Giáo trình Luật Lao động Việt Nam (Tái bản năm 2018): Phần 1

GIAOTRlNH

LUAT
.

GvlET
NAM
'

GIAOTRlNH
GIAOTRlNH

LUAT
LUAT
..

GGvlET
vlET
NAM
NAM
''



TRUONG DAI HOC LUAT HANOI

TRUONG
TRUONGDAI
DAIHOC
HOCLUAT
LUATHANOI

HANOI

Giao trinh

Giao
Giaotrinh
trinh

ll

f!l

o

e

ll

ll

f!l

f!l

o o

e e


Chu

bit~n

Chu
Chubit~n
bit~n

TS. LU'U BINH NHUONG

TS.
TS.LU'U
LU'UBINH
BINHNHUONG
NHUONG

T~p th~ tac gia

T~p
T~pth~
th~tac
tacgia
gia

ChuongXill

LL TS.
TS.DO
DONGAN
NGANBINH
BINH

ChuongXill
ChuongXill

2. PGS.TS. NGUYEN HUlJ CHI

Chuang V, VIII

2.2. PGS.TS.
PGS.TS.NGUYEN
NGUYENHUlJ
HUlJCHI
CHI

Chuang
ChuangV,V,VIII
VIII

3. TS. DO THl DUNG

Chuang X (mlJc II)

3.3. TS.
TS.DO
DOTHl
THlDUNG
DUNG

Chuang
ChuangXX(mlJc

(mlJcII)II)

4. PGS.TS. DAO THl HANG

Chuang XN (mvc V),
XV (m1,1c ll)

4.4. PGS.TS.
PGS.TS.DAO
DAOTHl
THlHANG
HANG

Chuang
ChuangXN
XN(mvc
(mvcV),
V),
(m1,1cll)ll)
XV
XV(m1,1c

5. PGS.TS. TRAN THUY LAM

Chuang VI, IX

5.5. PGS.TS.
PGS.TS.TRAN
TRANTHUY
THUYLAM

LAM

Chuang
ChuangVI,
VI,IX
IX

6. TS. LUlJ BINH NHU'ONG

Chuang II, HI, IV, X (mvc I),
XIV (mvc I, II, HI)

6.6. TS.
TS.LUlJ
LUlJBINH
BINHNHU'ONG
NHU'ONG

Chuang
ChuangII,II,HI,
HI,IV,
IV,XX(mvc
(mvcI),I),
XIV
XIV(mvc
(mvcI,I,II,II,HI)
HI)

7. TS. NGUYEN THl K.IlV1 PHUNG

Chuang I, XV (mvc I)

7.7. TS.
TS.NGUYEN
NGUYENTHl
THlK.IlV1
K.IlV1PHUNG
PHUNG Chuang
ChuangI,I,XV
XV(mvc
(mvcI)I)

8. PGS.TS. NGUYEN mEN PHU'ONG

Chuang XII

8.8. PGS.TS.
PGS.TS.NGUYEN
NGUYENmEN
mENPHU'ONG
PHU'ONG Chuang
ChuangXII
XII

9. TS. NGUYEN XUAN THU

Chuang VII, XI, XIV (mvc IV)

9.9. TS.
TS.NGUYEN

NGUYENXUAN
XUANTHU
THU

L TS.

DO NGAN BINH

Chuang
ChuangVII,
VII,XI,
XI,XIV
XIV(mvc
(mvcIV)
IV)


LOIGiffiTHl¢U

LOIGiffiTHl¢U
LOIGiffiTHl¢U

Dap img yeu c&u a6i mai n<)i dung chuang
tliw tt;?o,

nam 2004 Truang fJ(li h9c Lu(it Ha N<)i dii t6 chirc nghien

bien sot;~n

it;~i

Gido

sa

Dap
Dapimg
imgyeu
yeuc&u
c&ua6i
a6imai
main<)i
n<)idung
dungchuang
chuang

tlu(Jc

lao
laodi)ng
di)ngVi?t
Vi?tNam.
Nam.

lao
laod(mg
d(mgVi?t
Vi?t

so(ln

djnh cua B(J lu(it lao a(jng nam 1994 (au(Jc sua a6i, b6

vavaphuang
phuangphap
phap

tt;?o, nam
nam2004
2004Truang
TruangfJ(li
fJ(lih9c
h9cLu(it
Lu(itHa
HaN<)i
N<)idii
diit6t6chirc
chircnghien
nghien
tliw
tliwtt;?o,
bien
biensot;~n
sot;~nit;~i
it;~iGido
Gido

lao di)ng Vi?t Nam.

lao d(mg Vi?t

CO'

va phuang phap

CO'
CO'sa
sa

tlu(Jc
tlu(Jc

so(ln
so(ln

djnh
djnhcua
cuaB(J
B(Jlu(it
lu(itlao
laoa(jng
a(jngnam
nam1994
1994(au(Jc
(au(Jcsua
suaa6i,
a6i,b6
b6

sung cac niim 2002, 2006 va 2007), B(; lu(lt lao d()ng nam 2012 va

sung
sungcac
cacniim
niim2002,
2002,2006
2006vava2007),
2007),B(;
B(;lu(lt
lu(ltlao
laod()ng
d()ngnam
nam2012
2012vava

bim phap lu(lt lao a(;ng khac. Giao tri:nh cflng bubc a&u tiip

laoa(;ng
a(;ngkhac.
khac.Giao
Giaotri:nh
tri:nhcflng
cflngbubc
bubca&u
a&utiip
tiip
bim
bimphap
phaplu(lt
lu(ltlao

vbi h¢ th6ng phap lu(lt lao a(jng qu6c
cdc cong ubc cua

ti va

TiJ chile lao a()ng qu6c ti (ILO).

v~rc,

vbi
vbih¢h¢th6ng
th6ngphap
phaplu(lt
lu(ltlao
laoa(jng
a(jngqu6c
qu6ctitivava
cdc
cdccong
congubc
ubccua
cuaTiJ
TiJchile
chilelao
laoa()ng
a()ngqu6c
qu6ctiti(ILO).
(ILO).

v~rc,

v~rc,


BANG CHUVIET TAT

BQ lu~t lao d¢ng

BANG
BANGCHUVIET
CHUVIETTAT
TAT

BLLD
BLTIDS

B9 h1~t t6 tvng dan sv

BQ
BQlu~t
lu~tlao
laod¢ng
d¢ng
BLLD
BLLD
BLTIDS
BLTIDS B9
B9h1~t
h1~tt6t6tvng
tvngdan
dansvsv

CNXH

Chu nghia xa h9i

CNXH
CNXH

Chu
Chunghia
nghiaxaxah9i
h9i

HDLD

Hgp d5ng lao d9ng

HDLD
HDLD

Hgp
Hgpd5ng
d5nglao
laod9ng
d9ng

ILO

T6 chirc lao d<)ng quAe t8

ILO
ILO

T6T6chirc
chirclao
laod<)ng
d<)ngquAe
quAet8t8

NLB
NSDLD
UBND
XHCN

NguOi lao d<)ng

NLB
NLB
NSDLD
NSDLD
UBND
UBND
XHCN
XHCN

NguOi
NguOilao
laod<)ng
d<)ng

Ngubi sir d1,mg lao d<)ng

Uy ban nhan dan
Xa h<)i chu nghia

Ngubi
Ngubisirsird1,mg
d1,mglao
laod<)ng
d<)ng

Uy
Uyban
bannhan
nhandan
dan
Xa
Xah<)i
h<)ichu
chunghia
nghia


CHudNGI
KHAIQUAT
lP~

CHudNGI
CHudNGI

LU~ T LAO DQNG VI:E:T NAM

DrEUCHiNHC(JALU~T

DONG Yn;:T NAM

ni~m truy~n th6ng xac dinh lu~t lao d(lng la nganh trong
th6ng
Vi~t
y k::i~n khac nhau
khai ni~m nganh lu~t, di;ic bi~t v~ t1nh d()c l?p cua n6 va tfnh
d(lc l~p cua nh6m quan h~ xa h9i do n6 di~u chinh. Tuy nhien, day
chi m()t trong cac phuong phap ti€p c~n
nghien ciru va giang
tu
d~y phap
v~y,
phap lu~,
lu?t lao d()ng di€u chinh
xa h()i trong Hnh V\}'C
qm:m
lien

la

KHAIQUAT
KHAIQUAT
lP~
lP~

DrEUCHiNHC(JALU~T
DrEUCHiNHC(JALU~T

DONG
DONGYn;:T
Yn;:TNAM
NAM

ni~m
ni~mtruy~n
truy~nth6ng
th6ngxac
xacdinh
dinhlu~t
lu~tlao
laod(lng
d(lnglalanganh
nganhtrong
trong
th6ng
th6ng
Vi~t
Vi~t
yyk::i~n
k::i~nkhac
khacnhau
nhau
khai
khaini~m
ni~mnganh

nganhlu~t,
lu~t,di;ic
di;icbi~t
bi~t v~v~t1nh
t1nhd()c
d()cl?p
l?pcua
cuan6
n6vavatfnh
tfnh
l~pcua
cuanh6m
nh6mquan
quanh~h~xaxah9i
h9ido
don6
n6di~u
di~uchinh.
chinh.Tuy
Tuynhien,
nhien,day
day
d(lc
d(lcl~p
chi
chi m()t
m()ttrong
trongcac
cacphuong
phuongphap

phapti€p
ti€pc~n
c~n
nghien
nghienciru
ciruva
vagiang
giang
tutu
d~y
d~yphap
phap
v~y,
v~y,
lu~,
phap
phaplu~,
lu?t
lu?tlao
laod()ng
d()ngdi€u
di€uchinh
chinh
xa
xah()i
h()itrong
trongHnh
HnhV\}'C
V\}'C
qm:m

qm:m lien
lien

lala

:t

:t:t

1.1.

1.1.
1.1.

LLL

LLL
LLL

Nxb" D~i
lao

LU~
LU~
TTLAO
LAODQNG
DQNGVI:E:T
VI:E:TNAM
NAM

Nxb"
Nxb"D~i
D~i
lao
lao


con nguai hlnh th~mh quan h~ so hfru vS tu li~u, phuang ti~n sim
xufit, quan h~ t6 chuc quim li sim xufit va t6 chuc quim li lao d()ng
cung nhu quan h~ phan ph6i san ph~m sau qua trinh lao d9ng, Nhu
v?y, quan ni~m nay v~ quan h~ lao d9ng gAn vai ph~;UTI vi cua khai
ni~m quan h~ san xu~t trong triSt hQc Mac~LeninYl Thl:fc t~, cac
quan h~ h1nh thanh trong qua trlnh lao d9ng thub'ng dugc gQi b~ng
cac thu?t ngu CO tinh Cl,! th~ nhu quan h~ SO hfru, quan h~ qmin If,
quan h~ lao d(>ng (theo nghia hyp han), quan h~ tai chinh, quan h~
phan ph6i (theo nghia r9ng),,, D~ di~u chinh quan h~ lao d9ng theo
nghia r()ng d6 cAn phai c6 S\f ph6i hgp cua nhi~u nganh lu?t nhu
lu?t dan S\f, lu~t kinh tS, lu?t tai chinh,. va lu~t lao d()ng.

con
connguai
nguaihlnh
hlnhth~mh
th~mhquan
quanh~h~sosohfru
hfruvSvStutuli~u,
li~u,phuang
phuangti~n
ti~nsim
sim

quanh~h~t6t6chuc
chucquim
quimlilisim
simxufit
xufitvavat6t6chuc
chucquim
quimlililao
laod()ng
d()ng
xufit,
xufit,quan
nhuquan
quanh~h~phan
phanph6i
ph6isan
sanph~m
ph~msau
sauqua
quatrinh
trinhlao
laod9ng,
d9ng,Nhu
Nhu
cung
cungnhu
v?y,
v?y,quan
quanni~m
ni~mnay
nayv~v~quan

quanh~h~lao
laod9ng
d9nggAn
gAnvai
vaiph~;UTI
ph~;UTIvivicua
cuakhai
khai
ni~m
ni~mquan
quanh~h~san
sanxu~t
xu~ttrong
trongtriSt
triSthQc
hQcMac~LeninYl
Mac~LeninYlThl:fc
Thl:fct~,t~,cac
cac
quan
quanh~h~h1nh
h1nhthanh
thanhtrong
trongqua
quatrlnh
trlnhlao
laod9ng
d9ngthub'ng
thub'ngdugc
dugcgQi

gQib~ng
b~ng
cac
cacthu?t
thu?tngu
nguCOCOtinh
tinhCl,!Cl,!th~
th~nhu
nhuquan
quanh~h~SOSOhfru,
hfru,quan
quanh~h~qmin
qminIf,If,
quan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>ng(theo
(theonghia
nghiahyp
hyphan),
han),quan
quanh~h~tai
taichinh,
chinh,quan
quanh~h~
phan
phanph6i
ph6i(theo
(theonghia
nghiar9ng),,,

r9ng),,,D~
D~di~u
di~uchinh
chinhquan
quanh~h~lao
laod9ng
d9ngtheo
theo
nghia
nghiar()ng
r()ngd6
d6cAn
cAnphai
phaic6c6S\fS\fph6i
ph6ihgp
hgpcua
cuanhi~u
nhi~unganh
nganhlu?t
lu?tnhu
nhu
lu?t
lu?tdan
danS\f,
S\f,lu~t
lu~tkinh
kinhtS,tS,lu?t
lu?ttai
taichinh,.
chinh,.vavalu~t

lu~tlao
laod()ng.
d()ng.

