Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến luận văn ths công nghệ thông tin 1 01 10

Lý thuyết trắc nghiệm và ứng
dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

Luận văn Thạc sĩ CNTT

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thắm
Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. Đinh Dũng


MỤC LỤC
MỤC LỤC.............................................................................................................................i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................iii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ..........................................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU......................................................................................v
MỞ ĐẦU...............................................................................................................................1
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ TRẮC NGHIỆM........................................................6

1.1.

Trắc nghiệm và phân loại trắc nghiệm................................................ 6

1.1.1.

Trắc nghiệm (Test) là gì?............................................................. 6

1.1.2.

Phân loại trắc nghiệm................................................................... 7

1.1.3.

So sánh giữa trắc nghiệm khách quan và tự luận.......................10

1.2.

Trắc nghiệm trực tuyến..................................................................... 14

1.3.

Tình hình phát triển và ứng dụng trắc nghiệm..................................17

1.3.1.

Tình hình phát triển và ứng dụng trắc nghiệm trên thế giới.......17

1.3.2.

Tình hình phát triển và ứng dụng trắc nghiệm ở Việt Nam........18

CHƢƠNG 2 LÝ THUYẾT TRẮC NGHIỆM..............................................................22

2.1.

Nhắc lại một số khái niệm trong xác suất thống kê...........................23

2.2.

Lý thuyết trắc nghiệm cổ điển (Classical Test Theory).....................25

2.2.1.

Xác định tham số của câu hỏi, thuộc tính của bài trắc nghiệm .. 26

2.2.2.

Ưu điểm của CTT...................................................................... 32

2.2.3.

Nhược điểm của CTT................................................................ 32

2.3.

Lý thuyết ứng đáp câu hỏi (Item Response Theory)..........................33

2.3.1.

Các tiên đề................................................................................. 33

2.3.2.

Đường cong đặc trưng của câu hỏi............................................ 34

2.3.3.

Ước lượng các tham số của câu hỏi........................................... 39

2.3.4.

Ước lượng năng lực thí sinh...................................................... 46

2.3.5.

Ước lượng đồng thời các tham số câu hỏi và năng lực thí sinh . 53

2.3.6.

Điểm thực của bài trắc nghiệm.................................................. 58

2.3.7.

Ưu, nhược điểm của IRT............................................................ 60

2.4.

Lý thuyết ứng đáp câu hỏi nhiều chiều.............................................. 64

i
CHƢƠNG 3 NGÂN HÀNG CÂU HỎI ......................................................................


3.1.Một số dạng câu hỏi trắc n

3.2.Đặc tả QTI cho câu hỏi, b
3.2.1.Giới thiệu chung về đặc tả QTI ...................................................
3.2.2.Các tài liệu trong đặc tả QTI .......................................................
3.2.4.Ví dụ minh hoạ biểu diễn câu hỏi theo đặc tả QTI .....................

3.3.Quy trình xây dựng ngân h
3.3.1.Xác định các đặc điểm năng lực mà câu hỏi sẽ đo .....................
3.3.3.Xem xét lại câu hỏi đã viết (review) ...........................................

3.3.4.Thử nghiệm (pilot test) ...............................................................
CHƢƠNG 4 ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT IRT TRONG HỆ THỐNG TRẮC
NGHIỆM CỦA VIỆN CNTT – ĐHQGHN.................................................................

4.1.Hệ thống trắc nghiệm của

4.2.Thử nghiệm ước lượng các
KẾT LUẬN ....................................................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................
PHỤ LỤC .......................................................................................................................

ii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Stt

Từ hoặc cụm từ

1

Lý thuyết ứng đáp câu hỏi

2

Lý thuyết trắc nghiệm cổ điển

3

Lý thuyết ứng đáp câu hỏi
nhiều chiều

4

Trắc nghiệm trực tuyến

5

Đào tạo trên Web

6

Đặc tả về tính khả thi tương
tác giữa câu hỏi và bài trắc
nghiệm của tổ chức IMS
Global

7

Trắc nghiệm thích nghi

iii


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 1.1: Các phương pháp trắc nghiệm.............................................................. 8
Hình 2.1: Ví dụ đồ thị của phân bố chuẩn

(0, 1).............................................. 25

Hình 2.2: Đường cong đặc trưng của một câu hỏi............................................... 35
Hình 2.3: Đường cong đặc trưng của câu hỏi và thể hiện tham số......................36
Hình 2.4: Đường ICC của 3 câu hỏi có cùng độ phân biệt, khác độ khó.............38
Hình 2.5: Biểu diễn các điểm ước lượng xác suất trả lời đúng câu hỏi theo từng
nhóm thí sinh...................................................................................................... 41
Hình 2.6: Đường cong đặc trưng của câu hỏi nhận được sau ước lượng tham số 43

Hình 2.7: Một hàm thông tin của bài trắc nghiệm 10 câu hỏi............................50
Hình 2.8: Một đường cong đặc trưng của bài trắc nghiệm có 10 câu hỏi...........60
Hình 2.9: Các tham số câu hỏi ước lượng được thông qua trả lời của nhóm có
năng lực thấp....................................................................................................... 61
Hình 2.10: Các tham số câu hỏi ước lượng được thông qua trả lời của nhóm thí
sinh có năng lực cao............................................................................................ 61
Hình 2.11: Đường cong đặc trưng của câu hỏi tìm được..................................... 62
Hình 3.1: Câu hỏi nhiều lựa chọn dùng radio button.......................................... 67
Hình 3.2: Câu hỏi nhiều lựa chọn dùng combo box............................................ 67
Hình 3.3: Câu hỏi nhiều phương án trả lời.......................................................... 67
Hình 3.4: Câu hỏi điền thông tin......................................................................... 68
Hình 3.5: Câu hỏi ghép đôi................................................................................. 68
Hình 3.6: Câu hỏi lựa chọn điểm hoặc vùng trên ảnh.........................................69
Hình 3.7: Câu hỏi dùng thanh trượt..................................................................... 69
Hình 3.8: Câu hỏi lựa chọn một phương án........................................................ 74
Hình 4.1: Mô hình hệ thống trắc nghiệm trực tuyến của Viện CNTT.................84
Hình 4.2: Ví dụ kết quả trả lời bài thi của các thí sinh........................................ 87
Hình 4.3: Sơ đồ thuật toán ước lượng đồng thời câu hỏi và năng lực thí sinh.....88

