Ứng dụng viễn thám và hệ thông tin địa lý trong nghiên cứu biến động sử dụng đất vùng cửa sông mã tỉnh thanh hóa giai đoạn 1990 – 2010

ðI HC QUC GIA HÀ NI
TRƯNG ðI HC KHOA HC T NHIÊN

NGUYN ðC ANH

NG DNG VIN THÁM VÀ H THÔNG TIN ðA LÝ TRONG
NGHIÊN CU BIN ðNG S DNG ðT VÙNG CA SƠNG MÃ
TNH THANH HĨA GIAI ðON 1990 2010

LUN VĂN THC SĨ KHOA HC

Hà Ni – Năm 2013


ðI HC QUC GIA HÀ NI
TRƯNG ðI HC KHOA HC T NHIÊN

NGUYN ðC ANH

NG DNG VIN THÁM VÀ H THÔNG TIN ðA LÝ TRONG
NGHIÊN CU BIN ðNG S DNG ðT VÙNG CA SƠNG MÃ
TNH THANH HĨA GIAI ðON 1990 – 2010

Chuyên ngành: Qun lý tài nguyên môi trưng
Mã s: 60850101

LUN VĂN THC SĨ KHOA HC

NGƯI HƯNG DN KHOA HC:

TS. Phm Quang Sơn

Hà Ni – Năm 2013


LI CM ƠN

Lun văn đưc hồn thành ti trưng ði Hc Khoa H

c T Nhiên – ði Hc

Quc Gia Hà Ni t năm 2011–2013. ð có đưc kt qu

này, trưc ht tác gi by t

lòng bit ơn sâu sc ti TS. Phm Quang Sơn là ngư

i Thy ñã giúp ñ và đóng góp

nhng ý kin q báu cho tác gi trong sut quá trì nh nghiên cu và thc hin lun văn.

Xin chân thành cm ơn Khoa ða Lý, Trưng ði Hc K
ði Hc Quc Gia Hà Ni, Trung Tâm Vin Thám và Geo

matic (VTGEO) – Vin ða

Cht – Vin Hàn Lâm Khoa Hc và Công Ngh Vit Nam
li và giúp đ nhiu mt đ tác gi hồn thành lun

hoa Hc T Nhiên –
ñã to mi ñiu kin thun

văn.

Mt ln na xin chân thành cm ơn gia đình tác gi,

nhng tp th, các cá nhân

ñã ht sc quan tâm giúp ñ và to ñiu kin thun

li ñ tác gi có th hồn thành

lun văn. Rt mong nhn đưc nhiu đóng góp ý kin

ca các nhà khoa hc, các đng

nghip và bn đc đ lun văn đưc hồn thin hơn.
Tơi xin chân thành cm ơn!
Hà Ni, tháng 12 năm 2013


MC LC
MC LC............................................
DANH SÁCH CÁC BNG .................................
DANH SÁCH CÁC HÌNH..............................................................................................

BNG KÍ HIU CÁC CH VIT TT ......................
CHƯƠNG 1. TNG QUAN VÀ CƠ S PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU
ðNG VÙNG CA SÔNG T THÔNG TIN VIN THÁM VÀ H THÔ
ðA LÝ (GIS).......................................
1.1. TNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CU ................

1.1.1. Tình hình nghiên cu vùng ca sơng..........
1.1.2. Nghiên cu tài ngun đt bng phương pháp v

1.2. QUAN ðIM NGHIÊN CU..........................
1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU ........................
1.3.1. Cơ s nghiên cu bin ñng bng vin thám và
1.3.2. Phương pháp ñánh giá bin ñng bng vin thá

CHƯƠNG 2. ðC ðC ðIM ðIU KIN T NHIÊN, KINH T
VC NGHIÊN CU .....................................
2.1. ðC ðIM ðIU KIN T NHIÊN...................
2.1.1. V trí đa lý ...............................
2.1.2. ðc đim đa hình đa mo ...................
2.1.3. ðc đim thi tit, khí hu.................
2.1.4. ðc đim thy văn...........................
2.1.5. Tài nguyên ñt ..............................
2.1.6. Tài nguyên rng .............................

2.2. ðIU KIN KINH T XÃ HI ......................
2.2.1. Dân s và lao đng..........................
2.2.2. Tình hình kinh t ...........................

CHƯƠNG 3. NGHIÊN CU BIN ðNG S DNG ðT VÙNG CA
MÃ TNH THANH HÓA BNG D LIU VIN THÁM VÀ GIS ....
3.1. MÔ T D LIU.................................
3.2. QUY TRÌNH NGHIÊN CU..........................
3.2.1. X lý d liu nh ...........................
3.2.2. Xây dng chú gii...........................
3.2.3. Chit xut thông tin t nh vin thám.......
3.2.4. Kho sát thc ña...........................

