản :
1

2

Quan sát để
chấn chỉnh tổ
chức

Quan sát để
định mức

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Phụ thuộc vào mục đích nghiên cứu, phương thức thực hiện
và kết quả yêu cầu có thể áp dụng các phương pháp sau:

+ Phương pháp thống kê kỹ thuật: được áp dụng chủ yếu
để thu thập những tài liệu về mức độ thực hiện các định mức hiện
hành. Độ chính xác của tính toán chi phí thời gian là 5 phút.
+ Phương pháp chụp ảnh quá trình: được sử dụng để
nghiên cứu tất cả các loại chi phí thời gian làm việc. Độ chính
xác của tính toán chi phí thời gian từ 0,5 đến 5 giây.
+ Phương pháp bấm giờ: thường dùng để nghiên cứu thời
hạn của các bộ phận lặp đi lặp lại của các công tác chủ yếu. Độ
chính xác của tính toán chi phí thời gian đến 0,1 giây.
+ Phương pháp quay phim: dùng để nghiên cứu các thao
tác lao động, nó cho phép xác định với độ chính xác cao chi phí
thời gian làm việc và lao động theo các bộ phận của quá trình và
ghi lại tất cả các đặc điểm của quá trình .
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
+ Phương pháp quan sát theo thời điểm: sử dụng để
nghiên cứu mức độ sử dụng toàn bộ thời gian làm việc trong ca .
Nó cho phép quan sát đồng thời đồng thời một số lượng lớn các
đối tượng nghiên cứu và trong một thời gian nhận được những
tài liệu đáng tin cậy về mức độ sử dụng thời gian của máy và của
công nhân trong ca làm việc.
+ Phương pháp chụp ảnh ngày làm việc: được áp dụng để
nghiên cứu tổn thất thời gian làm việc trong ca, tìm nguyên nhân
và đề ra các biện pháp để loại trừ chúng.

QLXD

ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Bảng 3.1: Bảng lựa chọn phương pháp quan sát
Mục đích
nghiên cứu
Lập định mức
nghiên cứu
phương pháp
lao động tiên
tiến. Xác định
mức độ hoàn
thành định mức

Phương pháp quan sát và ghi
chép thời gian
Chụp ảnh quá
trình

Ghi số, đồ thị

Cá nhân

5-60 giây

Hỗn hợp

Nhóm

0,5-1 phút

Cá nhân

0,5-1 phút

Nhóm

0,5-1 phút

Ghi số, đồ thị

Cá nhân

5-60 giây

Hỗn hợp

Nhóm

0,5-1 Phút

Bấm giờ (chọn lọc, liên tục)
Thống kê kỹ thuật

Cải tiến việc sử
Chụp ảnh quá
dụng thời gian
trình
làm việc

Tính chất và mức độ chính xác
của việc thống kê chi phí thời

gian

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.1.2. Các công tác chuẩn bị trước khi tiến hành quan sát
- Thành lập tổ định mức
- Chuẩn bị các dụng cụ, phương tiện để quan sát
- Nghiên cứu một cách toàn diện quá trình xây dựng
định mức
- Lựa chọn đối tượng quan sát
Đối tượng quan sát (khu vực xây dựng, loại công tác, máy
móc, công nhân) cần đặc trưng cho trình độ tổ chức kỹ thuật tiên
tiến và đáp ứng với yêu cầu tổ chức lao động hợp lý.
Công nhân được chọn để quan sát phải là những công nhân
có trình độ nghề nghiệp phù hợp với công việc, nắm vững kỹ thuật
và quy trình công nghệ công việc của mình và luôn luôn hoàn thành
các định mức hiện hành.
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
- Mô tả các điều kiện tổ chức kỹ thuật của quá trình:
Các điều kiện tổ chức kỹ thuật của quá trình bao gồm: đặc
tính của máy móc thiết bị, đặc tính sản phẩm, quy cách vật liệu, kết
cấu, thành phần công nhân và chế độ trả lương đối với họ, phương
pháp thi công và tổ chức sản xuất, lao động tại nơi làm việc ...
- Phân chia quá trình ra các phần tử, xác định điểm ghi,
chọn đơn vị đo sản phẩm.

- Lựa chọn hình thức quan sát
 Thống kê kỹ thuật
 Chụp ảnh quá trình
 Bấm giờ
- Xác định khối lượng quan sát: (Số lần quan sát và độ lâu
quan sát)
- Lập chương trình kế hoạch nghiên cứu
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.2. Công cụ để nghiên cứu thời gian làm việc
Công cụ phổ biến nhất được sử dụng để đo chi phí thời gian
làm việc là đồng hồ bấm giây, ngoài ra để ghi chép kết quả đo
được còn dùng biểu đồ bấm giờ.