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: So sánh giữa Trắc nghiệm khách quan và Tự luận..............................11
Bảng 2.1: Ví dụ kết quả trả lời bài thi 8 câu hỏi của 10 thí sinh.......................... 28
Bảng 3.1: Ví dụ về một bảng yêu cầu................................................................. 80
Bảng 4.1: Kết quả ước lượng các tham số a, b, c cho 40 câu hỏi........................89
Bảng 4.2: Kết quả ước lượng năng lực của 30 thí sinh đầu tiên trong danh sách 91

v



Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây trắc nghiệm trực tuyến (Online Testing hay
Internet Based Testing - iBT) được đặc biệt quan tâm bởi các ưu điểm nổi bật của
nó như: dễ dàng sinh bài thi theo yêu cầu; có thể triển khai kỳ thi trên diện rộng;
tích hợp với các hệ thống đào tạo từ xa e-Learning; không phụ thuộc thời gian,
địa điểm tổ chức kỳ thi; ... Hầu hết các tổ chức sát hạch nổi tiếng trên thế giới đều
chuyển sang phương thức trắc nghiệm trực tuyến, hai ví dụ điển hình là: tổ chức
Educational Testing Service (ETS) - - một đơn vị chuyên tổ
chức các kỳ thi sát hạch cấp chứng chỉ TOEFL, TOEIC, GRE,…- đã chuyển kỳ
thi TOEFL từ trắc nghiệm trên giấy sang iBT; hoặc tổ chức International
Computer Driving Licence Asia Pacific (ICDLAP) - đơn vị tổ chức các kỳ thi sát hạch kỹ năng Công nghệ Thông tin cũng chuyển
sang hình thức sát hạch iBT. Cùng với sự phát triển của phương thức đào tạo qua
Web (Web Based Training), trắc nghiệm trực tuyến sẽ ngày càng được quan tâm
và phát triển.
Trắc nghiệm trên máy tính nói chung và trắc nghiệm trực tuyến nói riêng
thường gồm hai bộ phận quan trọng là: ngân hàng câu hỏi và phần mềm trắc
nghiệm. Ngân hàng câu hỏi được xem là phần nội dung (content) của phần mềm

trắc nghiệm. Trong trắc nghiệm trực tuyến, tất cả các câu hỏi trắc nghiệm thuộc
một môn học hoặc một chủ đề nào đó được tập trung lại thành một ngân hàng câu
hỏi đặt ở phía máy chủ; phần mềm trắc nghiệm làm nhiệm vụ tổ chức câu hỏi
được lấy ra từ ngân hàng thành bài thi và phân phối đến thí sinh thông qua trình
duyệt Web, đồng thời thực hiện phân tích các phương án trả lời của thí sinh và
cuối đưa ra kết quả đánh giá năng lực thí sinh. Việc đánh giá năng lực thí sinh
(qua việc làm bài thi trắc nghiệm) phụ thuộc vào một số yếu tố, trong đó đặc biệt
chú ý đến: (1) ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm có chất lượng và phù hợp mục tiêu
trắc nghiệm; (2) phương thức đánh giá năng lực thí sinh khách quan và có độ
chính xác cao.
(1) Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm: Cho dù triển khai trắc nghiệm theo phương

thức nào thì câu hỏi luôn thành phần cơ bản trong mỗi bài thi trắc nghiệm.
Chất lượng của các câu hỏi được xem xét theo một số tiêu chí, chẳng hạn:
mục đích thiết kế ra câu hỏi; nội dung câu hỏi; các tham số đặc trưng cơ bản
của câu hỏi như độ khó, độ phân biệt, độ phỏng đoán (xem giải thích ý
1


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

nghĩa các tham số này trong Chương 2)... Để có được một ngân hàng câu
hỏi trắc nghiệm có chất lượng cần thực hiện qua nhiều công đoạn khác
nhau: từ bước lập kế hoạch; viết câu hỏi;... đến bước đánh giá câu hỏi. Mỗi
công đoạn đều có những yêu cầu riêng. Để tổng hợp lại các công đoạn thực
hiện trong quá trình xây dựng ngân hàng câu hỏi đồng thời giúp nâng cao
chất lượng câu hỏi trắc nghiệm luận văn đề xuất ra một quy trình xây dựng
ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm được trình bày trong Chương 3 của Luận
văn.
Trong trắc nghiệm trực tuyến, việc tổ chức câu hỏi trắc nghiệm thành ngân

hàng ngoài ý nghĩa dễ dàng sinh ra các bài thi ngẫu nhiên từ các câu hỏi có
trong ngân hàng, còn có một ý nghĩa khác đó là: dễ dàng sử dụng lại hoặc
chia sẻ các câu hỏi có trong ngân hàng với các hệ thống trắc nghiệm trực
tuyến khác. Cũng vì lý do này mà IMS Global đưa ra một đặc tả có tên IMS
QTI specification – Question and Test Interoperability (tạm dịch là: đặc tả
về tính khả thi tương tác giữa câu hỏi và bài trắc nghiệm) cho các câu hỏi
và bài trắc nghiệm. Đặc tả này cũng được giới thiệu ngắn gọn trong Mục 3.2
của Luận văn.
(2) Phương thức đánh giá năng lực thí sinh:

Thuật ngữ năng lực được hiểu như sau: Khi xét một khối kiến thức cụ thể
(môn học, lĩnh vực...), mỗi thí sinh luôn sở hữu một lượng kiến thức nào đó,
không phụ thuộc vào bài trắc nghiệm. Mục tiêu của bài trắc nghiệm được tổ
chức ra là để đo “lượng kiến thức” mà thí sinh này sở hữu là bao nhiêu, từ
đó định vị các thí sinh trên một thang đo. Thuật ngữ “năng lực” được sử
dụng với hàm ý nói đến “lượng kiến thức” mà thí sinh sở hữu.
Sau khi đã có được ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm đã đánh giá được chất
lượng (đã ước lượng được các tham số độ khó, độ phân biệt, độ phỏng đoán
của các câu hỏi), phần mềm trắc nghiệm thực hiện chọn ngẫu nhiên (theo
một tiêu chí nào đó) các câu hỏi trong ngân hàng và tổ chức thành bài thi
trắc nghiệm. Từ các phương án trả lời mỗi câu hỏi trắc nghiệm của thí sinh
trong bài thi, phần mềm trắc nghiệm thực hiện việc xác định năng lực thí
sinh thông qua một phương thức đánh giá dựa trên một lý thuyết trắc
nghiệm đã chọn.
Việc đánh giá các câu hỏi và năng lực thí sinh có liên quan mật thiết với
nhau và được thực hiện dựa trên cơ sở là lý thuyết trắc nghiệm. Cho đến nay, có