3.3. BIN ðNG S DNG ðT VÙNG CA SÔNG MÃ TNH TH
3.4. NHNG VN ð KHAI THÁC VÙNG VEN BIN CA SÔNG
TRONG BI CNH BIN ðI KHÍ HU VÀ NƯC BIN DÂNG..
3.4.1. Bi cnh BðKH và NBD trên th gii và Vit N
3.4.2. Kch bn v BðKH vàNBD Vit Nam...........


3.4.3. Vn ñ khai thác trong bi cnh BðKH và NBD
vùng ca sơng Mã tnh
Thanh Hóa.......................................................................................................................................... 58

KT LUN VÀ KIN NGH........................................................................................................................ 61
TÀI LIU THAM KHO........................................................................................................................... 63
PHC LC........................................................................................................................................................ 65

2


DANH SÁCH CÁC BNG
Bng 2.1. S liu khí tưng thu văn các tháng năm
2008 ca huyn Hong Hóa..................... 26
Bng 2.2. Phân loi đt huyn Hong Hố...................................................................................................... 28
Bng 3.1. Khóa gii ñoán trong khu vc nghiên cu n
ăm 1989....................................................... 35
Bng 3.2. Khóa gii đốn trong khu vc nghiên cu n
ăm 2001....................................................... 36
Bng 3.3. Khóa gii đốn trong khu vc nghiên cu n
ăm 2013....................................................... 37
Bng 3.4. Ma trn bin ñng các ñi tưng năm 1989

và 2001.................................................... 45
Bng 3.5. Ma trn bin ñng các ñi tưng năm 2001
và 2013.................................................... 48

3


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 1.1. S tương tác gia hin trng s dng đt,
lp ph b mt, tài ngun đt..................15
Hình 1.2. Ngun lý khi chng xp các bn đ............................................................................................ 16
Hình 1.3. Vic chng xp các bn ñ theo phương phá
p cng và m t ví d trong vic
bn đ theo phương pháp cng....................................................................................................................... 16
Hình 1.4. Sơ đ khái qt mơ hình qun lý và tích h p thơng tin khơng gian.............................. 17
Hình 1.5. Mt thí d trong phân loi li mt bn đ.......................................................................................... 17
Hình 1.6. Nghiên cu bin đng bng vin thám và GI
S................................................................... 19
Hình 1.7. Các phương pháp đánh giá bin đng...................................................................................... 20
Hình 1.8. Ngun tc nghiên cu bin đng trong GIS.............................................................................. 22
Hình 2.1. Khu vc v trí ca sơng Mã.......................................................................................................... 24
Hình 2.2. Nhit đ, lưng mưa, đ m, lưng bc hơi
các tháng trung bình trong năm 2008
ca huyn Hong Hóa....................................................................................................................................... 27
Hình 2.3. S ngày mưa và s gi nng các tháng tron
g năm huyn Hong Hóa..........................27
Hình 3.1. nh v tinh Landsat khu vc nghiên cu nă
m 2001 và 2013......................................... 31
Hình 3.2. Vùng nghiên cu sau khi đưc ct t nh l
andsat OLI năm 2013................................. 34

Hình 3.3. Sơ đ ñim kho sát thc ña khu vc nghi
ên cu.............................................................. 38
Hình 3.4. Bn ñ phân b s dng ñt vùng ca sơng
Mã năm 1989............................................. 39
Hình 3.5. Bn đ phân b s dng đt vùng ca sơng
Mã năm 2001............................................. 41
Hình 3.6. Bn ñ phân b s dng ñt vùng ca sông
Mã năm 2013............................................. 43
Hình 3.7. Hin trng s dng đt chuyn sang ni t
rng thy sn giai đon 1989 2001.......45
Hình 3.8. ðt nơng nghip, đt trng chuyn sang đ
t dân cư giai ñon 1989 2001.................46
Hình 3.9. ðt dân cư chuyn sang ñt nơng nghip gi
ai đon 1989 – 2001.................................. 46
Hình 3.10. ðt trng chuyn sang ñt NTTS và mt nư
c giai ñon 1989 – 2001..................... 47
Hình 3.11. ðt trng chuyn sang đt dân cư giai đo
n 1989 – 2001............................................. ..47
Hình 3.12. ðt dân cư chuyn sang ñt du lch giai
ñon 2001 2013............................................. ..48
Hình 3.13. Mt nưc chuyn sang ni trng thy sn
giai đon 2001 2013.............................. 49
Hình 3.14. ðt nơng nghip chuyn sang ñt dân cư g
iai ñon 2001 2013.................................. 50
Hình 3.15. ðt nơng nghip chuyn sang ni trng t
hy sn giai đon 2001 2013.................50
Hình 3.16. ðt trng chuyn sang ni trng thy s
n giai đon 2001 2013.............................. 51
Hình 3.17. ðt trng đi núi trc chuyn sang ñt r
ng giai ñon 2001 – 2013..........................51

