Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Quản lý nhà nước đối với giảng viên các trường Đại học công lập ở Việt Nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM THỊ MINH THÙY

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI GIẢNG VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã ngành: 9 38 01 02

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội - 2020


Công trình được hoàn thành
tại Học viện Khoa học xã hội

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Thị Hương

Phản biện 1: GS.TS. Thái Vĩnh Thắng
Phản biện 2: PGS.TS. Trương Hồng Hải
Phản biện 3: PGS.TS. Vũ Trọng Hách

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp
Học viện họp tại…………………………………………………
vào

hồi………..….giờ…………phút,

ngày………tháng……….năm………………..

Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện Quốc gia Việt Nam
hoặc Thư viện Khoa học Học viện Khoa học xã hội


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
QLNN đối với trường đại học công lập (ĐHCL) và giảng viên
các trường ĐHCL đang là vấn đề thu hút được sự quan tâm của các
nhà quản lý và toàn xã hội, liên quan đến chất lượng đào tạo của các
cơ sở GDĐH ở Việt Nam. Thời gian qua, sự thay đổi của cơ chế
QLNN trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập bên
cạnh những kết quả đạt được thì còn nhiều bất cập, hạn chế, chưa thực
sự phát huy được hết các nguồn lực của đội ngũ.
Việc xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường
đại học cần phải được thực hiện trên nền tảng pháp lý vững chắc,
thực sự phát huy được hiệu quả khi áp dụng. Tuy nhiên hiện nay tồn
tại nhiều văn bản pháp luật do các cơ quan khác nhau ban hành tại
nhiều thời điểm cùng điều chỉnh đối với giảng viên trong trường
ĐHCL. Nhiều quy định còn cứng nhắc, chậm được cụ thể hóa, có
những văn bản không phù hợp, mẫu thuẫn với nhau. Dẫn đến nhiều
khó khăn, không chỉ đối với giảng viên khi tuân thủ, thi hành, sử dụng
những quy định pháp luật liên quan, mà còn đối với các cơ quan
QLNN, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền khi thực hiện pháp luật… Bên
cạnh đó, việc quản lý, sử dụng, đánh giá,… giảng viên vẫn nặng về
thủ tục hành chính, chưa có nhiều đột phá, chưa tương thích với cơ
chế tự chủ của các trường ĐHCL. Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi

dưỡng giảng viên trường ĐHCL còn mang tính hình thức, chưa mang
lại hiệu quả cao. Các nội dung thanh tra, kiểm tra các hoạt động liên
quan đến việc thực hiện và đảm bảo các chế độ chính sách cho giảng
viên chưa hiệu quả,….
Trước thực trạng đó, hơn lúc nào hết, vai trò của các cơ quan
QLNN có thẩm quyền cần phải được phát huy, Nhà nước cần có

1


những giải pháp hiệu quả, thể hiện đúng vai trò định hướng, giám sát,
thúc đẩy và tạo điều kiện cho các trường ĐHCL, cho đội ngũ giảng
viên được chủ động, sáng tạo phát huy tối đa khả năng, năng lực của
mình. Trong khi đó, nghiên cứu về QLNN đối với giảng viên trường
ĐHCL chưa được đề cập một cách chuyên sâu dưới góc độ luật học
riêng biệt. Xuất phát từ thực tế trên, đề tài: “Quản lý nhà nước đối với
giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam hiện nay” có ý
nghĩa cả về phương diện lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài có mục đích tổng quát là nghiên cứu làm sáng tỏ cơ sở
lý luận và thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả
QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận liên quan đến QLNN đối với đội
ngũ giảng viên các trường ĐHCL ở Việt Nam.
- Nghiên cứu thực trạng, xác định những vấn đề đặt ra cần giải
quyết nhằm đổi mới QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường
ĐHCL ở Việt Nam hiện nay.
- Xác định quan điểm và đề xuất giải pháp đổi mới QLNN đối

với đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL ở Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các quy định pháp luật đối với giảng viên trường ĐHCL và
thực tiễn QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL ở Việt
Nam.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

2


- Phạm vi nội dung: luận án nghiên cứu pháp luật đối với giảng
viên trường ĐHCL và các nội dung QLNN đối với đội ngũ giảng
viên các trường ĐHCL ở Việt Nam.
- Phạm vi không gian: nghiên cứu pháp luật và hoạt động
QLNN đối với đội ngũ giảng viên tại các trường ĐHCL ở Việt Nam
(trừ các trường đại học khối công an, quân đội).
- Phạm vi thời gian: nghiên cứu pháp luật về giảng viên và hoạt
động QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL từ khi đổi
mới đất nước, tập trung trong thời gian từ 2010 đến nay (từ khi ban hành
Luật Viên chức).
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê Nin, các quan điểm
của Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng: Phương pháp
phân tích, tổng hợp, phương pháp cấu trúc hệ thống, phương pháp luật
học so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp chuyên gia.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Thứ nhất, luận án đã góp phần củng cố và làm sâu sắc hơn hệ