Nhu v~y, lu?t lao d()ng khong th~ di~u chinh h~t tAt ca cac quan
h~ gifra con nguai va con ngum trong qua trlnh lao d()ng rna chi co
th~ di~u chinh quan h~ lao d()ng theo nghla hl(p, D6 la quan h~ gifra
NLD va NSDLD trong qua trlnh lao d()ng. Quan h~ nay la m()t
trong cac b9 ph~n du thanh cua quan h~ san xufit, thu()c nh6m cac
quan h~ t6 chuc, quan li va phv thu()c vao quan h~ sa hfru. Trong
quan h~ lao d(>ng, m()t ben tham gia v6i tu each la NLD, co nghia
VJ,! phai thl,!'C hi~n cong Vi~c theo yeu cfiu CUa ben kia Va CO quy~n
nh?n thu lao tir cong vi~c do; ben thu hai la NSDLD, c6 quy~n su
d\lng sue lao d()ng cua NLD va c6 nghla V\l tra thu lao vS vi~c su
dvng lao d()ng do. N()i dung quan h~ lao d()ng con bao g6m cac
vAn d~ vS thai gian lao d¢ng, sv chi ph6i cua cac ben d~n diSu ki~n
lao d()ng va tdnh tv ti~n h~mh cong vi~c, phan ph6i san ph~m, ..
Y~u t6 ca ban nhfit cua quan h~ lao d()ng la vAn d~ su d\lng lao
d(>ng nen cling co th~ gQi d6 la quan h~ su d1,mg lao d(>ng.

Nhu
Nhuv~y,
v~y,lu?t
lu?tlao
laod()ng
d()ngkhong
khongth~
th~di~u
di~uchinh
chinhh~t

h~ttAt
tAtcacacac
cacquan
quan
h~
h~gifra
gifracon
connguai
nguaivavacon
conngum
ngumtrong
trongqua
quatrlnh
trlnhlao
laod()ng
d()ngrna
rnachi
chicoco
th~
th~di~u
di~uchinh
chinhquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngtheo
theonghla
nghlahl(p,
hl(p,D6
D6lalaquan
quanh~h~gifra

gifra
trongqua
quatrlnh
trlnhlao
laod()ng.
d()ng. Quan
Quanh~h~nay
naylalam()t
m()t
NLD
NLDvavaNSDLD
NSDLDtrong
trong
trongcac
cacb9
b9ph~n
ph~ndu
duthanh
thanhcua
cuaquan
quanh~h~san
sanxufit,
xufit,thu()c
thu()cnh6m
nh6mcac
cac
quan
quanh~h~t6t6chuc,
chuc,quan
quanlilivavaphv

phvthu()c
thu()cvao
vaoquan
quanh~h~sasahfru.
hfru.Trong
Trong
laod(>ng,
d(>ng,m()t
m()tben
bentham
thamgia
giav6i
v6itutueach
eachlalaNLD,
NLD,coconghia
nghia
quan
quanh~h~lao
VJ,!
VJ,!phai
phaithl,!'C
thl,!'Chi~n
hi~ncong
congVi~c
Vi~ctheo
theoyeu
yeucfiu
cfiuCUa
CUaben
benkia

kiaVaVaCOCOquy~n
quy~n
nh?n
nh?nthu
thulao
laotirtircong
congvi~c
vi~cdo;
do;ben
benthu
thuhai
hailalaNSDLD,
NSDLD,c6c6quy~n
quy~nsusu
d\lng
d\lngsue
suelao
laod()ng
d()ngcua
cuaNLD
NLDvavac6c6nghla
nghlaV\l
V\ltra
trathu
thulao
laovSvSvi~c
vi~csusu
dvng
dvnglao
laod()ng

d()ngdo.
do.N()i
N()idung
dungquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngcon
conbao
baog6m
g6mcac
cac
vAn
vAnd~d~vSvSthai
thaigian
gianlao
laod¢ng,
d¢ng,svsvchi
chiph6i
ph6icua
cuacac
cacben
bend~n
d~ndiSu
diSuki~n
ki~n
lao
laod()ng
d()ngvavatdnh
tdnhtvtvti~n
ti~nh~mh

h~mhcong
congvi~c,
vi~c,phan
phanph6i
ph6isan
sanph~m,
ph~m,.. ..
Y~u
Y~ut6t6ca
caban
bannhfit
nhfitcua
cuaquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()nglalavAn
vAnd~d~susud\lng
d\lnglao
lao
d(>ng
d(>ngnen
nencling
clingcocoth~
th~gQi
gQid6
d6lalaquan
quanh~h~susud1,mg
d1,mglao
laod(>ng.
d(>ng.

1. 1.2. D~c di~m cua quan h~ lao d()ng

1.1.1.2.
1.2.D~c
D~cdi~m
di~mcua
cuaquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ng

v 6i each hi8u

vv6i6ieach
eachhi8u
hi8uv~v~quan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>ngnhu
nhutren,
tren,cung
cungc6c6th~
th~thfty
thfty

v~ quan h~ lao d(>ng nhu tren, cung c6 th~ thfty
quan h~ lao d{)ng chi xufit hi~n dmg v6i sv xufit hi~n cua hlnh thuc

quan

quanh~h~lao
laod{)ng
d{)ngchi
chixufit
xufithi~n
hi~ndmg
dmgv6i
v6isv
svxufit
xufithi~n
hi~ncua
cuahlnh
hlnhthuc
thuc


tu hfru v€ tu li~u san xufit Qua trinh phat tri~n cua quan h~ lao
d()ng trong lich su da chimg :minh d~c di~m: Trong quan h~ lao
NLD
NSDLBo Sv phv thu(;)c
nay c6 th~ 6 nhung muc d9
nhau
m6i hinh thai kinh
xa h9i nhung
t6n t~i trong tAt ca cac giai do~n phat tri~Uo S\f
ti~n b9 cua loai nguoi chi c6 th~ giam b&t nhung phv thu(;)c qua
'
va hu(mg quyen
con ngum m9t each dliy du chu khong thS xoa bo no m()t each ho~m
tren da

qua trlnh lao d()ng san xufit,

tutuhfru
hfruv€v€tutuli~u
li~usan
sanxufit
xufitQua
Quatrinh
trinhphat
phattri~n
tri~ncua
cuaquan
quanh~h~lao
lao
d()ng
d()ngtrong
tronglich
lichsusudadachimg
chimg:minh
:minhd~c
d~cdi~m:
di~m:Trong
Trongquan
quanh~h~lao
lao
NLD
NLD
NSDLBo
NSDLBoSv
Svphv

phvthu(;)c
thu(;)c
nay
nayc6c6th~
th~66nhung
nhungmuc
mucd9
d9
nhau
nhau
m6i
m6ihinh
hinhthai
thaikinh
kinh
xa
xah9i
h9inhung
nhung t6n
t6nt~i
t~itrong
trongtAt
tAtcacacac
cacgiai
giaido~n
do~nphat
phattri~Uo
tri~UoS\f
S\f
ti~n

ti~nb9
b9cua
cualoai
loainguoi
nguoichi
chic6c6th~
th~giam
giamb&t
b&tnhung
nhungphv
phvthu(;)c
thu(;)cqua
qua
' '
vavahu(mg
hu(mgquyen
quyen
con
conngum
ngumm9t
m9teach
eachdliy
dliydu
duchu
chukhong
khongthS
thSxoa
xoabo
bononom()t
m()teach

eachho~m
ho~m
tren
trendada
qua
quatrlnh
trlnhlao
laod()ng
d()ngsan
sanxufit,
xufit,

9

99


d6ng nghia v6i vi~c NLD c6 di~u ki~n duy tr'i, 6n dinh cu()c s6ng
cua m1nh hay khong ... D6 la nhung vAn d~ rna cac nha nu6c phai
din c(r vao tuang quan lao d()ng tren thi tn.xang, xac djnh cho phu
hqp d~ bao v~ NLD trong nhfrng truang hgp d.n thi~t. Tuy nhien,
lqi nhu~n cua NSDLD cao hay th~p m()t phdn cung ph\1 thu()c
vao hi~u qua qua trinh lao d()ng cua NLD. Vi v~y, n~u xet m()t
each khai quat nhAt, cung c6 th~ cho r~ng vS lgi ich kinh t~, gifra
cac ben trong quan h~ lao d()ng Vll'a CO S\l mau thudn, Vl!'a CO S\f
th6ng nhAt, phv thu()c ldn nhau.

d6ng
d6ngnghia
nghiav6i

v6ivi~c
vi~cNLD
NLDc6c6di~u
di~uki~n
ki~nduy
duytr'i,
tr'i,6n
6ndinh
dinhcu()c
cu()cs6ng
s6ng
cua
cuam1nh
m1nhhay
haykhong
khong......D6
D6lalanhung
nhungvAn
vAnd~d~rna
rnacac
cacnha
nhanu6c
nu6cphai
phai
din
dinc(r
c(rvao
vaotuang
tuangquan
quanlao

laod()ng
d()ngtren
trenthi
thitn.xang,
tn.xang,xac
xacdjnh
djnhcho
chophu
phu
hqp
hqpd~d~bao
baov~v~NLD
NLDtrong
trongnhfrng
nhfrngtruang
truanghgp
hgpd.n
d.nthi~t.
thi~t.Tuy
Tuynhien,
nhien,
lqi
lqinhu~n
nhu~ncua
cuaNSDLD
NSDLDcao
caohay
hayth~p
th~pm()t
m()tphdn

phdncung
cungph\1
ph\1thu()c
thu()c
vao
vaohi~u
hi~uqua
quaqua
quatrinh
trinhlao
laod()ng
d()ngcua
cuaNLD.
NLD.Vi
Viv~y,
v~y,n~u
n~uxet
xetm()t
m()t
each
eachkhai
khaiquat
quatnhAt,
nhAt,cung
cungc6c6th~
th~cho
chor~ng
r~ngvSvSlgi
lgiich
ichkinh

kinht~,t~,gifra
gifra
bentrong
trongquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngVll'a
Vll'aCO
COS\l
S\lmau
mauthudn,
thudn,Vl!'a
Vl!'aCO
COS\f
S\f
cac
cacben
th6ng
th6ngnhAt,
nhAt,phv
phvthu()c
thu()cldn
ldnnhau.
nhau.

S\l ph\l thu()c cua NLD la phuang di~n din bim trong d~c di~m
nay. Tren th1,lc
d6 la d?c di~m quan trQng d~ phan bi~t quan h~
lao d()ng v6i cac quan h~ tuong d6ng khac. 0 g6c d¢ li lu~, n6 la
can cud~ xac djnh dbi tugng di~u chinh cua lu~t lao d()ng. Di~u d6

rAt c6 y nghia khi cac quan h~ xa h()i da phat tri~n muc d9 phong
phu, dan xen ldn nhau nen vi~c phan djnh tung nh6m cac quan h~
xa h9i rieng bi~t la vAn d~ khong phai luc nao cung d~ dang.

