Soạn văn 9: Bài thơ về Tiểu đội xe không kính

Soạn văn 9: Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Soạn văn Bài thơ về tiểu đội xe không kính chi tiết
I. Tác giả
- Phạm Tiến Duật (1941 - 2007) quê ở huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ.
- Sau khi tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, Phạm Tiến
Duật gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn.
- Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời
chống Mĩ cứu nước.
- Thơ ông tập trung thể hiện hình ảnh các người lính và cô gái thanh niên xung
phong trên tuyến đường Trường Sơn.
- Giọng thơ của Phạm Tiến Duật trẻ trung, sôi nổi, hồn nhiên, tinh nghịch mà
sâu sắc.
- Phạm Tiến Duật được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật
năm 2001 và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật
năm 2012.
- Một số tác phẩm tiêu biểu:


Vầng trăng quầng lửa (thơ, 1970)



Ở hai đầu núi (thơ, 1981)



Vầng trăng và những quầng lửa (thơ, 1983)



Thơ một chặng đường (tập tuyển, 1994)



Nhóm lửa (thơ, 1996)



Tiếng bom và tiếng chuông chùa (trường ca, 1997)

Website: Download.vn

1




Tuyển tập Phạm Tiến Duật (in xong đợt đầu ngày ngày 17 tháng 11 năm
2007, khi Phạm Tiến Duật đang ốm nặng).



Vừa làm vừa ghi (tập tiểu luận, 2003)

II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ về tiểu đội xe không kính được sáng tác năm 1969.
- Bài thơ nằm trong chùm thơ Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất cuộc thi thơ
của báo Văn nghệ năm 1969, được đưa vào tập “Vầng trăng và quầng lửa”
(1970).
2. Bố cục

Gồm 4 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “Như sa như ùa vào buồng lái”. Tư thế hiên ngang của
người lính lái xe.
- Phần 2: Tiếp theo đến “Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi”. Tinh thần lạc quan
của người lính lái xe trước hoàn cảnh nguy hiểm, khó khăn.
- Phần 3. Tiếp theo đến “Lại đi, lại đi trời xanh thêm”. Tình động đội của những
người lính.
- Phần 4. Còn lại. Lòng yêu nước, quyết tâm chiến đầu vì miền Nam, vì tổ quốc.
III. Đọc - hiểu văn bản
1. Tư thế hiên ngang của người lính lái xe

Website: Download.vn

2


- Câu thơ mở đầu: “Không có kính không phải vì xe không có kính” - điệp ngữ
“không có… không… không có…” như muốn nhấn mạnh hình ảnh những chiếc
xe không kính.
- Các động từ mạnh “giật”, “rung” kết hợp với hình ảnh “bom” khắc họa sự
khốc liệt nơi chiến trường.
=> Giải thích nguồn gốc của những chiếc xe không kính. Vốn là những chiếc xe
vận tải chở hàng hóa, đạn dược ra mặt trận, nhưng lại bị bom đạn của kẻ thù bắn
phá nên kính xe vỡ đi trở thành những chiếc xe không kính.
- Trước hoàn cảnh đó, tư thế của người lính lái xe: “Ung dung buồng lái ta
ngồi/Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng”. Cho thấy tư thế hiên ngang, chủ động sẵn
sàng đối mặt với hiểm nguy. Trong mưa bom, bão đạn nhưng họ vẫn nhìn thẳng
về con đường phía trước.
- Những chiếc xe không kính khiến cho những khó khăn càng thêm khắc nghiệt
hơn:



Gió vào xoa mắt đắng: những chiếc xe không kính khiến cho bụi đường
bay vào mắt - từ “đắng” được sử dụng theo lối ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
làm nổi bật sự khắc nghiệt về thể xác.



Con đường chạy thẳng vào tim, sao trời, cánh chim. Tất cả như “sa”, “ùa”
vào buồng lái. Không có kính khiến mội khoảng cách bị xóa bỏ.