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.3. Các phương pháp quan sát:
3.3.1. Phương pháp thống kê kỹ thuật
3.3.2. Phương pháp chụp ảnh quá trình
Phương pháp chụp ảnh quá trình dùng để nghiên cứu tất cả
các loại chi phí thời gian làm việc và chỉ ra những tài liệu cần
thiết để xây dựng định mức mới. Phương pháp này được xây
dựng rộng rãi nhất trong xây dựng cả khi quan sát để chấn chỉnh
tổ chức cũng như khi quan sát để định mức.
Công việc ghi chép thời gian được áp dụng một trong 3 phương
pháp sau đây :

- Chụp ảnh ghi số
- Chụp ảnh đồ thị
- Chụp ảnh hỗn hợp

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN

3.3.3. Phương pháp bấm giờ:

Phương pháp bấm
giờ chọn lọc: Đo
chi phí thời gian
theo từng phần tử
đã chọn

Phương pháp
bấm giờ liên tục:
Đo chi phí thời
gian của tất cả
các phần tử.

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.4. Chỉnh lý kết quả quan sát định mức:
3.4.1. Chỉnh lý kết quả quan sát bằng phương pháp chụp ảnh
quá trình:

Chỉnh lý cho từng tờ phiếu quan sát bằng cách tổng hợp chi phí
thời gian hợp lệ và số lượng sản phẩm hợp quy cách của từng
phần tử đã ghi chép được trên từng tờ phiếu quan sát, sau đó tuỳ
thuộc vào tính chất của các quá trình xây dựng (không chu kỳ
hay chu kỳ) Các kết quả tính toán này sẽ được trình bày vào các
biểu chỉnh lý riêng biệt, từ đó xác định được tổng số chi phí thời
gian cho từng phần tử và số lượng sản phẩm của từng phần tử
nhận được sau mỗi lần quan sát.

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Số lượng sản phẩm của phần tử tính cho 1 giờ làm việc thuần tuý
được xác định như sau:

60.Q i
S
Ti

(3.1)

Trong đó :
Qi : số lượng sản phẩm của phần tử i nhận được sau mỗi lần
quan sát;
Ti : tổng chi phí thời gian để thực hiện phần tử i sau mỗi lần
quan sát (phút).

QLXD

ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Số chu kỳ sau 1 giờ làm việc thuần tuý được xác định theo công thức:

3600
m
 Ti

(3.2)

Trong đó :
Ti : chi phí thời gian để thực hiện phần tử i sau mỗi chu kỳ (giây).

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.4.2. Chỉnh lý kết quả quan sát bằng phương pháp bấm giờ:
Sau mỗi lần bấm giờ kết quả thu được là một dãy số biểu thị
những lượng thời gian đã tiêu hao cho 1 phần tử nào đó của quá
trình - gọi là dãy số bấm giờ. Mức độ phân bố của dãy số bấm
giờ có thể biểu thị bằng hệ số phân tán (Kpt)

t max
K pt 
t min
Việc đánh giá sự đúng đắn của dãy số được tiến hành như sau:
- Loại trừ những con số quá sai khác của dãy số. Những
con số này có thể do bấm giờ không chính xác hoặc do những
nguyên nhân khác.

- Sắp xếp dãy số theo thứ tự từ bé đến lớn và tính hệ số
phân tán của dãy số.
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Có 3 trường hợp sẽ xảy ra :
+ Nếu Kpt  1,3 => coi dãy số là hợp lý, không cần kiểm tra nữa.
+ Nếu 1.3 < Kpt  2 => thì kiểm tra bổ sung bằng phương pháp tìm trị
số giới hạn. Nội dung của phương pháp này là: giả sử loại trừ con số lớn
nhất hoặc con số bé nhất của dãy số, rồi tính trị số giới hạn lớn nhất và
bé nhất cho phép theo công thức:

t

t -t


i

max

n-1

t -t

 t   n-1
i

min

 K lim  t n-1 -t1 

n

1

- K lim  t n -t 2 

t1 , t2 ... tn-1, tn : là các trị số của dãy số xếp theo thứ tự tăng dần;
Klim : hệ số phụ thuộc vào số lượng các con số của dãy
số (không tính đến số đã dự định loại trừ).
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN

Bảng giá trị Klim
Số lượng trị số của dãy
số

Klim

Số lượng trị số của
dãy số

Klim

4
5

6
7-8

1,4
1,3
1,2
1,1

9-10
11-15
16-30
31-50

1,0
0,9
0,8
0,7

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Nếu số lớn nhất hoặc bé nhất của dãy số định loại trừ nằm
ngoài khoảng giới hạn [tmax], [tmin] thì ta loại trừ những số đó.
Sau đó kiểm tra tiếp với dãy số mới đã loại. Ngược lại nếu
những số đó nằm trong khoảng giới hạn của dãy số thì ta vẫn
giữ lại.
+ Nếu Kpt > 2 thì kiểm tra bổ sung bằng phương pháp tìm độ
lệch quân phương tương đối (phương pháp toán xác suất)
1

ett  
t tb

  t -t 
i

2

tb

n  n-1

Sau khi tính được độ lệch quân phương tương đối thực tế của dãy số
ett ta đem so sánh với độ lệch quân phương tương đối cho phép [e].
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN

Bảng: Giá trị độ lệch quân phương cho phép [e]
Số phần tử của quá trình

[e] (%)

≤5

7

>5

10

≥ 10

12

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Nếu ett ≤ [e] thì dãy số coi như hợp lý.
Nếu ett > [e] thì loại bỏ con số lớn nhất hoặc nhỏ nhất của dãy
số và kiểm tra lại dãy số mới. Việc loại bỏ căn cứ vào 2 hệ số sau:
K1

t -t


t -t
i

i

1

Và
n

Kn

t -t t


t t -t
2
i

n

1

i

i
2
i

Nếu : K1 ≤ Kn thì loại bỏ số bé nhất.
Nếu : K1 > Kn thì loại bỏ số lớn nhất.
Sau khi loại bỏ 1 trong 2 số lớn nhất hoặc bé nhất ta tiếp tục
tính lại giá trị Kpt của dãy số mới.
Nếu dãy số mới có Kpt  2 thì tiếp tục chỉnh lý theo trị số giới hạn.
Nếu dãy số mới có Kpt > 2 thì tiếp tục chỉnh lý bằng phương pháp
độ lệch quân phương tương đối.
QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Trường hợp sau khi kiểm tra lại ett vẫn lớn hơn [e] thì tiếp tục
loại bỏ thêm những con số có sai lệch lớn nhất so với trị số trung bình

và tiếp tục kiểm tra dãy số mới cho đến khi nào đạt yêu cầu thì thôi.
Chú ý : Nếu dãy số có từ 5 đến 15 con số thì số con số loại bỏ
không được lớn hơn 2.
Nếu số lượng con số trong dãy số nhiều hơn thì số con số bị
loại bỏ cũng không được vượt quá 10% tổng số các con số trong dãy
số. Nếu vượt quá điều kiện này thì phải tiến hành quan sát, bổ sung
thêm số liệu, khi bổ sung thêm số liệu phải giữ nguyên dãy số ban đầu
và bổ sung từng trị số một vào trong dãy số sau đó tiến hành kiểm tra
lại từ đầu.

QLXD


Ví dụ: Chỉnh lý dãy số sau:
20 , 25 , 18 , 19 , 22 , 13 , 25 , 24 , 32 , 22

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.4.3. Xác định chi phí thời gian bình quân cho một đơn vị sản phẩm:
Các chỉ tiêu chi phí thời gian bình quân được xác định bằng một trong
các công thức tính trị số bình quân sau đây :
ttb 

n
Qi
T
i

(1);

ttb 

n
 Si

(2);

ttb 

n
1
T
tbi

(3);

ttb : hao phí thời gian trung bình cho 1 đơn vị sản phẩm của từng phần tử sau các lần qs
n : số lần quan sát;
Qi : số lượng sản phẩm của phần tử nào đó nhận được sau mỗi lần quan sát. Riêng đối
với chụp ảnh quá trình của quá trình có chu kỳ, hoặc bấm giờ thì Qi là số chu kỳ của
quá trình đó trong lần quan sát hay chính là số lượng các trị số trong dãy số;
Ti : tổng thời gian tiêu hao cho mỗi lần quan sát;
Si : số lượng sản phẩm của mỗi phần tử nào đó (hay số chu kỳ thực hiện hoặc số
lượng các trị số trong dãy số), tính cho 1 đơn vị thời gian quan sát (60 phút);
Ttbi : thời gian hao phí trung bình của 1 đơn vị sản phẩm phần tử nào đó tính cho 1 lần
quan sát.
QLXD

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
3.5. Phân loại các tổn thất và lãng phí thời gian trong xây
dựng
Tổng số ngày làm việc trong năm được chia thành 2 loại:

1

2

Ngày làm việc
theo chế độ

Ngày nghỉ
theo chế độ

QLXD


ĐỊNH MỨC – ĐƠN GIÁ – DỰ TOÁN
Số ngày trong năm
(theo lịch)
Số ngày làm việc
theo chế độ

Ngày thứ 7, chủ
nhật và ngày lễ

Ngày có mặt

Ngày
làm việc

Ngày vắng mặt

Ngày tổn
thất trọn ca

Có lý do
chính đáng
Thời gian
làm việc có
ích

Không có
lý do chính
đáng

Thời gian
tổn thất
QLXD