S\l
S\lph\l
ph\lthu()c
thu()ccua
cuaNLD
NLDlalaphuang
phuangdi~n
di~ndin
dinbim
bimtrong
trongd~c
d~cdi~m
di~m
nay.
nay.Tren
Trenth1,lc
th1,lc d6
d6lalad?c
d?cdi~m
di~mquan
quantrQng
trQngd~d~phan
phanbi~t
bi~tquan
quanh~h~
lao

laod()ng
d()ngv6i
v6icac
cacquan
quanh~h~tuong
tuongd6ng
d6ngkhac.
khac.00g6c
g6cd¢
d¢lililu~,
lu~,n6
n6lala
cud~xac
xacdjnh
djnhdbi
dbitugng
tugngdi~u
di~uchinh
chinhcua
cualu~t
lu~tlao
laod()ng.
d()ng.Di~u
Di~ud6
d6
can
cancud~
rAt
rAtc6c6yynghia
nghiakhi

khicac
cacquan
quanh~h~xaxah()i
h()idadaphat
phattri~n
tri~n muc
mucd9
d9phong
phong
phu,
phu,dan
danxen
xenldn
ldnnhau
nhaunen
nenvi~c
vi~cphan
phandjnh
djnhtung
tungnh6m
nh6mcac
cacquan
quanh~h~
xaxah9i
h9irieng
riengbi~t
bi~tlalavAn
vAnd~d~khong
khongphai
phailuc

lucnao
naocung
cungd~d~dang.
dang.

Ngoai ra, quan h~ lao d(>ng con la lo?i quan h~ chua d1,lllg d6ng
b¢ cac y~u tb kinh t~ va xa h¢i, N6 khong chi lii~n quan dSn vi~c lam,
giili quy~t vi~c lam, h~n ch~ thAt nghi~p, dam bao dm sbng NLD va
bao v~ moi truang lao d(>ng, bao v~ cac lao d¢ng y~u th~ tren thi
trubng ... rna con lien quan d~n ddu tu ngu6n nhan h,rc, thu nh~p,
thu hut ddu tu, tang truong va phat tri~n doanh nghi~p cfing nhu
toan b(> n~n kinh t~ xa h(>ioo. Tren CO' so d?c di~m nay, phap lu~t
phru c6 djnh huang di€u chinh phil hqp, giai quy~t dbng b¢ nhiing
vAn d~ kinh t~ va xa h9i d?t ra trong qua trlnh sir dvng lao d(>ng.

ra,quan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>ngcon
conlalalo?i
lo?iquan
quanh~h~chua
chuad1,lllg
d1,lllgd6ng
d6ng
Ngoai
Ngoaira,
y~utbtbkinh
kinht~t~vavaxaxah¢i,
h¢i,N6

N6khong
khongchi
chilii~n
lii~nquan
quandSn
dSnvi~c
vi~clam,
lam,
b¢
b¢cac
cacy~u
quy~tvi~c
vi~clam,
lam,h~n
h~nch~
ch~thAt
thAtnghi~p,
nghi~p,dam
dambao
baodm
dmsbng
sbngNLD
NLDvava
giili
giiliquy~t
moitruang
truanglao
laod(>ng,
d(>ng,bao
baov~v~cac

caclao
laod¢ng
d¢ngy~u
y~uth~
th~tren
trenthi
thi
bao
baov~v~moi
trubng
trubng......rna
rnacon
conlien
lienquan
quand~n
d~nddu
ddututungu6n
ngu6nnhan
nhanh,rc,
h,rc,thu
thunh~p,
nh~p,
thu
thuhut
hutddu
ddutu,
tu,tang
tangtruong
truongvavaphat
phattri~n

tri~ndoanh
doanhnghi~p
nghi~pcfing
cfingnhu
nhu
toan
toanb(>
b(>n~n
n~nkinh
kinht~t~xaxah(>ioo.
h(>ioo.Tren
TrenCO'
CO'so
sod?c
d?cdi~m
di~mnay,
nay,phap
phaplu~t
lu~t
phru
phruc6c6djnh
djnhhuang
huangdi€u
di€uchinh
chinhphil
philhqp,
hqp,giai
giaiquy~t
quy~tdbng
dbngb¢

b¢nhiing
nhiing
vAn
vAnd~d~kinh
kinht~t~vavaxaxah9i
h9id?t
d?traratrong
trongqua
quatrlnh
trlnhsirsirdvng
dvnglao
laod(>ng.
d(>ng.

1. 1.3. Cac hinh thuc tham gia lao d¢ng chu y~u trong xa h()i va
S\l di~u chinh cua phap lu~t

1.1.1.3.
1.3.Cac
Cachinh
hinhthuc
thuctham
thamgia
gialao
laod¢ng
d¢ngchu
chuy~u
y~utrong
trongxaxah()i
h()ivava

S\lS\ldi~u
di~uchinh
chinhcua
cuaphap
phaplu~t
lu~t

Ngay nay, con ngubi c6 nhiSu each thuc khac nhau d~ th1,lc
hi¢n chuc nang
d()ng. H9 c6 th~ t\l tb chuc lAy qua trinh lao

Ngay
Ngaynay,
nay,con
conngubi
ngubic6c6nhiSu
nhiSueach
eachthuc
thuckhac
khacnhau
nhaud~d~th1,lc
th1,lc
hi¢n
hi¢nchuc
chucnang
nang
d()ng.
d()ng.H9
H9c6c6th~
th~t\lt\ltbtbchuc

chuclAy
lAyqua
quatrinh
trinhlao
lao

te,

a

te,te,

aa


lao d()ng do, hQ cung phai thi~t l~p nhi~u m6i quan h~ v6i cac nha
cung d.p dich vv., nguoi co nhu cfiu gia cong, mua ban nguyen
sa.n
hQ dugc thvc hi~n cong
vi~c m()t each t\f do. C.ic quan h~ do khong chi phbi qua trlnh t6
chuc, qmin H,
gian va each thuc
hi~n cong vi~c cua hQ.
N6 cung khong phai la quan h~ lao d()ng, khong do lu~t lao d()ng

lao
laod()ng
d()ngdo,
do,hQ
hQcung

cungphai
phaithi~t
thi~tl~p
l~pnhi~u
nhi~um6i
m6iquan
quanh~h~v6i
v6icac
cacnha
nha
cung
cungd.p
d.pdich
dichvv.,
vv.,nguoi
nguoicoconhu
nhucfiu
cfiugia
giacong,
cong,mua
muaban
bannguyen
nguyen
sa.n
sa.n
hQ
hQdugc
dugcthvc
thvchi~n
hi~ncong

cong
vi~c
vi~cm()t
m()teach
eacht\ft\fdo.
do.C.ic
C.icquan
quanh~h~dodokhong
khongchi
chiphbi
phbiqua
quatrlnh
trlnht6t6
chuc,
chuc,qmin
qminH,H,
gian
gianvavaeach
eachthuc
thuc
hi~n
hi~ncong
congvi~c
vi~ccua
cuahQ.
hQ.
N6
N6cung
cungkhong
khongphai

phailalaquan
quanh~h~lao
laod()ng,
d()ng,khong
khongdo
dolu~t
lu~tlao
laod()ng
d()ng

Nhung NLD cung
each thuc hgp tac v6i nhau
ho~t d()ng ngh~ nghi~p, cung thoa thu~n vfrn d€ t6
theo mo hlnh hgp

Nhung
NhungNLD
NLDcung
cung
each
eachthuc
thuchgp
hgptac
tacv6i
v6inhau
nhau
ho~t
ho~td()ng
d()ngngh~
ngh~nghi~p,

nghi~p,cung
cungthoa
thoathu~n
thu~nvfrn
vfrnd€d€t6t6
theo
theomo
mohlnh
hlnhhgp
hgp

11

1111


l~nh cua NSDLD. D6 la S\1' ph\l thu<)c t~t y~u cua hQ trong quan h~
lao d<)ng. Vi v?y, khi tham gia quan h~ nay, NLD c6 th~ la cong
nhan trvc ti~p, cong nhan phvc V\} •.. hoi,ic Ht vien ch(rc cac lo~ (vien
chile hanh chfnh, phap H, thuong m?i, thl chfnh... ), c6 th~ duqc tham
gia y ki~n trong qwin H chuyen mon hoi,ic giup vi~c cho nguai
quan H nhung khong bao gia hQ
nguai dong vai tro quy~t djnh
cac v~n d~ t6 chile, qufm H, diSu h~mh. Vai tro d6 thu9c NSDLD
con NLD chi la nguai lam cong trong dan vj. D~ bu l?i, NSDLD
phai tni luong do hQ c6 nhu cfiu su dvng sue lao d<)ng cua NLD
cho cong vi~c cua mlnh. Mire ti~n luong do cac ben thoa thu~n, din
cu vao yeu du cong vi~c, kha nang NLD, di~u ki~n lam vi~c trong
don viva tuang quan cung-du lao d<)ng tren th! truang. Vl v~y rna
nhilng NLD nay dugc gQi la ngum Htm cong va quan h~ lao d<)ng

d6 dugc gQi la quan h~ lam cong- an luang. N~u can
vao hinh
thuc phat sinh quan h~ thi con
th~ gQi la quan h~ lao d<)ng hgp
d6ng; n~u din cu vao tuang
giua hai ben thl
th~ gQi d6 la
quan h~ chu-thg... Quan h~ lao d<)ng nay rnang mau s~c cua quan
h~ hang hmi-ti~n t~, dugc coi la quan h~ mua ban sue lao d<)ng tren
thi truang lao d()ng. N6 c6 th€ phat sinh giua bfrt ki NLD va
NSDLD nao tren ca sa quy~n tv do, nhu cfru va 1¢ ich cua cac ben.
Khi hai ben cua quan h~ lao d<)ng k~t hgp vm nhau se san xufit ra
to~m b9 san phfun trong xa h9i vi d6 Ut S\f k~t hgp giua tu li~u san
xufit, nang h,rc qmin lf va sire lao d9ng xa h()i. C6 th€ kh~ng djnh
day la quan h~ lao d9ng di,ic trung cua n€n kinh t~ thi truang, phat
tri~n cling v6i sv phat tri~n cua n~n kinh t~. D6 cling la nhung li
do d~ xac dinh d6i tuqng di~u chinh chu y€u cua lu~t lao d()ng
Vi~t Nam va lu~t lao d<)ng cua hfiu hth cac nu6c tren th€ gi6i

l~nh
l~nhcua
cuaNSDLD.
NSDLD.D6
D6lalaS\1'S\1'ph\l
ph\lthu<)c
thu<)ct~t
t~ty~u
y~ucua
cuahQ
hQtrong

trongquan
quanh~h~
lao
laod<)ng.
d<)ng.ViViv?y,
v?y,khi
khitham
thamgia
giaquan
quanh~h~nay,
nay,NLD
NLDc6c6th~
th~lalacong
cong
nhan
nhantrvc
trvcti~p,
ti~p,cong
congnhan
nhanphvc
phvcV\}
V\}
•..•..hoi,ic
hoi,icHtHtvien
viench(rc
ch(rccac
caclo~
lo~(vien
(vien
chfnh,phap

phapH,H,thuong
thuongm?i,
m?i,thl
thlchfnh
chfnh......),),c6c6th~
th~duqc
duqctham
tham
chile
chilehanh
hanhchfnh,
gia
giayyki~n
ki~ntrong
trongqwin
qwinHHchuyen
chuyenmon
monhoi,ic
hoi,icgiup
giupvi~c
vi~ccho
chonguai
nguai
quan
quanHHnhung
nhungkhong
khongbao
baogia
giahQ
hQ nguai

nguaidong
dongvai
vaitro
troquy~t
quy~tdjnh
djnh
cac
cacv~n
v~nd~d~t6t6chile,
chile,qufm
qufmH,H,diSu
diSuh~mh.
h~mh.Vai
Vaitro
trod6
d6thu9c
thu9cNSDLD
NSDLD
con
conNLD
NLDchi
chilalanguai
nguailam
lamcong
congtrong
trongdan
danvj.
vj.D~
D~bu
bul?i,

l?i,NSDLD
NSDLD
phai
phaitni
tniluong
luongdo
dohQ
hQc6c6nhu
nhucfiu
cfiususudvng
dvngsue
suelao
laod<)ng
d<)ngcua
cuaNLD
NLD
cho
chocong
congvi~c
vi~ccua
cuamlnh.
mlnh.Mire
Mireti~n
ti~nluong
luongdo
docac
cacben
benthoa
thoathu~n,
thu~n,din

din
cu
cuvao
vaoyeu
yeudu
ducong
congvi~c,
vi~c,kha
khanang
nangNLD,
NLD,di~u
di~uki~n
ki~nlam
lamvi~c
vi~ctrong
trong
don
donviva
vivatuang
tuangquan
quancung-du
cung-dulao
laod<)ng
d<)ngtren
trenth!
th!truang.
truang.Vl
Vlv~y
v~yrna
rna