thống lý luận khoa học về QLNN đối với giảng viên. Đặc biệt, nghiên
cứu đã phân tích làm rõ vai trò, đặc điểm của đội ngũ giảng viên các
trường ĐHCL và QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường đại học
công lập.
Thứ hai, phân tích một cách hệ thống thực trạng pháp luật đối
với giảng viên trường ĐHVL và thực trạng QLNN đối với giảng viên
các trường ĐHCL ở Việt Nam hiện nay, đặt trong bối cảnh yêu cầu
của đổi mới giáo dục đại học, dân chủ, tự chủ và tự chịu trách nhiệm
của các trường đại học. Luận án đã chỉ ra những kết quả đạt được,

3


những hạn chế và xác định nguyên nhân của những kết quả và hạn
chế đó.
Thứ ba, luận án đã đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện
pháp luật và các nội dung của QLNN đối với giảng viên trường
ĐHCL nhưng có sự gắn kết với những yêu cầu của xu thế tự chủ đại
học. Luận án đã làm rõ mô hình quản lý giảng viên các trường ĐHCL
theo hướng tăng cường phân cấp quản lý, đảm bảo quyền tự chủ về
nhân sự cho các trường đại học.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Về lý luận: Đề tài góp phần củng cố, hoàn thiện hơn cơ sở
lý luận về QLNN, ĐHCL, giảng viên đại học, pháp luật đối với giảng
viên ĐHCL và thực hiện QLNN đối với đội ngũ giảng viên các
trường ĐHCL ở Việt Nam.
6.2. Về thực tiễn
- Đề tài góp phần phục vụ công tác xây dựng và triển khai thi
hành các văn bản pháp luật về tự chủ đại học và củng cố cơ sở pháp
lý của việc thực hiện QLNN đối với đội ngũ giảng viên các trường

ĐHCL ở Việt Nam.
- Luận án sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản
lý giúp tăng cường hiệu quả công tác QLNN đối với đội ngũ giảng
viên nói riêng và hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý các
trường ĐHCL ở Việt Nam nói chung.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án được kết cấu gồm 04 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý nhà nước
đối với giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam

4


Chương 2: Lý luận về quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập ở Việt Nam
Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập ở Việt Nam
Chương 4: Quan điểm và giải pháp đổi mới quản lý nhà nước
đối với đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam
hiện nay.
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
1.1.1 Nghiên cứu lý luận về quản lý nhà nước đối với giảng
viên trường đại học công lập
Các tài liệu về QLNN rất đa dạng từ các giáo trình, sách
chuyên khảo cho đến các đề tài NCKH, các bài viết trên các báo, tạp
chí đã cho thấy những nội dung cơ bản về QLNN, hệ thống QLNN,

phân cấp QLNN trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Các
vấn đề lý luận QLNN về giáo dục đại học, trường đại học với đặc
điểm và vai trò của nó trong xã hội cũng được các nghiên cứu đề cập
và phân tích khá đầy đủ.
Đặc biệt, qua các công trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu
đều khẳng định vai trò quan trọng của giảng viên trong trường đại
học. Nhiều công trình của các tác giả đã đưa ra một hệ thống chi tiết
các nội dung liên quan đến chất lượng giảng viên, các tiêu chuẩn, tiêu
chí về năng lực, phẩm chất của một giảng viên giỏi, về những yêu
cầu mà một người giảng viên thế hệ mới cần phải có trong bối cảnh
toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế,...

5


1.1.2 Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với giảng
viên trường đại học
Các tài liệu nghiên cứu nước ngoài và trong nước đã khái
quát được sự phát triển của GDĐH trên thế giới, khu vực cũng như
ở Việt Nam. Các nghiên cứu đã nhận diện về thực trạng GDĐH
Việt Nam trong bối cảnh chung giáo dục toàn cầu, đặc biệt là
những thách thức và xu hướng phát triển.
Thực trạng đội ngũ giảng viên đại học Việt Nam đã được đề
cập trên cả số lượng, chất lượng, cơ cấu. Đồng thời các nghiên cứu
đã khái quát về thực trạng công tác QLNN đối với giảng viên: trong
việc xây dựng ban hành văn bản quản lý, tổ chức quản lý (vấn đề quy
hoạch, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng và các chính sách)
đối với giảng viên.
1.1.3. Nghiên cứu các giải pháp quản lý nhà nước đối với
giảng viên trường đại học