Hình 3.18. Biu đ bin đng hin trng s dng ñt
năm 1989, 2001, 2013.............................. 52
Hình 3.19. Bn ñ bin ñng s dng đt vùng ca sơ
ng Mã giai đon 1989 – 2001................54
Hình 3.20. Bn đ bin đng s dng đt vùng ca sơ
ng Mã giai đon 2001 2013..................55
Hình 3.21. Bin ñng môi trưng ñt do s phát tri
n ca môi trưng nưc............................... 59

4


BNG KÍ HIU CÁC CH VIT TT
Ch vit tt
BðKH
CD
DC
DL
DT
DTDNT
R
MN
NBD
NN
NTTS
XD

5

M ðU
1. Tính cp thit ca đ tài
Vit Nam có mng lưi sơng ngịi dày đc vi 2860 sơ
bin chy dc t Bc xung Nam vi chiu dài 3.260k
ca sông trên lãnh th nưc ta. Vùng ca sơng vi đ
nm trong tương tác ca bin và h lưu sơng ngịi tr
thy văn sơng ngịi va chu nh hưng ca ch ñ h
trưng t nhiên luôn trng thái bin ñng mnh. H
trình bi t và xót l trong q trình phát trin c
Chính đc đim trên mà vùng ca sơng hình thành và
thù, có ý nghĩa đi vi s phát trin kinh t xã
th, vùng ca sông va là vùng sn xut, cung cp n
đm nhim chc năng tiêu thốt nưc lũ, giao thông
ngun nưc ngm, khng ch lũ lt, bo v ñưng b
tn và bo v các ngun gen quý. Tuy nhiên vic qu
sơng cịn nhiu vn đ bt cp. Hot đng phát trin
trình mơi trưng t nhiên trong khu vc này theo ch
s dng đt có tác đng xu ti sn xut, khai thác
Vùng ca sơng Mã thuc đa phn tnh Thanh Hóa là k
dng và phát trin kinh t xã hi ca tnh vùng lân
khai thác hi sn, ni trng thy sn, giao thơng
vv... Tuy nhiên như đã phân tích trên, đây hin
con ngưi làm bin đng s dng đt. ðc bit, vic
cơng trình nhà , giao thơng, du lch vùng ven bi
ñn bin ñng s dng ñt trong khu vc này ngày cà
Bên cnh đó, trong bi cnh hin nay ñang din ra b
bin dâng (NBD) din ra trên tồn cu thì vùng ca
ca các dng tai bin thiên nhiên, như hin tưng n
bi lp lung lch, nhim mn, ơ nhim ngun nưc v
Vi mc đích nghiên cu, đánh giá bin đng s dng

ca các q trình t nhiên và các hot ñng ca con
kinh t xã hi bn vng khu vc vùng ca sơng Mã.
đ: “ ng dng Vin thám và h thông tin ða lý trong ngh
ca sơng Mã tnh Thanh Hóa giai đon 1990 – 2010”.


2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
ng dng thơng tin vin thám ña thi gian và GIS ñ

thy ñưc s bin đi

trong q trình phát trin v c khơng gian và thi gian khu vc ca sông Mã tnh Thanh
Hóa.
3. Nhim v nghiên cu
3.1. ðánh giá tng quan các nghiên cu v vùng ca sông và kh năng s dng thông
tin vin thám trong nghiên cu vùng ven bin và ca sông.
3.2. Thu thp và x lý các ngun tư liu có liên qu
an đn khu vc nghiên cu
(đa cht, đa mo, khí tưng thy hi văn, kinh
t xã hi, nh v tinh, bn ñ các
loi).
3.3. ðiu tra thc ña, ñi sánh vi bn ñ bin ñ
khai thác thông tin cho đánh giá bin đng mơi trư

ng, đánh giá đ chính xác và
ng t nhiên.