2

Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

hai lý thuyết trắc nghiệm chính giúp thực hiện điều này, đó là: lý thuyết cổ điển
(Classical Test Theory - CTT) và lý thuyết ứng đáp câu hỏi (Item Response
Theory - IRT). IRT được ra đời sau CTT và đã khắc phục được hai nhược điểm
lớn của CTT: (i) việc xác định các tham số đặc trưng của câu hỏi không bị phụ
thuộc vào nhóm các thí sinh trong mẫu thử nghiệm; (ii) năng lực của thí sinh
không bị phụ thuộc vào bộ câu hỏi trắc nghiệm dùng để xác định năng lực.
Trong IRT, mối quan hệ giữa năng lực thí sinh và các tham số đặc trưng cơ
bản của câu hỏi trắc nghiệm được thể hiện thông qua một hàm số. Nếu biết trước
các tham số của câu hỏi có thể ước lượng được năng lực thí sinh; ngược lại, nếu
biết trước năng lực của thí sinh có thể ước lượng được các tham số của các câu
hỏi. Nhưng tại thời điểm ban đầu, khi mới xây dựng được các câu hỏi thì các
tham số của các câu hỏi này là chưa biết trước được; đồng thời năng lực của các
thí sinh lại là đại lượng đang cần đo thông qua việc thực hiện bài thi trắc nghiệm.
Sử dụng IRT giúp giải quyết được vấn đề này. Nét độc đáo của IRT là nhờ áp
dụng các thuật toán ước lượng trong thống kê với tập mẫu lớn mà có thể ước
lượng đồng thời tham số thời năng lực thí sinh và các tham số của câu hỏi với
một độ chính xác nào đó. Nếu trường hợp các tham số của các câu hỏi đã ước
lượng được từ trước đó, lúc này có thể dễ dàng ước lượng được năng lực thí sinh
nhờ thuật toán “Ước lượng năng lực thí sinh” được trình bày trong Mục 2.3.4.
Việc ứng dụng lý thuyết trắc nghiệm, đặc biệt là ứng dụng IRT trong phân
tích câu hỏi và năng lực thí sinh là yếu tố then chốt nhằm: (a) phân tích các tham
số đặc trưng của câu hỏi đồng thời tìm ra những câu hỏi kém chất lượng trong
quá trình thử nghiệm; (b) giúp đem lại kết quả trắc nghiệm mang tính khách quan
và có độ chính xác cao.
Ở Việt Nam, việc áp dụng một lý thuyết trắc nghiệm vào đánh giá kết quả

trắc nghiệp chưa thực sự được quan tâm, phần lớn các hệ thống trắc nghiệm mới
chỉ dừng lại ở mức tính ra điểm thô (điểm thô được tính bằng số câu trả lời đúng

nhân thêm một hệ số nào đó cho mỗi câu). Năm 2005, GS. Lâm Quang Thiệp đã
có bài viết “Việt Nam cần áp dụng một khoa học đo lường trong giáo dục” trên
website www.vnn.vn [17]. Gần đây trên diễn đàn giáo dục của Bộ Giáo dục
www.edu.net có một vài bài ngắn gọn nói về vấn đề này, nhưng cho đến nay mới
chỉ dừng lại ở mức giới thiệu hết sức đơn giản. Chính vì vậy, việc tìm hiểu và
ứng dụng IRT trong hệ thống trắc nghiệm trực tuyến cũng là một vấn đề được
giải quyết trong luận văn.

3


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

Luận văn tập trung vào việc trình bày lý thuyết ứng đáp câu hỏi (IRT) và
ứng dụng của lý thuyết này trong việc phân tích câu hỏi và năng lực thí sinh
thông qua kết quả làm bài thi trên hệ thống trắc nghiệm trực tuyến của Viện Công
nghệ Thông tin – Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn cũng đề xuất ra một quy
trình xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm áp dụng cho một số môn học
chuyên ngành Công nghệ Thông tin nói chung và trước mắt áp dụng trong xây
dựng ngân hàng câu hỏi sát hạch Kỹ năng Công nghệ Thông tin triển khai tại
Viện Công nghệ Thông tin – Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong quá trình xây dựng
ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm dùng trong hệ thống trắc nghiệm trực tuyến, luận
văn đã tìm hiểu sơ bộ về đặc tả QTI – Question and Test Interoperability – một
đặc tả được đưa ra bởi tổ chức IMS Global và là đặc tả phổ biến được dùng trong
các hệ thống trắc nghiệm trực tuyến. Cuối cùng là phần ứng dụng lý thuyết ứng
đáp câu hỏi vào phân tích bộ câu hỏi trắc nghiệm và năng lực thí sinh, đồng thời
luận văn đưa ra một số kết luận và hướng phát triển trong thời gian tới.
Luận văn được chia thành 4 chương với các nội dung sau:
Chƣơng 1: Tổng quan về thi trắc nghiệm
Giới thiệu về tình hình phát triển thi trắc nghiệm cùng với những ưu,

nhược điểm của nó; giới thiệu về một số phương thức thi trắc nghiệm trên máy
tính đặc biệt là thi trắc nghiệm trực tuyến; tình hình ứng dụng của phương thức
thi trắc nghiệm trên thế giới và tại Việt Nam.
Chƣơng 2: Lý thuyết trắc nghiệm
Chương này trình bày về một số lý thuyết trắc nghiệm: lý thuyết trắc
nghiệm cổ điển (Classical Test Theory); lý thuyết ứng đáp câu hỏi (Item
Response Theory - IRT); lý thuyết ứng đáp câu hỏi nhiều chiều
(Multidimensional Item Response Theory – MIRT), trong đó, chủ yếu tập trung
vào lý thuyết ứng đáp câu hỏi với các thuật toán ước lượng các tham số câu hỏi,
năng lực thí sinh.
Chƣơng 3: Ngân hàng câu hỏi
Mô tả một số dạng câu hỏi trắc nghiệm thường gặp; đặc tả QTI (Question
& Test Interoperability) (tạm dịch: đặc tả về tính khả thi tương tác của câu hỏi

và bài trắc nghiệm) – là một mô tả về phương diện kỹ thuật cho câu hỏi và bài
trắc nghiệm. Bên cạnh đó trong chương này còn đề xuất về một Quy trình xây
dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm cho nội dung về kỹ năng Công nghệ Thông

4


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

tin. Quy trình này đã được Viện Công nghệ Thông tin áp dụng cho quá trình xây
dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm Kỹ năng Công nghệ Thông tin cho Đề án
112.
Chƣơng 4: Ứng dụng lý thuyết IRT trong hệ thống trắc nghiệm của Viện
Công nghệ Thông tin
Giới thiệu một số chức năng của hệ thống trắc nghiệm của Viện Công
nghệ Thông tin đồng thời đưa ra kết quả thử nghiệm việc ứng dụng lý thuyết ứng

đáp câu hỏi (IRT) (đã trình bày trong Chương 3) vào phân tích câu hỏi và năng
lực thí sinh dựa trên kết quả làm bài thi trắc nghiệm môn Tin học Văn phòng của
315 thí sinh thuộc hệ đào tạo Kỹ thuật viên thuộc Trung tâm Tin học PT – Viện
Công nghệ Thông tin – Đại học Quốc gia Hà Nội.
Phần kết luận đưa ra tổng kết các kết quả luận văn đã làm được và một số hướng
nghiên cứu tiếp theo của luận văn.