Các nghiên cứu đề xuất giải pháp đa dạng dưới nhiều góc độ,
phạm vi, nội dung nghiên cứu khác nhau từ góc độ quản lý giáo dục,
quản lý hành chính công, luật học, từ phạm vi một tỉnh, một vùng hay
phạm vi một trường, một nhóm trường. Giải pháp đưa ra có thể về
một nội dung trong quản lý hoặc bao quát nhiều nội dung trong công
tác QLNN đối với giảng viên.
1.2. Những vấn đề còn chưa được giải quyết thấu đáo hoặc
cần phải tiếp tục nghiên cứu:
Về cơ sở lý luận: Thứ nhất, quan niệm về QLNN đối với giảng
viên đại học vẫn chưa được hiểu một cách thống nhất. Thứ hai, vai
trò của QLNN đối với giảng viên các trường đại học công lập chưa
được làm rõ. Thứ ba, chưa nhận diện đầy đủ các yếu tố cấu thành của
hoạt động QLNN đối với giảng viên về chủ thể, khách thể, nội dung,

6


phương pháp và hình thức quản lý đối với giảng viên trường ĐHCL.
Thứ tư, chưa làm rõ giảng viên trường ĐHCL và công tác QLNN đối
với giảng viên trường ĐHCL có những điểm gì đặc trưng để phân biệt
với hoạt động QLNN đối với giảng viên các trường đại học ngoài công
lập và hoạt động quản lý đối với giảng viên của bản thân các trường
đại học.
Về thực trạng: Thứ nhất, có nhiều tác giả đã phân tích thực trạng
đội ngũ giảng viên trường đại học nhưng có thể ở một địa phương, một
vùng, một nhóm trường hoặc số liệu đã cũ, không còn cập nhật. Thứ
hai, đối với thực trạng pháp luật đối với giảng viên trường ĐHCL và
QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL hiện nay chưa có một tác giả
nào tập trung nghiên cứu một cách đồng bộ dưới góc độ luật học.
Về giải pháp: Thứ nhất, hoàn thiện các quy định pháp luật điều

chỉnh đối với giảng viên. Thứ hai, bổ sung và hoàn chỉnh hơn các giải
pháp đổi mới QLNN đối với giảng viên đại học công lập.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu
Pháp luật đối với giảng viên trường ĐHCL hiện nay như thế
nào. Công tác QLNN đối với giảng viên các trường ĐHCL được tổ
chức thực hiện ra sao. Cần thực hiện đồng bộ các giải pháp nào để
góp phần hoàn thiện pháp luật và đổi mới QLNN đối với giảng viên
trường ĐHCL hiện nay.
Giả thuyết nghiên cứu
- Quan niệm về QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL chưa
được hiểu một cách đầy đủ và thống nhất. Chưa có nhận thức đầy đủ
về vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN đối với giảng viên
trường ĐHCL, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới toàn diện GDĐH

7


- Pháp luật đối với giảng viên trường ĐHCL chưa đồng bộ,
hiệu quả thực thi chưa cao. Hệ thống cơ quan QLNN đối với giảng
viên và trách nhiệm của từng cơ quan trong QLNN đối với giảng viên
chưa được làm rõ. Thực trạng pháp luật về giảng viên trường ĐHCL
và QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL chưa được nhận diện một
cách đầy đủ, đặc biệt là việc đánh giá những thành tựu, hạn chế và
nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế đó.
- QLNN đối với giảng viên trong mối quan hệ với xu thế tự
chủ đại học nói chung, tự chủ về nhân sự nói riêng chưa được đề cập
đến, cần xây dựng mô hình QLNN đối với giảng viên theo cơ chế
mới, xóa bỏ “cơ chế bộ chủ quản”.
- Các giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật và đổi

mới QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL chưa được đề cập trên
phạm vi cả nước dưới góc độ luật học.
Chương 2
LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI GIẢNG VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM
2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nước đối
với giảng viên các trường đại học công lập
2.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập
2.1.1.1 Tổng quan về trường đại học công lập
Trường ĐHCL có các đặc điểm riêng để phân biệt với cơ sở
GDĐH tư thục trên các mặt đó là: sự thành lập và chủ thể quản lý; cơ
chế quản lý và bộ máy tổ chức hoạt động; cơ sở vật chất, nguồn tài
chính và cơ chế quản lý tài chính; vị trí, vai trò của các trường
ĐHCL.

8


2.1.1.2 Giảng viên trường đại học công lập
Giảng viên trường ĐHCL: là người được tuyển dụng theo vị trí
việc làm và chức danh nghề nghiệp, làm việc theo chế độ hợp đồng,
đảm nhiệm công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học và các hoạt
động khác của trường ĐHCL. Vai trò của giảng viên trường ĐHCL:
nhà giáo, nhà khoa học, nhà cung cấp dịch vụ cho xã hội.
2.1.1.3 Khái niệm, chủ thể, đối tượng quản lý nhà nước đối với
giảng viên trường đại học công lập
QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL là sự tác động và điều
chỉnh có tổ chức của các cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân có thẩm
quyền đến đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL nhằm xây dựng đội

