Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––

PHẠM THỊ NHƢ PHONG

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO
CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––

PHẠM THỊ NHƢ PHONG

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO
CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Ngành: Quản lí Giáo dục
Mã số: 9140114

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2019


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án này là cơng trình nghiên cứu khoa học
độc lập của cá nhân tơi. Các số liệu, tài liệu được trích dẫn trong cơng trình
này là chính xác, trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu
này không trùng với bất cứ cơng trình nào đã được cơng bố trước đó.
Tơi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019
Tác giả luận án

Phạm Thị Nhƣ Phong


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và triển khai đề tài “Quản lý dạy học theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng”, tơi đã
nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ của các thầy
giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Trước hết, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới
PGS.TS. Nguyễn Thị Tính là người ln tận tụy hướng dẫn tôi về mặt khoa
học, luôn quan tâm, chia sẻ những khó khăn của Nghiên cứu sinh trong suốt
tiến trình nghiên cứu đề tài, ln động viên, khích lệ, giúp đỡ tơi hồn thành
luận án.
Tơi xin gửi tới các thầy cô trong khoa Tâm lý Giáo dục, Trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi

trong q trình học tập, nghiên cứu khoa học và có những đóng góp chỉ bảo
tơi từ những ngày đầu nghiên cứu cho đến khi hoàn thành luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cơ giáo, Hiệu trưởng, Phó
Hiệu trưởng các trường THPT và đội ngũ cán bộ cấp sở thuộc địa bàn các
tỉnh Thái Bình, Nam Định, Quảng Ninh, Hải Phịng, Hải Dương đã nhiệt tình
cộng tác và cung cấp những vấn đề thực tiễn làm sáng tỏ đề tài.
Tôi xin cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp đã hỗ trợ, động viên, khích lệ
tơi trong suốt q trình thực hiện và hồn thành luận án. Xin bày tỏ sự biết
ơn tới Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Thái Bình đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho
tơi trong q trình học tập và nghiên cứu.
Dù đã có nhiều cố gắng, song luận án chắc chắn không thể tránh khỏi
thiếu sót, kính mong nhận được các ý kiến chỉ dẫn của các thầy cô giáo, các
bạn đồng nghiệp, anh chị và các bạn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019
Tác giả luận văn

Phạm Thị Nhƣ Phong


iii
MỤC LỤC

Lời cam đoan ...................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii
Mục lục ............................................................................................................. iii
Danh mục cụm từ viết tắt ................................................................................. iv
Danh mục các bảng ........................................................................................... v
Danh mục các biểu đồ ...................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu đề tài .................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
6. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ........................................................... 3
7. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 6
8. Những luận điểm cần bảo vệ......................................................................... 6
9. Kết quả nghiên cứu mới của luận án ............................................................. 7
10. Cấu trúc của luận án .................................................................................... 7
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO
TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG ............................................................................... 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 8
1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý dạy học ................................................... 8
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo
chất lượng ....................................................................................................... 12
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài.......................................................... 18
1.2.1. Dạy học, quản lý dạy học ...................................................................... 18


iv
1.2.2. Chất lượng, chất lượng dạy học ............................................................ 21
1.2.3. Đảm bảo chất lượng dạy học................................................................. 25
1.2.4. Quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường Trung
học phổ thông .................................................................................................. 28
1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học ở trường Trung học phổ thông ........... 28
1.4. Những vấn đề cơ bản của quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng ở trường Trung học phổ thông .............................................................. 31
1.4.1. Cách mạng 4.0 và yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông ....................... 31

1.4.2. Tầm quan trọng của quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng ở trường Trung học phổ thông .............................................................. 35
1.4.3. Nội dung quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở
trường Trung học phổ thông ........................................................................... 36
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng ở trường Trung học phổ thông .............................................................. 43
1.5.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 43
1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 45
Kết luận Chương 1 .......................................................................................... 47
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG .......................................... 48
2.1. Một vài nét về khách thể khảo sát ............................................................ 48
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ..................................................................... 50
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 50
2.2.2. Nội dung, phương pháp và quy trình .................................................... 50
2.3. Thực trạng dạy học ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng
sông Hồng ....................................................................................................... 55
2.3.1. Thực trạng các yếu tố đầu vào .............................................................. 55
2.3.2. Thực trạng quá trình dạy học ở trường Trung học phổ thông vùng
đồng bằng sông Hồng...................................................................................... 59


v
2.3.3. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học ở trường Trung học phổ thông
vùng đồng bằng sông Hồng............................................................................. 62
2.3.4. Các yếu tố mơi trường ảnh hưởng tới q trình dạy học ở trường
Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng .......................................... 64
2.4. Thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng dạy học
ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng ........................... 66