3.4. Xây dng mơ hình x lý thông tin không gian tr ong nghiên cu vùng ven bin
và ca sơng.
3.5. Tích hp thơng tin khơng gian trên các h thn g x lý nh s và GIS; phân

tích, đánh giá qui mơ bin đng mơi trưng t nhiên .
3.6. ðánh giá bin đng khơng gian vùng ven bin c a sơng Mã và đưa ra ñnh hưng
khai thác vùng ca sông trong bi cnh BðKH v à NBD
4. Phương pháp nghiên cu
S dng kt hp các phương pháp nghiên cu truyn t
hng và các phương pháp
có ng dng cơng ngh hin đi như vin thám, H th
ơng tin đa lý (GIS).
Các phương pháp truyn thng s dng trong đ tài:
Phân tích thng kê và tng hp các tài liu, s l

iu v kinh t xã hi.

ðiu tra kho sát ngồi thc đa.
Các phương pháp và cơng ngh mi:
Phân tích nh và trit xut thơng tin vin thám t

rên các h thng x lý nh s.

Tích hp thơng tin nh, bn đ và các thơng tin ñ a lý khác trên các phn mm H
thông tin ña lý (GIS).
Phân tích, ñánh giá mi quan h gia các yu t t

7

nhiên và nhân to.


5. Phm vi nghiên cu
Phm vi không gian: Khu vc nm kp gia 2

con sơ Mã thuc huyn Hồng Hóa, tnh Thanh Hóa.

t vùng ca sơng Mã giai đon

Phm vi thi gian: Nghiên cu bin ñng s
dng ñ 1990 – 2010. C th là t năm 1989 ñn 2013
Phm vi khoa hc: Vi mc tiêu và nhim v ñã ñt
gii hn phm vi nghiên cu trong nhng vn ñ ch

ng là sông Trưng Giang và sông

ra, ni dung trong lun văn ch
yu sau:

ca sông Mã tnh Thanh

1. Xây dng bn ñ bin ñng hin trng s dng ñt
Hóa giai ñon 1990 2010
2. ð xut các gii pháp khai thác, s dng hp
lý vùng ca sông Mã trong bi cnh bin đi khí hu.

tài ngun và bo v mơi trưng

6. D liu, trang thit b phc v cho nghiên cu

ð tài nghiên cu ñã s dng các tư liu và thit b
Bn đ đa hình t l 1:25 000 khu vc nghiên cu
Các tài liu thng kê t nhiên, kinh t xã hi qu
Ba nh v tinh Landsat TM,
16/11/2001 và 8/10/2013.

sau:
.

a các năm nghiên cu.

ETM và OLI chp vào c

Mt s các bài báo khoa hc, tài liu liên quan ñ
Máy tính, các phn mm GIS và x lý nh gm: ENVI
8

ác ngày 23/11/1989;

n khu vc nghiên cu.
, Mapinfo và ArcGIS.


7. Cu trúc lun văn
Ni dung lun văn cu trúc thành 3 chương chính ngo
lun, c th gm:
Chương 1: Tng quan và cơ s phương pháp nghiên cu
sông t thông tin Vin thám và H thông tin ða lý (GIS)
Chương 2: ðc ñim ñiu kin t nhiên, kinh t xã
Chương 3: Nghiên cu bin đng s dng đt vùng ca
Hóa bng d liu Vin thám và GIS

9

ài phn m ñu và kt

bin đng vùng ca
hi khu vc nghiên cu

sơng Mã tnh Thanh


CHƯƠNG 1.
TNG QUAN VÀ CƠ SPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU BIN ðNG
VÙNG CA SÔNG TTHÔNG TIN VIN THÁM VÀ HTHÔNG TI
ðA LÝ (GIS)

N

1.1. TNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CU
1.1.1. Tình hình nghiên cu vùng ca sông
a. Trên th gii
Nghiên cu v vùng ca sơng k đn đu tiên là nhn
vào th k XIX ñu Th k XX, ca Danhinski A. (1
Rusell R.J (1936)… các cơng trình ca các nhà khoa
đ đnh hưng lý thuyt cơ bn,mang tính cht xây d
Tuy nhiên, nghiên cu v vùng ca sông ca các nhà
th phân ra theo các hưng:
Hưng nghiên cu ñánh giá ñiu kin v đa cht, ki
Cơng trình tiêu biu ca Zenkovic V.P (1946), Leont
Hưng nghiên cu ño ñc các ñc trưng thu văn.
Cơng trình ca Trekhovic P.S (1904), Apolov B.A (19 30),...
Hưng nghiên cu đánh giá các vùng ca sơng thơng q ua các yu t hi văn
(sóng gió, thu triu, dịng chy ven b,...).
các cơng trình nghiên cu
Cơng trình ca Zubov N.N, Makarov S.O,....Phn ln

a sơng, chưa đ cp sâu cơ ch tác
đu dng li phân tích điu kin t nhiên vùng c
ñng qua li gia các yu t ñng lc sơng bin.
Hưng nghiên cu đánh giá cơ ch phát trin đa hìn

h ca sơng.

