Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam trong xu thế hội nhập

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

BÙI THỊ KIM HẠNH

GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT
TRIỂN VIỆT NAM TRONG XU THẾ HỘI NHẬP

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2007


1

MỤC LỤC
Mục lục ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1
Lời nói đầu………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….3
Danh mục các từ viết tắt……………………………………………………………………………………………………………………………………………..5
Danh mục bảng, biểu ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…6

Chương 1: Khái niệm về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại trong điều kiện hội nhập kinh tế
quốc tế. ……………………………………………………………………………………………………… ……………….…. .7
1.1.Khái quát về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại………………………………………………………..………8

1.1.1.Khái niệm cạnh tranh, năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại…………………………...8

1.1.1.1.Khái niệm

cạnh

tranh…………………………………………………………………………………………………………………8

1.1.1.2. Khái niệm năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại………………………………………8

1.1.2.Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của một ngân hàng thương mại…….……9
1.1.2.1.Các nhân tố thuộc môi trường vó mô………………………………………………………………………………..….9
1.1.2.2. Các nhân tố thuộc môi trường vi mô……………………………………………………………………………..…..11

1.1.3. Các tiêu thức đánh giá năng lực cạnh tranh của một ngân hàng thương mại…………..…….12
1.1.3.1. Căn cứ vào phương thức cạnh tranh………………………………………………………………………………….…13

1.1.3.2. Căn cứ vào các yếu tố nội

lực………………………………………………………………………………..

……………14

1.2. Hệ thống ngân hàng Việt Nam và vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế……………………….……………………..16
1.2.1.Toàn cầu hoá và vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam…………………………….………….16
1.2.1.1. Khái niệm, bản chất của toàn cầu hoá……………………………………………………………………………….16

1.2.1.2. Vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam…………………………………………………………...17

1.2.2.Hệ thống ngân hàng Việt Nam và vấn đề

hội nhập kinh tế quốc tế…………………..

……………..19

1.2.2.1.Tóm tắt thực trạng hệ thống ngân hàng Việt Nam………………………………………………………….19

1.2.2.2.Lộ trình hội nhập của hệ thống ngân hàng Việt Nam từ nay đến năm 2010……..…21

1.2.2.3. Các cam kết về mở cửa khu vực ngân hàng của Việt Nam và tác động của
chúng đến hệ thống ngân hàng Việt Nam………………………………………………………………………………..22

1.2.2.4. Những cơ hội và thách thức đối với hệ thống ngân hàng Việt Nam trong quá
trình hội nhập……………………………………………………………………………………………………………………………………..…….……25

Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của BIDV trong xu thế hội nhập………………………………………28
2.1.Tổng quan về lòch sử hình thành và phát triển của BIDV………………………………………………………………………………..29
2.1.1.Lòch sử ra đời của Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam………………………………………..………..29
2.1.2. Các giai đoạn phát triển của BIDV……………………………………………………………………………………………….……30
2.2. Thực trạng hoạt động của BIDV…………………………………………………………………………………………………….………….…...31
2.2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh năm 2006…………………………………………………………………………………..….………..31
2.2.2.Đánh giá các chỉ tiêu hoạt động tài chính…………………………………………………………..…………………………...34

2.3. Năng lực cạnh tranh của BIDV trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. …………………………………..…38
2.3.1.Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc
tế………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….38

2.3.1.1.Năng lực cạnh tranh của từng ngân hàng Việt Nam trong xu thế hội nhập………..….38
2.3.1.2.Mức độ cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng Việt Nam ………………………………………..…….39

2.3.1.3. Các xu thế gia tăng cạnh tranh của các ngân hàng tại Việt Nam trong xu thế
hội nhập………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……41

2.4. Đánh giá năng lực cạnh tranh của BIDV trong xu thế hội nhập……………………………………..…………………..44
2.4.1.Đánh giá về nội lực của BIDV bằng mô hình SWOT……………………………………………………..…………….44
2.4.1.1. Điểm mạnh………………………………………………………………………………………………………………….…………………….44