2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về các yếu tố
đảm bảo chất lượng dạy học ở trường Trung học phổ thông vùng đồng
bằng sông Hồng............................................................................................... 66
2.4.2. Thực trạng quản lý đầu vào theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở các
trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng .............................. 68
2.4.3. Thực trạng quản lý quá trình dạy học và hỗ trợ học sinh theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng
sông Hồng ....................................................................................................... 70
2.4.4. Thực trạng đánh giá kết quả đầu ra của quá trình dạy học theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng ........... 76
2.4.5. Thực trạng sử dụng kết quả đánh giá để nâng cao chất lượng dạy
học ở các trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng.............. 79
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở
trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng .............................. 80
2.5.1. Đánh giá chung về kết quả đạt được và tồn tại ..................................... 80
2.5.2. Nguyên nhân của những mặt hạn chế ................................................... 82
Kết luận Chương 2 .......................................................................................... 82
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG .......................................... 84
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ................................................................... 84
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu........................................................ 84


vi
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................... 85
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 85
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 86
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................ 87
3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở

Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông Hồng .......................................... 88
3.2.1. Tổ chức tuyển sinh theo tiếp cận đảm bảo chất lượng dạy học ............ 88
3.2.2. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học cho giáo
viên theo hướng đạt và vượt chuẩn ................................................................. 90
3.2.3. Tổ chức phát triển chương trình và kế hoạch dạy học theo hướng
mở, tạo tính linh hoạt trong dạy học ............................................................... 94
3.2.4. Huy động nguồn lực từ xã hội nhằm tăng cường cơ sở vật chất đáp
ứng yêu cầu dạy học ........................................................................................ 97
3.2.5. Xây dựng cơ chế và tổ chức thực hiện giám sát, đánh giá thường
xuyên quá trình dạy học .................................................................................. 98
3.2.6. Chỉ đạo sử dụng kết quả giám sát, đánh giá cải tiến liên tục nâng
cao chất lượng dạy học.................................................................................. 103
3.2.7. Tổ chức đánh giá mức độ hài lòng của các bên liên quan về chất
lượng dạy học của nhà trường để cải tiến nâng cao chất lượng.................... 107
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 113
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp...................... 113
3.4.1. Mục đích khảo sát ............................................................................... 113
3.4.2. Nội dung khảo sát................................................................................ 113
3.4.3. Phương pháp khảo sát ......................................................................... 114
3.4.4. Đối tượng khảo sát .............................................................................. 114
3.5. Thử nghiệm kiểm chứng các biện pháp ................................................. 116
3.5.1. Mục đích thử nghiệm .......................................................................... 116
3.5.2. Nội dung thử nghiệm .......................................................................... 116


vii
3.5.3. Phạm vi, đối tượng, thời gian thử nghiệm .......................................... 116
3.5.4. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm ................................................ 117
3.5.5. Đánh giá kết quả thử nghiệm .............................................................. 121
Kết luận Chương 3 ........................................................................................ 135

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 136
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .............................................. 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 140
PHỤ LỤC


iv
DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT
CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CSGD

