Tìm thấy đạo sắc phong cho Thiên hộ Võ Duy Dương và Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN

Số 25 - Tháng 12/2014

TÌM THẤY ĐẠO SẮC PHONG CHO THIÊN HỘ VÕ DUY DƯƠNG
VÀ ĐỐC BINH NGUYỄN TẤN KIỀU
ĐỖ THỊ HÀ THƠ(*)

TĨM TẮT
Hòa vào cuộc chiến chống Pháp của cả nước, Thiên hộ Võ Duy Dương (1827 - 1866)
và Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều (? – 1866) là hai trong những vị tướng làm nên trang sử
hào hùng của mảnh đất Đồng Tháp nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Lòng trung
can nghĩa đảm của hai ơng đã được triều đình Nguyễn vinh danh qua các đạo sắc phong,
với các mỹ tự: Hộ quốc Hàm phu Hoằng tế Thiện trợ Dũng liệt Quảng uy Trung trực Anh
đốn, Đoan túc Tơn thần. Sự cơng nhận này ghi dấu sự kiện quan trọng đối với đời sống
văn hóa – tín ngưỡng địa phương. Sự nghiệp chống Pháp của hai ơng kết thúc năm 1866,
tuy nhiên đến nay chúng tơi mới tìm được đạo sắc phong cho hai ơng.
Từ khóa: đạo sắc phong, Thiên hộ Võ Duy Dương, Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều
ABSTRACT
In the war against France, Thien ho Vo Duy Duong (1827 - 1866) and Military
Supervisor Nguyen Tan Kieu (? – 1866) are two of the leaders making the glorious history
for Dong Thap pronvice in particular and Viet Nam in general. Their bravery and the
loyalty were honored by the Nguyen Dynasty through the edicts with these nice words:
“Hộ quốc Hàm phu Hoằng tế Thiện trợ Dũng liệt Quảng uy Trung trực Anh đốn”, “Đoan
túc Tơn thần”. This authentication marked the important event to cultural and
sanctimonious life of this province. Their cause against the French ended in 1866.
However, until 2014 were the edicts offered to them found.
Keywords: edict, Thien ho Vo Duy Duong, Military supervisor Nguyen Tan Kieu
(*)

Nhân chuyến hướng dẫn thực tế cho

nhóm sinh viên, chúng tơi về xã Tân Kiều,
huyện Tháp Mười. Được người dân địa
phương giới thiệu, chúng tơi tìm gặp chú
Hồ Văn Mười ngụ ở ấp 1 xã Tân Kiều, hiện
chú là Trưởng ban Hội hương của xã. Thật
bất ngờ khi biết chú chính là người giữ ba
bảo vật của quốc gia. Chúng tơi rất may
mắn được chú cho xem ba bảo vật này, đó
là: Sắc phong cho Thiên hộ Võ Duy Dương,
sắc phong cho Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều
và sắc phong cho Cơng chúa Nguyễn Phúc
Hồng Nga1. Nhìn chung các đạo sắc phong
(*)

đều còn rất tốt, chữ viết ngun vẹn rõ ràng,
chúng tơi xin giới thiệu hai đạo sắc phong
cho Thiên hộ Võ Duy Dương và Đốc binh
Nguyễn Tấn Kiều.
1. CHẤT LIỆU VÀ HỌA TIẾT
Cả hai đạo sắc đều được viết trên chất
liệu giấy màu vàng đồng, mịn, nổi rõ lên
trên là hình rồng uốn lượn trải dài trên
trang văn bản, đầu hướng lên trên và quay
về phía văn bản, với nhiều chấm tròn rải
rác điểm xuyết trên tồn mặt sắc.
Bốn góc là hình chữ nhật có sáu chữ
夀thọ cách điệu viền xung quanh, chính
giữa cũng là hình chữ 夀thọ cách điệu,

