SKKN: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.

Phần 1: Thực trạng đề tài
           Năm học 2018 – 2019, tôi được phân công giảng dạy lớp 5/2 với 35 học  
sinh. Qua trực tiếp giảng dạy phân môn Tập làm văn, tôi thấy khi làm văn tả 
cảnh trong bài viết của các em còn có một số mặt hạn chế sau:
­ Bài viết của các em còn sai lỗi chính tả.
­ Bài viết chưa đúng trọng tâm của đề bài cần miêu tả.
­ Khi làm văn các em còn miêu tả hời hợt, chung chung, vốn từ nghèo nàn nên 
trong bài văn các em thường liệt kê các đối tượng miêu tả, diễn đạt lủng củng, 
sắp xếp ý lộn xộn.
­ Câu văn chưa giàu hình ảnh, các em chưa biết cách dùng các biện pháp nghệ 
thuật khi miêu tả.
     ­ Khi làm văn, các em chưa xác định đúng yêu cầu trọng tâm của đề bài. 
     ­ Các em chưa biết hình dung các đối tượng miêu tả thông qua hình ảnh, âm  
thanh, cảm giác… về sự vật khi quan sát.
     ­ Các em ít tìm hiểu và đọc sách, báo, tài liệu tham khảo liên quan đến môn 
học để tích lũy vốn từ  nên vốn từ  của các em đơn điệu, nghèo nàn. Các em lại  
không biết sắp xếp câu văn, ý văn như thế nào để bài viết được mạch lạc. Bên  
cạnh đó việc diễn đạt một cảnh bằng vốn từ ngữ, ngôn ngữ của các em về một 
sự vật, cảnh vật, về một con người cụ thể nào đó cũng gặp nhiều lúng túng. Đó 
chinh la li do tôi đ
́
̀ ́
ưa ra: “Một số  biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho  
học sinh lớp 5”.

   Phần 2: Nội dung cần giải quyết
        Đứng trước thực trạng như trên, yêu cầu đặt ra cấp thiết là phải đổi mới 
phương pháp dạy học để  học sinh đến với phân môn Tập làm văn thể  loại tả 
cảnh một cách say mê, hứng thú để  từ  đó có cảm xúc viết văn. Để  đạt được  

mục tiêu trên, theo tôi cần phải tiến hành giải quyết các vấn đề chính sau:
­ Rèn cho học sinh kĩ năng quan sát và ghi chép.
­ Làm giàu vốn từ cho học sinh.
­ Luyện kĩ năng sử  dụng từ  ngữ, đặt câu, sử  dụng biện pháp nghệ  thuật  
trong văn miêu tả.
­ Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh  
nói          riêng.

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

1


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.

                                 Phần 3: Biện pháp giải quyết
       
 

              1.   Rèn   luyện   kĩ   năng   quan   sát   cho   học   sinh

           ­ Đối tượng của văn miêu tả  là những sự  vật, sự  việc, là thế  giới thiên 
nhiên, là con người và cuộc sống con người. Đó là một thế giới hết sức đa dạng, 
phức tạp và sống động diễn ra quanh ta, thay đổi từng giờ, từng ngày. Vậy 
không phải tự nhiên mà học sinh hiểu và nắm được đặc điểm của từng sự vật,  
sự  việc, từng con người để  miêu tả  bản chất của nó. Vì vậy tôi yêu cầu học  
sinh phải thường xuyên quan sát và ghi chép.

       ­ Đối với các em học sinh, khi làm văn miêu tả  thì kĩ năng quan sát và ghi 
chép những điều đã quan sát được là một trong những việc làm rất cần thiết. Vì 
nếu không được quan sát trực tiếp các sự  vật, hiện tượng thì sẽ  xảy ra tình 
trạng bịa đặt hình  ảnh trong bài, khiến cho những hình  ảnh  ấy thiếu tính chân  
thực hoặc hết sức vô lí. Nên tôi thường xuyên tổ  chức cho các em quan sát đối 
tượng miêu tả qua các tiết học ngoài trời, quan sát thực tế với những bài văn tả 
cảnh đẹp quê hương, trường lớp,…
     ­ Muốn quan sát có hiệu quả thì tôi hướng dẫn các em quan sát phải có tính 
mục đích, khi các em quan sát phải có cách nghĩ, cách cảm nhận của riêng mình. 
Quan sát để làm văn nhằm phản ánh một đối tượng cụ thể, vừa chi tiết, vừa có 
tính khái quát. Qua việc quan sát chi tiết tỉ mỉ, học sinh sẽ thấy được bản chất  
của sự việc, nhưng quan sát phải có lựa chọn. Khi quan sát, tôi yêu cầu các em  
tránh những chi tiết rời rạc, tản mạn, mang tính chất liệt kê. Miêu tả  một cách 
chi tiết nhưng mà phải chọn lọc, lựa chọn những điểm riêng biệt, nổi bật, gây  
ấn tượng,… Đó là những chi tiết lột tả  được cái thần của cảnh. Tôi cũng yêu 
cầu học sinh quan sát kèm ghi chép lại những hình ảnh quan sát được một cách 
đầy đủ.
      ­ Ban đầu tôi hướng dẫn học sinh quan sát để tìm ra màu sắc, âm thanh, hình  
ảnh tiêu biểu của sự vật và cảm xúc của mình đối với sự vật.
         Khi quan sát, tôi khuyến khích các em cần sử  dụng đồng thời nhiều giác  
quan khác nhau:

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

2

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
      + Quan sát bằng mắt để nhìn ra hình khối sự vật.
      + Quan sát bằng tai để nhận ra âm thanh, nhịp điệu gợi cảm xúc.
      + Quan sát bằng mũi nhằm nhận ra những mùi vị tác động đến tình cảm.
      + Quan sát bằng vị giác, xúc giác để cảm nhận.
      Nhờ cách quan sát này mà các em ghi nhận được nhiều ý, nhiều hình  ảnh,  
đoạn văn, bài văn đa dạng phong phú.
      ­ Bên cạnh đó, các em học sinh được tôi lưu ý: khi quan sát cần quan sát tỉ 
mỉ. Muốn tìm ra ý hay cho đoạn văn, bài văn, học sinh cần phải quan sát kĩ, quan 
sát nhiều lần cảnh đó. Tránh quan sát qua loa sẽ không tìm ra ý hay cho bài văn.  
Tôi nhấn mạnh cho các em các nội dung:
     +  Cần xác định rõ vị trí, thời điểm, thời gian, trình tự quan sát.
     +  Có thể quan sát từ cụ thể đến bao quát hoặc ngược lại.
     +  Quan sát từ trong ra ngoài hoặc từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới…
     +  Quan sát theo trình tự không gian (từ xa đến gần hay từ gần đến xa).
     +  Quan sát theo trình tự  thời gian (theo các thời điểm trong ngày, theo mùa 
trong năm…).
Tôi minh họa cho học sinh các cách quan sát đó qua các bài tập đọc để  các em 
hiểu 
 hơn và có thể vận dụng các cách quan sát đó khi viết văn.
* Ví dụ: Quan sát từ ngoài vào trong để miêu tả cảnh Đền Hùng.
       “ Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những  
khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập 
dờn như  đang múa quạt xoè hoa. Trong đền dòng chữ  vàng Nam Quốc Sơn Hà  
uy nghiêm đề ở bức hoành phi treo chính giữa.”
       
        2. Làm giàu vốn từ cho học sinh:
      ­ Khi trực tiếp giảng dạy các tiết Tập làm văn, tôi thấy các em học sinh ít 
tham gia phát biểu. Lí do là các em không biết thể hiện ý của mình bằng câu văn 
nào, hoặc khi viết câu văn còn diễn đạt lủng củng, chưa rõ nghĩa … bởi lẽ vốn  

từ  của các em còn quá ít. Chính vì thế  tôi dùng biện pháp làm giàu vốn từ  cho 
các em qua các phân môn Tập đọc, Luyện từ  và câu và từ  các nguồn tài liệu  
sách, báo, truyện,….
      ­ Làm giàu vốn từ qua phân môn Tập đọc: số lượng từ ngữ miêu tả ở các bài  
thơ, bài văn rất phong phú đồng thời cách sử  dụng chúng rất sáng tạo nên khi  
dạy Tập đọc tôi đã chỉ ra các từ ngữ miêu tả, cách sử dụng biện pháp tu từ, cách  
đặt câu trong một vài trường hợp đặc sắc để phân tích cái hay, sự sáng tạo của 

