Một số vấn đề trọng điểm để ôn tập nhanh và hiệu quả môn hóa học

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


Dch v ôn thi cht lng cao – GSA Education:
Liên h: 04.39152590 - 0989768553 (Linh)
MT S VN  TRNG IM  ÔN TP NHANH
VÀ HIU QU MÔN HÓA HC
Các em hc sinh thân mn, t nm hc 2006 – 2007, B Giáo dc và đào to đã ban hành quy ch
mi cho 2 k thi Tt nghip PTTH và Tuyn sinh H – C. Theo đó, các môn Lý, Hóa, Sinh s chuyn
sang hình thc thi trc nghim khách quan.
Trong nhng nm hc đu tiên áp dng hình thc thi mi này đã có không ít các bn hc sinh không
đt đc m c ca mình ch vì thiu mt chút kinh nghim và phng pháp phù hp vi hình thc thi
mi. Sang nm hc này, mc dù đã có s ci thin nht đnh, song do đã rt nhiu nm tin hành thi t
lun nên chng trình giáo dc hin nay đang t ra không theo kp vi đòi hi ca k thi trc nghim. T
chng trình SGK mi, đi ng giáo viên chm đi mi cho đn thói quen trong cách dy, cách hc (hu
ht các bài kim tra trên lp vn theo hình thc t lun), thiu tài liu tham kho có cht lng, … khin
cho vic tip cn phng pháp mi ca các em hc sinh gp rt nhiu khó khn. Trong khi đó, hình thc
thi mi vi nhng đc thù mi đòi hi các em phi trang b cho mình nhng kin thc, k nng, kinh
nghim và phng pháp t duy mi đ có th hoàn thành tt bài thi ca mình.
Ch còn hn 4 tháng na là k thi H – C nm 2010 li đn, gi là thi đim thích hp đ các em
vch ra các k hoch ôn tp cp tc và gp rút thc hin cho phù hp vi nhng mc tiêu, d đnh trong
tng lai.  giúp các em có thêm mt gi ý cho vic ôn tp môn Hóa hc sao cho tht nhanh mà hiu
qu, thy vit bài ging này nh mt món quà đu nm thay cho li chúc. T các ý tng trong bài vit
này, các em có th ch đng sp xp, đnh hng và đa ra nhng la chn, nhng gii pháp c th cho
vic hc Hóa ca mình.
*
Bài vit này cng thay cho li xin li tôi gi ti các bn đc thân thit vì đã phi ch đi cun “Các phng pháp gii
bài toán Hóa hc” ca tôi quá lâu ri. Hin ti, do các trc trc v th tc thu và hp đng mà tôi cha th khng đnh ngày
ra mt chính thc ca cun sách.  bù li, t gi ti k thi H – C nm 2010 tôi s c gng chia s
 mt s ni dung tht
đc sc đc chn lc ca cun sách đ đn đáp li s ng h và quan tâm ca các bn. Xin chân thành xin li và cm n s

ng h nhit thành ca các bn!
1, Thng xuyên h thng hóa kin thc bng mi cách
Kin thc là yu t tiên quyt đ làm tt bài thi Hóa hc, cho dù là vi câu hi lý thuyt hay vi
bài tp tính toán, không có kin thc Hóa hc thì không th làm đc bt c câu nào trong đ thi!
Kin thc Hóa hc có đc thù riêng là mang tính h thng và liên tc, không ging vi môn Lý hay
Toán mà trong đó in – Quang – C … hay T hp – Lng giác – Hình không gian … hu nh không
có mi liên h rõ ràng nào vi nhau, hay môn Lý ch yu ch ôn tp chng trình lp 12 là đ. Kin thc
Hóa hc có s gn kt liên tc và mang tính h thng, tri đu qua c 3 nm hc. S phân chia các ni
dung i cng – Vô c – Hu c … ch đ giúp cho ngi hc d hc, ch không d ôn tp.
Khi ôn tp kin thc Hóa hc, điu ti quan trng là các em phi h thng, xâu chui đc ni dung
mình đang ôn tp vi các phn kin thc có liên quan khác. Lý thuyt ca Hóa hc không cng nhc và
cng không gin đn, ta không th ôn tp bng cách “đc chay” hay “hc vt” mà phi bng cách luyn
tp, thng xuyên ghi ra, vit ra, “gi t trong đu ra” thì mi hiu và nh lâu đc.  làm đc điu đó
thì có mt cách đn gin là khi gp bt k câu hi nào, bài tp nào, các em hãy c gng không ch tìm
cách gii quyt câu hi đó, bài toán đó mà còn tìm cách liên h vi các kin thc liên quan đn nó đ nh
li, hi tng li.
VD:
Hoà tan hoàn toàn 35,6 gam hn hp X gm NaBr và NaI vào nc, sau đó sc khí Cl
2
ti
phn ng hoàn toàn ri cô cn dung dch thu đc 17,55 gam mui khan. S mol NaBr và NaI trong hn
hp X ln lt là:
Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