TS, Trường Đại học Đồng Tháp

132


quây quanh là họa tiết mây.
Mặt sau tờ sắc, bốn gốc là bốn hình
chữ 夀thọ cách điệu, chính giữa tờ sắc có
hình 1 chữ thọ, hai bên là họa tiết hai hình
lá, hai khóm mây cách quãng đối xứng
nhau qua chữ thọ.
Đường diềm mặt trước và mặt sau của
tờ sắc được trang trí hình chữ 卐 vạn đan
xen nhau.
2. KÍCH THƯỚC VÀ CHỮ VIẾT
Kích thước của hai đạo sắc phong này
là 48 x 112 cm. Nội dung hai đạo sắc có
tổng cộng 123 chữ phân thành 10 dòng,
dòng trung bình 14 chữ, ít nhất 6 chữ và
nhiều nhất 15 chữ.
Cả hai đạo sắc đều được viết theo lối
chữ Hán chân phương rất đẹp, rõ ràng, dễ
đọc. Hai văn bản này cùng xuất hiện hai
chữ Nôm, để ghi địa danh sở tại là 的 Đéc
(沙 的 Sa Đéc), 𨑮 Mười (塔𨑮 Tháp
Mười). Riêng bản sắc phong cho Nguyễn
Tấn Kiều còn xuất hiện chữ Nôm 進 Tấn
để ghi tên của ông.
3. NIÊN ĐẠI, QUỐC ẤN VÀ MỸ TỰ
Hai đạo sắc phong cùng được ban vào
ngày 25 tháng 7 năm Khải Định 9 (1924)

nhân dịp đại khánh (sinh nhật) tứ tuần của
vua Khải Định. Dòng chữ ghi niên đại
được viết ở phía bên trái văn bản và được
ấn dấu triện 敕命之寳 Sắc mệnh chi bảo
màu son đỏ đóng trùm lên từ chữ 年 niên
đến chữ 五 ngũ (đạo sắc cho Nguyễn Tấn
Kiều), đến chữ 日 nhật (đạo sắc cho Võ
Duy Dương). Quốc ấn này có hình vuông,
kích thước là 13,5 x 13,5 cm. Chữ trong
con dấu được khắc theo lối chữ triện.
Mỹ tự của hai đạo sắc phong này
tương đối giống nhau, ca ngợi công đức hai
ngài như Hộ quốc Hàm phu Hoằng tế
Thiện trợ Dũng liệt Quảng uy Trung trực

Anh đoán (đã được gia tặng trước đây),
Đoan túc Tôn thần (gia phong đợt này).
Căn cứ vào mỹ tự này, đối chiếu quy định
ban cấp sắc phong thần của triều Nguyễn
thì cấp bậc được ban tặng cho hai vị là cấp
Hạ Đẳng Thần.
4. ĐỊA ĐIỂM LƯU GIỮ
Hai đạo sắc được lưu giữ tại nhà chú
Hồ Văn Mười. Hai đạo sắc này được cuộn
tròn cho vào ống thiết tròn màu đỏ có nắp
đậy và được đặt vào hộp đựng sắc nhỏ
bằng gỗ màu đen, bên trong sơn đỏ, có
kích thước 12 x 53 cm. Sau đó gói hộp nhỏ
lại bằng vải đỏ và cố định lại bằng dây vải
đỏ, tiếp tục đặt vào hộp đựng sắc lớn. Hộp

sắc lớn cũng bằng gỗ, được chạm khắc
hình rồng, có kích thước 16 x 64 cm. Phía
trước hộp sắc dán hình của 2 vị trướng,
được chú Mười kính cẩn đặt lên bàn thờ và
hằng ngày đều có thắp nhang cúng vái.
Sau đây chúng tôi xin lần lượt giới
thiệu nguyên văn chữ Hán, phiên âm Hán
Việt và dịch nghĩa hai đạo sắc nói trên:
Đạo sắc phong cho Thiên hộ Võ Duy Dương
敕 沙 的 省 豊 稔 總 美 夀 社
塔𨑮村奉事指揮掌管義軍五拎千户武惟
楊靈扶翊保
中興加贈美字護國咸夫弘濟善助,勇
列廣威,忠直英踹,護國庇民,稔著靈應
節蒙頒給敕封凖許奉事o肆今值朕四旬
大慶節經頒寳詔覃恩禮,隆登秩著加贈
端肅尊神o特凖奉事用誌國慶而申祀典o
欽哉!
啟定玖年柒月貳拾五日o
Phiên âm Hán Việt:
Sắc Sa Đéc tỉnh, Phong Nẫm tổng, Mỹ
Thọ xã, Tháp Mười thôn phụng sự Chỉ huy
Chưởng quản Nghĩa quân Ngũ linh Thiên
hộ Võ Duy Dương linh phù dực bảo trung
hưng gia tặng mỹ tự Hộ quốc Hàm phu
133