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

3


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
nhà văn khi dùng chúng. Việc phân tích này giúp các em  tiếp cận đựơc với các  
văn bản nghệ thuật, tiếp cận với kĩ năng viết văn một cách thường xuyên và có 
chất lượng mà lại nhẹ nhàng không áp đặt.
       ­ Hướng dẫn học sinh tích lũy vốn từ qua phân môn Luyện từ và câu: ở lớp  
5 phân môn Luyện từ  và câu là phân môn có thể  giúp học sinh làm giàu vốn từ 
nhiều nhất. Đặc biệt là các tiết: Mở rộng vốn từ; Từ đồng âm; Từ nhiều nghĩa; 
Từ trái nghĩa... Trong các tiết này có các bài tập mở rộng vốn từ rất cụ thể, thiết 
thực như  tìm từ, ghép từ, dùng từ  đặt câu, sắp xếp các từ  thành nhóm miêu tả 
(nhóm miêu tả đặc điểm của cảnh vật, nhóm miêu tả hoạt động)... Tôi khuyến 
khích các em tìm được càng nhiều từ theo yêu cầu càng tốt. 
      * Ví dụ 1: Tìm những từ ngữ miêu tả sóng nước. Đặt câu với một trong các  
từ ngữ vừa tìm được       
a. Tả sóng nước.  M: ì ầm

       b. Tả làn sóng nhẹ. M: lăn tăn
       c. Tả đợt sóng mạnh.  M: cuồn cuộn
       ( Bài tập 4 ­ SGK Tiếng Việt 5 ­ trang 78 ).
Để giúp các em làm giàu vốn từ của mình qua bài tập trên, tôi hướng dẫn các em  
thực hiện như sau:
      + Cho học sinh đọc yêu cầu của bài.
       + Tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm để tìm từ, đặt câu ra phiếu học tập.
       + Gọi đại diện các nhóm báo cáo, yêu cầu các nhóm khác nhận xét theo các tiêu  
chí sau: Những từ ngữ tìm được đã phù hợp với yêu cầu của từng nhóm từ chưa, câu 
văn đã
đặt đúng chưa?
 + Giáo viên nhận xét, tuyên dương những nhóm tìm được nhiều từ để động 
viên, khích lệ các em. Còn nhóm nào tìm từ chưa phù hợp, đặt câu chưa đúng thì  
giáo viên giải thích cho các em hiểu để các em sửa lại. 
     Riêng với phần đặt câu tôi khuyến khích các em đặt câu thêm với các từ khác. 
Việc làm này sẽ giúp các em biết sử dụng vốn từ để đặt câu.  
     ­ Làm giàu vốn từ từ các nguồn tài liệu sách, báo, truyện,…Tôi khuyến khích 
các em xuống thư viện đọc sách, báo, truyện,... .để tích lũy thêm vốn từ.
         3. Luyện kĩ năng sử dụng từ ngữ, đặt câu,  sử dụng biện pháp nghệ 
thuật trong văn miêu tả.
     * Về cách dùng từ:
         Sau khi học sinh đã có vốn từ nhất định, tôi giúp học sinh các cách sử dụng  
vốn từ trong miêu tả. 

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

4

Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
     ­ Dùng từ  phải đảm bảo độ  chính xác, đồng thời biểu hiện được tư  tưởng,  
tình cảm một cách rõ ràng.
    ­ Phải tuân thủ các tiêu chuẩn chính tả.
    ­ Dùng từ gợi cảm, gợi tả: thường là các từ đơn, từ ghép, từ láy, động từ, tính 
từ..
     ­ Dùng từ  giàu hình  ảnh, âm thanh: thường là các từ  láy, từ  tượng hình, từ 
tượng thanh...
    ­ Sử dụng từ gần nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng nghĩa, các biện pháp tu từ. 
      * Ví dụ:
+ Dùng từ chính xác: Mặt trăng tròn toả ánh sáng xuống vạn vật.
     + Dùng từ có hình ảnh: Mặt trăng tròn như vành nón lá toả ánh sáng vằng 
vặc xuống vạn vật.
     + Dùng từ trái nghĩa: Vào mùa nước lũ, dòng sông trở nên dữ dằn không hiền 
hoà chút nào.
     + Dùng cụm từ  so sánh, nhân hóa: Ánh trăng lồng qua kẽ lá như  ngàn vạn 
con đom đóm đang lập loè sáng.
     + Dùng âm thanh: Mưa rơi tí tách trên mái hiên, rơi lộp độp trên tàu lá chuối….
* Về cách đặt câu:
­ Trong khi làm văn, tôi nhắc nhở học sinh phải viết câu văn đúng ngữ  pháp 
nghĩa là khi viết câu phải xác định được đâu là chủ ngữ, đâu là vị ngữ, đâu là các 
vế trong câu ghép, các thành phần khác của câu...
     ­ Tôi dạy các em phải biết sử dụng các phép liên kết câu như: Phép lặp, phép  
thế, phép nối, phép liên tưởng... biết sử  dụng các biện pháp tu từ  về  câu (câu 
hỏi tu từ, đảo ngữ, điệp ngữ, so sánh, nhân hoá...). 
      * Ví dụ:
     + Phép lặp: Mưa xuân lất phất bay. Cây cối thi nhau đâm chồi nảy lộc, đưa 
tay đón những hạt mưa xuân. Với chúng, mưa xuân chính là liều thuốc tiên để 

sinh tồn và phát triển.
     + Phép thế: Dòng sông như dài lụa đào mềm mại. Nó cứ chảy mãi, chảy mãi 
để mang phù sa màu mỡ cho đất đai.
     + Biện pháp tu từ (thường dùng):
       . Câu hỏi tu từ: Bạn có biết cảnh đẹp mà người dân quê em rất đỗi tự hào 
là cảnh gì không? Đó chính là dòng sông Hồng quanh năm đỏ nặng phù sa đấy!