5


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TRẮC NGHIỆM

1.1.

Trắc nghiệm và phân loại trắc nghiệm

1.1.1. Trắc nghiệm (Test) là gì?
Hoạt động đánh giá đào tạo được ra đời và phát triển song song cùng với
hoạt động đào tạo. Trong những năm gần đây, việc lượng giá kết quả học tập nhờ
sử dụng hình thức thi trắc nghiệm (test) đã nhận được sự quan tâm của các trường
đại học và nhiều cơ sở đào tạo khác.
Theo Từ điển Tiếng Việt 1997: Trắc nghiệm (test) là việc sử dụng một
nhóm câu hỏi hoặc bài làm để qua các lời giải đáp xác định những đặc trưng tâm
sinh lý, những hiểu biết, những năng khiếu, thói quen…của những cá nhân nào
đó. Trong giáo dục, trắc nghiệm được hiểu là một phương pháp đo để thăm đò
một số đặc điểm năng lực trí tuệ chủa học sinh (chú ý, ghi nhớ, quan sát, tưởng
tượng, tư duy năng khiếu…) hoặc để kiểm tra đánh giá một số kiến thức, kỹ

năng, kỹ xảo, thái độ của các thí sinh.
Theo [1], trắc nghiệm theo nghĩa rộng là một hoạt động được thực hiện để
đo lường năng lực của các đối tượng nào đó nhằm những mục đích xác định,
chẳng hạn, phân loại thí sinh, tìm ra thí sinh nổi trội, sàng lọc ra những thí sinh
kém...
Trong giáo dục trắc nghiệm được tiến hành thường xuyên ở các kỳ thi,
kiểm tra hay sát hạch nhằm đánh giá kết quả học tập và giảng dạy đối với một
phần của môn học hoặc toàn bộ môn học hay đối với cả một cấp học. Ngoài ra,
trắc nghiệm cũng có thể được sử dụng nhằm lọc chọn một số người có năng lực
cao nhất vào học một khoá học nào đó.
Trắc nghiệm là một trong những phương thức lượng giá giáo dục mang tính khoa
học và đặc biệt có hiệu quả trong trường hợp số lượng các thí sinh lớn. Tuy trong
một số trường hợp, trắc nghiệm được xem như một phương thức quan trọng đánh
giá kết quả học tập bổ sung cho phương thức truyền thống, không thay thế hoàn
toàn cho phương thức truyền thống.

6


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

1.1.2. Phân loại trắc nghiệm
Có thể phân chia các phương pháp trắc nghiệm ra làm 3 loại: loại quan sát,
loại vấn đáp và loại viết.
a. Loại quan sát:
Trắc nghiệm quan sát giúp xác định những thái độ, phản ứng vô thức,
những kỹ năng thực hành trong những tình huống cụ thể và một số kỹ năng về
nhận thức, chẳng hạn, cách giải quyết vấn đề trong một tình huống đang được
nghiên cứu.
b. Loại vấn đáp:

Loại trắc nghiệm vấn đáp có tác dụng tốt khi nêu các câu hỏi phát sinh
trong một tình huống cần kiểm tra. Trắc nghiệm vấn đáp thường được dùng khi
tương tác giữa người chấm và người học là quan trọng, chẳng hạn cần xác định
thái độ phản ứng khi phỏng vấn…
c. Loại viết:
Thường được sử dụng nhiều nhất vì nó có những ưu điểm sau:
Cho phép kiểm tra nhiều thí sinh một lúc;
o Cho phép thí sinh cân nhắc nhiều hơn khi trả lời;
o

Cung cấp bản ghi rõ ràng các câu trả lời của thí sinh để dùng khi chấm;
o Dễ quản lý và chấm điểm bài thi hơn.
o

Trắc nghiệm viết, theo [1], được chia thành 2 nhóm chính:
Tự luận (essay): Nhóm các câu hỏi trắc nghiệm buộc trả lời theo dạng mở,
thí sinh phải tự trình bày ý kiến trong một bài viết dài để giải quyết vấn đề mà
câu hỏi nêu ra. Phương pháp tự luận rất quen thuộc với hầu hết mọi người.
Trắc nghiệm khách quan (objective test): Nhóm các câu trắc nghiệm mà
trong đó đề thi thường gồm rất nhiều câu hỏi, mỗi câu nêu ra một vấn đề cùng
với những thông tin cần thiết sao cho thí sinh chỉ phải trả lời vắn tắt cho từng
câu.

7


Các phương pháp thi trắc nghiệm

QUAN SÁT

Ghép đôi

Trong luận văn này, chúng ta chỉ xem xét đến trắc nghiệm khách quan.
Trong trắc nghiệm khách quan, có thể có một số cách phân loại như sau:
1) Dựa theo cách chuẩn bị đề thi trắc nghiệm khách quan, có thể phân chia thành

hai loại: trắc nghiệm tiêu chuẩn hoá và trắc nghiệm dùng ở lớp học.
- Trắc nghiệm tiêu chuẩn hoá thường do các chuyên gia trắc nghiệm soạn

thảo, thử nghiệm, tu chỉnh, do đó mỗi câu trắc nghiệm khách quan được gắn với
các chỉ số cho biết thuộc tính và chất lượng của nó (độ khó, độ phân biệt, phản
ánh nội dung và mức độ kỹ năng nào), mỗi đề thi trắc nghiệm có gắn với một độ
tin cậy xác định, ngoài ra có những chỉ dẫn cụ thể về cách triển khai trắc nghiệm
và giải thích kết quả trắc nghiệm.
- Trắc nghiệm dùng ở lớp học (hoặc trắc nghiệm do giáo viên soạn) là trắc

nghiệm do giáo viên tự viết để sử dụng trong quá trình giảng dạy, có thể chưa
được thử nghiệm và tu chỉnh công phu, thường chỉ sử dụng trong các kỳ kiểm tra
với số lượng học sinh không lớn và không thật quan trọng.
2) Dựa theo dạng lượng giá (assessment) giáo dục trong các khoá học, có thể

chia thành một số dạng trắc nghiệm khách quan tương ứng:
- Trắc nghiệm phân loại (Diagnostic Test): là bài trắc nghiệm dùng để tìm

hiểu, chẩn đoán (diagnostic) đối tượng học hoặc phân lớp đối tượng, thường

8


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

dùng vào đầu quá trình giảng dạy. Thông thường bài trắc nghiệm này do chính
giáo viên giảng dạy soạn thảo.
- Trắc nghiệm giữa kỳ

