Quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường trung học phổ thông vùng đồng bằng sông hồng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

PHẠM THỊ NHƯ PHONG

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT
LƯỢNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
–––––––––––––––––––

PHẠM THỊ NHƯ PHONG

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT
LƯỢNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG
Ngành: Quản lí Giáo dục
Mã số: 9140114

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2019


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án này là công trình nghiên cứu khoa học
độc lập của cá nhân tôi. Các số liệu, tài liệu được trích dẫn trong công trình
này là chính xác, trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu
này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó.
Tôi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019
Tác giả luận án

Phạm Thị Như Phong


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và triển khai đề tài “Quản lý dạy học theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng”, tôi đã
nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ của các thầy
giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới
PGS.TS Nguyễn Thị Tính là người luôn tận tụy hướng dẫn tôi về mặt khoa
học, luôn quan tâm, chia sẻ những khó khăn của Nghiên cứu sinh trong suốt
tiến trình nghiên cứu đề tài, luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi hoàn thành
luận án.
Tôi xin gửi tới các thầy cô trong khoa Tâm lý Giáo dục, Trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi

trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và có những đóng góp chỉ bảo
tôi từ những ngày đầu nghiên cứu cho đến khi hoàn thành luận án.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo, Hiệu trưởng, Phó
Hiệu trưởng các trường THPT và đội ngũ cán bộ cấp sở thuộc địa bàn các
tỉnh Thái Bình, Nam Định, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương đã nhiệt tình
cộng tác và cung cấp những vấn đề thực tiễn làm sáng tỏ đề tài.
Tôi xin cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp đã hỗ trợ, động viên, khích lệ
tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. Xin bày tỏ sự biết
ơn tới Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Thái Bình đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho
tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Dù đã có nhiều cố gắng, song luận án chắc chắn không thể tránh khỏi
thiếu sót, kính mong nhận được các ý kiến chỉ dẫn của các thầy cô giáo, các
bạn đồng nghiệp, anh chị và các bạn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019
Tác giả luận văn

Phạm Thị Như Phong


iii
MỤC LỤC

Lời cam đoan......................................................................................................i
Lời cảm ơn........................................................................................................ii
Mục lục.............................................................................................................iii
Danh mục cụm từ viết tắt.................................................................................iv
Danh mục các bảng...........................................................................................v
Danh mục các biểu đồ......................................................................................vi
PHỤ LỤC

iv
DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT
CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CSGD

Cơ sở giáo dục

ĐBCL

Đảm bảo chất lượng

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

Giáo dục phổ thông

GV

Giáo viên

KĐCL

Kiểm định chất lượng

KTĐG

Kiểm tra, đánh giá

NCKH

Nghiên cứu khoa học

QLCL

Quản lý chất lượng

QLDH

Quản lý dạy học

QLGD

Quản lý giáo dục

QLNN

Quản lý nhà nước

QLNT

Quản lý nhà trường

QTDH

Quá trình dạy học

TBDH

Thiết bị dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thử nghiệm


v

DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................v
MỞ ĐẦU.......................................................................................................1


vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................v
MỞ ĐẦU.......................................................................................................1


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội thì phát huy đến mức cao
nhất nguồn lực con người được coi là nhân tố quyết định, trong đó giáo dục
và đào tạo là đòn bẩy quan trọng nhất. Để thực hiện mục tiêu trên, vấn đề chất
lượng, ĐBCL giáo dục, đào tạo ở tất cả các cấp học và trong từng cơ sở giáo
dục luôn được đặt lên hàng đầu nhằm cung ứng cho thị trường lao động
nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đảm bảo chất lượng giáo dục, dạy học trong các cơ sở giáo dục cần
được tiến hành một cách có hệ thống sao cho có sự đồng bộ giữa đảm bảo
chất lượng đầu vào, đảm bảo chất lượng quá trình và đảm bảo chất lượng đầu
ra, đồng thời phải có hệ thống quản lý tương ứng với từng khâu của quá trình
giáo dục, dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, dạy học và đảm bảo
chất lượng giáo dục, dạy học. Chính vì vậy, Ban Chấp hành Trung ương khóa
XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế có

nội dung chỉ đạo: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt,
học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng
xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại
hoá, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế” [9].
Thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW, ngành Giáo dục nói chung và cấp
học THPT nói riêng đã có nhiều hoạt động đổi mới, như: đổi mới công tác
tuyển sinh, đổi mới nội dung chương trình dạy học; đổi mới hình thức,
phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực và gắn với thực tiễn; đổi mới
đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng năng lực… Theo đó,
các hoạt động quản lý trường học cũng từng bước được đổi mới theo hướng
tự chủ, tự chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục, dạy học [9], [7].