    

  . So sánh: Mặt trời như quả bóng tròn, đỏ hồng treo lơ lửng trên bầu trời.
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

5


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
       . Nhân hoá: Nàng Xuân xinh đẹp mang những sắc màu lộng lẫy khoác lên 
cỏ cây, hoa lá.
     ­ Tôi giúp các em phân biệt được câu văn kể với câu văn tả để khi viết sẽ sử 
dụng các câu văn miêu tả tránh dùng câu kể khiến người đọc có cảm giác như 
người viết đang kể lể dài dòng về cảnh. Tôi luôn nhấn mạnh với học sinh:
     + Câu văn kể: dùng để thông báo cho người đọc, người nghe biết về sự việc,  
sự vật.
     + Câu văn tả: là câu văn phối hợp nhiều yếu tố (Các kiểu câu, các loại câu, 
các biện pháp tu từ về câu, các từ gợi tả, gợi cảm) để người đọc, người nghe có 
thể cảm thấy được hình ảnh, màu sắc, âm thanh, cảm xúc ... của cảnh đó.
    * Ví dụ:
Câu văn kể

Câu văn tả

Ông   mặt   trời   vén   màn   mây   trắng,   toả 
Mặt  trời  chiếu ánh nắng xuống 
những   tia   nắng   vàng   óng   như   tơ   xuống 
mặt đất.
mặt đất.
 Hết năm này đến năm khác, sông cứ  cần 
 Lúc nào sông cũng chảy để mang 
mẫn chảy mang phù sa bồi đắp cho đất đai 
phù sa cho đất.
màu mỡ, cây cối xanh tốt.
       4. Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả 
cảnh nói riêng.
      Việc cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả  nói chung và tả 
cảnh nói riêng giúp học sinh có con đường đi đến bài văn đúng hướng, không bị 
sai lệch về cả nội dung và hình thức.
        4.1/ Cung cấp cho học sinh các bước làm văn miêu tả:
           * Bước 1: Tìm hiểu đề:
     ­ Giúp học sinh xác định được đúng trọng tâm yêu cầu đề bài, tránh làm lạc 
đề. Nói cách khác tìm hiểu đề để định hướng học sinh nắm được mình đang làm 
bài văn thuộc thể loại gì, tả cái gì, đối tượng đó có những yêu cầu, giới hạn đến  
đâu...
     ­ Tôi hướng dẫn học sinh làm những công việc sau:
        + Đọc kĩ đề.
        + Phân tích đề. Phân tích đề bằng cách: 
 Gạch 1 gạch dưới các từ xác định thể loại bài văn. 
      Gạch 2 gạch dưới từ xác định đối tượng miêu tả.

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

6


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
      Gạch 3 gạch dưới từ xác định thời gian miêu tả. (việc làm này tùy thuộc vào 
yêu cầu của đề  bài vì có đề  bài cho thời gian miêu tả  nhưng cũng có đề  không  
cho thời gian miêu tả.) 
  * Ví dụ:
      Đề bài: Hãy miêu tả cánh đồng lúa quê em sau trận mưa rào đầu mùa hạ. 
      Với đề bài trên tôi hướng dẫn học sinh tìm hiểu và phân tích đề bài qua việc  
trả lời các câu hỏi:
    ­ Đề bài thuộc thể loại văn nào? (Thể loại văn miêu tả).
    ­ Đối tượng miêu tả là gì ? (cánh đồng lúa quê em).
    ­ Cảnh đó được miêu tả vào thời gian nào? (sau trận mưa rào đầu mùa hạ).
       Sau khi đọc đề  bài và đã trả  lời đúng các câu hỏi trên, học sinh  thực hành 
gạch chân trực tiếp trên đề bài.
       Đề bài: Hãy miêu tả cánh đồng lúa quê em sau trận mưa rào đầu mùa hạ
       * Bước 2: Tìm ý ­ Lập dàn ý:
       ­ Sau khi tìm hiểu đề, các em đã xác định chính xác đối tượng miêu tả. Để 
giúp các em định hình được bài viết văn tả  cảnh, trước tiên tôi hướng dẫn các 
em tìm ý cho bài văn tả cảnh. Việc tìm ý cho bài văn phải được tiến hành song 
song với việc quan sát trực tiếp đối tượng miêu tả. Để  làm được việc trên, với  
mỗi một đề  bài tôi hướng cho học sinh quan sát trực tiếp đối tượng bằng một  
số  câu hỏi gợi ý để  học sinh quan sát và ghi lại tỉ  mỉ  những nét tiêu biểu, đặc 
sắc của cảnh để làm tư liệu cho việc lập dàn ý.
* Ví dụ: Để quan sát và tìm ý bài: “ Tả con đường vào buổi sáng mỗi ngày 