(Formative Test): thực hiện trong tiến trình

(formative) giảng dạy nhằm thu được những thông tin phản hồi từ người học giúp
điều chỉnh quá trình dạy và học.
- Trắc nghiệm tổng kết (Summative Test): thực hiện khi kết thúc khóa học

nhằm tổng kết và đánh giá kết quả dạy và học.
3) Dựa theo việc đảm bảo thời gian để làm trắc nghiệm khách quan, có thể phân

chia thành hai loại: loại trắc nghiệm theo tốc độ và trắc nghiệm không theo tốc
độ.
- Trắc nghiệm theo tốc độ thường hạn chế thời gian (có thể hạn chế thời

gian cho mỗi câu hỏi hoặc hạn chế thời gian cho cả bài), thông thường, chỉ một ít
thí sinh làm nhanh mới có thể làm hết số câu của bài trắc nghiệm. Dạng trắc
nghiệm này nhằm đánh giá năng lực và khả năng làm nhanh của thí sinh.
- Trắc nghiệm không theo tốc độ thường cung cấp đủ thời gian cho phần

lớn sinh có thể kịp suy nghĩ để làm hết bài trắc nghiệm.
4) Dựa theo phương hướng sử dụng kết quả trắc nghiệm khách quan, có thể phân

chia thành: trắc nghiệm theo chuẩn (norm-referrenced test) và trắc nghiệm theo
tiêu chí (criterion-referrenced test).
- Trắc nghiệm theo chuẩn: là trắc nghiệm được sử dụng để xác định mức
độ thực hiện của một cá nhân nào đó so với các các nhân khác cùng làm một bài

trắc nghiệm.
- Trắc nghiệm theo tiêu chí: là trắc nghiệm được sử dụng để xác định

mức độ thực hiện của một cá nhân nào đó so với một tiêu chí xác định nào đó cho
trước.
5) Dựa theo phương thức triển khai trắc nghiệm khách quan, có thể chia thành:

trắc nghiệm trên máy tính (Computer Based Testing - CBT) hoặc trắc nghiệm
truyền thống trên giấy.
- Trắc nghiệm trên máy tính: thí sinh dùng máy tính thực hiện bài trắc

nghiệm. Với dạng trắc nghiệm trên máy, có nhiều cách phân loại khác, chẳng
hạn, phân thành 2 loại: bài trắc nghiệm được cài đặt trên máy tính cá nhân
(Computer Based Testing - CBT); bài trắc nghiệm đặt trên máy chủ và thí sinh
thực hiện bài thi thông qua trình duyệt Web (Internet Based Testing - iBT).
9


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

Ngoài ra, trắc nghiệm trên máy tính còn có thể phân ra thành hai loại: trắc
nghiệm thích nghi (Computer Adaptive Test - CAT) và trắc nghiệm thông thường
(Non-Apdaptive Test). Trắc nghiệm thích nghi là phương thức trắc nghiệm mà
mỗi câu hỏi thí sinh nhận được trong bài trắc nghiệm phụ thuộc vào câu trả lời
của thí sinh đối với câu hỏi trước đó, chẳng hạn, nếu thí sinh trả lời đúng câu hỏi
có độ khó ở mức trung bình thì câu hỏi mà thí sinh nhận được sau đó độ khó sẽ
tăng lên một chút, ngược lại, câu hỏi mà thí sinh nhận được sau đó sẽ dễ hơn câu
hỏi trước.

1.1.3. So sánh giữa trắc nghiệm khách quan và tự luận

Tự luận được xem là dạng thi "truyền thống" trong đó đề thi có thể là
những câu hỏi cụ thể hoặc tổng quát và thí sinh được phép "tự do" trả lời câu hỏi
theo sự hiểu biết hoặc suy nghĩ của cá nhân mình. Dựa vào các câu hỏi, đề bài
được ra, thí sinh phải diễn đạt ý trả lời trên giấy hoặc gõ trên máy tính. Bài trắc
nghiệm tự luận thường được chấm điểm một cách chủ quan và các điểm cho bởi
những người chấm khác nhau có thể không thống nhất. Thông thường một bài
trắc nghiệm tự luận gồm ít câu hỏi hơn là một bài trắc nghiệm khách quan do thí
sinh phải cần nhiều thời gian để trả lời mỗi câu hỏi.
Trắc nghiệm khách quan thường có nhiều phương án trả lời được cung cấp
cho mỗi câu hỏi của bài trắc nghiệm nhưng chỉ có một phương án duy nhất là
đúng hoặc đúng nhất, phù hợp nhất. Trước đây, bài trắc nghiệm khách quan được
chấm điểm bằng cách đếm số lần mà thí sinh đã chọn được phương án trả lời
đúng trong số những phương án trả lời đã được cung cấp, điểm này còn gọi là
điểm thô (raw score). Tuy nhiên, sau này khi áp dụng phương thức lượng giá theo
lý thuyết ứng đáp câu hỏi (item response theory), điểm thực của bài thi được tính
theo cách khác (xem Chương 2). Bài trắc nghiệm được gọi là khách quan vì việc
cho điểm là khách quan, không chủ quan như đối với bài tự luận. Nói chung, kết
quả chấm điểm sẽ như nhau, không phụ thuộc vào việc ai chấm bài trắc nghiệm
đó. Thông thường bài trắc nghiệm khách quan gồm có nhiều câu hỏi hơn bài tự
luận, và mỗi câu hỏi thường có thể được trả lời bằng cách đánh dấu chọn đơn
giản.
Có một câu hỏi thường nảy sinh: trong hai phương pháp trắc nghiệm
khách quan và tự luận, phương pháp nào tốt hơn? Cần phải khẳng định ngay rằng
không thể nói phương pháp nào hoàn toàn tốt hơn; mỗi phương pháp có các ưu
điểm và nhược điểm nhất định và được thể hiện cụ thể qua bảng so sánh sau:

10


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

Vấn đề

Ít tốn công ra đề thi
Đánh giá được khả năng diễn đạt, đặc biệt là diễn đạt
tư duy hình tượng
Đề thi phủ kín nội dung môn học
Ít may rủi do “học tủ”
Ít tốn công chấm thi
Khách quan trong chấm thi
Áp dụng được công nghệ mới trong việc nâng cao chất
lượng kỳ thi, giữ bí mật đề thi, hạn chế quay cóp khi
thi, hạn chế tiêu cực trong chấm thi và giúp phân tích
kết quả thi.
Bảng 1.1: So sánh giữa Trắc nghiệm khách quan và Tự luận
Cụ thể trong từng điểm như sau:
-

Ra đề thi: Ra đề thi tự luận dễ ra đề hơn ra đề thi trắc nghiệm khách quan mà
biểu hiện rõ nhất là việc soạn đề thi ít tốn thời gian và công sức hơn do đề thi
tự luận có ít câu hỏi. Một đề thi trắc nghiệm khách quan bao gồm rất nhiều
câu hỏi và để ra được đề thi trắc nghiệm khách quan cho một kỳ thi cần phải
chuẩn bị một ngân hàng câu hỏi khá hơn. Việc tạo nên mỗi câu hỏi đòi hỏi rất
nhiều công sức và sự khéo léo để bao quát hết các trường hợp có thể xảy ra.
Câu hỏi trong đề thi trắc nghiệm khách quan có thể trải rộng trên nhiều mức:
từ đơn giản là kiểm tra khả năng nhớ bài học của thí sinh đến khả năng ứng
dụng kiến thức vào thực tế vào một tình huống cho sẵn và, ở mức độ cao hơn
là đánh giá một thông tin nào đó được giả định.