Dch v ôn thi cht lng cao – GSA Education:
Liên h: 04.39152590 - 0989768553 (Linh)
A. 0,1 mol và 0,2 mol B. 0,15 mol và 0,15 mol
C. 0,05 mol và 0,25 mol D. 0,25 mol và 0,05 mol
áp s:

A. 0,1 mol NaI và 0,2 mol NaBr.
Hng dn gii:
*
Các du hiu gii toán:
- Bài toán cho hn hp 2 cht đã bit CTPT và 2 s liu tuyt đi
→
s dng phng pháp i s thông thng
- Cho khi lng ca hn hp và“có th„ tính đc s mol ca hn hp
→
s dng phng pháp KLPT trung bình
Phn ng xy ra theo s đ:
2
+ Cl
NaBr, NaI NaCl⎯⎯⎯→
Gi a, b ln lt là s mol ca NaBr và NaI trong hn hp X.
T gi thit, ta có h phng trình:
103a + 150b = 35,6 gam a = 0,2 mol
58,5(a + b) = 17,55 gam b = 0,1 mol
⎧⎧
→
⎨⎨
⎩⎩

Vy đáp án đúng là A. 0,1 mol NaI và 0,2 mol NaBr.
Rõ ràng đây là mt bài tp rt đn gin và không có nhiu điu đ bàn. Khi hc hay khi làm bài
kim tra, bài thi, ta ch dng li  đây là đ. Tuy nhiên, nu đang trong giai đon ôn tp, ta cn suy ngh
nhiu hn th. Thy có th dn gii ra đây mt vài suy ngh, mt vài cách đt vn đ đin hình nh sau:
- Bài toán còn có th gii bng cách nào khác na không?
Mt cách mô phm, nhìn vào h phng trình đã lp đc, ta thy rng bài toán chc chn còn có
th gii đc bng phng pháp Trung bình kt hp vi ng chéo.

Ngoài ra, nu nhìn nhn di góc đ phng pháp Chn ngu nhiên, thì bài toán này còn có th gii
đc bng cách “th đáp án”, ta có th thay s ln lt các kt qu tng đáp án vào, xem đáp án nào phù
hp vi s liu khi lng ca gi thit.
- Vn đ Hóa hc mà bài toán nêu ra là gì?
Bài tp này liên quan đn tính cht “Halogen mnh đy Halogen yu ra khi dung dch mui ca
chúng”:
22
X + 2MY 2MX + Y→
(trong đó X là Halogen “mnh hn” Y)
T đó ta có th đt tip các câu hi:
- X và Y có th ng vi nhng halogen nào? - Tt c, tr Flo. (đn đây ta có th hi tip: ti sao li tr
F? – vì F
2
tác dng vi nc, ta li có th hi tip: phn ng ca F
2
vi nc nh th nào?, F
2
còn phn ng đc
bit nào khác vi các halogen khác hay không, …vv…vv..)
- Ch “mnh hn”  đây có ngha là gì? – Có ngha là tính oxh mnh hn
→
vy tính oxh ca các
halogen bin thiên nh th nào? – Gim dn t F
2
đn I
2

→
Ngoài phn ng “halogen mnh đy
halogen yu ra khi dung dch mui” còn phn ng nào th hin quy lut bin thiên y không? –

Còn, đó là phn ng ca SO
2
vi halogen trong dung dch:
22 2 24
22 2 24
22 2 24
SO + Cl + 2H O 2HCl + H SO
SO + Br + 2H O 2HBr + H SO
SO + I + 2H O 2HI + H SO
→
←
t
(t các phn ng này, ta li có th liên tng đn rt nhiu vn đ Hóa hc khác nh: so sánh tính cht hóa hc và
nhn bit CO
2
vi SO
2
, phng pháp sunfat trong điu ch HX (có th áp dng cho nhng halogen X nào), còn
phng pháp nào khác đ tng hp HX, H
2
S có cho phn ng nh SO
2
trong các điu kin tng t hay không, ….)
Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


Dch v ôn thi cht lng cao – GSA Education:
Liên h: 04.39152590 - 0989768553 (Linh)
Hoc phn ng ca halogen vi Fe, dung dch mui Fe
2+

:
3
3
2
o
o
2
t
2
t
2
Fe + Cl FeCl
Fe + Br FeBr
Fe + I FeI
→
⎯⎯→
⎯⎯→

Hoc phn ng ca halogen vi dung dch mui Fe
2+
:
23
2
23
2
2
Fe + Cl , Br Fe + Cl-, Br-
Fe + I Fe + I-
++
++