ngũ giảng viên có đủ năng lực, phẩm chất và trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ đáp ứng nhiệm vụ giáo dục mà Nhà nước đề ra.
Chủ thể QLNN đối với giảng viên là cơ quan QLNN hoặc tổ
chức, cá nhân được Nhà nước trao quyền, sử dụng quyền lực nhà
nước có các hoạt động nhằm tác động đến đội ngũ giảng viên nhằm
xây dựng, phát triển và sử dụng có hiệu quả đội ngũ giảng viên các
trường ĐHCL. Theo quy định của pháp luật hiện hành, bao gồm các
cơ quan sau: Chính phủ, Bộ giáo dục và Đào tạo, Bộ, cơ quan ngang
bộ, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh.
Đối tượng của hoạt động QLNN ở đây là giảng viên các trường
đại học công lập - là viên chức Nhà nước, được hưởng lương theo
ngạch bậc do Nhà nước quy định, được ký kết hợp đồng làm việc với
trường ĐHCL, chịu sự điều chỉnh của Luật Viên chức.
2.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập
Thứ nhất, QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL là hoạt
động QLNN đối với viên chức giáo dục

9


Thứ hai, QLNN đối với giảng viên các trường ĐHCL là hoạt
động quản lý giảng viên sử dụng quyền lực nhà nước, do các cơ quan,
cán bộ, công chức nhà nước thực hiện
Thứ ba, QLNN đối với giảng viên các trường ĐHCL nhằm
mục tiêu nâng cao chất lượng dịch vụ sự nghiệp giáo dục công
2.1.3. Vai trò của quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập
Thứ nhất, vai trò định hướng phát triển
Thứ hai, là cơ sở bảo đảm quyền lợi, trách nhiệm và chất lượng

giảng viên đáp ứng yêu cầu phát triển sự nghiệp đổi mới căn bản,
toàn diện GDĐH.
Thứ ba, vai trò can thiệp trực tiếp, điều tiết phát triển giảng
viên trường đại học công lập
Thứ tư, là cơ sở hoàn thiện các quy định pháp luật về giảng viên.
2.2. Nội dung quản lý nhà nước đối với giảng viên các
trường đại học công lập
2.2.1. Pháp luật về giảng viên trường đại học công lập
2.2.1.1 Khái niệm, đặc điểm pháp luật về giảng viên các
trường đại học công lập
Là tổng thể các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có
thẩm quyền ban hành và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các mối
quan hệ xã hội liên quan đến quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm của
giảng viên trường ĐHCL.
Đặc điểm pháp luật đối với giảng viên trường ĐHCL:
Thứ nhất, pháp luật về giảng viên trường đại học công lập thể
chế hóa trách nhiệm của Nhà nước đối với việc xây dựng và phát triển
đội ngũ giảng viên đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học.

10


Thứ hai, pháp luật về giảng viên trường đại học công lập trực
tiếp bảo đảm quyền con người, bảo đảm công bằng xã hội trong giáo
dục đại học.
Thứ ba, pháp luật về giảng viên trường đại học gắn với đổi mới
cơ chế hoạt động của các trường đại học công lập theo hướng tự chủ,
tự chịu trách nhiệm.
Thứ tư, pháp luật về giảng viên trường đại học bảo đảm tương
quan giữa điều chỉnh pháp luật với điều chỉnh bằng các quy phạm đạo

đức và các quy phạm xã hội khác.
2.2.1.2 Điều chỉnh pháp luật đối với quản lý nhà nước về
giảng viên các trường đại học công lập
Phạm vi điều chỉnh pháp luật về QLNN đối với giảng viên các
trường đại học công lập gồm các quan hệ phát sinh trong thực hiện
thẩm quyền quản lý giảng viên trong hệ thống cơ quan hành chính nhà
nước. Đó là những nhóm quan hệ cơ bản như: các quan hệ xã hội liên
quan đến thẩm quyền tuyển dụng, sử dụng giảng viên; các quan hệ xã
hội liên quan đến thẩm quyền đào tạo, bồi dưỡng giảng viên, đánh giá,
khen thưởng, kỷ luật giảng viên,…
2.2.2. Thực hiện các quy định pháp luật về giảng viên trường
đại học công lập trong quản lý nhà nước ở Việt Nam
2.2.2.1. Quy hoạch đội ngũ giảng viên các trường đại học công
lập
2.2.2.2. Tuyển dụng, sử dụng, đánh giá giảng viên trường đại
học công lập
2.2.2.3. Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giảng
viên trường đại học công lập
2.2.2.4. Thực hiện các chế độ chính sách, khen thưởng kỷ luật
giảng viên trường đại học công lập