NLDnay
naydugc
dugcgQi
gQilalangum
ngumHtm
Htmcong
congvavaquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ng
nhilng
nhilngNLD
d6d6dugc
dugcgQi
gQilalaquan
quanh~h~lam
lamcongcong-ananluang.
luang.N~u
N~ucan
can vao
vaohinh
hinh
thuc
thucphat
phatsinh
sinhquan
quanh~h~thi
thicon
con th~
th~gQi

gQilalaquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)nghgp
hgp
d6ng;
d6ng;n~u
n~udin
dincu
cuvao
vaotuang
tuang
giua
giuahai
haiben
benthl
thl th~
th~gQi
gQid6
d6lala
quan
quanh~h~chu-thg
chu-thg......Quan
Quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngnay
nayrnang
rnangmau
maus~c
s~ccua

cuaquan
quan
h~h~hang
hanghmi-ti~n
hmi-ti~nt~,t~,dugc
dugccoi
coilalaquan
quanh~h~mua
muaban
bansue
suelao
laod<)ng
d<)ngtren
tren
thi
thi truang
truang lao
laod()ng.
d()ng. N6
N6 c6c6th€
th€ phat
phat sinh
sinhgiua
giuabfrt
bfrtkiki NLD
NLD vava
NSDLD
NSDLDnao
naotren
trenca

casasaquy~n
quy~ntvtvdo,
do,nhu
nhucfru
cfruvava1¢
1¢ich
ichcua
cuacac
cacben.
ben.
Khi
Khihai
haiben
bencua
cuaquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngk~t
k~thgp
hgpvm
vmnhau
nhausesesan
sanxufit
xufitrara
to~m
to~mb9
b9san
sanphfun
phfuntrong
trongxaxah9i

h9ivivid6
d6UtUtS\fS\fk~t
k~thgp
hgpgiua
giuatutuli~u
li~usan
san
xufit,
xufit,nang
nangh,rc
h,rcqmin
qminlflfvavasire
sirelao
laod9ng
d9ngxaxah()i.
h()i.C6
C6th€
th€kh~ng
kh~ngdjnh
djnh
quanh~h~lao
laod9ng
d9ngdi,ic
di,ictrung
trungcua
cuan€n
n€nkinh
kinht~t~thi
thitruang,
truang,phat

phat
day
daylalaquan
tri~n
tri~ncling
clingv6i
v6isvsvphat
phattri~n
tri~ncua
cuan~n
n~nkinh
kinht~.t~.D6
D6cling
clinglalanhung
nhunglili
do
dod~d~xac
xacdinh
dinhd6i
d6ituqng
tuqngdi~u
di~uchinh
chinhchu
chuy€u
y€ucua
cualu~t
lu~tlao
laod()ng
d()ng
Vi~t

Vi~tNam
Namvavalu~t
lu~tlao
laod<)ng
d<)ngcua
cuahfiu
hfiuhth
hthcac
cacnu6c
nu6ctren
trenth€
th€gi6i
gi6i

Tuy nhien, n€u coi d~c di€m phv thu9c cua NLD va tu each
tham gia quan h~ CUa cac ben la nhfrng dfiu hi~u CO' bfm d~ x;k
d!nh quan h~
d()ng va d6i
di~u chinh
lao d<)ng

Tuy
Tuynhien,
nhien,n€u
n€ucoi
coid~c
d~cdi€m
di€mphv
phvthu9c
thu9ccua

cuaNLD
NLDvavatutueach
each
tham
thamgia
giaquan
quanh~h~CUa
CUacac
cacben
benlalanhfrng
nhfrngdfiu
dfiuhi~u
hi~uCO'
CO'bfm
bfmd~d~x;k
x;k
d!nh
d!nhquan
quanh~h~
d()ng
d()ngvavad6i
d6i
di~u
di~uchinh
chinh
lao
laod<)ng
d<)ng

'
cac CO' quan thUQC
may nha flU'OC - cac CO' quan cong quyen.
Tieu bi~u trong nh6m nay la quan h~ cua cac c6ng chuc nha nu6c.
K~hi
gia
vi~c
NLD duyrc tra
luong theo cong viec
l~nh cua c~p
quan lL Nghia
trong
d6 c6 vi~c su dvng lao d()ng, tra
luang va c6 SlJ phv thu()c cua NLD nhung tht,rc t~ l~i khong thu()c
thich
cong chuc khong pha,i la m()t nguai lam cong thulin tuy. HQ
la
d~i
b,rc
nuac, NSDLB cua hQ. Khi

nhan

' '
cac
cacCO'
CO'quan
quanthUQC
thUQC
may

maynha
nhaflU'OC
flU'OC- -cac
cacCO'CO'quan
quancong
congquyen.
quyen.
Tieu
Tieubi~u
bi~utrong
trongnh6m
nh6mnay
naylalaquan
quanh~h~cua
cuacac
cacc6ng
c6ngchuc
chucnha
nhanu6c.
nu6c.
K~hi
K~hi
gia
gia
vi~c
vi~c
NLD
NLDduyrc
duyrctra
tra

luong
luongtheo
theocong
congviec
viec
l~nh
l~nhcua
cuac~p
c~p
quan
quanlLlLNghia
Nghia trong
trong
d6d6c6
c6vi~c
vi~csu
sudvng
dvnglao
laod()ng,
d()ng,tra
tra
luang
luangva
vac6
c6SlJ
SlJphv
phvthu()c
thu()ccua
cuaNLD
NLDnhung

nhungtht,rc
tht,rct~t~l~i
l~ikhong
khongthu()c
thu()c
thich
thich
chuckhong
khongpha,i
pha,ilalam()t
m()tnguai
nguailam
lamcong
congthulin
thulintuy.
tuy.HQ
HQ
cong
congchuc
lala
d~i
d~i
b,rc
b,rc
nuac,
nuac,NSDLB
NSDLBcua
cuahQ.
hQ.Khi
Khi

nhan
nhan

3

33


cong ciing phai d~t len tren lgi ich cua ca nhan NLD (v£ d1;4.· trong
nhfrng ph~m vi nh~t djnh, hQ khong dugc t6 chuc ho~c tham gia
dlnh congm). Nhung quan h~ do khong thu(>c d6i tuqng di~u chinh
cua lu~t lao d(>ng, khong chi xet trong ph~m vi qubc gia rna con la
di~m chung cua lu~t lao d(>ng tren to~m th8 gi6i

cong
congciing
ciingphai
phaid~t
d~tlen
lentren
trenlgi
lgiich
ichcua
cuacacanhan
nhanNLD
NLD(v£
(v£d1;4.·
d1;4.·trong
trong

nhfrng
nhfrngph~m
ph~mvivinh~t
nh~tdjnh,
djnh,hQ
hQkhong
khongdugc
dugct6t6chuc
chucho~c
ho~ctham
thamgia
gia
congm).Nhung
Nhungquan
quanh~h~do
dokhong
khongthu(>c
thu(>cd6i
d6ituqng
tuqngdi~u
di~uchinh
chinh
dlnh
dlnhcongm).
cua
cualu~t
lu~tlao
laod(>ng,
d(>ng,khong
khongchi

chixet
xettrong
trongph~m
ph~mviviqubc
qubcgia
giarna
rnacon
conlala
di~m
di~mchung
chungcua
cualu~t
lu~tlao
laod(>ng
d(>ngtren
trento~m
to~mth8
th8gi6i
gi6i

1.1.4. Quan h~ lao d()ng - d6i tuqng di~u chinh cua lu?t lao
d(>ng Vi~t Nam

1.1.4.
1.1.4.Quan
Quanh~h~lao
laod()ng
d()ng- -d6i
d6ituqng
tuqngdi~u

di~uchinh
chinhcua
cualu?t
lu?tlao
lao
d(>ng
d(>ngVi~t
Vi~tNam
Nam

Vi~t Nam moo chuy~n sang djnh huang phat tri~n kinh tS thi
trubng vao cu6i nhung nam 80 cua th~ ki XX. Sau thai gian
khuy~n khich phat tri~n quan h~ lao d()ng hgp d6ng, BLLB duqc

Vi~t
Vi~tNam
Nammoo
moochuy~n
chuy~nsang
sangdjnh
djnhhuang
huangphat
phattri~n
tri~nkinh
kinhtStSthi
thi
trubng
trubng vao
vaocu6i
cu6i nhung

nhung nam
nam 80
80cua
cuath~
th~ kiki XX.
XX. Sau
Sau thai
thai gian
gian
khuy~n
khuy~nkhich
khichphat
phattri~n
tri~nquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()nghgp
hgpd6ng,
d6ng,BLLB
BLLBduqc
duqc

ban hanh nam 1994 dap ung duqc nhfrng doi hoi co ban cua vAn
d~ lao d()ng, su dvng va quan H lao d()ng trong CO" ch8 thi truong.
Tuy nhien, trong khoa
vi~c xac dinh ph~m vi d6i tugng di~u
chinh cua lu?t lao d(>ng con la v~n d~ chua th?t th6ng nhdt.< 2) N~u
can eli vao h~ th6ng phap lu?t thgc dinh thi Di~u 1 BLLB co quy
d!nh: "B9 hujt lao il(mg iiiJu chinh quan h? lao il()ng giua NLD
lam cong iin luang va NSDLD ...". T~t ca cac ch8 djnh cua lu~t lao

d()ng va cac van bim hi~n hanh lien quan d~n BLLB cling d8u t~p
trung quy dinh ch€: d9 tuy~n dvng lao d()ng, di~u ki~n lao d(>ng va
disu ki~n su dt.mg lao d9ng, quyen va nghia vv cua cac ben trong
quan h~ lao d(>ng lam cong an luang noi tren. Nhu v?y, lu~t lao
d(>ng Vi~t Nam cling th~ hi~n sv xac dinh d6i tuQllg di~u chinh
theo thong 1~ chung. Vl th~, d~c di~m ca ban co tfnh quy~t dinh d€
nh~ di~n d6i tugng di~u chinh cua lu?t lao d<)ng Vi~t Nam ciing
la tU each tham gia quan h~ CUa CaC chu the va S\1 phl,l thUQC cua
NLD trong quan h~ lao d<)ng. V~ m~t hinh thuc, cac quan h~ lao

ban
banhanh
hanhnam
nam1994
1994dap
dapung
ungduqc
duqcnhfrng
nhfrngdoi
doihoi
hoico
coban
bancua
cuavAn
vAn
d~d~lao
laod()ng,
d()ng,susudvng
dvngvavaquan
quanHHlao

laod()ng
d()ngtrong
trongCO"
CO"ch8
ch8thi
thitruong.
truong.
Tuy
Tuynhien,
nhien,trong
trongkhoa
khoa
vi~c
vi~cxac
xacdinh
dinhph~m
ph~mvivid6i
d6itugng
tugngdi~u
di~u
2
2
chinh
chinhcua
cualu?t
lu?tlao
laod(>ng
d(>ngcon
conlalav~n
v~nd~d~chua

chuath?t
th?tth6ng
th6ngnhdt.<
nhdt.<) )N~u
N~u
can
caneli
elivao
vaoh~h~th6ng
th6ngphap
phaplu?t
lu?tthgc
thgcdinh
dinhthi
thiDi~u
Di~u11BLLB
BLLBcocoquy
quy
d!nh:
d!nh:"B9
"B9hujt
hujtlao
laoil(mg
il(mgiiiJu
iiiJuchinh
chinhquan
quanh?h?lao
laoil()ng
il()nggiua
giuaNLD

NLD
lam
lamcong
congiin
iinluang
luangvavaNSDLD
NSDLD......
".".T~t
T~tcacacac
cacch8
ch8djnh
djnhcua
cualu~t
lu~tlao
lao
d()ng
d()ngvavacac
cacvan
vanbim
bimhi~n
hi~nhanh
hanhlien
lienquan
quand~n
d~nBLLB
BLLBcling
clingd8u
d8ut~p
t~p
trung

trungquy
quydinh
dinhch€:
ch€:d9
d9tuy~n
tuy~ndvng
dvnglao
laod()ng,
d()ng,di~u
di~uki~n
ki~nlao
laod(>ng
d(>ngvava
disu
disuki~n
ki~nsusudt.mg
dt.mglao
laod9ng,
d9ng,quyen
quyenvavanghia
nghiavv
vvcua
cuacac
cacben
bentrong
trong
quan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>nglam

lamcong
congananluang
luangnoi
noitren.
tren.Nhu
Nhuv?y,
v?y,lu~t
lu~tlao
lao
d(>ng
d(>ngVi~t
Vi~tNam
Namcling
clingth~
th~hi~n
hi~nsv
svxac
xacdinh
dinhd6i
d6ituQllg
tuQllgdi~u
di~uchinh
chinh
theo
theothong
thong1~1~chung.
chung.VlVlth~,
th~,d~c
d~cdi~m
di~mca

caban
bancocotfnh
tfnhquy~t
quy~tdinh
dinhd€d€
nh~
nh~di~n
di~nd6i
d6itugng
tugngdi~u
di~uchinh
chinhcua
cualu?t
lu?tlao
laod<)ng
d<)ngVi~t
Vi~tNam
Namciing
ciing
lalatUtUeach
eachtham
thamgia
giaquan
quanh~h~CUa
CUaCaC
CaCchu
chuthe
thevavaS\1S\1phl,l
phl,lthUQC
thUQCcua

cua
NLD
NLDtrong
trongquan
quanh~h~lao
laod<)ng.
d<)ng.V~
V~m~t
m~thinh
hinhthuc,
thuc,cac
cacquan
quanh~h~lao
lao

te Gioneva, QuyJn t~,r do lien kit va thuang

(l).Xem:
(l).Xem:Van
VanphOng
phOnglao
laod()ng
d()ngqu6c
qu6c Gioneva,
Gioneva,QuyJn
QuyJnt~,rt~,rdodolien
lienkit
kitvavathuang
thuang
tr)pth~.

th~.1983.
1983.
lu(mg
lu(mgtr)p
(2).Xem:
(2).Xem:D~i
D~ihQc
hQc
Nxb.
Nxb.