2
Vấn đề nâng cao chất lượng dạy học và quản lý dạy học theo tiếp cận
ĐBCL được cán bộ quản lý và các nhà trường quan tâm từ khâu đầu vào đến
tổ chức quá trình thực hiện và đánh giá kết quả đầu ra. Hơn nữa, xu thế tăng
quyền tự chủ cho các nhà trường ở cả 3 nội dung: chuyên môn, nhân sự và tài
chính đã đặt ra những yêu cầu mới về quản lý trường học. Đặc biệt, trong
quản lý chuyên môn, các trường THPT phải ĐBCL dạy học, đẩy mạnh trách
nhiệm giải trình của nhà trường trước cấp trên và dư luận xã hội về chất lượng
dạy học của nhà trường đang là bài toán đặt ra cho cán bộ quản lý: Làm thế
nào để quản lý dạy học có chất lượng và đảm bảo chất lượng”? Thực hiện
mục tiêu này, các trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã tiến hành
nhiều hoạt động đổi mới, như: phát triển chương trình nhà trường; bồi dưỡng
nâng cao năng lực giáo viên; đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
và đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh theo đó là đổi mới quản lý
nhà trường… Tuy nhiên, trong quá trình triển khai còn mang tình rời rạc,
thiếu đồng bộ, còn một số hạn chế, bất cập. Đây chính là nguyên nhân làm
cho chất lượng dạy học ở các nhà trường chưa được như mong đợi.

Qua nghiên cứu các công trình về dạy học và QLDH theo tiếp cận
ĐBCL, tác giả luận án nhận thấy đã có nhiều công trình nghiên cứu về QLDH
ở trường THPT nhưng chủ yếu theo hướng nâng cao chất lượng dạy học, hoặc
dạy học phân hóa, hoặc nâng cao chất lượng tổng thể theo mô hình TMQ,
chưa có công trình nghiên cứu, luận án nào đi sâu nghiên cứu về QLDH ở
trường THPT theo tiếp cận ĐBCL.
Vì vậy, tác giả luận án chọn đề tài: “Quản lý dạy học theo tiếp cận
đảm bảo chất lượng ở trường Trung học phổ thông vùng đồng bằng sông
Hồng” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học, quản lý dạy học
theo tiếp cận ĐBCL, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý dạy học ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục


3
THPT và tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà trường về chất lượng dạy
học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu đề tài
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở các trường THPT
vùng đồng bằng sông Hồng.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở
trường THPT.
- Nghiên cứu thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường
THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
- Đề xuất biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường

THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
- Khảo nghiệm, thử nghiệm kiểm chứng các biện pháp đề xuất.
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT góp phần nâng
cao chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nếu đánh
giá đúng thực trạng dạy học, quản lý dạy học và đề xuất được các biện pháp
quản lý mang tính đồng bộ giữa quản lý chất lượng đầu vào với quản lý quá
trình và quản lý chất lượng đầu ra của QTDH sẽ nâng cao chất lượng dạy học
theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT.
6. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Các phương pháp tiếp cận
6.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống
Nghiên cứu quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL trong mối quan hệ
với việc thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục THPT và hệ
thống các điều kiện ĐBCL của nhà trường THPT, như: chương trình dạy học,


4
năng lực cán bộ quản lý, giáo viên; cơ sở vật chất, nguồn tài chính phục vụ
giáo dục, dạy học…
6.1.2. Phương pháp tiếp cận quá trình dạy học
Nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo
ĐBCL trong mối quan hệ giữa các thành tố: ĐBCL đầu vào của quá trình
dạy học, ĐBCL quá trình dạy học và ĐBCL đầu ra của quá trình dạy học.
6.1.3. Phương pháp tiếp cận thực tiễn
Nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL gắn với
hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh THPT cùng các
điều kiện ĐBCL dạy học ở trường THPT vùng bằng sông Hồng.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu để phân loại, hệ
thống hóa các tài liệu có liên quan đến quản lý dạy học ở trường trung học
phổ thông, các tài liệu này bao gồm:
- Các văn kiện, văn bản về chủ trương của Đảng và Nhà nước và Bộ
GD&ĐT có liên quan đến đề tài.
- Các sách và tài liệu về giáo dục học, tâm lý học, khoa học quản lý
giáo dục; về các quan điểm, các xu thế tiếp cận hiện đại của khoa học đảm
bảo chất lượng.
- Các công trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục, như: các
chuyên khảo, các báo cáo khoa học, các bài báo và luận án có liên quan đến
đề tài.
Các tài liệu trên được phân tích, nhận xét, tóm tắt và trích dẫn phục vụ
trực tiếp cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra
Sử dụng phương pháp điều tra để nghiên cứu đánh giá được thực trạng
về quy mô và chất lượng học sinh THPT, đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo


5
viên và cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ở trường THPT trên địa bàn khảo sát;
sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi tiến hành khảo sát trên các
đối tượng là giáo viên, CBQL trường THPT, CBQL của các Sở GD&ĐT
vùng đồng bằng sông Hồng để nghiên cứu đánh giá về thực trạng dạy học
và quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT.
Sử dụng phương pháp phỏng vấn, trao đổi với giáo viên, CBQL trường
THPT, CBQL Sở GD&ĐT một số tỉnh để tìm hiểu thêm về tình hình đội ngũ
giáo viên, CSVC, TBDH, những nhu cầu, điều kiện đảm bảo chất lượng và
đánh giá của họ về thực trạng dạy học, quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở
trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.

- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm
+ Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên, như: kế hoạch dạy học, kế
hoạch bài dạy, đồ dùng dạy học, kế hoạch tự bồi dưỡng để đánh giá trình độ
và năng lực giảng dạy của giáo viên.
+ Nghiên cứu và phân tích kết quả học tập của học sinh ở một số
trường THPT.
+ Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo hằng năm của một số
Sở GD&ĐT và trường THPT để đánh giá được thực trạng quản lý dạy học
theo tiếp cận ĐBCL.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, tiếp thu các kinh nghiệm làm tốt công tác quản
lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng, làm cơ sở cho việc đề
xuất các biện pháp quản lý khả thi.
- Phương pháp chuyên gia
Tập hợp ý kiến chuyên gia thông qua các phiếu hỏi để xem xét, khẳng
định tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. Trưng cầu ý
kiến gồm lãnh đạo Sở GD&ĐT, CBQL trường THPT, giáo viên THPT...


6
- Phương pháp thử nghiệm
Để kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất.
6.2.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
- Sử dụng thống kê toán học và phần mềm tin học để xử lý số liệu về
khảo sát thực trạng và kết quả nghiên cứu.
- Sử dụng mô hình, sơ đồ, đồ thị một số nội dung để phân tích vấn đề
một cách trực quan.
6.3. Câu hỏi nghiên cứu
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT dựa trên cơ sở lý
luận nào? Thực tế quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông

Hồng hiện nay đã tiếp cận theo tiếp cận ĐBCL chưa? Những biện pháp nào
có thể sử dụng để quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT vùng
đồng bằng sông Hồng.
7. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận
ĐBCL: ĐBCL đầu vào, ĐBCL quá trình và ĐBCL đầu ra của Hiệu trưởng
trường THPT công lập vùng đồng bằng sông Hồng.
8. Những luận điểm cần bảo vệ
Quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL ở trường THPT là quá trình chủ
thể quản lý tiến hành đồng bộ các khâu quản lý đầu vào, quá trình và quản lý
đầu ra.
Quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã quan tâm
đến vấn đề đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, chưa thể hiện tính đồng bộ giữa các
khâu quản lý đầu vào, quá trình và quản lý sản phẩm đầu ra.
Thực hiện tốt các biện pháp quản lý đầu vào, quá trình và đầu ra của
quá trình dạy học... sẽ nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT vùng
đồng bằng sông Hồng.


7
9. Kết quả nghiên cứu mới của luận án
Quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT là
quá trình chủ thể quản lý tiến hành đồng bộ các khâu quản lý đầu vào, quá
trình và quản lý đầu ra.
Quản lý dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng đã quan
tâm đến vấn đề ĐBCL. Tuy nhiên, chưa thể hiện tính đồng bộ giữa các khâu
quản lý đầu vào, quá trình và quản lý sản phẩm đầu ra.
Thực hiện tốt biện pháp quản lý đầu vào, quá trình và đầu ra của quá
trình dạy học sẽ nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT vùng đồng bằng
sông Hồng.

10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án
gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo
chất lượng ở trường Trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất
lượng ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
ở trường THPT vùng đồng bằng sông Hồng.