Cơng nghiên cu ca sơng v mt lý thuyt ca Xamoi
lov I.V (1952), cơng
trình nghiên cu đã khái qt hố trong sơ đ v m
i tương tác gia các yu t đng
lc sơng bin trong cơ ch phát trin đa hình c
a sơng.
Cơng trình nghiên cu Mikhailov V.N, phát trin mơ
hình thu văn v dịng
chy phân tng vùng bin trưc ca sơng do s tha
y đi đc tính hố lý ca các lp
nưc pha trn.

10


Hưng nghiên cu v s hình thành châu th (delta)

và phát trin các ca

sơng.
Cơng trình ca Zenkovic (19601962), Leontrev (1961 ), Koleman J.M (1974),
Wright L.D (1974).
Hưng nghiên cu quá trình phát trin ca sơng và p

Cơng trình nghiên cu ca Makkaveev N.I (1955), Bai
Hưng nghiên cu vùng ven bin và ca sơng có s d
thám và H thơng tin đa lý (GIS).
ðây là hưng nghiên cu mi hình thànhtrong nhng n
con ngưi phóng các v tinh quan sát vào vũ tr và
mi như Tin hc (Informatic) và ða tin hc (Geomat
đin hình ca nhà khoa hc Regrain R. (1980), Gross
Dubois J.M.M (1988), …
a. Ti Vit Nam
Nghiên cu v vùng ca sơng thc s đưc quan tâm
bt đu xây dng đt nưc. Có th chia các hưng l
Hưng nghiên cu thu văn ca sơng.
Cơng trình nghiên cu ca các nhà khoa hc: Nguyn
lut vn chuyn sa bi khu vc ca Cm (Hi Phịng);
cu đc tính thu triu và nưc dâng ven bin và
nghiên cu và d báo dòng chy h lưu sơng MêKơng
cu ch đ thu văn vùng triu khu vc ñng bng sô
(1996) nghiên cu din bin ca sông vùng triu dư
Tho Hương (2000) nghiên cu din bin ca sông vùn
Cm ca Nam Triu); Nguyn Bá Uân (2002) nghiên c
Trung và kh năng tiêu thoát lũ và khai thác kinh t ven bin,
Hưng nghiên cu v ña mo ña cht
+ Vùng đng bng sơng Hng: cơng trình ca Vũ ðình
(1977), ð Văn T (1986), Trn ðc Thnh (1993)… Ng
hình thái đng lc di ven b delta sơng Hng; Nguy
đa hố trm tích ven bin Hi Phịng; Ngơ Quang Tồ
và lch s phát trin các thành to ð t phn đơng
cu ñc ñim hình thái ñng lc khu b bin hin
11

nghiên cu đng lc hình thái ca sơng đng bng B
lch s tin hố trm tích Holocen vùng châu th sơ

c B; Dỗn ðình Lâm (2003) nghiên
cu ng Hng...

+ Khu vc ven bin Min Trung có các nghiên
cu đc đim ña mo ñng bng Hu Qung Tr; Vũ
ña mo b bin hin ñi Trung B Vit nam (t ðèo
(1996) nghiên cu đc đim xói l b di ven bin

Hưng cu vùng ven bin và ca sơng có ng d
s và h thơng tin đa lý (GIS).

Xut hin trong nhng năm cui thp k 1990, cô
(1996) v s dng phi hp hai cơng ngh x lý nh
vùng đng bng sơng Hng; Nguyn Ngc Thch và các
năng ng dng vin thám trong nghiên cu tài nguyên
2007) nghiên cu din bin các vùng ca sơng ðBSH t
phân gii.

Gn đây nht là nghiên cu ca tác gi Phm Qua
đng các vùng ca sơng ven bin Bc B, Bc Trung B
và GIS, phc v chin lưc phát trin kinh t bin

1.1.2. Nghiên cu tài nguyên ñt bng phương phá

GIS bt ñu ñưc xây dng Canada t nhng năm
trong rt nhiu lĩnh vc trên toàn th gii. Năm 19

ra mt k nguyên mi cho vic s dng vin thám tro
ñn nay, vi hơn 30 năm phát trin vic tích hp tư
nghiên cu khác nhau đã rt ph bin.