Hoằng tế Thiện trợ Dũng liệt Quảng uy
Trung trực Anh đoán, hộ quốc tí dân, nẫm

trứ linh ứng tiết mông ban cấp sắc phong
chuẩn hứa phụng sự. Tứ kim chính trị
Trẩm tứ tuần đại khánh tiết kinh ban bảo
chiếu đàm ân lễ, long đăng trật trứ gia tặng
Đoan túc Tôn thần. Đặc chuẩn phụng sự,
dụng chí quốc khánh nhi thân tự điển.
Khâm tai!
Khải Định cửu niên thất nguyệt nhị
thập ngũ nhật.
(Ấn Sắc mệnh chi bảo).
Dịch nghĩa:
Sắc cho thôn Tháp Mười, xã Mỹ Thọ,
tổng Phong Nẫm, tỉnh Sa Đéc phụng thờ
Chỉ huy Chưởng quản Nghĩa quân Ngũ linh
Thiên hộ Võ Duy Dương đã hiển linh phù
giúp công cuộc Trung hưng, được gia tặng
mỹ tự là Hộ quốc Hàm phu Hoằng tế Thiện
trợ Dũng liệt Quảng uy Trung trực Anh
đoán, giúp nước yên dân, linh ứng lâu năm,
từng được ban cấp sắc phong chuẩn cho thờ
phụng. Nay đúng dịp đại khánh tứ tuần của
Trẫm đã ban bảo chiếu ra ân rộng rãi, lễ lớn
gia tăng cấp bậc nên gia tặng thêm là Đoan
túc Tôn thần. Đặc chuẩn phụng thờ để ghi
nhớ ngày mừng của nước và làm rõ phép
tắc thờ tự. Hãy kính tuân theo!
Ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9.
(Ấn Sắc mệnh chi bảo).
Đạo sắc phong cho Đốc binh
Nguyễn Tấn Kiều

敕沙 的 省 豊 稔 總 美 夀 社
塔𨑮村奉事兵運参謀督兵阮進僑靈夫翊
保中興加贈
美字護國咸夫弘濟善助,勇列廣威,
忠直英踹,智略疆儀,護國庇民,稔著靈
應節蒙頒給敕封凖許奉事o肆今正值朕
四旬大慶節經頒寳詔覃恩禮,隆登秩著
加贈端肅尊神o特凖奉事用誌國慶而申

祀典o欽哉!
啟定玖年柒月貳拾五日o
Phiên âm Hán Việt:
Sắc Sa Đéc tỉnh, Phong Nẫm tổng, Mỹ
Thọ xã, Tháp Mười thôn phụng sự Binh
vận Tham mưu Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều
linh phù dực bảo trung hưng gia tặng mỹ tự
Hộ quốc Hàm phu Hoằng tế Thiện trợ
Dũng liệt Quảng uy Trung trực Anh đoán
Trí lược Cương nghi, hộ quốc tí dân, nẫm
trứ linh ứng tiết mông ban cấp sắc phong
chuẩn hứa phụng sự. Tứ kim chính trị
Trẫm tứ tuần đại khánh tiết kinh ban bảo
chiếu đàm ân lễ, long đăng trật trứ gia tặng
Đoan túc Tôn thần. Đặc chuẩn phụng sự,
dụng chí quốc khánh nhi thân tự điển.
Khâm tai!
Khải Định cửu niên thất nguyệt nhị
thập ngũ nhật.
(Ấn Sắc mệnh chi bảo).
Dịch nghĩa:

Sắc cho thôn Tháp Mười, xã Mỹ Thọ,
tổng Phong Nẫm, tỉnh Sa Đéc phụng thờ
Binh vận Tham mưu Đốc binh Nguyễn Tấn
Kiều đã hiển linh phù giúp công cuộc
Trung hưng, được gia tặng mỹ tự là Hộ
quốc Hàm phu Hoằng tế Thiện trợ Dũng
liệt Quảng uy Trung trực Anh đoán Trí
lược Cương nghi, giúp nước yên dân, linh
ứng lâu năm, từng được ban cấp sắc phong
chuẩn cho thờ phụng. Nay đúng dịp đại
khánh tứ tuần của Trẫm đã ban bảo chiếu
ra ân rộng rãi, lễ lớn gia tăng cấp bậc nên
gia tặng thêm là Đoan túc Tôn thần. Đặc
chuẩn phụng thờ để ghi nhớ ngày mừng
của nước và làm rõ phép tắc thờ tự. Hãy
kính tuân theo!
Ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9.
(Ấn Sắc mệnh chi bảo).
Qua nội dung của hai đạo sắc trên hé lộ
thông tin lịch sử vô cùng quan trọng về hai
134


vị tướng chống Pháp ở đất Đồng Tháp:
- Hai ông trước đây đã từng được ban
cấp sắc phong và được chuẩn cho dân địa
phương thờ tự. Tuy nhiên hiện nay chúng
tôi chưa tìm được sắc phong trước đó.
- Công trình nghiên cứu về đất và
người Đồng Tháp chỉ cho biết, hai ông

được dân địa phương mặc nhiên tôn làm
thần Thành hoàng bổn cảnh sau khi mất,
rất cần bổ sung thông tin về việc ban sắc
phong của triều đình Huế vinh danh cho
hai ông với tư cách của một nhân thần.
- Mở tiếp những trang sử ghi chép về
Đốc binh Kiều, chúng tôi thấy ghi: “Rất
tiếc đến hiện nay, chúng ta chưa biết họ và
quê quán của Đốc binh Kiều” 2. Ở đạo sắc
thứ 2, dòng thứ 2, phẩm hàm và tên họ của
ông được ghi rõ ràng là 兵運参謀督
兵阮進僑 Binh Vận Tham Mưu Đốc Binh
Nguyễn Tấn Kiều. Đến đây, các nhà nghiên
cứu ở Đồng Tháp có thể khẳng định tên họ
chính xác của ông, xóa bỏ phần phỏng
đoán trước đây trong dân gian là Lê Công

Kiều hay Trần Phú Kiều, để viết tiếp các
công trình giới thiệu cuộc đời và trọng
trách lịch sử của ông dành cho vùng đất
Đồng Tháp.
Việc bảo quản và giữ gìn được hai đạo
sắc quý giá về hai vị anh hùng của dân tộc
nói chung và của người dân Đồng Tháp nói
riêng, đã giúp chúng tôi đưa ra nhận xét
chân xác về quá khứ oai hùng của người và
đất Đồng Tháp trong một giai đoạn lịch sử
nhất định. Từ cứ liệu này, chúng tôi xin
cung cấp những thông tin trên, kịp thời bổ
sung và mở ngõ hầu lịch sử cho các công

trình nghiên cứu sau.
Chú thích:
1

Về đạo sắc phong cho công chúa Nguyễn Phúc
Hồng Nga đã được phiên âm Hán Việt và dịch
nghĩa viết ở tờ sắc khác, ban cùng năm và được
đóng ấn Sắc mệnh chi bảo.
2
Ban tuyên giáo tỉnh ủy Đồng Tháp (2014), Địa chí
tỉnh Đồng Tháp, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh,
tr.830.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Đồng Tháp (2014), Địa chí tỉnh Đồng Tháp, Nxb. Trẻ,
Tp. Hồ Chí Minh.
*Ngày nhận bài: 16/7/2014. Biên tập xong: 1/12/2014. Duyệt đăng: 6/12/2014

135