2.4.1.2. Điểm yếu……………………………………………………………………………………………………………………………………..…….44
2.4.1.3. Cơ hội…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..45


2

2.4.1.4.Thách thức………………………………………………………………………………………………………………………………….….45

2.4.2.Đánh giá năng lực cạnh tranh của BIDV trong sự tương quan với các ngân hàng thương mại
khác……………………………………………………………………………………………………………………………..46

2.4.2.1. Nhận đònh đặc điểm môi trường có ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh

của ngành ngân hàng trong những

năm

tới……………………………………………………………………….….46

2.4.2.2. Phân tích khả năng cạnh tranh của các đối thủ của BIDV. ……………………………………..47

2.4.2.3. Tóm tắt khả năng cạnh tranh của BIDV so với các đối thủ trên thò trường
trong các lónh vực kinh doanh chính……………………………………………………………………………………..…..49

Chương 3:Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong xu thế hội nhập………51
3.1.Đánh giá chung về môi trường kinh doanh và kinh tế ngành ngân hàng đến năm 2010…………52
3.1.1. Phân tích môi trường kinh doanh……………………………………………………………………………………………………...52
3.1.2. Phân tích kinh tế ngành ngân hàng………………………………………………………………………………………..………..56

3.1.2.1.Nhận đònh đặc điểm môi trường có ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh c u û a ngành ngân

hàng trong 4 năm tới…………………………………………………………………………………………….……56

3.1.2.2. Các sản phẩm, dòch vụ ngân hàng có triển vọng phát triển đến năm 2010…….……57
3.2. Đònh hướng phát triển của BIDV đến năm 2010…………………………………………………………………………………....58
3.2.1.Các căn cứ, chủ trương lập kế hoạch chiến lược đến năm 2010…………………………….………………58

3.2.2.Kế hoạch chiến lược của BIDV đến năm 2010……………………………………………...........................59
3.2.2.1. Tôn chỉ hoạt động và tầm nhìn chiến lược………………………………………………………………………..59
3.2.2.2. 10 mục tiêu ưu tiên của BIDV………………………………………………………………………………………………..59

3.2.2.3. Các mục tiêu cụ thể cho từng lónh vực kinh doanh……………………………………………………..….60
3.2.3.Vận dụng mô hình SWOT…………………………………………………………………………………………………………………….…60
3.2.3.1. Phát huy thế mạnh………………………………………………………………………………………………………………………..60
3.2.3.2.Khắc phục điểm yếu…………………………………………………………………………………………………………………..….61
3.2.3.3. Tận dụng cơ hội…………………………………………………………………………………………………………………………….…61
3.2.3.4. Vượt qua thách thức……………………………………………………………………………………………………………………...62

3.3. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong xu thế hội nhập………………………….………….62
3.3.1. Giải pháp về mặt tài chính………………………………………………………………………………………………………………..…..63

3.3.2. Giải pháp về quản trò tài sản nợ – tài sản có………………………………………………………..………………………..64
3.3.3. Giải pháp về công tác tín dụng ……………………………………………………………………………………..…………………..64
3.3.4. Giải pháp phát triển dòch vụ mới…………………………………………………………………………….……………………………65
3.3.5. Giải pháp phát triển công nghệ thông tin………………………………………………………………………………………..65

3.3.6. Giải pháp về mô hình tổ chức mạng lưới và kênh phân phối…………………………….…………………...66
3.3.7. Giải pháp về công tác kiểm toán nội bộ. ………………………………………………………………………………………..67
3.3.8. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực……………………………………………………………………………………………..….68
Kết luận……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………71
Phụ lục…………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………72

Kế hoạch cổ phần hoá BIDV………………………………………………………………………………………………………..…………………………………….72
Danh mục tài liệu tham khảo………………………………………………………………………….……………………………………………………………….74


3

LỜI NÓI ĐẦU
Theo quan điểm kinh tế học hiện đại thì “đóng cửa” có nghóa là tự sát.
Lòch sử phát triển kinh tế của một số nước như Nhật Bản, Trung Quốc …
và kể cả Việt nam đã chứng minh tính đúng đắn của quan điểm này. Chính
vì vậy, hội nhập, “mở cửa” nền kinh tế là một xu thế tất yếu để triển kinh
tế đất nước. Hiện nay, đường lối phát triển kinh tế của Việt Nam cũng như
của hầu hết các quốc gia trên thế giới đều không đi ngoài xu thế này.