8
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý dạy học
1.1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Công trình nghiên cứu về quản lý dạy học của các tác giả trên thế giới cho
thấy việc quản lý dạy và học là chức năng, nhiệm vụ quan trọng của lãnh đạo
nhà trường, các nghiên cứu đó được triển khai theo các hướng: phát triển môi
trường dạy học; mối quan hệ giữa quản lý và dạy học, tạo động lực cho hoạt
động dạy học...
Các tác giả Norbert Michel (Nicholls State University), John Cater
(Nicholls State University), Otmar Varela (Nicholls StateUniversity) với
nghiên cứu thực nghiệm về kết quả học tập của học sinh (Active versus passive
teaching styles: an empirical study of student learning outcomes) cũng đã chỉ ra
ý nghĩa các nguyên tắc học tập và giảng dạy tích cực có thể đem lại thành tích
học tập. Họ cho rằng, để có được những tác động tích cực đến học sinh thì quản
lý hoạt động giảng dạy phải áp dụng các nguyên tắc tích cực khi thực hiện các

hoạt động sư phạm trong lớp học: bối cảnh học tập (tạo không khí cởi mở và
thoải mái của lớp học), chuẩn bị bài dạy (tư duy, kế hoạch bài học cụ thể và sáng
tạo trước mỗi giờ dạy), thể hiện trong khi giảng (thực hiện tốt nhất bài học theo
kế hoạch) và nâng cao dần (tìm kiếm và sử dụng các ý kiến phản hồi). Nghiên
cứu cũng chỉ rõ: các phương pháp giảng dạy tích cực được phát triển chi tiết
nhằm thuận tiện hơn cho quản lý và nâng cao chất lượng giảng dạy song tính
hiệu quả chưa cao. Ngoài ra, từ các giả thuyết và nghiên cứu thực tiễn kiểm
chứng của nghiên cứu này thể hiện trong kết quả định tính là phương pháp giảng


9
dạy tích cực có ảnh hưởng tốt đến thành tích của học sinh và thuận lợi cho sự
giám sát quá trình thực hiện của giáo viên; dành thời gian phân tích kết quả học
tập; cùng xây dựng kế hoạch học tập với giáo viên; thiết lập việc giám sát giảng
dạy và cam kết mục tiêu với giáo viên. [75], [85].
Taylor, A and F Hill (1997) và các cộng sự nghiên cứu về quản lý dạy học
cho rằng: đánh giá là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng dạy và học với
hai mức độ, cụ thể là: giám sát (tìm kiếm cách đánh giá các biện pháp để kế
hoạch giảng dạy hiệu quả và kết quả của nó đối với thành tích học tập của học
sinh); đánh giá (đánh giá tác động của việc học và dạy ở mức độ chiến lược
hơn) [69], [82], [84].
Nhóm nghiên cứu của Đại học Ulster Roger E llis trong “Vấn đề và cách
tiếp cận”, Quality Assurance for University Teaching: Issues and Approaches
(1993) [80] đề cập đến mục đích của giảng dạy là học tập, vì vậy, chất lượng của
giảng dạy phải phù hợp với sự thúc đẩy học tập. Các nghiên cứu khẳng định: để
ĐBCL dạy học cần chính xác hóa các tiêu chuẩn; xác định các chức năng và quy
trình chủ yếu nhằm đạt các tiêu chuẩn; giám sát điều chỉnh quá trình thực hiện để
đạt được các tiêu chuẩn xác định và cần có hồ sơ rõ ràng về mức độ đạt được các
tiêu chuẩn để đánh giá.
Thông qua nghiên cứu việc giảng dạy và cách thức để nâng cao chất lượng

giảng dạy, các tác giả cho rằng cần quản lý việc nghiên cứu bài học. Hiệu trưởng
phải là người trực tiếp tham gia vào phần mở đầu của quá trình và thiết lập nó
như là một phần của chương trình học. Việc tham gia của Hiệu trưởng làm cho
giáo viên thấy rằng cải tiến giảng dạy là phần quan trọng nhất trong việc phát
triển trường học [78], [81].
Như vậy, có thể nói, các xu hướng cơ bản trong quản lý dạy học được các
nhà nghiên cứu trên thế giới chỉ ra là:
(1). Nghiên cứu quản lý dạy học gắn với hoạt động giám sát, đánh giá,
điều chỉnh quá trình dạy học theo hướng nâng cao chất lượng dạy học.