Nhưng người lính vẫn không sợ hãi mà hiên ngang đối mặt với mọi thứ.

2. Tinh thần lạc quan của người lính lái xe trước hoàn cảnh nguy hiểm, khó
khăn
- Họ phải đối mặt với khó khăn khi chiếc xe không có kính, nhưng thái độ thật
thản nhiên như một điều bình thường: “ừ thì có bụi”, “ừ thì ướt áo”.

Website: Download.vn

3


- Cách nói “không có… ừ thì” cho thấy một thái độ sẵn sàng chấp nhận mọi khó
khăn của người lính.
- Hành động của người lính trước khó khăn: “phì phèo châm điếu thuốc”, “nhìn
nhau mặt lấm cười ha ha” hay “gió lùa khô mau thôi”: cho thấy sự ngang tàng
cũng như một tinh thần vui vẻ, yêu đời bất chấp những gian khổ phải đối mặt.

3. Tình động đội của những người lính
- Hình ảnh “những chiếc xe họp thành tiểu đội”: những chiếc xe từ trong mưa
bom, bão đạn đã tập hợp lại thành một tiểu đội xe không kính. Họ là những
đồng đội cùng chung một lý tưởng.
- Họ “bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi”: chi tiết phản ánh chân thực tình cảm
của người lính, qua cái bắt tay người lính tiếp thêm cho nhau sức mạnh, động
lực để tiếp tục những chặng đường phía trước.
- “Bếp Hoàng Cầm dựng đứng giữa trời”: Cuộc chiến tranh khốc liệt khiến họ
phải dựng bếp ăn giữa trời, gợi nên một cuộc sống sinh hoạt hàng ngày vất vả.
- “Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy”: Họ gắn bó giống như những người
thân trong gia đình, gắn bó với nhau thân thiết như tình cảm ruột thịt. Giọng thơ
đầy hồn nhiên, vui vẻ.
- Trên hành trình không ấy, họ chỉ có thể nghỉ ngơi trên những chiếc võng. Giấc
ngủ chập chờn không yên.
- Những vẫn lạc quan: “Lại đi, lại đi trời xanh thêm”: Điệp từ “lại đi” giống như
nhịp bước hành quân của người lính trên đường hành quân.
- Hình ảnh “trời xanh thêm”: tinh thần lạc quan, yêu đời hướng về tương lai
phía trước.

Website: Download.vn

4


4. Lòng yêu nước, quyết tâm chiến đầu vì miền Nam, vì tổ quốc
- Hai câu đầu vẫn là những khó khăn từ những chiếc xe: không có đèn, không
có mui xe, thùng xe có xước…
- Nhưng khó khăn ấy chẳng thể cản nổi ý chí của người lính: xe vẫn cứ chạy vì
miền Nam phía trước, vì niềm tin tất thắng và nước nhà sẽ thống nhất.
- Chỉ cần trong xe có một trái tim: hình ảnh “một trái tim” là hình ảnh hoán dụ,

chỉ người lính. Trái tim họ luôn căng tràn sự sống, cũng như sôi sục lòng căm
thù giặc sâu sắc. Trái tim còn tượng trưng cho nhiệt huyết cách mạng, lòng
trung thành với Đảng và tình yêu nước sâu đậm của người lính.
IV. Tổng kết
- Nội dung: Bài thơ về tiểu đội xe không kính đã khắc họa hình ảnh những
người lính lái xe ở Trường Sơn trong thời kháng chiến chống Mỹ với tư thế hiên
ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm bất chấp mọi khó khăn, nguy hiểm nơi
chiến trường.
- Nghệ thuật: Ngôn ngữ, giọng điệu giàu tính khẩu ngữ, tự nhiên, khỏe khoắn…