(l).Xem: Van phOng lao d()ng qu6c
lu(mg tr)p th~. 1983.
(2).Xem: D~i hQc
Nxb.

tete


d¢ng nay d~u phat sinh tren co sa HDLil
th~, d6i tuqng di~u
chinh cua lu~t
d¢ng bao g6m quan h~ lao d¢ng theo HDLD

d¢ng
d¢ngnay
nayd~u
d~uphat
phatsinh
sinhtren

trenco
cosasaHDLil
HDLil th~,
th~,d6i
d6ituqng
tuqngdi~u
di~u
chinh
chinhcua
cualu~t
lu~t
d¢ng
d¢ngbao
baog6m
g6mquan
quanh~h~lao
laod¢ng
d¢ngtheo
theoHDLD
HDLD

~ Ok ca quan, doanh nghi~p nha nu6c, cac
chuc xa h¢i-ngh~ nghi~p, cac hqp tac xa;

~ ~Ok
Okca
caquan,
quan,doanh
doanhnghi~p
nghi~pnha

nhanu6c,
nu6c,cac
cac chuc
chucchinh
chinhtri,
tri,t6t6
chuc
chucxaxah¢i-ngh~
h¢i-ngh~nghi~p,
nghi~p,cac
cachqp
hqptac
tacxa;
xa;

- Cac doanh
v6n ddu tu

chuc chinh tri,

t6

qu6c doanh, cac doanh nghiep c6

- -Cac
Cacdoanh
doanh
ddututu
v6n
v6nddu

qu6c
qu6cdoanh,
doanh,cac
cacdoanh
doanhnghiep
nghiepc6c6

phi chinh ph1,l ho~c

su dvng lao d()ng 6

- Cac

N am.

d¢ng
y~u
nu6c ngoai (bao g6m
nguai nu6c ngoai lam viec cho cac t6

Trong
ca quan h~ lao d()ng
phep

su

phi
phichinh
chinhph1,l

ph1,lho~c
ho~c
- -Cac
Cac

susudvng
dvnglao
laod()ng
d()ng66

NNam.
am.

Trong
Trong
d¢ng
d¢ng y~u
y~u nu6c
nu6cngoai
ngoai(bao
(baog6m
g6m
cacaquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ng
nguai
nguainu6c
nu6cngoai
ngoailam

lamviec
vieccho
chocac
cact6t6
phep
phepsusu


gia cong ... Thvc tS, nhung quan h~ nay khong phai la quan h~ lao
d(>ng, khong co y€u t6 su dvng lao d(>ng. Di~u d6 cling phu hgp
v6i d.c quy djnh khac trong h~ th6ng phap lu~t Vi~t Nam hi~n
nay: nhfrng quan h~ nay da dugc Lu~t hgp tac xa, lu~t dan S\f
di8u chinh. Quan h~ lao d(>ng cua cong chuc, vien chuc v6i Nha
nu6c cling khong n~m trong d6i tugng di~u chfnh cua lu?t lao
d(>ng do nhfrng d~c thu da phan tich a tren. Quan h~ nay da dugc
quy dinh trong lu~t hanh chinh (Phap l~nh v~ can b(>, cong chuc).
Di~u d6 cling phil hgp v6i quy dinh t~i cac Di~u 56 va Di~u 63
Hi~n phap nam 1992. C.ic di~u lu~t nay da co s\f phan bi~t mang
tinh chu d~o v~ d6i tw:;mg lao d(>ng la vien chuc nha nuac va
nhfrng nguai lam cong an luang. Sg phan djnh nay trong h~
th6ng phap lu~t Vi~t N am thS hi~n yeu cAu khach quan cua S\f
phu hgp giua lo~i quy ph~m phap lu?t oi~u chinh va tinh chAt cua
quan h~ xa h9i dugc di~u

gia
giacong
cong......Thvc
ThvctS,
tS,nhung
nhungquan

quanh~h~nay
naykhong
khongphai
phailalaquan
quanh~h~lao
lao
d(>ng,
d(>ng,khong
khongcocoy€u
y€ut6t6susudvng
dvnglao
laod(>ng.
d(>ng.Di~u
Di~ud6
d6cling
clingphu
phuhgp
hgp
v6i
v6id.c
d.cquy
quydjnh
djnhkhac
khactrong
trongh~h~th6ng
th6ngphap
phaplu~t
lu~tVi~t
Vi~tNam
Namhi~n

hi~n
nay:
nay: nhfrng
nhfrngquan
quanh~h~nay
naydadadugc
dugcLu~t
Lu~thgp
hgptac
tacxa,
xa,lu~t
lu~tdan
danS\fS\f
di8u
di8uchinh.
chinh.Quan
Quanh~h~lao
laod(>ng
d(>ngcua
cuacong
congchuc,
chuc,vien
vienchuc
chucv6i
v6iNha
Nha
nu6c
nu6ccling
clingkhong
khongn~m

n~mtrong
trongd6i
d6itugng
tugngdi~u
di~uchfnh
chfnhcua
cualu?t
lu?tlao
lao
d(>ng
d(>ngdo
donhfrng
nhfrngd~c
d~cthu
thudadaphan
phantich
tichaatren.
tren.Quan
Quanh~h~nay
naydadadugc
dugc
quy
quydinh
dinhtrong
tronglu~t
lu~thanh
hanhchinh
chinh(Phap
(Phapl~nh
l~nhv~v~can

canb(>,
b(>,cong
congchuc).
chuc).
Di~u
Di~ud6
d6cling
clingphil
philhgp
hgpv6i
v6iquy
quydinh
dinht~i
t~icac
cacDi~u
Di~u56
56vavaDi~u
Di~u63
63
Hi~n
Hi~nphap
phapnam
nam1992.
1992.C.ic
C.icdi~u
di~ulu~t
lu~tnay
naydadacocos\fs\fphan
phanbi~t
bi~tmang

mang
chud~o
d~ov~v~d6i
d6itw:;mg
tw:;mglao
laod(>ng
d(>nglalavien
vienchuc
chucnha
nhanuac
nuacvava
tinh
tinhchu
nhfrng
nhfrng nguai
nguai lam
lam cong
cong anan luang.
luang. Sg
Sg phan
phan djnh
djnh nay
naytrong
trong h~h~
th6ng
th6ngphap
phaplu~t
lu~tVi~t
Vi~tNNam
amthS

thShi~n
hi~nyeu
yeucAu
cAukhach
khachquan
quancua
cuaS\fS\f
phu
phuhgp
hgpgiua
giualo~i
lo~iquy
quyph~m
ph~mphap
phaplu?t
lu?toi~u
oi~uchinh
chinhvavatinh
tinhchAt
chAtcua
cua
quan
quanh~h~xaxah9i
h9idugc
dugcdi~u
di~u

Tuy nhien, tren th\fc c6 nhfrng quan h~ thue muon thvc hi~n
cong vi~c nhung khong d~ d~ k8t lu~n ngay r~ng a d6 c6 sv su
dvng sue lao d9ng nhu quan h~ lao d(>ng hay do chi la quan h~

djch Vl,l theo hlnh thuc thue khoan dan Sl,f. D~c bi~t, khi cac ben
thi~t l~p quan h~ ng~n h~n theo vv vi~c, chi thoa thu~n v8 cong
vi~c va ti~n cong. NLD dugc tra cong theo hlnh thuc cong nh~t
ho~c cong khoan theo san phiim thvc t~. H9 cling phai tuan theo
nhung yeu cAu nao do nhung cong vi~c thu(>c lo~i dan gian, y~u t6
t6 chuc, quan H lao d(>ng khong ro rang ... Nhfrng quan h~ nhu v~y
r~t kh6 phan bi~t nen n~u c6 tranh chftp, cac ben phai tv ch(rng
minh quan h~ cua hQ c6 d~u hi~u cua quan h~ lao d(>ng hay khong.
N~u khong chung minh dugc c6 sv quan li cua m(>t ben va co SIJ
phvc tung cua ben kia trong qua trlnh lam vi~c thl quy~n va nghia
Vl,l CUa m8i ben Se OU'Q'C giai quy~t theo cac
dinh CUa lu~t dan
each

Tuy
Tuynhien,
nhien,tren
trenth\fc
th\fc c6c6nhfrng
nhfrngquan
quanh~h~thue
thuemuon
muonthvc
thvchi~n
hi~n
cong
congvi~c
vi~cnhung
nhungkhong
khongd~d~d~d~k8t

k8tlu~n
lu~nngay
ngayr~ng
r~ngaad6
d6c6c6svsvsusu
dvng
dvngsue
suelao
laod9ng
d9ngnhu
nhuquan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>nghay
haydodochi
chilalaquan
quanh~h~
djch
djchVl,l
Vl,ltheo
theohlnh
hlnhthuc
thucthue
thuekhoan
khoandan
danSl,f.
Sl,f.D~c
D~cbi~t,
bi~t,khi
khicac

cacben
ben
thi~t
thi~tl~p
l~pquan
quanh~h~ng~n
ng~nh~n
h~ntheo
theovv
vvvi~c,
vi~c,chi
chithoa
thoathu~n
thu~nv8v8cong
cong
vi~c
vi~cvavati~n
ti~ncong.
cong.NLD
NLDdugc
dugctra
tracong
congtheo
theohlnh
hlnhthuc
thuccong
congnh~t
nh~t
ho~c
ho~ccong

congkhoan
khoantheo
theosan
sanphiim
phiimthvc
thvct~.t~.H9
H9cling
clingphai
phaituan
tuantheo
theo
nhung
nhungyeu
yeucAu
cAunao
naodo
donhung
nhungcong
congvi~c
vi~cthu(>c
thu(>clo~i
lo~idan
dangian,
gian,y~u
y~ut6t6
chuc,quan
quanHHlao
laod(>ng
d(>ngkhong
khongrororang

rang......Nhfrng
Nhfrngquan
quanh~h~nhu
nhuv~y
v~y
t6t6chuc,
r~t
r~tkh6
kh6phan
phanbi~t
bi~tnen
nenn~u
n~uc6c6tranh
tranhchftp,
chftp,cac
cacben
benphai
phaitvtvch(rng
ch(rng
minh
minhquan
quanh~h~cua
cuahQ
hQc6c6d~u
d~uhi~u
hi~ucua
cuaquan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>nghay

haykhong.
khong.
N~u
N~ukhong
khongchung
chungminh
minhdugc
dugcc6c6svsvquan
quanlilicua
cuam(>t
m(>tben
benvavacocoSIJSIJ
phvc
phvctung
tungcua
cuaben
benkia
kiatrong
trongqua
quatrlnh
trlnhlam
lamvi~c
vi~cthl
thlquy~n
quy~nva
vanghia
nghia
Vl,l
Vl,lCUa
CUam8i

m8iben
benSeSeOU'Q'C
OU'Q'Cgiai
giaiquy~t
quy~ttheo
theocac
cac
dinh
dinhCUa
CUalu~t
lu~tdan
dan
each
each