11


2.2.2.5. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với giảng viên
các trường đại học công lập
2.3. Hình thức, phương pháp quản lý nhà nước đối với
giảng viên các trường đại học công lập
2.3.1 Hình thức quản lý nhà nước đối với giảng viên
Hoạt động ban hành văn bản quản lý hành chính; các hình thức

như cấp giấy chứng nhận, chứng chỉ, cấp phép,...; các hình thức hoạt
động không mang tính pháp lý như: tổ chức các hội nghị, tập huấn,...
2.3.2 Phương pháp quản lý nhà nước đối với giảng viên
Phương pháp thuyết phục
Phương pháp cưỡng chế
Phương pháp hành chính
Phương pháp kinh tế
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với
giảng viên các trường đại học công lập
2.4.1 Quan điểm, định hướng của Đảng, mức độ hoàn thiện
pháp luật của Nhà nước đối với giảng viên
2.4.2 Các điều kiện kinh tế - xã hội
2.4.3 Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế
2.4.4 Khoa học và công nghệ
2.4.5 Truyền thống văn hóa, phong tục tập quán.
Kết luận chương 2
Trong chương 2, nghiên cứu sinh tập trung làm rõ những vấn
đề lý luận như: khái niệm quản lý nhà nước, đại học công lập, giảng
viên trường ĐHCL, pháp luật về giảng viên ĐHCL, vai trò, đặc điểm
QLNN đối với giảng viên,... Qua chương 2, luận án cho thấy rõ mô
hình tổng thể QLNN đối với giảng viên các trường ĐHCL ở Việt

12


Nam hiện nay: về chủ thể quản lý, đối tượng quản lý với những đặc
điểm để phân biệt với các đối tượng khác của QLNN.
Chương 3
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI GIẢNG VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM

3.1. Thực trạng pháp luật về giảng viên trường đại học
công lập ở Việt Nam
3.1.1. Các quy định pháp luật điều chỉnh đối với giảng viên
trường đại học công lập ở Việt Nam
3.1.1.1. Quy định pháp luật về chức danh, tiêu chuẩn, quyền và
nghĩa vụ của giảng viên trường đại học công lập
3.1.1.2. Quy định về tuyển dụng, sử dụng, đánh giá giảng viên
trường đại học công lập
3.1.1.3. Quy định về đào tạo, bồi dưỡng giảng viên trường đại
học công lập
3.1.1.4. Quy định về chế độ, chính sách, khen thưởng, kỷ luật
đối với giảng viên trường đại học công lập
3.1.1.5 Quy định về thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với
giảng viên trường đại học công lập
3.1.2. Nhận xét thực trạng pháp luật đối với giảng viên
trường đại học công lập
3.1.2.1 Những ưu điểm của hệ thống văn bản quản lý nhà nước
đối với giảng viên trường đại học công lập
Các quy định pháp luật điều chỉnh đối với giảng viên trường
ĐHCL tương đối đầy đủ với phạm vi điều chỉnh bao quát được các
vấn đề liên quan đến đội ngũ giảng viên; nhiều văn bản được rà soát,

13


bổ sung, điều chỉnh kịp thời; các văn bản QLNN đối với giảng viên
tương đối đồng bộ và thống nhất
3.1.2.2 Những hạn chế của hệ thống văn bản quản lý nhà nước
đối với giảng viên đại học công lập hiện nay
Chưa thể chế hóa đầy đủ và có văn bản chưa thống nhất với

chủ trương, quan điểm của Đảng; vẫn còn văn bản chưa đồng bộ; một
số quy định pháp luật đối với giảng viên chậm được cụ thể hóa.
3.2. Tổ chức thực hiện các quy định quản lý nhà nước đối với
đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam
3.2.1. Quy hoạch đội ngũ giảng viên trường ĐHCL
Quy hoạch đội ngũ giảng viên các trường ĐHCL được thể hiện
trong các văn bản: Quy hoạch phát triển nguồn nhân lực Việt Nam, Quy
hoạch mạng lưới các trường đại học, Quy hoạch phát triển nguồn nhân
lực giáo dục đào tạo,...Thực hiện theo phân cấp, trên cơ sở quy hoạch
của Chính phủ, chính quyền địa phương ở các tỉnh đều lập quy hoạch
phát triển NNL, quy hoạch phát triển GD&ĐT giai đoạn 2011-2020 tại địa
phương. Trong các bản quy hoạch này đều thể hiện nội dung quy hoạch
về: số lượng, trình độ ĐNGV trên cơ sở thực tiễn, nhu cầu phát triển KTXH tại địa phương.
3.2.2. Tuyển dụng, sử dụng giảng viên trường ĐHCL
3.2.2.1 Tuyển dụng giảng viên
Về cơ bản các trường ĐHCL được phân cấp trong công tác
tuyển dụng. Kết quả tuyển dụng giảng viên các trường ĐHCL, kết
thúc năm học 2017-2018, số giảng viên tăng lên so với năm học
2010-2011 là 15.836 giảng viên (tăng 36%). Đối với trường đại học
được giao quyền tự chủ hoàn toàn, không phải trình cơ quan quản lý
phê duyệt kế hoạch tuyển dụng và công nhận kết quả tuyển dụng.
3.2.2.2. Sử dụng giảng viên