→
←

(t các phn ng này, ta li có th liên tng đn rt nhiu vn đ Hóa hc khác nh: tính kh ca ion I,
-
phn ng
nào rt đc trng na th hin tính kh ca ion I,
-
phn ng đc trng ca I
2,
phn ng oxh – kh chuyn hóa Fe
2+

và Fe
3+
, ….)
- Ngoài ra, t các tính cht trên, ta có th đt thêm câu hi: nu các đn cht halogen bin thiên
nh vy, thì các hp cht ca chúng s bin đi nh th nào? – Tr li cho câu hi này, chúng ta
s li có thêm các dãy bin thiên:
234
234
HF HCl < HBr < HI
HClO < HClO < HClO < HClO
HClO > HClO > HClO > HClO
2

………….
Nh vy, ch thông qua mt bài toán nh và rt đn gin, ta đã ch đng ôn tp li đc rt nhiu
vn đ quan trng trong lý thuyt Hóa hc. Ch cn áp dng cách suy ngh trên cho các bài tp khác (lp
đi lp li trong các bài tp có vn đ Hóa hc tng t), các em s thy rng lý thuyt Hóa hc ph thông

tuy rt rng ln và “tng nh khó hc, khó nh” thc ra li có th ôn tp và h thng rt d dàng ch
thông qua mt s ít các bài tp đn gin.
ây chính là phng pháp “hc ít” mà mang li “nhiu hiu
qu”
, giúp các em va có th ôn tp, nm vng kin thc trong thi gian ngn, va tit kim đ dành thi
gian và công sc ôn tp các môn hc khác.
2, Rèn luyn k nng tính và phn x t duy
Nh thy đã tng nhiu ln nhn mnh, không phi bài toán nào cng có cách gii đc bit nhanh,
không phi bài toán nào cng có công thc tính riêng.  gii mt bài toán tht nhanh và hiu qu, vic
trc tiên là phi rèn luyn k nng tính và phn x t duy.
Các em không th đòi hi vic gii nhanh
mt bài toán Hóa hc nu nh chính các em không th tính nhanh đc t nhng phép tính đn gin
nht!

Các quy tc nhân nhm, các du hiu chia ht, xp x, … là nhng kin thc c s mà bt k hc
sinh nào cng đã đc hc và nó cc k hu dng cho bt c môn hc nào, không ch giúp ta tính nhanh,
tính nhm mt s đi lng trong bài toán mà đôi khi còn là gii pháp mang tính quyt đnh giúp bài toán
đc gii quyt nhanh gn và hiu qu hn.
*
Xem thêm bài ging Vn đ rèn luyn k nng tính  trng ph thông đ bit thêm chi tit!
VD
1
: Kh hoàn toàn 23,2 gam hn hp FeO, Fe
2
O
3
bng H
2
thu đc 7,2 gam H
2

O. Thành phn
phn trm v khi lng ca mi oxit trong hn hp là:
A. 31,03% FeO và 68,97% Fe
2
O
3
B. 35,16% FeO và 64,84% Fe
2
O
3

C. 41,24% FeO và 58,76% Fe
2
O
3
D. 50,0% FeO và 50,0% Fe
2
O
3

áp s:
A. 31,03% FeO và 68,97% Fe
2
O
3

Hng dn gii:
Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510

Dch v ôn thi cht lng cao – GSA Education:
Liên h: 04.39152590 - 0989768553 (Linh)
S đ các phn ng:
22
O + H H O→
Cách 1: t n – gii h phng trình
Gi x, y ln lt là s mol ca FeO và Fe
2
O
3
trong 23,2 gam hn hp.
T gi thit, ta có h phng trình:
hh
O
m = 72x + 160y = 23,2 gam
x =
y = 0,1 mol
7,2
n = = 0,4 mol
18
⎧
⎪
→
⎨
⎪
⎩

23
FeO Fe O
72 0,1

%m = 100% = 31,03% %m = 68,97%
23, 2
×
→×→
Cách 2: ánh giá KLPT
Nhn thy 232 là KLPT ca Fe
3
O
4
(FeO.Fe
2
O
3
), do đó hn hp ban đu có khi lng 23,2 gam
(tng đng 0,1 mol Fe
3
O
4
)
nhiu kh nng cha 0,1 mol FeO và 0,1 mol Fe
2
O
3
.
Kim tra li nhn đnh trên bng cách tính s mol O:
2
OHO
7,2
n = n = = 0,4 mol
18

Kt qu n
O
phù hp, chng t nhn đnh đã đt ra là đúng và do đó ta có kt qu đúng là A.
VD
2
: Khi đt cháy hoàn toàn mt amin đn chc X, thu đc 8,4 lít khí CO
2
, 1,4 lít khí N
2
(các th
tích khí đo  đktc) và 10,125 gam H
2
O. Công thc phân t ca X là:
A. C
4
H
9
N B. C
3
H
7
N C. C
2
H
7
N D. C
3
H
9