'-AUUHo

'-AUUHo
'-AUUHo


quan

h~

quan
quanh~h~

nha nu6c

luang co th€ chua

thay

l

nha
nhanu6c
nu6c

d6i; song, quan h~ lao d(>ng cua hQ da
thi?mh

luang
luangcocoth€
th€chua
chua
d6i;
d6i;song,
song,quan
quanh~h~lao
laod(>ng
d(>ngcua
cuahQhQdada
thay
thay
thi?mh
thi?mh

ll

quan h~ lao d<)ng. Nhi~u khi sue m1;1nh t~p th~ con giup NLD th~ng
lqi trong nhung cu<)c dfiu tranh gHmh quy~n lqi cao han so v6i quy
dinh cua phap lu~t rna n~u m<)t ca nhan NLD se khong th~ d1;1t
dugc. NSDLD vl chi~m vi tri th~ m~nh trong quan h~ lao d<)ng nen
di~u hanh, phan
doi khi c6 xu huang l~;tm quy~n trong qm\n
ph6i... di ngugc l~;ti vai mong mu6n chung cua NLD. Bai v~y,
NLD thuang lien k~t l~;ti vai nhau, t~;to ra sue m~;tnh t~p thS d~ h~;tn
ch~ xu huang l~;tm quy~n cua NSDLD d6ng thai bao v~ quy~n lgi
cho mlnh. Sv lien ket nay d.in dugc hinh th~mh du6i d~;tng c6 t6
chuc d~ ho~;tt d<)ng c6 hi~u qua han trong quan h~ v6'i NSDLD. Do
d6, trong quan h~ lao d<)ng thuang c6 sv xufit hi~n cua chu th~ thu
ba d6 la t~p th~ lao d9ng ho?c d~;ti di~n t~p th€ lao d<)ng va quan h~
giua t~p th~ lao d()ng ho~c d~;ti di~n t~p th~ lao d()ng
NSDLD
dugc gQi la quan h~ lao d<)ng t~p thS.

quan
quanh~h~lao
laod<)ng.
d<)ng.Nhi~u
Nhi~ukhi
khisue
suem1;1nh
m1;1nht~p
t~pth~
th~con
congiup

giupNLD
NLDth~ng
th~ng
lqi
lqitrong
trongnhung
nhungcu<)c
cu<)cdfiu
dfiutranh
tranhgHmh
gHmhquy~n
quy~nlqi
lqicao
caohan
hansosov6i
v6iquy
quy
dinh
dinhcua
cuaphap
phaplu~t
lu~trna
rnan~u
n~um<)t
m<)tcacanhan
nhanNLD
NLDsesekhong
khongth~
th~d1;1t
d1;1t

dugc.
dugc.NSDLD
NSDLDvlvlchi~m
chi~mvivitritrith~
th~m~nh
m~nhtrong
trongquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngnen
nen
khic6
c6xu
xuhuang
huangl~;tm
l~;tmquy~n
quy~ntrong
trongqm\n
qm\n di~u
di~uhanh,
hanh,phan
phan
doi
doikhi
ph6i...
ph6i... didingugc
ngugcl~;ti
l~;tivai
vaimong
mongmu6n

mu6nchung
chungcua
cuaNLD.
NLD.Bai
Baiv~y,
v~y,
NLD
NLDthuang
thuanglien
lienk~t
k~tl~;ti
l~;tivai
vainhau,
nhau,t~;to
t~;torarasue
suem~;tnh
m~;tnht~p
t~pthS
thSd~d~h~;tn
h~;tn
ch~
ch~xu
xuhuang
huangl~;tm
l~;tmquy~n
quy~ncua
cuaNSDLD
NSDLDd6ng
d6ngthai
thaibao

baov~v~quy~n
quy~nlgi
lgi
cho
chomlnh.
mlnh.Sv
Svlien
lienket
ketnay
nayd.in
d.indugc
dugchinh
hinhth~mh
th~mhdu6i
du6id~;tng
d~;tngc6c6t6t6
chuc
chucd~d~ho~;tt
ho~;ttd<)ng
d<)ngc6
c6hi~u
hi~uqua
quahan
hantrong
trongquan
quanh~h~v6'i
v6'iNSDLD.
NSDLD.Do
Do
d6,

d6,trong
trongquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngthuang
thuangc6c6sv
svxufit
xufithi~n
hi~ncua
cuachu
chuth~
th~thu
thu
ba
bad6
d6lalat~p
t~pth~
th~lao
laod9ng
d9ngho?c
ho?cd~;ti
d~;tidi~n
di~nt~p
t~pth€
th€lao
laod<)ng
d<)ngvavaquan
quanh~h~
giua
giuat~p

t~pth~
th~lao
laod()ng
d()ngho~c
ho~cd~;ti
d~;tidi~n
di~nt~p
t~pth~
th~lao
laod()ng
d()ng
NSDLD
NSDLD
gQilalaquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngt~p
t~pthS.
thS.
dugc
dugcgQi

Do d6, quan
lao d<)ng t~p th~
hi~u la quan h~ giUa t?.p
th~ lao d<)ng (ho?c d!;!i di~n t?.p thS lao d()ng) va NSDLD ho?c d!;!i
di~n NSDLD v~ ca.c v~n dS phat sinh trong quan h~ lao d()ng.

Do
Dod6,

d6,quan
quan lao
laod<)ng
d<)ngt~p
t~pth~
th~
hi~u
hi~ulalaquan
quanh~h~giUa
giUat?.p
t?.p
th~
th~lao
laod<)ng
d<)ng(ho?c
(ho?cd!;!i
d!;!idi~n
di~nt?.p
t?.pthS
thSlao
laod()ng)
d()ng)va
vaNSDLD
NSDLDho?c
ho?cd!;!i
d!;!i
di~n
di~nNSDLD
NSDLDv~v~ca.c
ca.cv~n

v~ndSdSphat
phatsinh
sinhtrong
trongquan
quanh~h~lao
laod()ng.
d()ng.

Nhu v~y, cac bentham gia quan h~ lao d()ng t?.p th~ bao g6m
m9t ben la t~p thS lao d9ng va m()t ben la NSDLD. T~p th~ lao d()ng
la t?.p hgp c6 t6 chuc cua NLD cung lam vi~c trong m9t ph~;tm vi nh~t
dinh. T~p th~ lao d()ng la khai ni~m rna, dugc xac djnh nhung
ph~;tm vi nhfit dinh nhu b9 ph~ doanh nghi~p, doanh nghi~p, nganh...
T~p th€ lao d9ng ra dm khong cdn c6 sv cho phep hay xac nh~n
cua cong quy€n ho~c S\1' cho phep cua NSDLD. NLD ding khong
phai ti~n hanh cac thu tvc, 1~ nghi chfnh thuc d§ th~mh l?p t~p th~
lao d()ng cua mlnh. Trong quan h~ v6'i NSDLD, t?p th~ lao d()ng
chu y~u thvc hi~n quySn va nghia vv thong qua ngm)i d~;ti di~n.

Nhu
Nhuv~y,
v~y,cac
cacbentham
benthamgia
giaquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngt?.p
t?.pth~
th~bao

baog6m
g6m
m9t
m9tben
benlalat~p
t~pthS
thSlao
laod9ng
d9ngvavam()t
m()tben
benlalaNSDLD.
NSDLD.T~p
T~pth~
th~lao
laod()ng
d()ng
lalat?.pt?.phgp
hgpc6c6t6t6chuc
chuccua
cuaNLD
NLDcung
cunglam
lamvi~c
vi~ctrong
trongm9t
m9tph~;tm
ph~;tmvivinh~t
nh~t
dinh.
dinh.T~p

T~pth~
th~lao
laod()ng
d()nglalakhai
khaini~m
ni~mrna,
rna,dugc
dugcxac
xacdjnh
djnh nhung
nhung
ph~;tm
ph~;tmvivinhfit
nhfitdinh
dinhnhu
nhub9
b9ph~
ph~doanh
doanhnghi~p,
nghi~p,doanh
doanhnghi~p,
nghi~p,nganh
nganh
......
T~p
T~pth€
th€lao
laod9ng
d9ngraradm
dmkhong

khongcdn
cdnc6c6sv
svcho
chophep
phephay
hayxac
xacnh~n
nh~n
cua
cuacong
congquy€n
quy€nho~c
ho~cS\1'
S\1'cho
chophep
phepcua
cuaNSDLD.
NSDLD.NLD
NLDding
dingkhong
khong
ti~nhanh
hanhcac
cacthu
thutvc,
tvc,1~1~nghi
nghichfnh
chfnhthuc
thucd§d§th~mh
th~mhl?p

l?pt~p
t~pth~
th~
phai
phaiti~n
lao
laod()ng
d()ngcua
cuamlnh.
mlnh.Trong
Trongquan
quanh~h~v6'i
v6'iNSDLD,
NSDLD,t?p
t?pth~
th~lao
laod()ng
d()ng
y~uthvc
thvchi~n
hi~nquySn
quySnvavanghia
nghiavv
vvthong
thongqua
quangm)i
ngm)id~;ti
d~;tidi~n.
di~n.
chu

chuy~u

a

d

Vi~t Nam va nhi~u nu6c khac, Nha nu6c thua nh~n

d9ng.

t6 chuc

aa

ddVi~t
Vi~tNam
Namvavanhi~u
nhi~unu6c
nu6ckhac,
khac,Nha
Nhanu6c
nu6cthua
thuanh~n
nh~nt6t6chuc
chuc
d9ng.
d9ng.


do an

de

gia quan h~

NSDLB hfru quan dS giai quy~t cac v~n

di~n

dodoanan
dede

gia
giaquan
quanh~h~

NSDLB
NSDLBhfru
hfruquan
quandSdSgiai
giaiquy~t
quy~tcac
cacv~n
v~n

di~n
di~n

lao dl)ng. Thong thuong, cong dol!m tham gia
l~p quy~n,
cua t~p th~ lao d9ng

nguyen t~c
trong
m6i quan h~ giua d.c ben, tham gia v6i NSDLB trong vi~c dam
cho cac

chinh
chinhthuc,
thuc,cong
congdoan
doankhong
khongchi
chid~i
d~idi~n
di~ncho
chocac
cac

nhiffig NLH ·''"'"''""'

nhiffig
nhiffigNLH
NLH·''"'"''""'
·''"'"''""'

chinh thuc, cong doan khong chi

d~i di~n

lao
laodl)ng.

dl)ng.Thong
Thongthuong,
thuong,cong
congdol!m
dol!mtham
thamgia
gia
l~p
l~pquy~n,
quy~n,
cua
cuat~p
t~pth~
th~lao
laod9ng
d9ng nguyen
nguyent~c
t~c
trong
trong
m6i
m6iquan
quanh~h~giua
giuad.c
d.cben,
ben,tham
thamgia
giav6i
v6iNSDLB
NSDLBtrong

trongvi~c
vi~cdam
dam


th~ thuang luqng, thoa thu~n v6i NSDLD bao gia cling la quy~n
va nghia V\1 CUa t~p th~ lao d()ng.

th~
th~thuang
thuangluqng,
luqng,thoa
thoathu~n
thu~nv6i
v6iNSDLD
NSDLDbao
baogia
giacling
clinglalaquy~n
quy~n
vavanghia
nghiaV\1
V\1CUa
CUat~p
t~pth~
th~lao
laod()ng.
d()ng.