Cơ sở giáo dục

ĐBCL

Đảm bảo chất lượng

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

Giáo dục phổ thông

GV

Giáo viên

KĐCL

Kiểm định chất lượng

KTĐG

Kiểm tra, đánh giá

NCKH

Nghiên cứu khoa học

QLCL

Quản lý chất lượng

QLDH

Quản lý dạy học

QLGD

Quản lý giáo dục

QLNN

Quản lý nhà nước

QLNT

Quản lý nhà trường

QTDH

Quá trình dạy học

TBDH

Thiết bị dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thử nghiệm


v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thực trạng đầu vào của q trình dạy học ở trường Trung học
phổ thơng vùng đồng bằng sông Hồng ......................................... 56
Bảng 2.2. Thực trạng quá trình dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng
sơng Hồng...................................................................................... 60
Bảng 2.3. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học ở trường THPT vùng đồng
bằng sông Hồng ............................................................................. 62
Bảng 2.4. Yếu tố mơi trường ảnh hưởng tới q trình dạy học ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng................................................ 65
Bảng 2.5. Nhận thức của GV, CBQL về các yếu tố đảm bảo chất lượng
dạy học ở trường THPT ................................................................ 66
Bảng 2.6. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về quy trình, nội
dung các yếu tố đảm bảo chất lượng dạy học ở trường THPT ..... 67
Bảng 2.7. Quản lý đầu vào của QTDH theo tiếp cận ĐBCL ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng................................................ 68
Bảng 2.8. Quản lý quá trình dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT
vùng đồng bằng sông Hồng........................................................... 71
Bảng 2.9. Chỉ đạo hoạt động hỗ trợ học sinh ở trường THPT vùng đồng
bằng sông Hồng ............................................................................. 73
Bảng 2.10. Phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong quản lý hoạt động
học tập của học sinh ở trường THPT vùng đồng bằng sông
Hồng .............................................................................................. 75
Bảng 2.11. Đánh giá kết quả đầu ra của quá trình dạy học theo tiếp cận
ĐBCL ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng ..................... 77
Bảng 2.12. Sử dụng kết quả đánh giá để nâng cao chất lượng dạy học ở

trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng .................................... 79
Bảng 3.1. Đối tượng trưng cầu ý kiến đề xuất các biện pháp ....................... 114


vi
Bảng 3.2. Đánh giá về sự cần thiết của các biện pháp đề xuất ..................... 115
Bảng 3.3. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..................... 115
Bảng 3.4. Kết quả khảo sát kỹ năng thiết kế Kế hoạch và tài liệu dạy học
của giáo viên trước thử nghiệm................................................... 122
Bảng 3.5. Kết quả khảo sát năng lực Tổ chức hoạt động học cho học sinh
của giáo viên trước thử nghiệm................................................... 122
Bảng 3.6. Kết quả khảo sát kỹ năng thiết kế Kế hoạch và tài liệu dạy học
của giáo viên sau thử nghiệm ...................................................... 123
Bảng 3.7. Kết quả khảo sát kỹ năng thiết kế Kế hoạch và tài liệu dạy học
với các tiêu chí cụ thể của giáo viên sau thử nghiệm.................. 124
Bảng 3.8. Kết quả khảo sát năng lực Tổ chức hoạt động học cho học sinh
của giáo viên sau thử nghiệm ...................................................... 124
Bảng 3.9. Kết quả khảo sát năng lực Tổ chức hoạt động học cho học sinh
của giáo viên sau thử nghiệm với các tiêu chí cụ thể.................. 125
Bảng 3.10. Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập
của học sinh trước TN ................................................................. 126
Bảng 3.11. Kết quả kiểm tra trước thử nghiệm............................................. 127
Bảng 3.12. Điểm TB Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ
học tập của học sinh STN............................................................ 128
Bảng 3.13. Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập
của HS trước và sau thử nghiệm ................................................. 129
Bảng 3.14. Tích cực, chủ động, sáng tạo, hợp tác trong việc thực hiện các
nhiệm vụ học tập của học sinh trước và sau thực nghiệm .......... 130
Bảng 3.15. Tham gia trình bày, trao đổi, thảo luận về kết quả thực hiện
nhiệm vụ học tập trước và sau thực nghiệm ............................... 131

vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Tương quan trước và sau TN của trường THPT Chu Văn An ...... 132
Biểu đồ 3.2: Tương quan trước và sau TN của trường THPT Nguyễn
Đức Cảnh ..................................................................................... 132