N
(Trích đ thi tuyn sinh H – C khi A – 2007)
Hng dn gii:
Cách 1: Bo toàn nguyên t.
Gi CTPT ca X là C
x
H
y
N. T gi thit, ta có:
1, 4
22,4
2
XN
n = 2n = 2 = 0,125 mol×

22
CO H O
8,4 10,125
n = = 0,375 mol; n = = 0,5625 mol
22,4 18

Ta có s đ phn ng cháy:
o
2
+ O , t
xy 2 2
0,125C H N 0,375CO + 0,5625H O⎯⎯⎯→

Áp dng đnh lut bo toàn nguyên t đi vi C và H, ta d dàng có x = 3 và y = 9.
Do đó, đáp án đúng là D.

Cách 2: K nng tính nhm.
Có th tính nhm:
,,84 = 14 6×

→
C : N = 3
→
đáp án đúng phi là B hoc D.
Mt khác:
( )
22
CO H O
n 0,4 mol ( 8,4 8,96) vµ n 0,6 mol 9 gam << 10,125 gam 10,8 gam≈≈≈ ≈

→

:H C 3 ≈ →
đáp án đúng là D.
*
Cách làm này cho phép thao tác tính ngay trên s liu v th tích và khi lng mà không cn chuyn qua s mol, hu
ht các phép tính đu có th nhm đc.
VD
3
: Hn hp gm hiđrocacbon X và oxi có t l s mol tng ng là 1:10. t cháy hoàn toàn
hn hp trên thu đc hn hp khí Y trong đó th tích CO
2
sinh ra bng th tích O
2
d. Công thc phân
t ca X là:

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


Dch v ôn thi cht lng cao – GSA Education:
Liên h: 04.39152590 - 0989768553 (Linh)
A. C
3
H
8
B. C
3
H
6
C. C
4
H
8
D. C
3
H
4

áp s: C. C
4
H
8

Hng dn gii:
Áp dng phng pháp t chn lng cht, ta gi s hn hp ban đu có 11 mol, trong đó có 10 mol
khí O

2
và 1 mol X.
Gi CTPT ca X là C
x
H
y
, ta có s đ phn ng:
xy 2 2 2
y
CH + (10 - x)O xCO + HO
2
→

Áp dng đnh lut bo toàn nguyên t đi vi Oxi, ta có:
()
y
2 10 - x = 2x + 8x +
y = 40
2
×→

Nu dng li  đây, đa s hc sinh s gii tip bng cách lp bng:
x 1 2 3 4 5
y 32 24 16 8 2
Tuy nhiên, nu tip tc bin đi thành:
y
x = 5 -
8

Ta thy rng, mun x là s nguyên thì y phi chia ht cho 8 và do đó, d dàng có y = 8, x = 4.

Vy X là C
4
H
8
. áp án đúng là C.
VD
4
: Cho t t 0,15 mol KOH vào V ml H
3
PO
4
1M, sau phn ng thu đc dung dch A, cô cn
dung dch A thì thu đc 15,5 gam mui khan. Giá tr ca V (bit 0,05 lít ≤ V ≤ 0,15 lít) là:
A. 60 ml B. 80 ml C. 100 ml D. 150 ml
áp s:
C. 100 ml
Hng dn gii:
Cách 1: Phng pháp Bo toàn khi lng.
Phn ng ca H
3
PO
4
vi KOH to ra bt c mui nào cng có t l:
2
HO KOH
n = m = 0,15 mol

T s đ phn ng:
34 2
KOH + H PO muèi + H O→ , ta có biu thc bo toàn khi lng:

34 2 34
KOH HPO muèi HO HPO
m + m = m + m m = 15,5 + 0,15 18 - 0,15 56 = 9,8 gam hay 0,1 mol→××

T đó d dàng có đáp án đúng là C.
Cách 2: Phng pháp xp x hóa.
Dù cha bit thành phn mui khan gm nhng mui gì (có th là K
3
PO
4
hoc K
2
HPO
4
hoc
KH
2
PO
4
hoc hn hp ca 2 trong 3 mui đó), ta vn có:
3
4
muèi K H
PO
m = m + m + m = 15,5
gam
−
vi
K
m = 39 0,15 = 5,85 gam× và

3
4
HK
PO
m m ; m
−
<<

Cho
H
m 0≈ , ta d dàng tính đc:
3
4
PO
m 9,65
gam
−
≈
→

3
4
PO
9,65
n 0,101 mol
95
−
≈≈
.
T đó d dàng suy ra đáp án đúng là C.

3, Phân bit đc nhng đc trng ca hình thc thi trc nghim so vi t lun và ng dng