Vào nhng năm 1979 1980 các cơ quan khoa
ngh vin thám. Hin nay Vit Nam, có hơn 20 cơ q
các trưng ði hc ( B Tài nguyên và Môi trưng, B
nghip và Phát trin Nông thôn, B Thy sn, Vin H
Nam, Trưng ði hc Khoa hc T nhiên, Trưng ñi h
cách có hiu qu các tư liu vin thám trong chương

Mt trong nhng ng dng rng rãi và có hiu qu
hin trng s dng ñt và bin ñng tài nguyên ñt
và GIS.

12

a. Trên th gii


Adam Johnson tin hành nghiên cu lp bn ñ b mt
Nghiên cu ca J.G.Masek, F.E. Lindsay và S.
khu vc min nam Mississippi da vào cp nh Landsa
năm 2000. Trong nghiên cu tác gi ñã s dng ch s ñon 1973 1996 th đơ Oasinhton t d liu nh
ch s thc vt NDVI, các filter lc, k thut phân
phân tích ch s thc vt NDVI.
đt đơ th.
Nghiên cu ca Somporn Sangawongse v bin ñng s
Shigenobu Tachizuka và các cng s nghiên
Lan. Thi ñim nghiên cu năm 1988 ti năm 1991 bn

phân loi khong cách ngn nht (Minimum distance) Lan) là mt thành ph vi mc đ đơ th hố và cơng
(Maximum Likelihood). Nghiên cu bin ñng da trên s tng hp ca đt, nưc và thc vt đ phân tích

Ti Vit Nam
Manishika Jain ng dng vin thám và GIS nghiênb.cu
Tác gi Phm Minh Hi và Yasushi Yamaguchi
Udaipur, n ð da trên so sánh phân loi trong th
tích chng xp d liu.
Landsat MSS (1975) ñ phân gii 70m, Landsat MSS
(1992) ñ phân gii 30, ASTER (2001) ñ phân gii
lp bn ñ
Nghiên cu s
phân gii 30m. Vi phương pháp phân loi dùng thut
s dng đt ti
bin đng đơ th thơng
mu: đt đơ th, nưc, thc vt thưa, thc vt dày,
các thi ông
qua vic thành ñim
dng ch s tng hp thc vt, ñt, nưc theo dõi b
năm 1959, 1969 và
ngh vin
đng ca đơ th hố.
1978 ti Delhi, n ð
thám đa thi
bng c Gupta D. M và
Menshi M.K.

gian ca

Vi mc đích

nghiên cu bin đng
s dng ñt và xá tác
ñng ca vic m rng
ñô th ñn mơi trưng
khu
lân cn. trong
nghiên cu ca
mình, Trn
Hùng đã cc
đi.

c
đnh thơng s
nhm đánh giá
vc thành ph H
Chí Minh và
các vùng s
dng

phương

pháp phân loi
xác sut

13


Theo đ tài “Nghiên cu s phát trin ca đơ th Hà

Ni bng tư liu vin thám ña ph

và ña thi gian”, tác gi Nguyn ðình Dương đã s d ng phương pháp x lý s và phân
loi theo thut tốn xác sut cc đi trên các nh năm 1 992, 1999, 2001.
Tác gi Vũ Anh Tuân vi ñ tài “Nghiên cu bin ñn g hin trng lp ph thc vt và
nh hưng ca nó ti q trình xói mịn lưu vc sông Trà Khúc bng phương pháp Vin thám
và H thng thơng tin đa lý” nghiên cu bin đng lp ph da trên phân loi có kim đnh và
phân loi dưi pixel.
nghiên cu hình thái khơng gian ca s
Nguyn Th Ngc Nga s dng 2 phương
GIS phát trin đơ th Hà Ni giai ñon 1975 2005”
hưng ñi tưng vi ch s thc vt (NDVI)
ca pháp phân loi xác sut cc ñi và phân loi ñnh
ian trong GIS.
và ch s đơ th (UV) kt hp vi phân tích khơng g
ð tài “ng dng công ngh Vin thám và