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ ngh a xã hội thì phát huy đến mức cao
nhất nguồn lực con người được coi là nhân tố quyết định, trong đ giáo dục
và đào tạo là đòn bẩy quan trọng nhất. Để thực hiện mục tiêu trên, vấn đề chất
lượng, ĐBCL giáo dục, đào tạo ở tất cả các cấp học và trong từng cơ sở giáo
dục luôn được đặt lên hàng đầu nhằm cung ứng cho thị trường lao động
nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đảm bảo chất lượng giáo dục, dạy học trong các cơ sở giáo dục cần
được tiến hành một cách c hệ thống sao cho c sự đồng bộ giữa đảm bảo
chất lượng đầu vào, đảm bảo chất lượng quá trình và đảm bảo chất lượng đầu
ra, đồng thời phải c hệ thống quản lý tương ứng với từng khâu của quá trình
giáo dục, dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, dạy học và đảm bảo
chất lượng giáo dục, dạy học. Chính vì vậy, Ban Chấp hành Trung ương kh a
XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp h a, hiện đại h a trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ ngh a và hội nhập quốc tế c
nội dung chỉ đạo: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt,
học tốt, quản lý tốt; c cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng

xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn h a, hiện đại
hoá, dân chủ h a, xã hội h a và hội nhập quốc tế” [48].
Thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW, ngành Giáo dục n i chung và cấp
học THPT n i riêng đã c nhiều hoạt động đổi mới, như: đổi mới công tác
tuyển sinh, đổi mới nội dung chương trình dạy học; đổi mới hình thức,
phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực và gắn với thực tiễn; đổi mới
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng năng lực… Theo đ ,
các hoạt động quản lý trường học cũng từng bước được đổi mới theo hướng
tự chủ, tự chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục, dạy học [48], [7].


2
Vấn đề nâng cao chất lượng dạy học và quản lý dạy học theo tiếp cận
ĐBCL được cán bộ quản lý và các nhà trường quan tâm từ khâu đầu vào đến
tổ chức quá trình thực hiện và đánh giá kết quả đầu ra. Hơn nữa, xu thế tăng
quyền tự chủ cho các nhà trường ở cả 3 nội dung: chun mơn, nhân sự và tài
chính đã đặt ra những yêu cầu mới về quản lý trường học. Đặc biệt, trong
quản lý chuyên môn, các trường THPT phải ĐBCL dạy học, đẩy mạnh trách
nhiệm giải trình của nhà trường trước cấp trên và dư luận xã hội về chất lượng
dạy học của nhà trường đang là bài toán đặt ra cho cán bộ quản lý: Làm thế
nào để quản lý dạy học c chất lượng và đảm bảo chất lượng”? Thực hiện
mục tiêu này, các trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã tiến hành nhiều
hoạt động đổi mới, như: phát triển chương trình nhà trường; bồi dưỡng nâng cao
năng lực giáo viên; đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và đổi mới
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo đ là đổi mới quản lý nhà trường…
Tuy nhiên, trong q trình triển khai cịn mang tình rời rạc, thiếu đồng bộ, cịn
một số hạn chế, bất cập. Đây chính là nguyên nhân làm cho chất lượng dạy học
ở các nhà trường chưa được như mong đợi.
Qua nghiên cứu các cơng trình về dạy học và QLDH theo tiếp cận ĐBCL,
tác giả luận án nhận thấy đã c nhiều cơng trình nghiên cứu về QLDH ở trường

THPT nhưng chủ yếu theo hướng nâng cao chất lượng dạy học, hoặc dạy học
phân h a, hoặc nâng cao chất lượng tổng thể theo mơ hình TMQ, chưa c cơng
trình nghiên cứu, luận án nào đi sâu nghiên cứu về QLDH ở trường THPT theo
tiếp cận ĐBCL.
Vì vậy, tác giả luận án chọn đề tài: “Quản lý dạy học theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông
Hồng” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học, quản lý dạy học
theo tiếp cận ĐBCL, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý dạy học ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng g p phần nâng cao chất lượng giáo dục


3
THPT và tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà trường về chất lượng dạy
học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu đề tài
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở các trường THPT
vùng đồng bằng sông Hồng.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở
trường THPT.
- Nghiên cứu thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
- Đề xuất biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
- Khảo nghiệm, thử nghiệm kiểm chứng các biện pháp đề xuất.

5. Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT g p phần nâng
cao chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nếu đánh
giá đúng thực trạng dạy học, quản lý dạy học và đề xuất được các biện pháp
quản lý mang tính đồng bộ giữa quản lý chất lượng đầu vào với quản lý quá
trình và quản lý chất lượng đầu ra của QTDH sẽ nâng cao chất lượng dạy học
theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT.
6. Tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Các phương pháp tiếp cận
6.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống
Nghiên cứu quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL trong mối quan hệ
với việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục THPT và hệ
thống các điều kiện ĐBCL của nhà trường THPT, như: chương trình dạy học,


4
năng lực cán bộ quản lý, giáo viên; cơ sở vật chất, nguồn tài chính phục vụ
giáo dục, dạy học…
6.1.2. Phương pháp tiếp cận quá trình dạy học
Nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo
ĐBCL trong mối quan hệ giữa các thành tố: ĐBCL đầu vào của quá trình
dạy học, ĐBCL quá trình dạy học và ĐBCL đầu ra của quá trình dạy học.
6.1.3. Phương pháp tiếp cận thực tiễn
Nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL gắn với
hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh THPT cùng các
điều kiện ĐBCL dạy học ở trường THPT vùng bằng sông Hồng.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu để phân loại, hệ
thống h a các tài liệu c liên quan đến quản lý dạy học ở trường trung học

phổ thông, các tài liệu này bao gồm:
- Các văn kiện, văn bản về chủ trương của Đảng và Nhà nước và Bộ
GD&ĐT c liên quan đến đề tài.
- Các sách và tài liệu về giáo dục học, tâm lý học, khoa học quản lý
giáo dục; về các quan điểm, các xu thế tiếp cận hiện đại của khoa học đảm
bảo chất lượng.
- Các cơng trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục, như: các
chuyên khảo, các báo cáo khoa học, các bài báo và luận án c liên quan đến
đề tài.
Các tài liệu trên được phân tích, nhận xét, t m tắt và trích dẫn phục vụ
trực tiếp cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra
Sử dụng phương pháp điều tra để nghiên cứu đánh giá được thực trạng
về quy mô và chất lượng học sinh THPT, đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ


5
giáo viên và cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ở trường THPT trên địa bàn
khảo sát; sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi tiến hành khảo sát
trên các đối tượng là giáo viên, CBQL trường THPT, CBQL của các Sở
GD&ĐT vùng đồng bằng sông Hồng để nghiên cứu đánh giá về thực trạng
dạy học và quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT.
Sử dụng phương pháp phỏng vấn, trao đổi với giáo viên, CBQL trường
THPT, CBQL Sở GD&ĐT một số tỉnh để tìm hiểu thêm về tình hình đội ngũ
giáo viên, CSVC, TBDH, những nhu cầu, điều kiện đảm bảo chất lượng và
đánh giá của họ về thực trạng dạy học, quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở
trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm
+ Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên, như: kế hoạch dạy học, kế

hoạch bài dạy, đồ dùng dạy học, kế hoạch tự bồi dưỡng để đánh giá trình độ
và năng lực giảng dạy của giáo viên.
+ Nghiên cứu và phân tích kết quả học tập của học sinh ở một số
trường THPT.
+ Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo hằng năm của một số
Sở GD&ĐT và trường THPT để đánh giá được thực trạng quản lý dạy học
theo tiếp cận ĐBCL.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, tiếp thu các kinh nghiệm làm tốt công tác quản
lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng, làm cơ sở cho việc đề
xuất các biện pháp quản lý khả thi.
- Phương pháp chuyên gia
Tập hợp ý kiến chuyên gia thông qua các phiếu hỏi để xem xét, khẳng
định tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. Trưng cầu ý
kiến gồm lãnh đạo Sở GD&ĐT, CBQL trường THPT, giáo viên THPT...