đến trường” tôi đưa ra hệ thống câu hỏi gợi ý như sau:
+ Em hãy giới thiệu về  con đường từ  nhà đến trường. Cho biết thời gian 
định tả về con đường đó?
+ Con đường từ nhà em đến trường dài bao nhiêu cây số?
+ Vào mỗi buổi sáng trông con đường như thế nào?
+ Lòng đường rộng, hẹp ra sao?
+ Em thấy mặt đường có đặc điểm gì?
+ Hai bên đường cây cối, thảm cỏ … có gì đẹp?
+ Miêu tả lại một số hoạt động nổi bật trên con đường lúc đó.
+ Những âm thanh nào để lại ấn tượng nhất trong em?
+ Em có tình cảm thế nào với con đường?...
     ­  Kết hợp với việc quan sát hình ảnh minh họa 

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

7


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.

   

    ­  Từ đó các em đã lập được dàn ý bài văn 
    ­  Sau khi tìm ý, học sinh cần xác định trình tự miêu tả để sắp xếp các ý một 
cách hợp lí. Trình tự miêu tả trong văn tả cảnh có thể là trình tự không gian, có  
thể là trình tự thời gian tuỳ theo từng cảnh để lựa chọn cho phù hợp.
        * Ví dụ: Với bài tả dòng sông chọn trình tự miêu tả là thời gian.

     + Buổi sáng, ông mặt trời từ từ nhô lên tỏa những tia sáng rực rỡ xuống mặt  
sông làm mặt sông như khoác trên mình chiếc áo lụa đào thướt tha…   Trưa về, 
sông thay chiếc áo xanh lộng lẫy trông thật duyên dáng….    Chiều đến, là lúc 
sông mặc áo ráng vàng quyến rũ…  Khi mặt trăng đã lên cao. Trên bầu trời xuất 
hiện những vì sao thì sông nhanh chóng thay chiếc áo hoa lấp lánh ánh sao….
     Ta cũng có thể chọn trình tự không gian như:
      + Nhìn từ  xa dòng sông như  dải lụa mềm mại uốn lượn quanh thôn xóm. 
Nước sông trong veo in rõ từng mảng mây trời. Trên mặt sông một vài đám lục  
bình đang lững lờ trôi. Bờ bên trái là hàng phi lao xanh mướt đang in bóng xuống  
mặt sông như  những nàng thiếu nữ  yểu điệu soi gương chải tóc. Bên phải là  
con đường nhựa nhẵn bóng như đang sánh duyên cùng dòng sông…
     ­ Khi đã xác định được trình tự miêu tả thì học sinh tiến hành lập dàn ý theo 
khung dàn ý chung như sau:
    + Mở bài: Giới thiệu bao quát về cảnh sẽ tả.
    + Thân bài: Tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời gian.
    + Kết bài: Nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ của người viết.
     * Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh:

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

8


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
       Đây là bước quan trọng nhất và cũng là khâu khó nhất. Trên cơ  sở dàn bài 
vừa lập, các em viết thành bài văn hoàn chỉnh gồm 3 phần (mở bài, thân bài, kết  
bài). 