14


Các cơ quan chủ quản đã ban hành quy định phân cấp thẩm
quyền sử dụng, quản lý đối với giảng viên trong các trường ĐHCL
trực thuộc đối với các hoạt động: xây dựng đề án vị trí việc làm, xây
dựng chế độ làm việc đối với giảng viên, tổ chức xét và quyết định

công nhận kết quả xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giảng viên
chính. Giảng viên làm việc theo vị trí việc làm, với hình thức hợp
đồng làm việc.
3.2.3. Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ
giảng viên
Kết quả thực hiện 02 đề án: đề án 599 (trước đây là đề án 322) và
đề án 911 nhiều cán bộ, giảng viên đã được cử đi học tại các nước tiên
tiến thuộc nhóm 50 trường hàng đầu thế giới. Tính đến hết năm học
2017-2018, có 17.003 giảng viên ĐHCL có trình độ tiến sỹ, trong đó,
có 529 giảng viên là GS, 3.796 giảng viên là PGS.
3.2.4. Đánh giá giảng viên
Đánh giá, phân loại giảng viên hiện nay được thực hiện theo cả
năm học và năm dương lịch theo các tiêu chí được quy định trong Luật
Viên chức và các văn bản hướng dẫn thi hành.
3.2.5. Thực hiện các chế độ chính sách, tôn vinh, khen thưởng
giảng viên
3.2.5.1. Thực hiện các chế độ chính sách ưu đãi
Nhiều quy định được áp dụng đã góp phần nâng cao thu nhập,
cải thiện đời sống cho giảng viên, như: phụ cấp ưu đãi nghề (phụ cấp
đứng lớp), phụ cấp thâm niên, phụ cấp thu hút, thanh toán chế độ tiền
lương dạy thêm giờ,…
3.2.5.2 Tôn vinh, khen thưởng giảng viên
Phong hàm GS, PGS: từ năm 1980 đến 2019, tổng số lượt GS,
PGS được công nhận ở nước ta là 12.000, trong đó 1.800 GS và 10.200

15


PGS. Phong tặng danh hiệu: tính riêng giai đoạn 2010 đến nay, số
giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học được phong

tặng danh hiệu NGND là: 241/275 NGND, 1505/3060 NGƯT,...
3.2.6. Thực tiễn thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với
giảng viên các trường đại học công lập
Thanh tra Chính phủ đã thanh tra công tác QLNN đối với giáo
dục đại học của Bộ GD&ĐT, các bộ, ngành và UBND các tỉnh. Bộ
GD&ĐT thực hiện thanh tra chuyên ngành đối với các trường ĐHCL
trong thực hiện chính sách đối với giảng viên,...
3.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với giảng
viên các trường đại học công lập ở Việt Nam
3.3.1. Những kết quả chủ yếu và nguyên nhân trong quản lý
nhà nước đối với giảng viên trường đại học công lập
Những kết quả chủ yếu
Một là, hệ thống văn bản pháp luật được quan tâm xây dựng là cơ sở
góp phần nâng cao hiệu quả trong QLNN đối với giảng viên các trường đại
học công lập.
Hai là, công tác tuyển dụng, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng giảng
viên có những thay đổi theo hướng tích cực
Ba là, quan tâm hoàn thiện các chính sách và thực thi chính
sách ưu đãi đối với giảng viên; đánh giá, khen thưởng, kỷ luật giảng
viên kịp thời
Bốn là, những đổi mới trong hoạt động thanh tra giáo dục đã
có nhiều chuyển biến tích cực, chuyển hoạt động thanh tra chủ yếu về
chuyên môn sang thanh tra quản lý.
Nguyên nhân của những kết quả đạt được:

16


Một là, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến sự phát triển
giáo dục đại học, cơ quan quản lý các cấp đã nhận thức được tầm

quan trọng của đổi mới căn bản giáo dục đại học.
Hai là, Chính phủ, Bộ GD&ĐT, Bộ Nội vụ, các Bộ, ngành
khác và UBND cấp tỉnh đã phối hợp tốt trong việc ban hành một hệ
thống văn bản chỉ đạo tương đối đồng bộ.
Ba là, những thành quả phát triển KT-XH, ổn định chính trị,
cải thiện đời sống nhân dân đã tạo môi trường, điều kiện thuận lợi
cho phát triển nguồn nhân lực nói chung, đội ngũ giảng viên nói riêng.
3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý
nhà nước đối với giảng viên các trường đại học công lập
Những hạn chế
Thứ nhất, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về giảng viên
còn có tình trạng chồng chéo giữa các quy định; nhiều vấn đề chưa
được điều chỉnh; tiến độ xây dựng, cập nhật còn chậm.
Thứ hai, tuyển dụng viên chức trong trường ĐHCL vẫn còn
nặng về thủ tục hành chính, chưa tương thích với cơ chế tự chủ của
các trường ĐHCL. Cách thức quản lý, sử dụng giảng viên chưa có
nhiều bước đột phá. Chồng chéo trong đánh giá giảng viên, việc sử
dụng kết quả đánh giá chưa mang lại hiệu quả.
Thứ ba, việc quy hoạch đội ngũ giảng viên được thực hiện nhưng
mang tính hình thức, chưa mang lại hiệu quả. Công tác đào tạo, bồi
dưỡng giảng viên cũng chưa đạt hiệu quả cao.
Thứ tư, những hạn chế trong quy định và thực hiện chế độ
chính sách, ưu đãi, khen thưởng, kỷ luật giảng viên.
Thứ năm, chất lượng, hiệu quả thanh tra còn hạn chế.
Nguyên nhân của những hạn chế