6
- Phương pháp thử nghiệm
Để kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất.
6.2.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
- Sử dụng thống kê toán học và phần mềm tin học để xử lý số liệu về
khảo sát thực trạng và kết quả nghiên cứu.
- Sử dụng mơ hình, sơ đồ, đồ thị một số nội dung để phân tích vấn đề
một cách trực quan.
6.3. Câu hỏi nghiên cứu
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT dựa trên cơ sở lý
luận nào? Thực tế quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông
Hồng hiện nay đã tiếp cận theo tiếp cận ĐBCL chưa? Những biện pháp nào
c thể sử dụng để quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT vùng

đồng bằng sông Hồng.
7. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận
ĐBCL: ĐBCL đầu vào, ĐBCL quá trình và ĐBCL đầu ra của Hiệu trưởng
trường THPT công lập vùng đồng bằng sông Hồng.
8. Những luận điểm cần bảo vệ
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT là quá trình chủ
thể quản lý tiến hành đồng bộ các khâu quản lý đầu vào, quá trình và quản lý
đầu ra.
Quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã quan tâm
đến vấn đề đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, chưa thể hiện tính đồng bộ giữa các
khâu quản lý đầu vào, quá trình và quản lý sản phẩm đầu ra.
Thực hiện tốt các biện pháp quản lý đầu vào, quá trình và đầu ra của
quá trình dạy học... sẽ nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT vùng
đồng bằng sông Hồng.


7
9. Kết quả nghiên cứu mới của luận án
Quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT là
quá trình chủ thể quản lý tiến hành đồng bộ các khâu quản lý đầu vào, quá
trình và quản lý đầu ra.
Quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã quan
tâm đến vấn đề ĐBCL. Tuy nhiên, chưa thể hiện tính đồng bộ giữa các khâu
quản lý đầu vào, quá trình và quản lý sản phẩm đầu ra.
Thực hiện tốt biện pháp quản lý đầu vào, quá trình và đầu ra của quá
trình dạy học sẽ nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng
sơng Hồng.
10. Cấu trúc của luận án
Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án

gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo
chất lượng ở trường Trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.


8
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý dạy học
1.1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Cơng trình nghiên cứu về quản lý dạy học của các tác giả trên thế giới cho
thấy việc quản lý dạy và học là chức năng, nhiệm vụ quan trọng của lãnh đạo
nhà trường, các nghiên cứu đ được triển khai theo các hướng: phát triển môi
trường dạy học; mối quan hệ giữa quản lý và dạy học, tạo động lực cho hoạt
động dạy học...
Các tác giả Norbert Michel (Nicholls State University), John Cater
(Nicholls State University), Otmar Varela (Nicholls StateUniversity) với
nghiên cứu thực nghiệm về kết quả học tập của học sinh (Active versus passive
teaching styles: an empirical study of student learning outcomes) cũng đã chỉ ra
ý ngh a các nguyên tắc học tập và giảng dạy tích cực c thể đem lại thành tích
học tập. Họ cho rằng, để c được những tác động tích cực đến học sinh thì quản
lý hoạt động giảng dạy phải áp dụng các nguyên tắc tích cực khi thực hiện các
hoạt động sư phạm trong lớp học: bối cảnh học tập (tạo khơng khí cởi mở và
thoải mái của lớp học), chuẩn bị bài dạy (tư duy, kế hoạch bài học cụ thể và sáng

tạo trước mỗi giờ dạy), thể hiện trong khi giảng (thực hiện tốt nhất bài học theo
kế hoạch) và nâng cao dần (tìm kiếm và sử dụng các ý kiến phản hồi). Nghiên
cứu cũng chỉ rõ: các phương pháp giảng dạy tích cực được phát triển chi tiết
nhằm thuận tiện hơn cho quản lý và nâng cao chất lượng giảng dạy song tính
hiệu quả chưa cao. Ngồi ra, từ các giả thuyết và nghiên cứu thực tiễn kiểm
chứng của nghiên cứu này thể hiện trong kết quả định tính là phương pháp giảng