Nh Th Xuân, ðinh Bo Hoa, Nguyn Th Thuý Hng ñá nh giá bin đng s dng đt
huyn Thanh Trì thành ph Hà Ni giai ñon 1994
2003 trên cơ s phương pháp vin thám
kt hp GIS.
Lun văn tt nghip ca Nguyn Th Thuý Hng v ngh
iên cu bin đng mt s loi
hình s dng ñt ca huyn T Liêm – Hà Ni qua hai
giai ñon 1994 và 1999, s dng tư liu
SPOT 3 và SPOT 4. Phương pháp nghiên cu bin ñng kt hp vi phân loi có kim đnh và
ch s SAVI (ch s thc vt ñiu chnh nh hưng c
a ñt).
Lun văn thc s ca Bùi Phương Tho. “ng dng vi
bin ñng s dng ñt ca Nam Triu – ca Cm (Hi

n thám và GIS nghiên cu
Phòng) và vùng ca ðáy (Nam

ðnh – Ninh Bình) trong giai đon 1987 – 2010” . Tác gi đã chn 2 vùng ca sơng vi có
2 đnh hưng kinh t phát trin khác nhau đ ñán h giá ñim ging nhau và khác nhau trong
quá trình bin đng s dng đt.
1.2. QUAN ðIM NGHIÊN CU
S dng ñt (Land use) là mt lot các hot ñng c
a con ngưi tác ñng lên b mt trái
ñt. Mt hình thc s dng đt c th s tương ng
vi mt vùng lp ph b mt. Mi quan h
gia hình thc s dng ñt và lp ph b mt th hi
n trong hai khía cnh:
+ Mt vùng lp ph b mt có th bao gm nhiu loi
hình s dng đt khác nhau. Ví
d: rng có th bao gm rng sn xut, rng phịng h
, nơi bo tn đng vt hoang dã,...
+ Mt loi hình s dng đt cũng cha đng nhiu lo
i lp ph b mt. Ví d: mt nơng
tri (hin trng s dng đt) có th bao gm đng l
úa, đng c, khu vc xây dng, din tích mt
nưc (hin trng lp ph).
Vi quan ñim các hp phn hin trng s dng ñt,
lp ph b mt, tài nguyên ñt và
quy hoch s dng đt ln tương tác qua li. Hot
ñng s dng ñt ca con ngưi tác ñng
14


ti s bn vng ca tài ngun đt thơng qua lp ph

b mt. Quy hoch s dng ñt hp lý,
khoa hc chính
là cơng c hu
hiu đ bo v
ngun

tài ngun đt.

Hình 1.1. S tương tác gia hin trng s dng ñt,

1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU
1.3.1. Cơ s nghiên cu bin ñng bng vin thám
a. Kh năng phân tích

khơng gian vi bn đ.

b. Kh năng chng xp bn đ
(Map Overlaying).
Phân tích khơng gian (đa
lý) là mt q trình giúp tìm đưc
các câu tr li cho bài tốn c th hoc
tìm đưc gii pháp cho mt vn ñ c th
liên quan ñn ña lý. Kh năng phân
tích các quan h đa lý ca ñi tưng
nhiu layers khá c nhau là quan
trng trong phân tích đa lý (đưc gi
là chng xp d liu).

Vic chng xp các bn ñ trong k thut
GIS là mt kh năng ưu vit ca GIS trong
vic phân tích các s liu thuc v khơng gian,
đ có th xây dng thành mt bn đ mi mang
các đc tính hồn tồn khác vi bn đ trưc
đây (h ình 1.2; 1.3; 1.4).

15


Hình 1.2. Ngun lý khi chng xp các bn đ

Hình 1.3. Vic chng xp các bn ñ theo phương phá p cng và m t ví d trong vic bn
đ theo phương pháp cng.
Ngun:[Cơ s vin thám Nguyn Ngc Thch (2005). N

XB Nơng nghip, Hà
Ni.]

Trong GIS các thơng tin đưc qun lý theo các lp, nh vic chng ghép các lp
thơng tin cùng mt h to đ đa lý t ñó d dàng cho th y mc ñ bin ñng c v khơng gian ln
thi gian các đi tưng, cho phép ñánh giá mt cách khách quan v din bin phát trin ca
khu vc nghiên cu. Kt qu mơ hình hố và tích hp các thơng tin khơng gian v các ñi
tưng là cơ s tin cy cho vic d ñoán v xu th phát trin ca khu vc nghiên cu trong mt
giai ñon nht ñnh.