-

Đánh giá khả năng diễn đạt, tư duy hình tượng: Đề thi tự luận cho phép thí
sinh có được sự tự do lớn nhất trong việc thể hiện cách trả lời những câu hỏi.
Thi tự luận là cách tốt nhất để yêu cầu thí sinh thực hiện khả năng "cắt nghĩa",
"so sánh", "tóm tắt", "nêu bật", "mô tả", "đánh giá",... một vấn đề. Đây cũng
là cơ hội cho thí sinh thể hiện kỹ năng viết, trình bày tổ chức và thể hiện ý
tưởng, các suy nghĩ sáng tạo và cảm xúc. Trong khi đó, đề thi trắc nghiệm
khách quan không làm được điều này. Do vậy, với các môn học thiên về văn
chương, triết học, xã hội học, ... việc áp dụng hình thức thi trắc nghiệm khách
quan khó đánh giá được toàn diện các kỹ năng.


11


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến
-

Đề thi phủ kín toàn bộ nội dung: Một đề thi tự luận thí sinh làm trong vài giờ
cũng khó có thể bao trùm hết toàn bộ kiến thức yêu cầu của môn học, hoặc
của chương trình học. Trong khi đó một đề thi trắc nghiệm khách quan với
hàng trăm câu hỏi, thí sinh làm trong một giờ có thể phủ kín toàn bộ nội dung
môn học, chương trình học.

-

Tính may rủi: Do đề thi tự luận không thể bao trùm hết nội dung môn học,
chương trình học nên có thể tạo ra tình trạng "học tủ", "học lệch", "học theo
đề mẫu" ở một số thí sinh. Chính vì thế, tính may rủi ở thi tự luận thường cao
hơn trong thi trắc nghiệm khách quan rất nhiều. Với một đề thi tự luận thí

sinh rất dễ gặp may rủi do trúng tủ, lệch tủ, còn với đề thi trắc nghiệm khách
quan thì sự may rủi hầu như hoàn toàn không xảy ra.
Thật vậy, như đã nói ở trên, vì đề thi trắc nghiệm khách quan bao gồm
hàng chục câu hỏi nhỏ phủ kín chương trình học. Nếu thí sinh nắm chắc nội
dung môn học thì sẽ làm đúng phần lớn các câu trắc nghiệm. Trong trường
hợp thí sinh không nắm vững một vài chi tiết của môn học thì số ít câu không
làm được cũng không ảnh hưởng lớn đến kết quả của bài thi. Ngược lại, đề thi
tự luận thường chỉ liên quan đến một vài chủ đề của môn học, do đó, ngoài
những thí sinh học chắc thật sự, những thí sinh “trúng tủ” cũng sẽ đạt kết quả
cao; còn thí sinh “lệch tủ” sẽ bị đánh hỏng, bất kể kiến thức của anh ta về
phần lớn nội dung còn lại của môn học như thế nào. Như vậy câu hỏi: “liệu
“số đỏ” có bao giờ đến với một thí sinh đánh dấu bừa vào bài thi trắc nghiệm
khách quan mà không cần hiểu biết gì không?”. Có thể khẳng định là không
bao giờ! Thật vậy, giả sử một đề thi trắc nghiệm có 100 câu hỏi nhiều lựa
chọn với 5 phương án trả lời, nếu thí sinh đánh dấu hú họa vào các phương án
nào đó, xác suất để anh ta làm đúng chỉ là 20%. Với số câu hỏi lớn, tần suất
làm đúng của anh ta sẽ gần với xác suất, tức là bằng cách đánh dấu hú họa, số
câu anh ta “làm đúng” chỉ chiếm khoảng trên dưới 20 trong 100 câu hỏi. Và
theo cách chấm điểm trắc nghiệm khách quan thông thường thì đối với một
bài trắc nghiệm 100 câu nếu chỉ làm đúng 20 câu thì điểm đạt được sẽ lân cận
điểm không.
Tuy nhiên, đề thi tự luận làm hạn chế các câu trả lời theo kiểu "đoán
mò" một phương án đúng trong bài thi trắc nghiệm khách quan.

-

Thi và chấm thi: Việc tổ chức thi tự luận mất khá nhiều thời gian và công
sức, hơn nữa, khả năng quay cóp có thể xảy ra. Tuy nhiên, việc tổ chức thi
trắc nghiệm khách quanh nhanh chóng và đơn giản hơn nhiều, khả năng quay
12

Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

cóp là khó xảy ra vì: với phạm vi bao quát rộng của đề thi, thí sinh khó có thể
chuẩn bị tài liệu để quay cóp; khả năng thí sinh nhìn bài của nhau cũng bị hạn
chế do lượng câu hỏi trong mỗi đề thi khá lớn hơn nữa có hình thức đảo đề
thi, đảo câu hỏi giữa các thí sinh nên các thí sinh ngồi gần nhau hầu như
không gặp các đề thi giống nhau.
Trắc nghiệm tự luận mang tính chủ quan khá cao, rất khó đảm bảo tính
khách quan. Nói cách khác, nó có độ tin cậy thấp, đặc biệt là khi số lượng thí
sinh càng đông. Quy trình chấm thi tự luận phải rất nghiêm ngặt. Thực tế, qua
nhiều khảo sát khác nhau cũng chứng minh sự sai biệt điểm thi giữa những
giám khảo khác nhau trên cùng một bài thi đáng kể. Trong khi đó, việc tổ
chức thi và chấm thi trắc nghiệm khách quan đơn giản và nhanh hơn rất
nhiều. Việc chấm thi trắc nghiệm khách quan là chính xác, hoàn toàn không
phụ thuộc vào người chấm thi và đặc biệt có thể áp dụng công nghệ vào việc
ra đề và chấm thi một cách chính xác hoàn toàn.
-

Áp dụng công nghệ: Trắc nghiệm khách quan dễ dàng áp dụng công nghệ
(máy tính và truyền thông) trong việc ra đề thi, giữ bí mật đề thi, hạn chế hiện
tượng quay cóp khi thi và dễ dàng phân tích, thống kê kết quả thi.