       Để viết được bài văn sinh động, giàu hình ảnh, cuốn hút người đọc tôi đã 
định hướng cho học sinh làm tốt cả ba phần ( mở bài, thân bài, kết bài ).
     ­ Mở bài: Là phần đầu tiên, phần trước nhất đến với người đọc, gây cho người 
đọc cảm giác ấn tượng về bài viết. Phần này có vai trò và tầm quan trọng khá đặc  
biệt, vì vậy một mở bài ngắn gọn, hấp dẫn sẽ tạo được hứng thú cho người đọc 
và báo hiệu một bài văn hay. Để  học sinh làm tốt phần mở  bài các em cần hiểu  
được thế nào là mở bài trực tiếp, gián tiếp, ưu nhược điểm của từng loại.
+ Mở bài trực tiếp: Là giới thiệu ngay với người đọc cảnh mà mình sẽ  miêu tả. 
Với kiểu mở  bài này tôi đã hướng dẫn học sinh một số  cách vào bài trực tiếp  
như sau:
        . Mở bài bằng một câu cảm nhận xét, đánh giá về cảnh.
         Ví dụ:  Ôi, dòng sông quê em mới đẹp làm sao ! 
        . Mở bài bằng cách nêu cảnh miêu tả và vị trí hoặc thời gian quan sát cảnh.
         Ví dụ: Trước trường em, có dòng sông hiền hòa thơ mộng. 
+ Mở bài gián tiếp: Là nói chuyện khác có liên quan rồi dẫn vào giới thiệu đối 
tượng mình định tả. Khi dạy kiểu mở bài này tôi hướng dẫn các em một số cách 
mở bài gián tiếp như: 
       . Mở bài bằng cách so sánh.
      Ví dụ: Tuổi thơ  của tôi gắn liền với nhiều kỉ  niệm. Con đường thơ  mộng 
ngày hai buổi đưa đôi chân nhún nhảy của tôi đến trường. Triền đê ­ nơi tôi và  
các bạn thi nhau thả diều vào mỗi buổi chiều hè. Nhưng thân thiết với tôi nhất 
vẫn là cảnh nhộn nhịp của sân trường vào giờ ra chơi. 
       . Mở bài bằng một câu nói.  
     Ví dụ: “ Ôi! Sao tự nhiên trời tối thế nhỉ?” Ngước mắt nhìn lên trời, em thấy  
mây đen ùn ùn kéo đến. Gió thổi mạnh làm lá cây trong vườn bay lả  tả. Chắc  
trời sắp mưa rồi đây.
      Với mỗi bài văn tôi luôn khuyến khích học sinh mở bài theo cách gián tiếp.  
Vì mở  bài gián tiếp sẽ  làm cho bài văn thêm sinh động, gợi cảm hấp dẫn gây  
hứng thú cho người đọc. 
     ­ Thân bài: Để giúp các em làm tốt phần thân bài, tôi hướng dẫn học sinh: 

     + Bám sát dàn bài chi tiết.
      + Dùng từ gợi tả, gợi cảm và các biện pháp tu từ về câu như so sánh, nhân hóa.

    

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
 

9


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
      + Trình bày đoạn văn đúng cách có liên kết đoạn: Với bài văn tả  cảnh tôi 
thường hướng cho các em hình dung mỗi cảnh nhỏ sẽ viết thành một đoạn văn  
trọn vẹn, trong đoạn văn đó sẽ  đi từ khái quát đến cụ  thể. Sau đó dùng từ  ngữ, 
dùng câu liên kết các đoạn văn lại với nhau.
      + Sử dụng đúng các dấu câu: Sử dụng dấu câu hợp lí, đúng chỗ cũng là một  
yếu tố quan trọng giúp bài văn trở nên rõ ràng, rành mạch.
      Để các ý trong bài được sắp xếp hợp lí, lôgic, chặt chẽ tôi thường nhắc nhở 
các em viết theo một trình tự nhất định đã được chọn khi lập dàn ý.
      ­ Kết bài: Nếu như mở bài là một lời thân ái mời chào của chúng ta đối với 
khách tới thăm thì kết bài là lời tạm biệt đầy tình cảm mến yêu, nó khép lại 
trước mắt người đọc những cảm xúc tràn trề, những hình  ảnh đẹp đẽ  mà các  
em đã miêu tả. Vì thế khi viết phần kết bài, tôi cũng đã hướng dẫn các em viết 
làm sao cho thật cô đọng, ngắn gọn.   Để  làm được điều đó các em cần hiểu  
được thế nào là kết bài mở rộng và không mở rộng.
     + Kết bài không mở rộng: Thường được đóng ý một cách gọn đủ các ý: 
        . Nhận xét, đánh giá về cảnh.
        . Hoặc tình cảm đối với cảnh.
        . Hoặc hành động : Chăm sóc, bảo vệ,...