Bên cạnh đó, trong nền kinh tế thò trường, sự cạnh tranh giữa các
chủ thể kinh tế nói chung cũng như các chủ thể kinh tế hoạt động trong
lónh vực ngân hàng nói riêng là một qui luật tất yếu khách quan. Có
thể nói, cạnh tranh là vấn đề sống còn của một doanh nghiệp trong nền
kinh tế thò trường và mức độ cạnh tranh sẽ tỷ lệ thuận với số lượng
chủ thể kinh tế tham gia trong cùng một lónh vực. Do vậy, cạnh tranh sẽ
càng thêm gay gắt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế với nhiều
chủ thể tham gia cạnh tranh đến từ nhiều quốc gia khác nhau.
Năm 2006 đã đánh dấu một bước tiến dài của Việt Nam với việc tổ
chức thành công hội nghò APEC lần thứ 14, trở thành đối tác bình đẳng
chính thức với Hoa Kỳ và đặc biệt với việc trở thành thành viên chính thức
thứ 150 của WTO sau một quá trình thương lượng gian nan kéo dài hơn 10 năm
bắt đầu từ năm 1995. Như vậy, kể từ ngày 17/01/2007 , Việt Nam chính thức
gia nhập tổ chức thương mại toàn cầu và phải chấp nhận các luật chung
của tổ chức này. Điều này đồng nghóa với việc nền kinh tế chúng ta sắp

tới sẽ đón nhận rất nhiều thời cơ song cũng phải đối mặt với không ít
thách thức. Và lónh vực tài chính – ngân hàng cũng không ngoại lệ.

Từ thực tế trên cho thấy, trong thời gian sắp tới, hệ thống NHTM
Việt Nam nói chung và Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
(BIDV) nói riêng sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt chưa từng
có. Và như trên đã nói, cạnh tranh là vấn đề sống còn của một
doanh nghiệp trong nền kinh tế thò trường. Vì vậy nâng cao năng lực
cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập để tồn tại và phát triển là sự
quan tâm hàng đầu, là vấn đề cần giải quyết của tất cả các chủ
thể trong nền kinh tế, của hệ thống NHTM Việt Nam và của BIDV.
Như vậy làm thế nào để “nâng cao năng lực cạnh tranh của BIDV trong
xu thế hội nhập” ? Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm giải quyết vấn
đề trên nhưng trong phạm vi nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của


4

BIDV trong mối tương quan so sánh với các NHTM khác hoạt động
trên lãnh thổ Việt Nam (bỏ qua các đònh chế tài chính phi ngân
hàng trong và ngoài nước).


5

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
™ ADB: ngân hàng phát triển Châu Á (Asian Development Bank)
™
™
™

™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™
™

AFAS: hiệp đònh khung về thương mại dòch vụ của ASEAN
AFTA: hiệp đònh thương mại tự do khu vực ASEAN
APEC: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á- Thái Bình Dương
BIDV: Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ( Bank for
Investerment and Development of Việt Nam)
CAR: hệ số an toàn vốn
FDI: đầu tư trực tiếp nước ngoài
GATS: hiệp đònh chung về thương mại dòch vụ của WTO
IAS: chuẩn mực kế toán quốc tế.
IMF: q tiền tệ thế giới (International Money Fun)
IRFS: báo cáo tài chính quốc tế
NH: ngân hàng
NHNN: ngân hàng Nhà nước