17


Thứ nhất, một số cơ quan hữu quan, tổ chức, cá nhân chưa nhận

thức đầy đủ, sâu sắc quan điểm “phát triển giáo dục là quốc sách hàng
đầu” cũng như vị trí, vai trò của đội ngũ nhà giáo, giảng viên trong sự
nghiệp “trồng người”; từ đó, chưa thực hiện hết trách nhiệm trong việc
phát triển đội ngũ nhà giáo, giảng viên.
Thứ hai, năng lực QLNN của các cơ quan, cán bộ, công chức có
thẩm quyền còn hạn chế. Việc phối hợp với các bộ, ngành, UBND cấp
tỉnh chưa thật sự hiệu quả.
Thứ ba, trao quyền và đảm bảo các cơ chế về tự chủ nhân sự
cho các trường đại học công lập còn hạn chế.
Thứ tư, năng lực tài chính của nước ta còn hạn hẹp.
Kết luận chương 3
Ở chương 3, nghiên cứu sinh tập trung phân tích thực trạng nội
dung QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL gắn liền với chức năng,
nhiệm vụ của các cơ quan QLNN có thẩm quyền. Từ công tác xây
dựng và ban hành văn bản đến quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, đánh
giá giảng viên; từ đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng chính sách đến thanh
tra, kiểm tra xử lý vi phạm trong hoạt động quản lý giảng viên. Trong
chương này, tác giả đã có những khảo sát thực tế, trên cơ sở các số
liệu thu thập được đã rút ra nhận xét về những kết quả làm được và
những vấn đề còn tồn tại. Qua những đánh giá về thực trạng, nghiên
cứu sinh đã xác định nguyên nhân của những kết quả và tồn tại đó: từ
vấn đề về tư duy, nhận thức đến cơ chế quản lý, và năng lực đội ngũ
CB, CC trong cơ quan QLNN. Đây là căn cứ quan trọng để nghiên cứu
sinh đề xuất hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN đối với
giảng viên ở chương sau.

18


Chương 4

QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI QUẢN LÝ
NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
4.1. Quan điểm đổi mới quản lý nhà nước đối với giảng
viên các trường đại học công lập ở Việt Nam hiện nay
4.1.1. Quản lý nhà nước đối với giảng viên các trường ĐHCL
phải gắn liền với quan điểm của Đảng về nâng cao chất lượng đội
ngũ nhà giáo, góp phần đổi mới giáo dục và đào tạo
4.1.2. Quản lý nhà nước đối với đội ngũ giảng viên phải đảm bảo
tự chủ về nhân sự cho các trường đại học công lập hiện nay
4.1.3. Quản lý nhà nước đối với giảng viên các trường ĐHCL
phải gắn liền với sự phát triển khoa học, công nghệ và mở rộng hợp tác
quốc tế.
4.2. Giải pháp đổi mới quản lý nhà nước đối với giảng viên
các trường đại học công lập ở Việt Nam
4.2.1 Nâng cao nhận thức về vai trò của giảng viên đại học
và quản lý nhà nước đối với giảng viên đại học công lập
4.2.2. Hoàn thiện quy định pháp luật về giảng viên trường đại
học công lập
4.2.2.1. Sửa đổi, khắc phục những mâu thuẫn trong hệ thống
các văn bản pháp luật điều chỉnh giảng viên trường ĐHCL
4.2.2.2. Sớm ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Giáo
dục năm 2019 và Luật Giáo dục đại học sửa đổi năm 2018 liên quan
trực tiếp đến giảng viên trường đại học công lập. Bổ sung các quy
định mới, đặc biệt là hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện tự chủ
nhân sự cho các trường đại học công lập

19

4.2.3. Tăng cường phân cấp quản lý, nâng cao năng lực của
cơ quan quản lý nhà nước, cán bộ, công chức có thẩm quyền trong
quản lý nhà nước đối với giảng viên
4.2.3.1 Tăng cường phân cấp QLNN đối với giảng viên
4.2.3.2 Xóa bỏ cơ chế “bộ chủ quản” đối với các trường
ĐHCL
4.2.3.3 Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức có
thẩm quyền thực hiện quản lý nhà nước đối với giảng viên
4.2.4. Tăng cường tổ chức thực hiện pháp luật về giảng viên
đại học
4.2.4.1. Đổi mới quy hoạch, tuyển dụng giảng viên
- Quy hoạch đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập có
quy mô hợp lý, cơ cấu đồng bộ về chuyên môn, trình độ, độ tuổi, giới
tính, đảm bảo tính kế thừa và phát triển.
- Đổi mới nội dung, hình thức tuyển dụng
4.2.4.2. Đổi mới công tác sử dụng, đánh giá giảng viên
- Hoàn thiện cơ chế sử dụng giảng viên
- Bảo đảm quyền tự chủ học thuật của các giảng viên
- Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của giảng viên
- Khắc phục tình trạng chồng chéo trong đánh giá giảng viên
- Đa dạng hóa các thông tin đánh giá và sử dụng hiệu quả kết
quả đánh giá
4.2.4.3. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng giảng viên
Một là, xây dựng đề án, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng hiệu quả,
có tính khả thi cao
Hai là, đa dạng các chương trình, hình thức đào tạo, bồi
dưỡng giảng viên, quan tâm ưu tiên các lớp nghiệp vụ rèn luyện kỹ
năng, trình độ tin học, ngoại ngữ.