10
(2). Nghiên cứu quản lý dạy học trong mối liên hệ với phong cách giảng
dạy và phong cách học tập của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt
động dạy học.
(3). Nghiên cứu quản lý dạy học tập trung vào mối quan hệ giữa quản lý,
lãnh đạo nhà trường và công việc dạy học của giáo viên để tìm kiếm giải pháp
nâng cao chất lượng dạy học.
1.1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Tác giả Nguyễn Phúc Châu (2010) [17] chú trọng phân tích quản lí dạy
học là quản lí các thành tố: mục tiêu, nội dung - chương trình, phương pháp hình thức, cơ sở vật chất, lực lượng, đánh giá kết quả và môi trường dạy học.
Nội dung quản lí dạy học phải bao gồm:
(1). Quản lí quy chế chuyên môn;
(2). Quản lí tổ chức nhân lực dạy học;
(3). Quản lí việc huy động và sử dụng tài lực, vật lực;
(4). Quản lí môi trường dạy học;
(5). Quản lí việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Tác giả Đặng Quốc Bảo (2011) [4] bàn về quản lí vấn đề đổi mới PPDH
đã nêu quan điểm cần tập trung vào các hướng sau:
(1). Phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học

trong quá trình lĩnh hội tri thức;
(2). Kết hợp một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo các PPDH khác nhau;
(3). Phát triển khả năng tự học của người học;
(4). Kết hợp cá nhân với hoạt động nhóm và phát huy khả năng của
cá nhân;
(5). Tăng cường kỹ năng thực hành;
(6). Đổi mới cách kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học;
(7). Đổi mới cách soạn giáo án, lập kế hoạch bài học và xây dựng mục
tiêu bài học.


11
Tác giả Nguyễn Ngọc Hùng (2006) đã đi vào xác định cơ sở lý luận của
QLDH thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ
thuật; khảo sát đánh giá thực trạng QLDH thực hành tại các trường sư phạm
kỹ thuật; đề xuất các giải pháp đổi QLDH thực hành theo tiếp cận năng lực
thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ thuật trong đề tài nghiên cứu “Các giải
pháp đổi mới QLDH thực hành theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện cho
sinh viên sư phạm kỹ thuật” [39].
Tác giả Ninh Văn Bình (2008) đi sâu nghiên cứu “Biện pháp quản lý
hoạt động dạy học ở trung tâm giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao chất
lượng dạy học”. Nội dung nghiên cứu cơ bản là: nghiên cứu cơ sở lý luận của
đề tài; đánh giá thực trạng về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở
Trung tâm Giáo dục thường xuyên; đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động dạy học ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao chất lượng
dạy học [5].
Tác giả Lê Hoàng Hà (2012) nghiên cứu về “Quản lý dạy học theo quan
điểm dạy học phân hoá ở trường trung học phổ thông Việt Nam hiện nay”,
Nguyễn Thanh Bình (2007), “Dạy học phân hóa nhìn từ góc độ của giáo
dục”, Phạm Thị Hồ Điệp (2012) nghiên cứu về “Dạy học phân hóa trong môn

Tiếng Việt ở các trường tiểu học hòa nhập”, Ngô Hữu Dũng (1996) với công
trình “Dạy học phân hóa trong chương trình giáo dục phổ thông”, Đoàn
Duy Hinh (2008) với bài viết “Mô hình phân hóa trong giáo dục Trung học phổ
thông cho giai đoạn cải cách giáo dục sắp tới”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học (2014)
với nội dung “Dạy học tích hợp và dạy học phân hóa ở trường trung học đáp ứng
yêu cầu chương trình và sách giáo khoa sau năm 2015 tại Thành phố Hồ Chí
Minh... cũng đã chỉ ra cơ sở lý luận và thực tiễn về QLDH theo quan điểm
dạy học phân hoá ở trường THPT. Trên cơ sở đó, đề xuất các biện pháp có
tính khoa học và tính thực tiễn về QLDH theo quan điểm dạy học phân hoá ở


12
trường THPT Việt Nam góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường
THPT [32], [5], [23], [21], [35], [65].
Qua các nghiên cứu trên, chúng ta có thể thấy: việc nâng cao chất lượng
dạy học, vai trò của QLDH là rất quan trọng. Nhiều tác giả đã đi sâu nghiên
cứu về vấn đề này. Các tác giả đặc biệt nhấn mạnh mục đích của QLDH
chính là nâng cao chất lượng dạy học, trong đó phải đảm bảo: nhà quản lý
đóng vai trò chỉ đạo, điều hành, điều khiển HĐDH. Lịch sử nghiên cứu về
dạy học đã nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa các chủ thể thực hiện
người dạy và người học, đồng thời xem xét các thành tố khác liên quan đến
QTDH (như: mục tiêu mô hình, nội dung dạy học, phương pháp, nguyên tắc,
hình thức tổ chức và môi trường dạy học…).
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp
cận đảm bảo chất lượng
1.1.2.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Tác giả B.P.Êxipốp trong cuốn “Những cơ sở của lí luận dạy học” đã
cho rằng: điều kiện cơ bản để đạt hiệu quả trong dạy học là tính tích cực của
học sinh, mà phụ thuộc vào sự kích thích hoạt động nhận thức và thực hành
của học sinh do giáo viên tạo nên. Như vậy, ĐBCL dạy học phụ thuộc vào sự