-

Chi phí cho các kỳ thi tự luận khá cao nếu xét trên bình diện xã hội. Nhiều
hoạt động của phụ huynh, các nhà chức trách và nhà trường bị ảnh hưởng,
mất nhiều thời gian và tiền bạc cho tính an toàn và công bằng ở các kỳ thi.

Theo các chuyên gia về đánh giá về giáo dục, có thể dùng phương pháp tự luận
trong các trường hợp sau:
1) Khi thí sinh không quá đông.
2) Khi muốn khuyến khích và đánh giá cách diễn đạt cũng như cách trình bày.
3) Khi muốn tìm hiểu ý tưởng của thí sinh hơn là khảo sát thành quả học tập.
4) Khi có thể tin tưởng khả năng chấm bài tự luận của giáo viên là chính xác.
5) Khi không có nhiều thời gian soạn đề thi nhưng có đủ thời gian để chấm

bài.
Và phương pháp trắc nghiệm khách quan nên được sử dụng trong những trường
hợp sau:
1) Khi số thí sinh rất đông.
2) Khi muốn chấm bài nhanh.
3) Khi muốn có điểm số đáng tin cậy, không phụ thuộc vào người chấm bài.

13


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến
4) Khi phải coi trọng yếu tố công bằng, vô tư, chính xác và muốn ngăn chặn sự

gian lận trong thi cử.
5) Khi muốn kiểm tra một phạm vi hiểu biết rộng, muốn ngăn ngừa nạn học tủ,

học vẹt và giảm thiểu sự may rủi.
Ở Việt Nam nhiều người thường gọi tắt “trắc nghiệm khách quan” là “trắc

nghiệm” và trong một số tài liệu của một số tác giả trong nước cũng sử dụng
thuật ngữ “trắc nghiệm” thay cho “trắc nghiệm khách quan”. Do đó, trong luận
văn này, sau đây sẽ sử dụng thuật ngữ “trắc nghiệm” thay cho “trắc nghiệm

khách quan”. Trắc nghiệm khách quan sẽ là đối tượng nghiên cứu chính trong
luận văn này.

1.2.

Trắc nghiệm trực tuyến

Thi trắc nghiệm được triển khai theo nhiều phương thức khai nhau và mức
ứng dụng công nghệ trong từng công đoạn (ra đề thi, tổ chức đề thi, thi, chấm thi,
đánh giá và tổng kết kết quả thi) cũng khác nhau. Việc sử dụng chương trình máy
tính nhằm hỗ trợ giáo viên trong việc xây dựng, quản lý ngân hàng câu hỏi, tổ
chức các đề thi và chấm điểm tự động là hết sức cần thiết. Thông qua đó, thí sinh
có thể thực hiện bài thi trắc nghiệm trực tiếp trên máy và biết điểm ngay sau đó.
Ngoài ra, trong những hệ đào tạo lớn, có thể tổ chức thành các phần mềm độc lập
như: phần mềm tạo câu hỏi (Authoring Tool); phần mềm quản lý câu hỏi (Item
Bank); phần mềm tổ chức và phân phối bài trắc nghiệm (Delivery System), các
phần mềm này có thể kết nối với nhau thành một hệ thống nhất khi tổ chức kỳ
thi. Việc tổ chức và phân phối bài trắc nghiêm đến thí sinh được thực hiện theo
nhiều phương thức, trong đó, có thể kể đến hai phương thức phổ biến là:
(1) dùng phần mềm thi trắc nghiệm cài đặt sẵn trên máy tính cá nhân

(Computer Based Testing - CBT);
(2) dùng phần mềm thi trắc nghiệm trực tuyến (Online Testing hay

Internet Based Testing - iBT).
Tuy nhiên, trong các hệ thống trắc nghiệm nhỏ, các thành phần như: công
cụ xây dựng câu hỏi, tổ chức và quản lý ngân hàng câu hỏi, tổ chức và phân phối
bài thi thường được tích hợp trong cùng một hệ thống.
Trắc nghiệm trực tuyến là một phương thức triển khai thi trắc nghiệm
được ra đời cùng với sự phát triển của công nghệ Web và ngày càng được quan

tâm và ứng dụng rộng rãi. Trắc nghiệm trực tuyến được hiểu như sau:
14


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

Trắc nghiệm trực tuyến (Online Testing) là hình thức thi trắc nghiệm áp
dụng cho loại trắc nghiệm khách quan, trong đó các công đoạn tổ chức bài thi,
thi, chấm thi, đánh giá và tổng hợp kết quả đều có thể được thực hiện thông qua
trình duyệt Web.
Trắc nghiệm trực tuyến cũng là một phương thức trắc nghiệm được quan
tâm trong những năm gần đây và phương thức này đã được đưa vào ứng dụng tại
nhiều cơ sở đào tạo và sát hạch trên thế giới. Phần mềm trắc nghiệm được dùng
trong phần triển khai thử nghiệm của luận văn là một phần mềm trắc nghiệm trực
tuyến - phần mềm CMTest - được xây dựng bởi Viện Công nghệ Thông tin – Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Các đặc điểm của trắc nghiệm trực tuyến
Trắc nghiệm trực tuyến mang đầy đủ các đặc điểm của hình thức trắc
nghiệm trên máy tính như:
-

Phát sinh các bài thi và chấm thi tự động. Hệ thống thi trắc nghiệm thực
hiện chọn ngẫu nhiên các câu hỏi trong ngân hàng câu hỏi và đưa vào các
bài thi sao các câu hỏi trong mỗi bài thi được trải khắp trên toàn bộ các nội
dung của môn học, số lượng câu hỏi trên các bài thi là như nhau và chúng
cùng độ khó. Nếu ngân hàng với số lượng lớn các câu hỏi, có thể đảm bảo
cho các thí sinh ngồi gần nhau có đề thi khác nhau. Công việc chấm thi cũng
được thực hiện ngay khi thí sinh kết thúc bài thi và cho kết quả ngay sau đó.
Việc phát sinh bài thi và chấm thi được thực hiện tự động và khách quan,
đặc biệt thích hợp với các kỳ thi có số lượng thí sinh lớn. Đây cũng chính là

một trong những ưu điểm của hệ thống thi trắc nghiệm trên máy tính nói
chung.

-

Vấn đề đảm bảo an toàn bí mật cho các câu hỏi và đáp án được quan tâm
và xem xét một cách nghiêm túc.