20

Ba là, đẩy mạnh hoạt động NCKH, tăng cường hợp tác quốc tế
trong đào tạo, bồi dưỡng giảng viên
Bốn là, đa dạng hóa nguồn kinh phí đầu tư cho giảng viên
được tham gia đào tạo, bồi dưỡng
Năm là, thực hiện thống nhất các quy định pháp luật về vấn đề
đền bù chi phí đào tạo và thời gian phục vụ sau đào tạo
4.2.4.4. Hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tôn vinh giảng viên
Thứ nhất, cải cách chế độ tiền lương, đảm bảo lợi ích vật chất
thích đáng cho từng giảng viên
Thứ hai, thực hiện trả lương cho giảng viên tương xứng với vị
trí việc làm, chức danh nghề nghiệp, chức vụ quản lý và kết quả công
việc
Thứ ba, xây dựng chính sách ưu đãi thích đáng cho các giảng
viên giỏi, trình độ cao,...
4.2.5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với
việc thực hiện các quy định về giảng viên đại học.
Thứ nhất, thực hiện tốt công tác tuyên truyền về vai trò, vị trí
của công tác thanh tra trong ngành giáo dục, đặc biệt trong công tác
QLNN đối với giáo dục, giảng viên.
Thứ hai, phân định rõ trách nhiệm, thẩm quyền trong việc
thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định pháp luật về giảng
viên đại học của các trường ĐHCL và của chính các cơ quan có trách
nhiệm QLNN đối với giảng viên
Thứ ba, Bộ GD&ĐT, bộ ngành chủ quản và UBND các tỉnh
cần chỉ đạo, hướng dẫn các trường ĐHCL kiện toàn bộ phận làm
công tác thanh tra, thực hiện tốt công tác thanh tra nội bộ, tiếp công
dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

21


Kết luận chương 4
Các giải pháp được đưa ra trên tất cả các nội dung của QLNN
đối với giảng viên trường ĐHCL, tuy nhiên tập trung đi sâu vào các
nội dung như: hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quy
định đối với giảng viên; xây dựng mô hình QLNN theo hướng tăng
cường phân cấp, xóa bỏ “cơ chế bộ chủ quản”; đổi mới trong chính
sách đào tạo, bồi dưỡng giảng viên. Trong từng giải pháp, tác giả đã
gắt kết những nội dung cần phải triển khai thực hiện với trách nhiệm
của các cơ quan QLNN có thẩm quyền ở từng cấp.

22


KẾT LUẬN
Luận án đã hệ thống hóa các công trình nghiên cứu liên quan đến
đề tài luận án theo nhóm nội dung về lý luận, về thực trạng, về giải pháp;
kế thừa, phát triển, đi sâu hơn vào những vấn đề còn chưa được làm rõ
trong công tác QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL. Tác giả luận án
đã phân tích mô hình QLNN đối với giảng viên trường ĐHCL về: chủ thể,
đối tượng, nội dung, hình thức và phương pháp quản lý, các nội dung
QLNN đối với giảng viên,...
Trên cơ sở thu thập số liệu, tài liệu, tác giả đã phân tích và đánh
giá thực trạng pháp luật về giảng viên trường ĐHCL và công tác QLNN
đối với giảng viên ở tất cả các nội dung cơ bản của QLNN. Qua đó, luận
án đã rút ra những vấn đề chưa được làm rõ, cần tiếp tục có sự nghiên
cứu sâu hơn, phát triển hơn dưới góc độ luật học. Đặt trong bối cảnh tự
chủ đại học, các giải pháp đưa ra mang tính toàn diện trên các nội dung

của QLNN: từ nâng cao nhận thức về vai trò của giảng viên đại học,
hoàn thiện quy định pháp luật đến tăng cường tổ chức thực hiện các
quy định pháp luật về giảng viên đại học; tăng cường thanh tra, kiểm
tra đối với việc thực hiện các quy định pháp luật về giảng viên. Các
giải pháp được nêu ra có tính khả thi vì nó phù hợp với quan điểm
của Đảng và Nhà nước, phù hợp với nguyện vọng của các trường đại
học và giảng viên trường ĐHCL.

23