    * Ví dụ:  Khi kết bài văn tả khu vườn vào buổi sáng học sinh có thể viết:
      Khu vườn thật đẹp. Hoặc được ngắm nhìn khu vườn em thấy rất thích thú 
và thoải mái. Hoặc em sẽ chăm sóc cho cây cối ở đây luôn tươi tốt.
      + Kiểu kết bài mở rộng: Khi viết kết bài mở rộng học sinh vẫn đưa 3 ý suy 
nghĩ, tình cảm, hành động như kết bài không mở rộng nhưng diễn đạt mở  rộng  
hơn
      Ví dụ: Đề bài: Tả khu vườn vào buổi sáng.
 Học sinh có thể viết kết bài mở rộng như sau: 
           Khu vườn không rộng, không lộng lẫy những sắc màu của các loài hoa 
nhưng khi đứng ngắm nhìn nó, em luôn có một cảm giác thật dễ  chịu và thoải  
mái. Ngày qua ngày, nó cứ  bình yên hiền lành sống vui bên nắng, bên gió, bên 
tiếng chim ca hát. Em sẽ  chăm sóc cho khu vườn ngày thêm đẹp, cho cây cối 
quanh năm tươi tốt, tràn trề sức sống. Yêu biết mấy khu vườn nhà em!
          * Bước 4: Kiểm tra lại toàn bộ bài văn:
           Đây là bước rất cần thiết, nó giúp các em sửa chữa những lỗi sai khi viết  
văn như: lỗi chính tả, cách dùng từ, đặt câu, dấu câu, cách trình bày và đặc biệt 
là nhận biết được mình đã làm đúng yêu cầu đề  bài chưa và bổ  sung nội dung 
còn thiếu. Như  vậy từ  thực tế  quan sát và nắm vững các bước làm bài văn tả 
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
10
 

 


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
cảnh, tôi thấy hầu hết các em học sinh đều lập được dàn ý và từ  đó hoàn chỉnh 
bài văn theo đúng yêu cầu của đề bài. 
         4.2/ Giáo viên chấm bài và trả bài viết:
          a. Chấm bài: 

      Đối với giáo viên việc chấm bài cho học sinh rất cần thiết bởi kết quả bài  
viết của các em sẽ cho giáo viên biết được ưu điểm, hạn chế trong cách dạy để 
điều chỉnh phương pháp dạy cho phù hợp. 
      Với mỗi bài tôi thường đọc qua một lượt để có cái nhìn chung về bố cục, về 
diễn đạt của học sinh, xem học sinh đã làm bài đúng thể loại, đúng nội dung và  
trọng tâm bài viết chưa. Sau đó, tôi đọc kĩ từng phần trong bài viết của các em 
để phát hiện và ghi lại câu văn hay, ý hay, đoạn văn giàu hình ảnh, dùng từ khéo  
léo…, đồng thời cũng ghi lại những lỗi sai mà học sinh mắc phải (lỗi chính tả,  
lỗi dùng từ, đặt câu...) vào sổ theo dõi chấm bài để làm dữ liệu cho tiết trả bài. 
Trong quá trình chấm bài mà phát hiện ra lỗi các em mắc phải tôi thường dùng  
bút đỏ gạch chân. Sau khi xem xét toàn bài tôi ghi những lời nhận xét cụ thể về 
những ưu điểm cần phát huy, những nhược điểm cần khắc phục của bài viết. 
    Khi chấm xong cho cả lớp, tôi đánh giá chung kết quả bài làm của học sinh và  
rút ra những tiến bộ  cần phát huy, những thiếu sót cần sửa chữa, bổ  sung để 
chuẩn bị cho tiết trả bài sắp tới….
      b. Trả bài viết:
      Như chúng ta đã biết tiết trả bài viết là tiết sau cùng của một đề văn, nhưng  
lại là tiết thiết thực nhất, cụ  thể  nhất để  các em thấy được  ưu, nhược điểm 
trong bài viết của mình, của bạn để học hỏi, trao đổi lẫn nhau. Tìm cách và biết 
cách sửa lỗi. Vì vậy theo tôi giáo viên cần nắm rõ nội dung, phương pháp lên 
lớp một tiết trả bài Tập làm văn viết lớp 5, có ba hoạt động chính:
      1. Nghe thầy (cô) nhận xét chung về kết quả bài làm của lớp.
      2. Chữa bài.
      3. Đọc tham khảo các bài văn hay được thầy (cô) giáo khen để học tập và rút  
kinh nghiệm.
        Để  tiết trả  bài viết đạt hiệu quả, tôi đã lấy thông tin từ  bài viết của học  
sinh (đã chấm và ghi ở sổ theo dõi chấm bài) và thực hiện các hoạt động trả bài 
một cách bài bản, có linh hoạt tuỳ  theo tình hình chất lượng Tập làm văn của  
lớp.