16


Hình 1.4. Sơ đ khái qt mơ hình qun lý và tích h

Ngun:[Nghiên cu bin đng các vùng ca sơng ven b
vin thám phân gii cao và gis, phc v chin lưc

c. Kh năng phân loi li
Mt trong nhng ñim ni bt trong phn mm GIS tro
s liu thuc v khơng gian là kh năng ca nó đ p
Nó là mt q trình nhm ch ra mt nhóm thuc tính
bn ñ mi ñưc to ra mang giá tr mi, mà nó đưc

Hình 1.5. Mt thí d trong phân loi li mt bn đ
d. Tính din tích (Area Calculation)

năng này cho phép ta tính
ðây là mt trong nhng kh năng rt quan trng, kh
g. Kt qu phân tích đưc trình
tốn đưc s bin đi quy mơ din tích ca đi tưn bày dưi
dng sn phm khác nhau.
17

Dng bng biu: Dng d liu chn lc, bng tng


Dng ñ th, biu ñ: dng ct, ñưng, piechart,
Dng bn ñ: bn ñ nn, bn ñ chuyên ñ.
Dng báo cáo.
e. Chit xut thơng tin bng tip cn đa quy mơ
ð chit xut thơng tin t nh vin thám, có nhiu ra

làm hai cách chính là gii đốn nh bng mt thư

cách tip cn khác nhau, có th
chia ng và x lý nh s.


• Gii đốn bng mt thưng
Gii đốn bng mt thưng là phương pháp khoanh ñn
trng thái ca chúng nh phân bit các đc tính yu
dng, kích thưc, bóng, v trí, màu) và các yu t
các chun gii đốn và khóa gii đốn. Phương pháp
gia và kinh nghim ca ngưi gii ñoán, ñng thi p
gian mt cách d dàng. Kt qu gii đốn ph thuc
ngưi phân tích. Hn ch ca gii ñoán bng mt là
ca ñi tưng, nguyên nhân do kh năng phân bit s
(1214 mc).
Như vy, trong gii đốn bng mt phi nm bt và p
đốn, cơng vic đó địi hi ngưi gii đốn phi có
hp tt các kin thc trong q trình gii đốn nh
chính xác.
• Phương pháp x lý nh s
X lý nh s là phương pháp phân tích tư liu vin
phương pháp x lý s là có th phân tích đưc tín h
s tr giúp ca máy tính và các phn mm chun dn
ph ca đi tưng, t đó có th nhn bit các đi t
cn có s kt hp nhun nhuyn vi kin thc chuyên
trình các chương trình tính tốn. Ưu đim ni bt l
tưng đưc tin hành nhanh chóng trên phm vi rng
cơng vic thc hin hồn tồn da vào giá tr s c
khơng ph thuc ch quan ca ngưi gii đốn. Nhưc
là khơng tn dng ñưc tri thc và kinh nghim ca
túy da vào đc trưng phn x ph ca các đi tưng

tích thơng tin ca mt s đi tưng có giá tr ph
18


Hình 1.6. Nghiên cu bin đng bng vin thám và GIS

1.3.2. Phương pháp ñánh giá bin ñng bng vin thám và GI
a. Bng vin thám
Bn cht ca Vin thám là s thu nhn thông tin ph
dưi tác dng ca năng lưng đin t. Chính năng lư
Q trình chit xut thơng tin t nh vin thám là
thơng tin có ý nghĩa ñi vi ngưi s dng. Vic ch
hưng: không gian và thi gian.

Tip cn theo không gian cho phép chit xut thơn
Tip cn theo thi gian cho phép đánh giá bin ñ
vin thám chp qua các giai ñon.
Vi cách tip cn như vy, vic nghiên cu ñánh giá
vin thám ña thi gian yêu cu ñi vi d liu vin
Tư liu nh ñưc chp cùng b cm hoc tương t

Tư liu nh phi có cùng đ phân gii khơng gian,
các băng ph, ñ phân gii ph), cùng mùa
Tư liu ña thi gian.
Có bn phương pháp ñánh giá bin ñng bng vin thá
x lý sau ( xem hình 1.7):

19

Hình 1.7. Các phương pháp đánh giá bin đng
Ngun:[ Survey of multispectral methods for land co ver change analysis]
● Phương pháp 1: Phân tích sau phân loi

ðây là phương pháp ñơn gin, d thc hin. Tin hàn
hai thi kỳ khác nhau. Thưng s dng ma trn chéo
các ñi tưng, lp ñưc các báo cáo s liu thng k
phương pháp này ph thuc cht ch vào đ chính xác
xut hin mi ln phân loi nh s b ln trong q
Vic phân loi có th tin hành theo phân loi có k
Trong cách phân loi khơng có kim đnh, ta chia m
phân loi nh theo các mc xám đó. Vi phân loi có
lp phân loi và la chn có tính đn đc thù ca t
trúc cho phép phân bit các lp cn ñưc tp hp, c
phân loi.
● Phương pháp 2: Phân loi trc tip t nh ña thi gian

Phương pháp này thc cht là phương pháp ghép hai nh vào nhau thành nh đa thi
gian trưc khi phân loi. Hai nh có N kênh ñưc ch ng ph lên to ra mt nh có 2N kênh.
20