2. Cac quan h~ lien quan d~n quan h~ lao di}ng

2.2.Cac
Cacquan
quanh~h~lien
lienquan
quand~n
d~nquan
quanh~
h~lao
laodi}ng
di}ng

Ho~t d9ng lao d9ng bao trum len mQi linh V\J'C trong dai s6ng

Ho~t
Ho~td9ng
d9nglao
laod9ng
d9ngbao
baotrum
trumlen
lenmQi
mQilinh
linhV\J'C
V\J'Ctrong
trongdai
dais6ng
s6ng

con ngm';i va quan h~ lao d():ng chi la m9t trong cac quan h~ ca ban

hinh th~mh nen til' do. Vi vf!y, ngoai d6i tuqng diSu chinh chu y~u
noi tren, lu~t lao d9ng con di~u chinh m!)t s6 quan h~ xa h9i lien
quan tf\!c ti~p d~n quan h~ lao d!)ng. Do la nhfrng quan h~ phat
sinh tu quan h~ lao d!)ng, gim li~n v6i vi~c sir dvng lao d()ng ho~c
c6 anh hu6ng tf\!C ti~p d~n cac quan h~ lao d()ng. Theo phap luf!t
hi~n hanh, nhfrng quan h~ lien quan tf\!c tiSp d~n quan h~ lao d9ng
h1~t lao d()ng bao gbm:
thu()c d6i tm;mg diSu chinh

con
conngm';i
ngm';ivavaquan
quanh~h~lao
laod():ng
d():ngchi
chilalam9t
m9ttrong
trongcac
cacquan
quanh~h~ca
caban
ban
hinh
hinhth~mh
th~mhnen
nentil'til'do.
do.Vi
Vivf!y,
vf!y,ngoai
ngoaid6i

d6ituqng
tuqngdiSu
diSuchinh
chinhchu
chuy~u
y~u
noi
noitren,
tren,lu~t
lu~tlao
laod9ng
d9ngcon
condi~u
di~uchinh
chinhm!)t
m!)ts6s6quan
quanh~h~xa
xah9i
h9ilien
lien
quan
quantf\!c
tf\!cti~p
ti~pd~n
d~nquan
quanh~h~lao
laod!)ng.
d!)ng. Do
Dolalanhfrng
nhfrngquan

quanh~h~phat
phat
quanh~h~lao
laod!)ng,
d!)ng,gim
gimli~n
li~nv6i
v6ivi~c
vi~csirsirdvng
dvnglao
laod()ng
d()ngho~c
ho~c
sinh
sinhtutuquan
c6c6anh
anhhu6ng
hu6ngtf\!C
tf\!Cti~p
ti~pd~n
d~ncac
cacquan
quanh~h~lao
laod()ng.
d()ng.Theo
Theophap
phapluf!t
luf!t
hi~n
hi~nhanh,

hanh,nhfrng
nhfrngquan
quanh~h~lien
lienquan
quantf\!c
tf\!ctiSp
tiSpd~n
d~nquan
quanh~h~lao
laod9ng
d9ng
tm;mgdiSu
diSuchinh
chinh
h1~t
h1~tlao
laod()ng
d()ngbao
baogbm:
gbm:
thu()c
thu()cd6i
d6itm;mg

2I Quan h? vi?c
h~ Vi~C

lam

2I

2IQuan
Quanh?h?vi?c
vi?c
quan

h~

xa hQi hlnh thanh trong linh V\J'C
giai
dam
xa
D€ th\fc hi~n
mvc dich nay, Nha m.:r6'c v6i tu each la nguai quan H, dinh huang
thi truong lao d()ng, phai dS ra va thiJc hi~n chu truong, chfnh sach
dung d~n v€ vi~c lam; cac thi~t chS h6 trq cho thi truang lao d()ng
nhu dich VI) Vl~C lam dUQ'C hinh th~mh; cac C(J quan, t6 ChUC, doanh
nghi~p, ca nhan su dvng lao d()ng phiti duqc khuy~n khich va n6
hrc giai quy~t, dam bao vi~c lam cho NLD, NLD phai co quy€n tv
do vi~c lam ... DiSu d6 hinh thanh nen nhi€u m6i quan h~ rna chAt
luqng CUa no anh huong tf\lC ti~p d~n S\f hinh th~mh, tfnh b€n
vung .. cua quan h~ lao d9ng, t~o di~u ki~n cho quan h~ lao d()ng
hinh thfmh va dan xen v6i quan h~ lao d()ng nen duqc lu~t lao
d()ng di€u chinh dbng b9. Cac quan h~ chu y€u hlnh thanh trong
linh V\fC vi~c lam gbm:
0

- Quan h~ giua Nha nu6c, thong qua h~ thfmg cac

CO'

quan

h~
h~Vi~C
Vi~Clam
lam

quan
quanh~h~xa
xahQi
hQihlnh
hlnhthanh
thanhtrong
tronglinh
linhV\J'C
V\J'C
giai
giai
dam
dam
xa
xa
D€
D€th\fc
th\fchi~n
hi~n
mvc
mvcdich
dichnay,
nay,Nha

Nham.:r6'c
m.:r6'cv6i
v6itutueach
eachlalanguai
nguaiquan
quanH,H,dinh
dinhhuang
huang
thi
thitruong
truonglao
laod()ng,
d()ng,phai
phaidSdSraravavathiJc
thiJchi~n
hi~nchu
chutruong,
truong,chfnh
chfnhsach
sach
dung
dungd~n
d~nv€v€vi~c
vi~clam;
lam;cac
cacthi~t
thi~tchS
chSh6
h6trq
trqcho

chothi
thitruang
truanglao
laod()ng
d()ng
nhu
nhudich
dichVI)
VI)Vl~C
Vl~Clam
lamdUQ'C
dUQ'Chinh
hinhth~mh;
th~mh;cac
cacC(J
C(Jquan,
quan,t6t6ChUC,
ChUC,doanh
doanh
nghi~p,
nghi~p,cacanhan
nhansusudvng
dvnglao
laod()ng
d()ngphiti
phitiduqc
duqckhuy~n
khuy~nkhich
khichvavan6
n6

hrc
hrcgiai
giaiquy~t,
quy~t,dam
dambao
baovi~c
vi~clam
lamcho
choNLD,
NLD,NLD
NLDphai
phaicocoquy€n
quy€ntvtv
do
dovi~c
vi~clam
lam......DiSu
DiSud6
d6hinh
hinhthanh
thanhnen
nennhi€u
nhi€um6i
m6iquan
quanh~h~rna
rnachAt
chAt
luqng
luqngCUa
CUano

noanh
anhhuong
huongtf\lC
tf\lCti~p
ti~pd~n
d~nS\fS\fhinh
hinhth~mh,
th~mh, tfnh
tfnhb€n
b€n
cuaquan
quanh~h~lao
laod9ng,
d9ng,t~o
t~odi~u
di~uki~n
ki~ncho
choquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ng
vung
vung.. .. cua
hinh
hinhthfmh
thfmhvavadan
danxen
xenv6i
v6iquan
quanh~h~lao

laod()ng
d()ngnen
nenduqc
duqclu~t
lu~tlao
lao
d()ng
d()ngdi€u
di€uchinh
chinhdbng
dbngb9.
b9.Cac
Cacquan
quanh~h~chu
chuy€u
y€uhlnh
hlnhthanh
thanhtrong
trong
linh
linhV\fC
V\fCvi~c
vi~clam
lamgbm:
gbm:
0

0

- -Quan

Quanh~h~giua
giuaNha
Nhanu6c,
nu6c,thong
thongqua
quah~h~thfmg
thfmgcac
cacCO'
CO'quan
quan


nu6c
chile trong

cua
trong

JJ:\.Jln~UJ",

cong dan,

t6

nu6c
nu6cJJ:\.Jln~UJ",
JJ:\.Jln~UJ",
chile
chiletrong
trong

cong
congdan,
dan,t6t6

nu6c, thS hi~n quan h~ giua cac CO' quan
nu6c vm nhau
thJ,rc hi~n
nang cua minh. Tuy nhien, khong chi nhu

cua
cua
nu6c,
nu6c,thS
thShi~n
hi~nquan
quanh~h~giua
giuacac
cacCO'
CO'quan
quan
nu6c
nu6cvm
vmnhau
nhau
trong
trongvi~c
vi~cthJ,rc
thJ,rchi~n
hi~n

nang
nangcua
cuaminh.
minh.Tuy
Tuynhien,
nhien,khong
khongchi
chinhu
nhu

l

ll

vi~c


2.2. Quan h~ hrc nghJ

2.2.
2.2.Quan
Quanh~h~hrc
hrcnghJ
nghJ

Sv phat tri~n cua khoa hQC, ki thu~t va S\f qmh tranh gifra

Sv
Svphat
phattri~n

tri~ncua
cuakhoa
khoahQC,
hQC, kikithu~t
thu~tvavaS\fS\fqmh
qmhtranh
tranhgifra
gifra

nhung NSDLD trong san xufit, giua nhfrng NLD tren thi trubng da
dAy vfin d~ hQc ngh€ len tdm quan tn;mg m6i. Nh~n thuc duqc di~u
d6, nhi~u quan h~ trong linh vvc hQc ngh~ dugc thi8t l~p. D6 la
nhfrng quan h~ xa hQi hinh thanh gifra nguffi hQC ngh~ va ca.C CO' SO
dtrubng. Cung gi6ng nhu quan h~ vi~c lam, quan h~ hQc ngh~ thuang
duqc thvc hi~n tru&c ho~c dan xen v6i quan M lao d<)ng, dap irng
nhu cdu cua quan h~ lao d<)ng. Tuy nhien, n6 cung c6 the h'inh th~mh
d<)c l~p v6i quan h~ lao d¢ng. Di~u cAn chu trQng la khong gi6ng
nhu nhfrng hlnh
hQc t~p khac, h9c ngh~ la hlnh thuc hQc thong
huang
d~
h9c d
NSDLDtrong
trongsan
sanxufit,
xufit,giua
giuanhfrng
nhfrngNLD

NLDtren
trenthi
thitrubng
trubngdada
nhung
nhungNSDLD
dAy
dAyvfin
vfind~d~hQc
hQcngh€
ngh€len
lentdm
tdmquan
quantn;mg
tn;mgm6i.
m6i.Nh~n
Nh~nthuc
thucduqc
duqcdi~u
di~u
d6,
d6,nhi~u
nhi~uquan
quanh~h~trong
tronglinh
linhvvc
vvchQc
hQcngh~
ngh~dugc
dugcthi8t

thi8tl~p.
l~p.D6
D6lala
nhfrng
nhfrngquan
quanh~h~xaxahQi
hQihinh
hinhthanh
thanhgifra
gifranguffi
nguffihQC
hQCngh~
ngh~va
vaca.C
ca.CCO'
CO'SO
SO
ddngh~v6i
v6irn1,1c
rn1,1cdfch
dfchhQc
hQcnghS
nghSd~d~lam
lamvi~c
vi~ctheo
theoyeu
yeucdu
cducua

cuathi
thi
nhuquan
quanh~h~vi~c
vi~clam,
lam,quan
quanh~h~hQc
hQcngh~
ngh~thuang
thuang
trubng.
trubng.Cung
Cunggi6ng
gi6ngnhu
duqc
duqcthvc
thvchi~n
hi~ntru&c
tru&cho~c
ho~cdan
danxen
xenv6i
v6iquan
quanM
Mlao
laod<)ng,
d<)ng,dap
dapirng
irng
nhu

nhucdu
cducua
cuaquan
quanh~h~lao
laod<)ng.
d<)ng.Tuy
Tuynhien,
nhien,n6
n6cung
cungc6c6the
theh'inh
h'inhth~mh
th~mh
d<)c
d<)cl~p
l~pv6i
v6iquan
quanh~h~lao
laod¢ng.
d¢ng.Di~u
Di~ucAn
cAnchu
chutrQng
trQnglalakhong
khonggi6ng
gi6ng
nhu
nhunhfrng
nhfrnghlnh
hlnh

hQc
hQct~p
t~pkhac,
khac,h9c
h9cngh~
ngh~lalahlnh
hlnhthuc
thuchQc
hQcthong
thong
huang
huang
d~d~
h9c
h9cdddugcSlJSlJthanh
thanhth?o
th?ov~v~

lam, d€
Him, thang ti~n trong quan h~
lao d<)ng ... Chtlt lugng cua quan h~ hQC ngh€ c6 anh huang trvc ti€p
d~n CO" h9i
tinh bSn vfrng cua vi~c lam, dSn trlnh d9 NLD va muc
thu nh~p cua hQ trong lao d¢ng. D6 cling la nhung li do d8 lu~t lao
d()ng di~u chinh quan h~ nay. v'e m~t hinh thuc, c6 th~ phan bi~t
quan h~ hQc ngh€ do lu~t lao d¢ng di~u chinh v&i cac quan h~ khac
trong linh vvc hQc t~p khong do lu~t lao d<)ng di~u chinh, d6 la
quan h~ hQC ngh€ bao gi(J cung phat sinh tren CO" SO hqp df>ng hQC

ngh~ (thoa thu~n b&ng van ban ho~c thoa thu~n mi~ng). Trong qua
tr!nh hQc, vAn d~ thvc hanh ngh~ la n9i dung quan trQng nhk

lam,
lam,d€d€
Him,
Him,thang
thangti~n
ti~ntrong
trongquan
quanh~h~
lao
laod<)ng
d<)ng......Chtlt
Chtltlugng
lugngcua
cuaquan
quanh~h~hQC
hQCngh€
ngh€c6c6anh
anhhuang
huangtrvc
trvcti€p
ti€p
d~n
d~nCO"
CO"h9i
h9i tinh
tinhbSn
bSnvfrng

vfrngcua
cuavi~c
vi~clam,
lam,dSn
dSntrlnh
trlnhd9d9NLD
NLDvavamuc
muc
thu
thunh~p
nh~pcua
cuahQ
hQtrong
tronglao
laod¢ng.
d¢ng.D6
D6cling
clinglalanhung
nhunglilido
dod8d8lu~t
lu~tlao
lao
d()ng
d()ngdi~u
di~uchinh
chinhquan
quanh~h~nay.
nay.v'e
v'em~t
m~thinh

hinhthuc,
thuc,c6c6th~
th~phan
phanbi~t
bi~t
quan
quanh~h~hQc
hQcngh€
ngh€do
dolu~t
lu~tlao
laod¢ng
d¢ngdi~u
di~uchinh
chinhv&i
v&icac
cacquan
quanh~h~khac
khac
trong
tronglinh
linhvvc
vvchQc
hQct~p
t~pkhong
khongdo
dolu~t
lu~tlao
laod<)ng
d<)ngdi~u

di~uchinh,
chinh,d6
d6lala
quan
quanh~h~hQC
hQCngh€
ngh€bao
baogi(J
gi(Jcung
cungphat
phatsinh
sinhtren
trenCO"
CO"SOSOhqp
hqpdf>ng
df>nghQC
hQC
ngh~
ngh~(thoa
(thoathu~n
thu~nb&ng
b&ngvan
vanban
banho~c
ho~cthoa
thoathu~n
thu~nmi~ng).
mi~ng).Trong
Trongqua
qua

hQc,vAn
vAnd~d~thvc
thvchanh
hanhngh~
ngh~lalan9i
n9idung
dungquan
quantrQng
trQngnhk
nhk
tr!nh
tr!nhhQc,