9
dạy tích cực c ảnh hưởng tốt đến thành tích của học sinh và thuận lợi cho sự
giám sát quá trình thực hiện của giáo viên; dành thời gian phân tích kết quả học
tập; cùng xây dựng kế hoạch học tập với giáo viên; thiết lập việc giám sát giảng
dạy và cam kết mục tiêu với giáo viên. [75], [85].
Taylor, A and F Hill (1997) và các cộng sự nghiên cứu về quản lý dạy học
cho rằng: đánh giá là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng dạy và học với
hai mức độ, cụ thể là: giám sát (tìm kiếm cách đánh giá các biện pháp để kế
hoạch giảng dạy hiệu quả và kết quả của n đối với thành tích học tập của học
sinh); đánh giá (đánh giá tác động của việc học và dạy ở mức độ chiến lược
hơn) [69], [82], [84].
Nh m nghiên cứu của Đại học Ulster Roger E llis trong “Vấn đề và cách
tiếp cận”, Quality Assurance for University Teaching: Issues and Approaches
(1993) [80] đề cập đến mục đích của giảng dạy là học tập, vì vậy, chất lượng của
giảng dạy phải phù hợp với sự thúc đẩy học tập. Các nghiên cứu khẳng định: để
ĐBCL dạy học cần chính xác h a các tiêu chuẩn; xác định các chức năng và quy
trình chủ yếu nhằm đạt các tiêu chuẩn; giám sát điều chỉnh quá trình thực hiện để
đạt được các tiêu chuẩn xác định và cần c hồ sơ rõ ràng về mức độ đạt được các
tiêu chuẩn để đánh giá.
Thông qua nghiên cứu việc giảng dạy và cách thức để nâng cao chất lượng
giảng dạy, các tác giả cho rằng cần quản lý việc nghiên cứu bài học. Hiệu trưởng
phải là người trực tiếp tham gia vào phần mở đầu của quá trình và thiết lập n

như là một phần của chương trình học. Việc tham gia của Hiệu trưởng làm cho
giáo viên thấy rằng cải tiến giảng dạy là phần quan trọng nhất trong việc phát
triển trường học [78], [81].
Như vậy, c thể n i, các xu hướng cơ bản trong quản lý dạy học được các
nhà nghiên cứu trên thế giới chỉ ra là:
(1). Nghiên cứu quản lý dạy học gắn với hoạt động giám sát, đánh giá,
điều chỉnh quá trình dạy học theo hướng nâng cao chất lượng dạy học.


10
(2). Nghiên cứu quản lý dạy học trong mối liên hệ với phong cách giảng
dạy và phong cách học tập của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt
động dạy học.
(3). Nghiên cứu quản lý dạy học tập trung vào mối quan hệ giữa quản lý,
lãnh đạo nhà trường và cơng việc dạy học của giáo viên để tìm kiếm giải pháp
nâng cao chất lượng dạy học.
1.1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Tác giả Nguyễn Phúc Châu (2010) [177] chú trọng phân tích quản lí dạy
học là quản lí các thành tố: mục tiêu, nội dung - chương trình, phương pháp hình thức, cơ sở vật chất, lực lượng, đánh giá kết quả và môi trường dạy học.
Nội dung quản lí dạy học phải bao gồm:
(1). Quản lí quy chế chun mơn;
(2). Quản lí tổ chức nhân lực dạy học;
(3). Quản lí việc huy động và sử dụng tài lực, vật lực;
(4). Quản lí mơi trường dạy học;
(5). Quản lí việc sử dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học.
Tác giả Đặng Quốc Bảo (2011) [4] bàn về quản lí vấn đề đổi mới PPDH
đã nêu quan điểm cần tập trung vào các hướng sau:
(1). Phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học
trong quá trình l nh hội tri thức;
(2). Kết hợp một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo các PPDH khác nhau;

(3). Phát triển khả năng tự học của người học;
(4). Kết hợp cá nhân với hoạt động nh m và phát huy khả năng của
cá nhân;
(5). Tăng cường kỹ năng thực hành;
(6). Đổi mới cách kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học;
(7). Đổi mới cách soạn giáo án, lập kế hoạch bài học và xây dựng mục
tiêu bài học.