Soạn văn Bài thơ về tiểu đội xe không kính ngắn gọn
I. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Nhan đề bài thơ có gì khác lạ? Một hình ảnh nổi bật trong bài thơ là
những chiếc xe không kính. Vì sao có thể nói hình ảnh ấy là độc đáo?
- Nhan đề có điểm khác lạ: Khi đọc nội dung, người đọc chắc hẳn biết được đó
là một “bài thơ”. Vậy mà Phạm Tiến Duật lại đưa vào nhan đề là “Bài thơ về
tiểu đội xe không kính”. Hai chữ “bài thơ” đã cho ta thấy rõ cách khai thác,
cách nhìn hiện thực cuộc sống của tác giả. Không chỉ viết về những chiếc xe
Website: Download.vn

5


không kính hay hay hiện thực khốc liệt của chiến tranh mà chủ yếu nói về chất
thơ từ hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ của những người lính lái xe.
- Hình ảnh những chiếc xe không kính độc đáo:


Những chiếc xe không kính vốn không phải vì không có kính, mà trải qua
những năm tháng bom rơi, bão đạn khiến kính của chúng bị vỡ đi.



Không chỉ một chiếc xe mà là “tiểu đội” - đơn vị quân đội nhỏ nhất: Đây
không phải là một trường hợp hy hữu mà là hoàn cảnh chung của những
chiếc xe vận chuyển trên tuyến đường Trường Sơn. Tiểu đội xe không
kính được tác giả khắc họa cũng chỉ là một trong rất nhiều tiểu đội như
vậy.

=> Nổi bật lên sự khốc liệt của chiến tranh, sự hiểm nguy nơi chiến trường và
tinh thần lạc quan của người lính lái xe.
Câu 2. Những chiếc xe không kính đã làm nổi bật người lái xe trên tuyến đường
Trường Sơn. Em hãy phân tích hình ảnh người lính lái xe trong bài thơ.
* Tư thế của người lính khi đối mặt với khó khăn:
- Tư thế của người lính lái xe: “Ung dung buồng lái ta ngồi/Nhìn đất, nhìn trời,
nhìn thẳng”: Cho thấy tư thế hiên ngang, chủ động sẵn sàng đối mặt với hiểm
nguy. Trong mưa bom, bão đạn nhưng họ vẫn nhìn thẳng về con đường phía
trước.
- Những chiếc xe không kính khiến cho những khó khăn càng thêm khắc nghiệt
hơn:


Gió vào xoa mắt đắng



Con đường chạy thẳng vào tim



Sao trời, đột ngột cánh chim

Website: Download.vn

6


=> Tất cả như “sa”, “ùa” vào buồng lái. Nhưng người lính vẫn không sợ hãi mà
hiên ngang đối mặt với mọi thứ.
* Tinh thần lạc quan:
- Họ phải đối mặt với khó khăn khi chiếc xe không có kính: “ừ thì có bụi”, “ừ
thì ướt áo”.
- Nhưng thái độ trước những khó khăn: “không có… ừ thì” cho thấy một thái độ
sẵn sàng chấp nhận mọi khó khăn của người lính.
- Hình ảnh người lính “nhìn nhau mặt lấm cười ha ha” hay “gió lùa khô mau
thôi”: cho thấy một tinh thần vui vẻ, yêu đời bất chấp những gian khổ phải đối
mặt.
* Tình đồng đội ngắn bó:
- Họ “bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi”: chi tiết phản ánh chân thực tình cảm
của người lính, qua cái bắt tay người lính tiếp thêm cho nhau sức mạnh, động
lực để tiếp tục những chặng đường phía trước.
- “Bếp Hoàng Cầm dựng đứng giữa trời”: Cuộc chiến tranh khốc liệt khiến họ
phải dựng bếp ăn giữa trời, cuộc sống sinh hoạt hàng ngày vất vả.
- “Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy”: Họ gắn bó giống như những người
thân trong gia đình, gắn bó với nhau thân thiết như tình cảm ruột thịt.
- Trên hành trình không ấy, họ chỉ có thể nghỉ ngơi trên những chiếc võng.
- Những vẫn lạc quan: “Lại đi, lại đi trời xanh thêm”: Điệp từ “lại đi” giống như
nhịp bước hành quân của người lính trên đường hành quân.