Ngoài các đặc điểm chung của phương thức thi trắc nghiệm trên máy tính,
trắc nghiệm trực tuyến còn có một số đặc điểm riêng như:
-

Dễ dàng triển khai các kỳ thi trắc nghiệm trên diện rộng. Một hệ thống thi
trắc nghiệm trực tuyến cho phép thí sinh có thể tham gia kỳ thi từ bất kỳ nơi
nào, chẳng hạn, các trung tâm sát hạch được ủy quyền, có máy tính được kết
nối với máy chủ cung cấp đề thi. Đây là một thuận lợi lớn đối với các kỳ thi
trên diện rộng và theo quy mô lớn, chẳng hạn như kỳ thi thi sát hạch lấy
15


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

chứng chỉ quốc tế. Khi tham gia những kỳ thi tổ chức theo hình thức thi trắc
nghiệm trực tuyến thí sinh có thể thực hiện bài thi ở ngay hội đồng thi được
uỷ quyền tại địa phương, do đó, giúp giảm chi phí đi lại cho thí sinh.
-

Sử dụng trắc nghiệm trực tuyến trong các hệ thống e-Learning. Đối tượng
tham gia các khóa học e-Learning đặc biệt là hình thức đào tạo qua mạng
(Web Based Training) từ nhiều nơi khác nhau và học vào những thời điểm

khác nhau. Hơn nữa, trong cấu trúc của một số khóa học điện tử được thiết
kế có đan xen các bài kiểm tra vào giữa chương trình học hoặc giữa các bài
học. Do vậy, việc sử dụng hình thức trắc nghiệm trực tuyến trong các bài
kiểm tra, hoặc trong kỳ thi đầu vào hay kỳ thi cuối khóa của các khóa học
điện tử là một lựa chọn hợp lý và mang lại hiệu quả.

-

Giáo viên dễ dàng xây dựng và cập nhật ngân hàng câu hỏi. Hệ thống thi
trắc nghiệm trực tuyến giúp cho giáo viên dễ dàng hơn trong việc xây dựng
ngân hàng câu hỏi nhờ việc phân chia thành các dạng câu hỏi. Giáo viên
cũng có thể dễ dàng cập nhật các câu hỏi từ bất kỳ máy tính nào có kết nối
với hệ thống trắc nghiệm. Hệ thống thi trắc nghiệm trực tuyến cho phép các
giáo viên trong cùng bộ môn dễ dàng sử dụng chung các câu hỏi trong ngân
hàng. Ngân hàng câu hỏi dùng chung có ý nghĩa là mối liên kết thực hiện
giao lưu chia sẻ kinh nghiệm và học tập giữa các giáo viên trong việc đánh
giá. Nhờ thực hiện chung trên mạng, các câu hỏi có thể được sử dụng
chung, tiết kiệm công sức, không lặp lại những câu hỏi đã có, từ đó có thể
phát triển nhiều câu hỏi đa dạng và phong phú hơn. Do đó, nếu sử dụng thi
trắc nghiệm trực tuyến trong việc đánh giá kết quả của một môn học, một
chương trình học trong trường đại học cũng rất thuận lợi.

-

Có thể gặp các sự cố trên đường truyền. Trắc nghiệm trực tuyến sử dụng
hạ tầng mạng máy tính để truyền tải bài thi từ máy chủ tới máy tính của thí
sinh, do đó, có thể gặp một số sự cố như: thí sinh đang làm bài thi thì mất
điện, tính an toàn và bảo mật cho các câu hỏi không cao khi truyền tải trên
đường truyền… Do vậy, mỗi hệ thống trắc nghiệm trực tuyến cần có những
biện pháp khắc phục nhược điểm này.

16


Lý thuyết trắc nghiệm và ứng dụng trong trắc nghiệm trực tuyến

1.3.

Tình hình phát triển và ứng dụng trắc nghiệm

1.3.1. Tình hình phát triển và ứng dụng trắc nghiệm trên thế giới
Theo [1], trên thế giới việc học và thi diễn ra hàng nghìn năm trước đây (ở
Trung Quốc từ khoảng năm 2000 TCN), nhưng một khoa học đo lường trong
giáo dục thật sự có thể xem như bắt đầu cách đây chỉ khoảng một thế kỷ
(Thorndike,1904). Ở châu Âu và đặc biệt là Mỹ lĩnh vực khoa học này phát triển
mạnh vào thời kỳ từ trước và sau thế chiến thứ hai với những dấu mốc quan trọng
như Trắc nghiệm trí tuệ Stanford-Binet xuất bản năm 1916, bộ trắc nghiệm thành
quả học tập tổng hợp đầu tiên Stanford Achievement Test ra đời vào 1923. Với
việc đưa vào chấm trắc nghiệm bằng máy của IBM năm 1935, việc thành lập
National Council on Measurement in Education (NCME) vào thập niên 1950 và
ra đời Educational Testing Services (ETS) năm 1947, một ngành công nghiệp trắc
nghiệm (test industry) đã hình thành ở Mỹ. Từ đó đến nay khoa học về đo lường
trong tâm lý và giáo dục đã phát triển liên tục, những phê bình chỉ trích đối với
khoa học này cũng xuất hiện thường xuyên nhưng chúng không đánh đổ được nó
mà chỉ làm cho nó tự điều chỉnh và phát triển mạnh mẽ hơn. Hiện nay ở Mỹ ước
tính mỗi năm số lượt trắc nghiệm tiêu chuẩn hoá cỡ 1/4 tỷ và trắc nghiệm do giáo
viên soạn lên đến con số 5 tỷ. Tương ứng với ngành công nghiệp trắc nghiệm đồ
sộ và sự phát triển của công nghệ thông tin, lý thuyết về đo lường trong tâm lý
giáo dục cũng phát triển nhanh. Lý thuyết ứng đáp câu hỏi (Item Response
Theory-IRT) đã đạt những thành tựu quan trọng nâng cao độ chính xác của trắc

nghiệm, và trên cơ sở IRT công nghệ Trắc nghiệm Thích ứng nhờ máy tính
(Computer Adaptive Test – CAT) ra đời. Ngoài ra, trên cơ sở những thành tựu của
IRT và ngôn ngữ học máy, công nghệ E-RATE chấm tự động các bài tự luận
tiếng Anh nhờ máy tính của ETS đã được triển khai nhờ mạng Internet trong mấy
năm qua.
Theo [1], đề thi cho các kỳ thi tuyển đại học ở một số nước như Mỹ, Nhật,
Thái Lan... được soạn toàn bộ dựa trên phương thức trắc nghiệm khách quan. Để
tuyển sinh đại học, ở Mỹ các trường đại học không tổ chức thi tuyển mà dựa vào
kết quả của các kỳ thi trắc nghiệm do các công ty ngoài nhà nước tổ chức để xét
tuyển. Có dịch vụ thi phục vụ công việc này, đó là SAT (Scholastic Assesment
Test) do công ty ETS tổ chức, và ACT do Chương trình ACT (American College
Testing Program) triển khai. SAT cho thi 2 môn, Tiếng Anh và toán, còn ACT cho
thi 4 môn, ngoài Tiếng Anh và Toán còn thi thêm đọc hiểu và suy luận khoa
17