Cling v&i quan h~ vi~c lam, quan h~ hQc ngh~ thu9c nh6m
nhling quan h~ c~ anh huang trvc ti~p t6i quan h~ lao d<)ng,
thuang dan xen v&i quan h~ lao d<)ng ho~c nhi~u khi phat sinh
tru6c d~ th~
dl)ng". Lu~t

Cling
Clingv&i
v&iquan
quanh~h~vi~c
vi~clam,
lam,quan
quanh~h~hQc
hQcngh~
ngh~thu9c
thu9cnh6m

nh6m
nhling
nhling quan
quan h~h~ c~c~ anh
anh huang
huang trvc
trvc ti~p
ti~p t6i
t6i quan
quan h~h~ lao
lao d<)ng,
d<)ng,
thuang
thuangdan
danxen
xenv&i
v&iquan
quanh~h~lao
laod<)ng
d<)ngho~c
ho~cnhi~u
nhi~ukhi
khiphat
phatsinh
sinh
tru6c
tru6cd~d~ttdi~uki~n
ki~ncho

choquan
quanh~h~lao
laod{Jng
d{Jnghinh
hinhthanh
thanhnen
nenCOCOyy
h~
h~
dl)ng".
dl)ng".Lu~t
Lu~t


23.

23.
23.
di~m phan h~ thfmg phap lu~t th?mh d.c nglmh lu~t
Vl,JC

di~m
di~mphan
phanh~h~thfmg
thfmgphap
phaplu~t
lu~tth?mh
th?mhd.c
d.cnglmh
nglmhlu~t

lu~t
Vl,JC
Vl,JC

trung cua lu~t dan S\f.
ch8 dinh CO phl;lffi
r9ng, lien quan dSn nhi~u lo?i quan h~ phap lu~t khac nhau. N€u
h~
phat

trung
trungcua
cualu~t
lu~tdan
danS\f.
S\f.
ch8
ch8dinh
dinhCOCOphl;lffi
phl;lffi
r9ng,
r9ng,lien
lienquan
quandSn
dSnnhi~u
nhi~ulo?i
lo?iquan
quanh~h~phap
phaplu~t
lu~tkhac

khacnhau.
nhau.N€u
N€u
h~
h~
phat
phat

d()ng va.
xem xet b6i

d()ng
d()ngva.va.
xem
xemxet
xetb6i
b6i


tlnh tr<:tng ngheo d6i, bfit h<:tnh c6 th@ xay ra d6i v6i hQ. Vi~c thvc
hi~n gicU phap d6 him phat sinh cac quan h~ bao hi~m xa h(>i, d6 la
quan h~ giua nhung nguai tham gia bao hi~m, nguai thvc hi~n bao
hi~m va nguai dugc bao hi~m trong qua trlnh dong gop quy va chi
hi~m xa h(>i. GQi bao hi~m xa h9i bai hlnh thuc bao hi~m
CO di~m khac CO' ban VO'i t~t ca cac hlnh thuc bao hi~m

a

tlnh
tlnhtr<:tng

tr<:tngngheo
ngheod6i,
d6i,bfit
bfith<:tnh
h<:tnhc6c6th@
th@xay
xayrarad6i
d6iv6i
v6ihQ.
hQ.Vi~c
Vi~cthvc
thvc
hi~n
hi~ngicU
gicUphap
phapd6
d6him
himphat
phatsinh
sinhcac
cacquan
quanh~h~bao
baohi~m
hi~mxa
xah(>i,
h(>i,d6
d6lala
quan
quanh~h~giua
giuanhung

nhungnguai
nguaitham
thamgia
giabao
baohi~m,
hi~m,nguai
nguaithvc
thvchi~n
hi~nbao
bao
hi~m
hi~mva
vanguai
nguaidugc
dugcbao
baohi~m
hi~mtrong
trongqua
quatrlnh
trlnhdong
donggop
gopquy
quyva
vachichi
hi~m
hi~mxa
xah(>i.
h(>i.GQi
GQi bao
baohi~m

hi~mxaxah9i
h9ibai
baihlnh
hlnhthuc
thucbao
baohi~m
hi~m
COCOdi~m
di~mkhac
khacCO'
CO'ban
banVO'i
VO'it~t
t~tcacacac
cachlnh
hlnhthuc
thucbao
baohi~m
hi~m

aa

(bao hi~m thuong ID<;li, dan SlJ') IDJ,!C dfch Xa hQi CUa no: CO'
quan bao hi~m chi t6 chile th1,l'c hi~n tuong trg ci)ng d6ng, khong

(bao
(baohi~m
hi~mthuong
thuongID<;li,
ID<;li,dan

danSlJ')
SlJ') IDJ,!C
IDJ,!Cdfch
dfchXaXahQi
hQiCUa
CUano:
no:CO'
CO'
quan
quanbao
baohi~m
hi~mchi
chit6t6chile
chileth1,l'c
th1,l'chi~n
hi~ntuong
tuongtrg
trgci)ng
ci)ngd6ng,
d6ng,khong
khong

nh~m mvc dich kinh doanh. Tfnh lien quan d~n quan h~ lao d¢ng
cua quan h~ bao hi~m xa h9i khong chi th~ hi~n mvc dfch, d6i
tugng
bao hi~m rna
th€ hi~n thanh phdn cac ben tham gia
thu nh?p trong quan h~ lao d¢ng ... B6 la nhfrng lf
d(>ng di€u
h@ bao hi~m xa h9L

nh~m
nh~mmvc
mvcdich
dichkinh
kinhdoanh.
doanh.Tfnh
Tfnhlien
lienquan
quand~n
d~nquan
quanh~h~lao
laod¢ng
d¢ng
cua
cuaquan
quanh~h~bao
baohi~m
hi~mxaxah9i
h9ikhong
khongchi
chith~
th~hi~n
hi~n mvc
mvcdfch,
dfch,d6i
d6i
tugng
tugng
bao

baohi~m
hi~mrna
rna
th€
th€hi~n
hi~n thanh
thanhphdn
phdncac
cacben
bentham
thamgia
gia
thu
thunh?p
nh?ptrong
trongquan
quanh~h~lao
laod¢ng
d¢ng......B6
B6lalanhfrng
nhfrnglflf
d(>ng
d(>ngdi€u
di€u
h@h@bao
baohi~m
hi~mxaxah9L
h9L

dvng cua bao

s6ng xa h9i l<:ti
d~: Nhung
d()ng khac ''-"H/H""' dugc
gia bao
hi~m xa
la khong binh d~ng, khong dap
yeu cdu cua kin_h
tS tmb'ng quy bao hi~m xa h9i cling nhu diu l6n ID<;lnh
hon d€ dam
an toan, tang them tac dvng cua hlnh thuc bao
hi~m nay. Tren CO'
d6, bao hi~m xa h9i rna r(>ng dAn d6i tugng
tham gia cua n6: khong chi la nhung NLB tham gia quan h~ lao
d9ng rna con tai tAt ca nhung lao d¢ng khac co nhu du bao hi~m.
S1,! rna r()ng nay pha va mvc dich ban dAu cua bao hi~m xa h()i, n6
khong chi dap ling nhu du bao hi~m thu nh~p cho NLD tham gia
quan h~ lao d()ng rna con dap ung nhu du dam bao an toan cua
dai s6ng con ngub'i trong xa h9i n6i chung. VI v?y, quan h~ bao
hi~m xa h()i, n6i m¢t each khai quat thl khong thudn tuy la quan h~
phat sinh tir quan h~ lao d()ng nua. Tuy nhung quan h~ bao hi~m
b~t bu9c) vfin phat

dvng
dvngcua
cuabao
bao
s6ng
s6ngxa
xah9i
h9il<:ti

l<:ti
d~:
d~:Nhung
Nhung
d()ng
d()ngkhac
khac''-"H/H""'
''-"H/H""'dugc
dugc
gia
giabao
bao
hi~m
hi~mxa
xa
lalakhong
khongbinh
binhd~ng,
d~ng,khong
khongdap
dap
yeu
yeucdu
cducua
cuakin_h
kin_h
tStS tmb'ng
tmb'ng quy
quybao
baohi~m

hi~mxa
xah9i
h9icling
cling nhu
nhudiu
diul6n
l6nID<;lnh
ID<;lnh
hon
hond€d€dam
dam
anantoan,
toan,tang
tangthem
themtac
tacdvng
dvngcua
cuahlnh
hlnhthuc
thucbao
bao
hi~m
hi~mnay.
nay.Tren
TrenCO'
CO' d6,
d6,bao
baohi~m
hi~mxa
xah9i

h9irna
rnar(>ng
r(>ngdAn
dAnd6i
d6itugng
tugng
tham
thamgia
giacua
cuan6:
n6:khong
khongchi
chilalanhung
nhungNLB
NLBtham
thamgia
giaquan
quanh~h~lao
lao
d9ng
d9ngrna
rnacon
contai
taitAt
tAtcacanhung
nhunglao
laod¢ng
d¢ngkhac
khaccoconhu
nhudu

dubao
baohi~m.
hi~m.
S1,!
S1,!rna
rnar()ng
r()ngnay
naypha
phava
vamvc
mvcdich
dichban
bandAu
dAucua
cuabao
baohi~m
hi~mxa
xah()i,
h()i,n6
n6
khong
khongchi
chidap
dapling
lingnhu
nhudu
dubao
baohi~m
hi~mthu
thunh~p

nh~pcho
choNLD
NLDtham
thamgia
gia
quan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngrna
rnacon
condap
dapung
ungnhu
nhudu
dudam
dambao
baoanantoan
toancua
cua
dai
dais6ng
s6ngcon
conngub'i
ngub'itrong
trongxaxah9i
h9in6i
n6ichung.
chung.VI
VIv?y,
v?y,quan

quanh~h~bao
bao
hi~m
hi~mxa
xah()i,
h()i,n6i
n6im¢t
m¢teach
eachkhai
khaiquat
quatthl
thlkhong
khongthudn
thudntuy
tuylalaquan
quanh~h~
phat
phatsinh
sinhtirtirquan
quanh~h~lao
laod()ng
d()ngnua.
nua.Tuy
Tuynhung
nhungquan
quanh~h~bao
baohi~m
hi~m
b~t
b~tbu9c)

bu9c)vfin
vfinphat
phat

a

a

sa

aa

aa

sasa


'
van
an sinh xa
n6i chung. D6 ding la H do hi~n nay Nha
rieng d~ dap ung cac
nu6c ta da ban hanh Lu?t bao
quan h~ bao
va
tuqng
cua nganh lu~t tre: lu~t an
h{li. Sv phat triSn dfin d~n nhung thay d6i nay cung la con
thvc hi~n a nhi~u nu6c va l~p l~i a Vi~t

' '
van
van
anansinh
sinhxaxa n6i
n6ichung.
chung.D6
D6ding
dinglalaHHdo
dohi~n
hi~nnay
nayNha
Nha
rieng
riengd~d~dap
dapung
ungcac
cac
banhanh
hanhLu?t
Lu?tbao
bao
nu6c
nu6ctatadadaban
quan
quanh~h~bao
bao
vava
tuqng
tuqng

cua
cuanganh
nganhlu~t
lu~ttre:
tre: lu~t
lu~tan
an
h{li.
h{li.Sv
Svphat
phattriSn
triSndfin
dfind~n
d~nnhung
nhungthay
thayd6i
d6inay
naycung
cunglalacon
con
thvc
thvchi~n
hi~naanhi~u
nhi~unu6c
nu6cvaval~p
l~pl~i
l~iaaVi~t
Vi~t

( ]_

( ]_( ]_