Phần 4: Kết quả chuyển biến của đối tượng
        Sau một thời gian vận dụng các biện pháp trên kết hợp với việc đổi mới  
phương pháp, hình thức dạy học. Tôi thấy thành tích học tập của các em có rất 
nhiều tiến bộ. Từ việc ngại viết văn các em đã hứng thú làm văn, biết thực hiện 
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
11

 

 


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
làm một bài văn tả  cảnh theo trình tự  các bước một cách độc lập và thành thói 
quen tốt. Nhiều bài văn có chất lượng cao, tình trạng học sinh làm lạc đề, sai lỗi  
về  chính tả, lỗi dùng từ  đặt câu...đã giảm rõ rệt. Nhiều học sinh biết cách sử 
dụng những biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa vào bài của mình làm cho bài văn 
trở nên sinh động và giàu hình ảnh. Bên cạnh đó các em còn biết làm văn có cảm  
xúc hơn, câu văn trau chuốt hơn, mở  bài, kết bài khá  ấn tượng mới mẻ... Học  
sinh biết tự đánh giá mình, đánh giá bạn, biết học tập những  ưu điểm của bạn 
và sửa chữa những hạn chế của mình hoặc của bạn giúp các em chủ  động, tự 
tin và mạnh dạn hơn trong giao tiếp. Nhờ vậy mà chất lượng phân môn Tập làm 
văn tả cảnh đã nâng lên rõ rệt. Cụ thể là:
Mức độ đánh giá
Bài viết hay, 
Tổn lời văn sinh 
Thời gian 
g số  động giàu 
khảo sát
HS

hình ảnh, 
cảm xúc.

Bài viết hay, 
lời văn sinh 
động giàu hình 
ảnh, đôi chỗ 
diễn đạt còn 
lủng củng

Bài viết đã 
đúng yêu cầu 
của đề 
nhưng miêu 
tả còn hời 
hợt, sơ sài.

Bài viết chưa 
đúng yêu cầu 
của đề, sắp 
xếp ý lộn 
xộn

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

Tháng 9

35

4

11,4

9

25,7

16

45,7

6

17,2

Tháng 11

35

8

22,9

14

40

9

25,7

4

11,4

Tháng 2

35

13

37,1

15

42,9

6

17,2

1

2,8

Tháng 4

35

17

48,6

16

45,7

2

5,7

00

00

       Bên cạnh kết quả trên, trong kì thi giao lưu học sinh năng khiếu năm học 2018 

– 2019 vừa qua, lớp tôi có em Nguyễn Lê Phương Thúy đạt giải III học sinh năng 
khiếu môn Tiếng Việt cấp huyện. Đây là kết quả đáng mừng của tôi.          
         

Phần 5: Kết luận
1. Tóm lược giải pháp:
         Qua quá trình áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, tôi nhận thấy để dạy tốt 
thể loại văn tả cảnh thì trước tiên giáo viên phải lưu ý một số vấn đề sau:
       ­ Lựa chọn phương pháp, hình thức phù hợp với lớp và phù hợp tới từng  
nhóm đối tượng học sinh.
Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
12
 

 


Đề tài: Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
     ­ Đối với thể loại văn miêu tả  nói chung, tả cảnh nói riêng và mỗi bài văn 
giáo viên cần đặc biệt lưu ý các điểm sau:
     + Giúp học sinh nắm chắc phương pháp cơ bản nhất của văn miêu tả và văn  
tả cảnh.
      + Rèn cho học sinh một số kĩ năng: Kĩ năng quan sát, kĩ năng sử dụng từ ngữ 
và các biện pháp nghệ thuật tu từ, kĩ năng đặt câu …
     + Cung cấp, khuyến khích học sinh tích lũy vốn từ ngữ khi  học các phân môn 
khác của môn Tiếng Việt.
      + Tạo thói quen chăm chú nghe giảng, nắm vững kiểu bài, có kĩ năng quan 
sát, tìm ý, tìm từ ngữ phù hợp, có bố cục rõ ràng,…
      + Nhận xét, đánh giá kịp thời thường xuyên, chuyển kết quả  đánh giá của 
giáo viên thành kĩ năng tự đánh giá của học sinh.

     + Tạo không khí sôi nổi, tôn trọng học sinh, khích lệ động viên khi các em có  
sự cố gắng dù là đôi chút.
     + Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy để cung cấp cho học  
sinh những hình ảnh sinh động về cảnh vật và đặc biệt là những cảnh đẹp của  
đất nước mà các em ít có điều kiện biết đến.
           2. Phạm vi đối tượng áp dụng:
           Đề tài này được tôi áp dụng đối với học sinh lớp 5/2 Trường Tiểu học  
Huỳnh Văn Đảnh năm học 2018 – 2019. Tôi thiết nghĩ đề tài này có thể áp dụng 
cho tất cả học sinh khối lớp 5 của trường. 

Giáo viên: Phạm Thị Trinh – Đơn vị: Tiểu học Huỳnh Văn Đảnh      
13