Website: Download.vn

7


- Hình ảnh “trời xanh thêm”: tinh thần lạc quan, yêu đời hướng về tương lai
phía trước.
* Ý chí, tình yêu dành cho tổ quốc:
- Hai câu đầu vẫn là những khó khăn từ những chiếc xe: không có đèn, không
có mui xe, thùng xe có xước…
- Nhưng khó khăn ấy chẳng thể cản nổi ý chí của người lính: xe vẫn cứ chạy vì
miền Nam phía trước, vì niềm tin tất thắng và nước nhà sẽ thống nhất.
- Chỉ cần trong xe có một trái tim: hình ảnh “một trái tim” là hình ảnh hoán dụ,
chỉ người lính. Trái tim họ luôn căng tràn sự sống, cũng như sôi sục lòng căm
thù giặc sâu sắc. Trái tim còn tượng trưng cho nhiệt huyết cách mạng, lòng
trung thành với Đảng và tình yêu nước sâu đậm của người lính.
Câu 3. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của bài thơ này. Những yếu
tố đó đã góp phần như thế nào trong việc khắc họa hình ảnh những người lính
lái xe ở Trường Sơn.
- Ngôn ngữ thơ giàu tính khẩu ngữ, giọng thơ tự nhiên, khỏe khoắn.
- Ngôn ngữ, giọng điệu góp phần thể hiện vẻ đẹp của những người lính lái xe:
ngang tàn, hóm hỉnh và lạc quan, yêu đời.
Câu 4. Cảm nghĩ của em về thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ qua hình ảnh
người lính trong bài thơ? So sánh hình ảnh người lính ở bài thơ này và ở bài
Đồng chí.
* Thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mỹ qua hình ảnh người lính trong bài thơ
hiện lên với vẻ đẹp:


Tư thế ung dung, hiên ngang

Website: Download.vn

8




Tinh thần lạc quan, yêu đời



Coi thường mọi khó khăn, nguy hiểm

* So sánh:
- Giống nhau: Họ đều mang trong mình tình yêu dành cho quê hương đất nước,
tinh thần chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp, tình đồng đội gắn bó sâu sắc.
- Khác nhau:
a. Đồng chí:


Những người lính kháng chiến chống Pháp



Xuất thân từ tầng lớp nông dân



Ca ngợi tình đồng đội, đồng chí

b. Bài thơ về tiểu đội xe không kính:


Những người lính kháng chiến chống Pháp



Xuất thân chủ yếu từ tầng lớp trí thức, tiểu tư sàn



Khắc họa hình ảnh người lính lái xe.

II. Luyện tập
Những cảm giác, ấn tượng của người lái xe trong chiếc xe không kính trên
đường ra trận đã được tác giả diễn tả hết sức cụ thể, sinh động. Em hãy phân
tích khổ thơ thứ hai để làm rõ điều ấy.
Những chiếc xe không kính khiến cho những khó khăn càng thêm khắc nghiệt
hơn:

Website: Download.vn

9


- Gió vào xoa mắt đắng: những chiếc xe không kính khiến cho bụi đường bay
vào mắt - từ “đắng” được sử dụng theo lối ẩn dụ chuyển đổi cảm giác làm nổi
bật sự khắc nghiệt về thể xác.
- Con đường chạy thẳng vào tim, sao trời, cánh chim. Tất cả như “sa”, “ùa” vào
buồng lái. Không có kính khiến mội khoảng cách bị xóa bỏ.

- Nhưng người lính vẫn không sợ hãi mà hiên ngang đối mặt với mọi thứ.

Website: Download.vn

10