NHNNg&LD: ngân hàng nước ngoài và liên doanh
NHTM: ngân hàng thương mại
NHTMCP: ngân hàng thương mại cổ phần
NHTMQD: ngân hàng thương mại quốc doanh
NXB: nhà xuất bản
ROA: tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (Return on assets)
ROE: tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (Return on equity)
SWOT: điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức
TCTD: tổ chức tín dụng

™
™
™ USVNBTA: hiệp đònh thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ
™
™
™
™
™

VAS: chuẩn mực kế toán Việt Nam.
WB: ngân hàng thế giới (World Bank)
WEF : diễn đàn kinh tế Thế giới
WTO: tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization)
XHCN: xã hội chủ nghóa


6

DANH MỤC BẢNG, BIỂU
™ Bảng 1: Nguồn vốn chủ sở hữu của BIDV

™ Bảng 2: Hệ số an toàn vốn (CAR) của BIDV
™ Bảng 3 : Kết quả hoạt động kinh doanh của BIDV
™ Bảng 4: Điểm mạnh, điểm yếu của các ngân hàng
™ Bảng 5: Các đối thủ cạnh tranh của các ngân hàng
™ Bảng 6: Kế hoạch dự kiến của các ngân hàng trong

bối cảnh gia tăng cạnh tranh.
™ Bảng 7 : Tổng hợp thò phần của các NHTM
™ Bảng 8 : Số liệu tổng quan về nền kinh tế Việt Nam
™ đến năm 2010
™ Bảng 9 :Danh mục các sản phẩm sẽ phát triển và

sản phẩm tiềm năng trong những năm tới


7

CHƯƠNG 1:

KHÁI QUÁT VỀ
NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG ĐIỀU KIỆN
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.


8

1.1.KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.1.KHÁI NIỆM CẠNH TRANH, NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.
1.1.1.1.KHÁI NIỆM CẠNH TRANH.
Lâu nay, các chuyên gia kinh tế đã nhìn nhận cạnh tranh là vấn đề trọng
tâm cho sự vận hành hiệu quả và đầy đủ của các thò trường. Chính cạnh
tranh thúc đẩy các doanh nghiệp giảm giá xuống mức thấp nhất có thể.
Và cũng chính cạnh tranh tạo động lực cho các doanh nghiệp không ngừng
nâng cao chất lượng và đổi mới về mọi mặt (về công nghệ, phương thức
bán hàng, phong cách phục vụ, chế độ hậu mãi…). Vậy cạnh tranh là gì?
Cạnh tranh được hiểu đó là sự tranh đua giữa những cá nhân, tập thể, đơn vò
kinh tế có chức năng như nhau thông qua các hành động, nổ lực và các biện pháp
để giành phần thắng trong cuộc đua, để thoả mãn mục tiêu của mình. Các mục
tiêu này có thể là thò phần, lợi nhuận, hiệu quả, độ an toàn, danh tiếng…

1.1.1.2. KHÁI NIỆM NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI.
Diễn đàn kinh tế thế giới -WEF - khi tiếp cận vấn đề cạnh tranh với tính
cách là năng lực của một quốc gia thì cho rằng : “năng lực cạnh tranh của
một quốc gia là khả năng đạt, duy trì được mức tăng trưởng cao trên cơ sở
các chính sách, thể chế bền vững tương đối và các đặc trưng kinh tế khác”
Ở góc độ hẹp hơn – năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp thì WEF
cho rằng năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp là “năng lực và cơ hội
trong hoàn cảnh riêng trước mắt và tương lai của doanh nghiệp có sức hấp
dẫn về giá và chất lượng hơn so với đối thủ cạnh tranh trong và ngoài nước
để thiết kế sản xuất, tiêu thụ hàng hoá và cung cấp dòch vụ”
NHTM cũng là một dạng doanh nghiệp. Theo cách nhìn chung của nhiều
nhà kinh tế thế giới thì năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được thể hiện
thông qua khả năng tạo, duy trì lợi nhuận và thò phần trên thò rtrường. Để
đạt được điều đó các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau thông qua việc tìm
các yếu tố đầu vào (nguồn nhân lực, vốn, công nghệ,…) với giá rẻ nhất
và bán các yếu tố đầu ra cho người tiêu dùng với giá hợp lý nhất và

chất lượng tốt nhất so với các doanh nghiệp khác trên cùng một thò trường”
Còn theo đònh nghóa về năng lực cạnh tranh của NHTM của các chuyên gia
kinh tế trình bày trong “ Dự án hỗ trợ Kỹ thuật Xây dựng Chiến lượt Hội nhập
kinh tế quốc tế ngành ngân hàng” thì cụ thể hơn: “Năng lực cạnh tranh của từng