11
Tác giả Nguyễn Ngọc Hùng (2006) đã đi vào xác định cơ sở lý luận của
QLDH thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ
thuật; khảo sát đánh giá thực trạng QLDH thực hành tại các trường sư phạm
kỹ thuật; đề xuất các giải pháp đổi QLDH thực hành theo tiếp cận năng lực
thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật trong đề tài nghiên cứu “Các giải
pháp đổi mới QLDH thực hành theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho
sinh viên sư phạm kỹ thuật” [39].
Tác giả Ninh Văn Bình (2008) đi sâu nghiên cứu “Biện pháp quản lý
hoạt động dạy học ở trung tâm giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao chất
lượng dạy học”. Nội dung nghiên cứu cơ bản là: nghiên cứu cơ sở lý luận của
đề tài; đánh giá thực trạng về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở
Trung tâm Giáo dục thường xuyên; đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động dạy học ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao chất lượng
dạy học [5].
Tác giả Lê Hoàng Hà (2012) nghiên cứu về “Quản lý dạy học theo quan
điểm dạy học phân hố ở trường trung học phổ thơng Việt Nam hiện nay”,
Nguyễn Thanh Bình (2007), “Dạy học phân h a nhìn từ g c độ của giáo
dục”, Phạm Thị Hồ Điệp (2012) nghiên cứu về “Dạy học phân h a trong mơn
Tiếng Việt ở các trường tiểu học hịa nhập”, Ngơ Hữu Dũng (1996) với cơng
trình “Dạy học phân h a trong chương trình giáo dục phổ thơng”, Đồn

Duy Hinh (2008) với bài viết “Mơ hình phân h a trong giáo dục Trung học phổ
thông cho giai đoạn cải cách giáo dục sắp tới”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học (2014)
với nội dung “Dạy học tích hợp và dạy học phân h a ở trường trung học đáp ứng
yêu cầu chương trình và sách giáo khoa sau năm 2015 tại Thành phố Hồ Chí
Minh... cũng đã chỉ ra cơ sở lý luận và thực tiễn về QLDH theo quan điểm
dạy học phân hoá ở trường THPT. Trên cơ sở đ , đề xuất các biện pháp c
tính khoa học và tính thực tiễn về QLDH theo quan điểm dạy học phân hoá ở


12
trường THPT Việt Nam g p phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường
THPT [32], [5], [23], [21], [35], [65].
Qua các nghiên cứu trên, chúng ta c thể thấy: việc nâng cao chất lượng
dạy học, vai trò của QLDH là rất quan trọng. Nhiều tác giả đã đi sâu nghiên
cứu về vấn đề này. Các tác giả đặc biệt nhấn mạnh mục đích của QLDH
chính là nâng cao chất lượng dạy học, trong đó phải đảm bảo: nhà quản lý
đóng vai trị chỉ đạo, điều hành, điều khiển HĐDH. Lịch sử nghiên cứu về dạy
học đã nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa các chủ thể thực hiện người
dạy và người học, đồng thời xem xét các thành tố khác liên quan đến QTDH
(như: mục tiêu mơ hình, nội dung dạy học, phương pháp, nguyên tắc, hình
thức tổ chức và môi trường dạy học…).
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
1.1.2.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Tác giả B.P.Êxipốp trong cuốn “Những cơ sở của lí luận dạy học” đã
cho rằng: điều kiện cơ bản để đạt hiệu quả trong dạy học là tính tích cực của
học sinh, mà phụ thuộc vào sự kích thích hoạt động nhận thức và thực hành
của học sinh do giáo viên tạo nên. Như vậy, ĐBCL dạy học phụ thuộc vào sự
vận hành của QTDH trong đ giáo viên giữ vai trò quan trọng [2].
Trong cuốn “Nghệ thuật và khoa học dạy học”, tác giả Robert J
Marzano khẳng định nghề dạy học vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Tác giả

cho rằng, muốn nâng cao chất lượng dạy học, người giáo viên phải biết lựa
chọn, xây dựng các phương pháp dạy học cụ thể, phù hợp với đối tượng học
sinh của mình tại những thời điểm thích hợp [52], theo đ quản lý dạy học
cần quan tâm đến nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên.
Nghiên cứu đảm bảo chất lượng dạy học tập trung vào vai trò của giáo
viên, tác giả Muhammad Abdul Malik, Dr. Ali Murtaza, Dr.Abdul Majeed
Khan, trong nghiên cứu “Vai trị của giáo viên trong quản lý tình huống dạy
và học” đã nhấn mạnh điều kiện để đảm bảo chất lượng dạy học phụ thuộc