vận hành của QTDH trong đó giáo viên giữ vai trò quan trọng [2].
Trong cuốn “Nghệ thuật và khoa học dạy học”, tác giả Robert J
Marzano khẳng định nghề dạy học vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Tác giả
cho rằng, muốn nâng cao chất lượng dạy học, người giáo viên phải biết lựa
chọn, xây dựng các phương pháp dạy học cụ thể, phù hợp với đối tượng học
sinh của mình tại những thời điểm thích hợp [52], theo đó quản lý dạy học
cần quan tâm đến nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên.
Nghiên cứu đảm bảo chất lượng dạy học tập trung vào vai trò của giáo
viên, tác giả Muhammad Abdul Malik, Dr. Ali Murtaza, Dr.Abdul Majeed
Khan, trong nghiên cứu “Vai trò của giáo viên trong quản lý tình huống dạy


13
và học” đã nhấn mạnh điều kiện để đảm bảo chất lượng dạy học phụ thuộc
vào năng lực thiết kế, tổ chức các tình huống dạy học của người giáo viên; vì
vậy, cần tập trung quản lý tình huống dạy và học [70], [67].
Các tác giả: Norbert Michel (Nicholls State University), John Cater
(Nicholls State University), Otmar Varela (Nicholls State University) nghiên
cứu khai thác vấn đề đảm bảo chất lượng dạy học dựa vào phong cách dạy và
học. Nghiên cứu này chỉ ra ý nghĩa của các nguyên tắc học tập và giảng dạy
tích cực; kiểm chứng phương pháp giảng dạy tích cực trong quá trình thực
hiện của giáo viên [75], [71].
School Management and Leadership nghiên cứu đảm bảo chất lượng
dạy học theo tiếp cận các điều kiện đảm bảo chất lượng dạy học dưới góc độ
quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường, khai thác ở khía cạnh các điều
kiện dạy học và môi trường dạy học. Các kết quả nghiên cứu cho thấy: quản
lý dạy và học là chức năng quan trọng của lãnh đạo nhà trường, đó là tạo ra
điều kiện và môi trường hỗ trợ tốt nhất cho việc dạy và học là một trong
những điều kiện để đảm bảo chất lượng dạy học [68].
Ohno nghiên cứu về đảm bảo chất lượng dạy học theo tiếp cận quản lý

nhà trường và hệ thống các biện pháp thực hiện: đầu tư thời gian phân tích kết
quả học tập của học sinh; học sinh cùng với giáo viên xây dựng kế hoạch học
tập và cam kết thực hiện mục tiêu đề ra; học sinh tham gia giám sát giảng dạy
của giáo viên. Nhà quản lý thường xuyên quan tâm bồi dưỡng nâng cao năng
lực cho giáo viên [76].
Các tác giả Robert J Marzano, Debra J Pickering, Jane E Pollock đã chỉ
ra: để phát huy khả năng học tập của học sinh phải nâng cao chất lượng giảng
dạy của giáo viên đứng lớp cùng với áp dụng nhiều phương pháp dạy học
hiệu quả. Người giáo viên cần lựa chọn, áp dụng những phương pháp dạy học
thích hợp để dạy học đạt chất lượng, theo đó quản lý nhà trường cần quan tâm
đến bồi dưỡng nâng cao năng lực về vận dụng, sử dụng phương pháp dạy học


14
hiệu quả cho giáo viên [53], [73].
Nhận xét chung: Qua nghiên cứu các công trình của các tác giả ngoài
nước về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng cho
thấy vấn đề này được khai thác dưới các khía cạnh sau đây:
Một là, hệ thống quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL phải bao gồm cơ
cấu tổ chức, các quy chế, quy định, các quá trình và các nguồn lực cần thiết
của nhà trường.
Hai là, mỗi nhà trường có cách phát triển theo các hướng tiếp cận
riêng về quản lý hoạt động dạy học theo hướng ĐBCL. Khung ĐBCL chung
có các tiêu chuẩn “mở” linh hoạt thích hợp cho mỗi nhà trường, phù hợp, dễ
dàng triển khai và đánh giá.
1.1.2.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Tác giả Trần Khánh Đức với nghiên cứu về ĐBCL đào tạo đại học và
trung học được thể hiện thông qua nội dung nghiên cứu “Nghiên cứu sơ sở lý
luận và thực tiễn ĐBCL đào tạo đại học và trung học chuyên nghiệp” đã đề
xuất mô hình tổng thể quy trình đào tạo đại học và bộ tiêu chí đánh giá chất

lượng đào tạo đại học theo quan điểm QLCL của ISO và TQM [25], [26].
Phạm Thành Nghị trong tác phẩm “Quản lí chất lượng giáo dục đại
học” đã cho rằng quá trình tiến hóa của quản lý nói chung đi từ mô hình quản
lý truyền thống (hành chính tập trung - mọi việc được kiểm tra, kiểm soát) đến
hình thức hiện đại (phi tập trung hơn - thông qua các quy trình, cơ chế chịu
trách nhiệm). QLCL cũng tiến hóa từ kiểm soát chất lượng sang BĐCL và
QLCL tổng thể. Đó cũng chính là 03 cấp độ khác nhau của QLCL [47].
Trần Kiểm (2006) nghiên cứu về tiếp cận hiện đại trong quản lý nhà
trường đã xác định để đảm bảo chất lượng giáo dục nhà trường, nhà quản lý
có thể vận dụng tiếp cận TQM trong quản lý. Theo đó, phải đảm bảo xuyên
suốt mọi khâu của quá trình quản lý và làm tốt ngay từ đầu, nhà trường cần
phải có các chính sách chất lượng, phòng ngừa rủi ro, thực hiện cải tiến liên


15
tục để nâng cao chất lượng và đáp ứng nhu cầu của khách hàng [42].
Phạm Xuân Thanh (2005) đã nghiên cứu về ĐBCL giáo dục đại học
dưới góc độ đề xuất các tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục và quy
trình kiểm định chất lượng giáo dục đại học [56].
Lâm Quang Thiệp (2008), nghiên cứu về hệ thống ĐBCL giáo dục đại
học và đề xuất các tiêu chuẩn, tiêu chí, quy trình thực hiện ĐBCL giáo dục đại
học của Việt Nam [57].
Theo Đinh Quang Báo và một số tác giả [3], [40], [41], [55] cho
rằng các nhà trường cần:
Xây dựng chương trình định hướng năng lực (chương trình nhà
trường), trong đó có những năng lực chung và những năng lực chuyên biệt
(nhóm năng lực nhận thức, nhóm năng lực thực hành, nhóm năng lực xã hội,
nhóm năng lực cá nhân).
Người học phải được đóng vai trò chủ thể của quá trình học tập của
mình (lấy người học làm trung tâm), giáo viên là người dẫn dắt tới các nguồn

tri thức, là người hướng dẫn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động tự kiến tạo kiến
thức cho bản thân.
Nhà trường có tổ chức đa dạng, tự chủ, dân chủ và sáng tạo trong dạy học.
Nhà trường mở cửa ra cộng đồng, lấy các vấn đề trong cuộc sống làm
bối cảnh dạy học.
Kiểm tra đánh giá thường xuyên, định kỳ được sử dụng như công cụ
tạo động lực để người học tiến bộ không ngừng trong suốt quá trình học tập.
Công nghệ ICT được tích hợp trong dạy và học, trong tìm kiếm và chia
sẻ thông tin, nguyên liệu sản sinh ra tri thức.
Nguyễn Thị Tính (2014) “Nghiên cứu về đổi mới quản lý giáo dục theo
hướng đảm bảo chất lượng giáo dục” đã đề xuất quan điểm tiếp cận quản lý
theo TQM chú ý đến chất lượng toàn diện dựa trên quan điểm coi người học
là trung tâm và là điểm xuất phát của mọi hoạt động GD&ĐT. ĐBCL phải


16
thực hiện xuyên suốt từ ĐBCL đầu vào đến ĐBCL đầu ra [58].
Nghiên cứu về QLCL quá trình dạy học ở trường phổ thông theo tiếp
cận TQM, tác giả Phạm Quang Huân (2007) đã đề cao vai trò chủ thể quản lý
là giáo viên, giáo viên và năng lực của giáo viên là nhân tố đảm bảo chất
lượng dạy học của nhà trường [38]; đề xuất mô hình bốn bước (PDCA): (1)
Hoạch định, định hướng chất lượng của nhà trường; (2) Thực hiện chất lượng
dạy học thông qua tổ, nhóm chuyên môn trong nhà trường; (3) Kiểm tra, đánh
giá chất lượng dạy học của giáo viên; (4) Hoạt động cải tiến chất lượng.
QLCL quá trình dạy học trên lớp của giáo viên. QLCL quá trình học tập của
học sinh [37].
Tác giả Nguyễn Phúc Châu (2010) nghiên cứu về quản lý dạy học theo
tiếp cận đảm bảo chất lượng cho rằng: nội dung quản lí dạy học phải bao
gồm: (1) Quản lí quy chế chuyên môn; (2) Quản lí tổ chức nhân lực dạy học;
(3) Quản lí việc huy động và sử dụng tài lực, vật lực; (4) Quản lí môi trường

dạy học; (5) Quản lí việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học [17].
Nguyễn Văn Cường (2014) khi nghiên cứu về quản lý dạy học dưới góc
độ năng lực của giáo viên và vấn đề đổi mới phương pháp dạy học của giáo
viên đã đưa ra nhận định, phương pháp dạy học của giáo viên phải được dựa
trên năng lực và nhu cầu người học, việc đổi mới phương pháp dạy học phải
được tiến hành đồng bộ với đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học cùng
với các điều kiện hỗ trợ dạy học là những điều kiện để đảm bảo chất lượng
dạy học của người giáo viên [20].
Trong cuốn “Tư duy học sinh” và “Phát huy tính tích cực, tính tự của
học sinh trong quá trình dạy học”, các tác giả nghiên cứu về quản lý dạy học
dưới góc độ phương pháp dạy học cho rằng cần tập trung vào các hướng: (1)
Phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; (2) Kết hợp
sáng tạo các phương pháp dạy học khác nhau; (3) Phát triển khả năng tự học


17
của người học; (4) Kết hợp hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm và phát
huy khả năng của cá nhân; (5) Tăng cường kỹ năng thực hành; (6) Đổi mới
cách kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học; (7) Đổi mới cách soạn
giáo án, lập kế hoạch bài học và xây dựng mục tiêu bài học [4], [45].
Tác giả Nguyễn Thị Hạnh (2011) nghiên cứu về quản lý dạy học dưới góc
độ tiếp cận đánh giá kết quả dạy học cho rằng: mục đích đánh giá dạy học là xác
nhận kĩ năng học tập và hoàn thiện phương pháp dạy học, thông qua đó vận
hành quá trình dạy học một cách hiệu quả nâng cao chất lượng dạy học [34].
Các tác giả Phó Đức Hòa, Ngô Quang Sơn nghiên cứu về ĐBCL dưới
góc độ tiếp cận mới về dạy học tương tác trong môi trường giáo dục cho rằng:
người học sẽ học tốt nhất và hiệu quả nhất khi hoạt động học tập được thực
hiện trong môi trường học tập tương tác với thầy, với bạn và môi trường xung
quanh. Đặc biệt, giáo viên phải tích cực hóa được hoạt động của người học và
có đủ các điều kiện về dạy và học [36].

Tác giả Đặng Thị Thuỳ Linh (2014) trong công trình nghiên cứu “Quản
lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông tại Thành phố
Hồ Chí Minh” đã trình bày cơ sở lý luận về quản lý kiểm định chất lượng giáo
dục trường THPT; nghiên cứu thực trạng và đưa ra một số giải pháp về kiểm
định chất lượng giáo dục và quản lý kiểm định chất lượng giáo dục các trường
THPT tại thành phố Hồ Chí Minh [43].
Tác giả Trịnh Ngọc Tùng (2018) trong công trình nghiên cứu “Quản lý
dạy học môn chuyên ở trường THPT chuyên theo hướng đảm bảo chất lượng”
đã xác định các biện pháp QLDH môn chuyên ở trường THPT chuyên theo
hướng ĐBCL và đề xuất các biện pháp ĐBCL dạy học môn chuyên cũng như
mối quan hệ biện chứng giữa chúng [59].
Nhận xét chung: vấn đề đảm bảo chất lượng và quản lý dạy học theo
tiếp cận đảm bảo chất lượng ở Việt Nam đã được quan tâm nghiên cứu khai
thác ở các khía cạnh khác nhau theo các hướng sau đây:
(1). Quản lý dạy học theo hướng ĐBCL theo các tiêu chuẩn kiểm định