9

ngân hàng được phản ánh qua khả năng của ngân hàng đó trong việc đạt
được mức lợi nhuận danh nghóa mà không cần có sự trợ giúp của Chính phủ.
Năng lực cạnh tranh theo thời gian chính là khả năng có thể điều chỉnh trước
những thay đổi của điều kiện thò trường có thể duy trì được thò phần và/hoặc
tăng hoạt động kinh doanh theo sự phát triển thò trường . Đặc điểm chính của các
ngân hàng cạnh tranh đó là khả năng của các ngân hàng này trong việc tận
dụng những thay đổi của điều kiện thò trường . Vò thế hiện tại của các ngân
hàng chỉ là vấn đề khi mà thò trường không có sự thay đổi . Hội nhập quốc
tế chỉ là động lực chính cho sự thay đổi trên thò trường không chỉ bởi vì khả
năng cạnh tranh từ sự tiếp cận thò trường nhiều hơn cho các ngân hàng nước
ngoài , mà còn bởi sự thay đổi về cầu đối với các dòch vụ ngân hàng.”

1.1.2.CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA MỘT NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.
1.1.2.1.CÁC NHÂN TỐ THUỘC MÔI TRƯỜNG VĨ MÔ.
Các nhân tố thuộc về môi trường vó mô có ảnh hưởng một cách khách quan,
và trực tiếp đến cơ chế hoạt động của các ngân hàng. Qua đó, các nhân tố
thuộc về môi trường vó mô có ảnh hưởng một cách gián tiếp đến năng lực cạnh
tranh của các ngân hàng. Các nhân tố thuộc về môi trường vó mô bao gồm: hệ
thống luật pháp, môi trường kinh tế, sự phát triển của công nghệ…

☼ Hệ thống pháp luật:

Hệ thống pháp luật quy đònh cơ sở pháp lý để các NHTM thực hiện hoạt động
kinh doanh cũng như các chiến lược cạnh tranh của mình. Hệ thống pháp luật trực tiếp
tạo ra một môi trường hoạt động (như cho phép các NHTM , các đònh chế tài chính
phi ngân hàng được phép hoặc không được phép tổ chức hoạt động kinh doanh một
hoặc một số các dòch vụ nào đó hay điều kiện để tổ chức kinh doanh một dòch vụ
nào đó…). Vì thế, hệ thống pháp luật chi phối trực tiếp đến cơ chế hoạt động của
các NHTM, ảnh hưởng trực tiếp đến việc thu hẹp hay mở rộng các chủ thể cạnh
tranh với các ngân hàng trên thò trường tài chính.

Ngoài ra, hệ thống pháp luật còn chi phối đến việc mở
rộng hoặc thu hẹp quy mô hoạt động của các ngân hàng nhằm
duy trì độ an toàn, tính hiệu quả trong hoạt động của các NHTM.
Ngày nay, xu thế toàn cầu hoá đã thúc đẩy Chính phủ tăng dần mức độ
tự do hoá tài chính và nới lỏng các điều kiện, thủ tục gia nhập thò trườngcho
các ngân hàng nước ngoài đã tạo áp lực buộc các NHTM trong nước phải luôn
tự nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trong hiện tại cũng như tương lai.


10

☼ Môi trường kinh tế

Nếu như hệ thống pháp luật quy đònh môi trường hoạt động cho các
NHTM hoàn toàn mang tính chủ quan (phụ thuộc vào ý chí của Chính phủ,
các nhà làm luật…) thì môi trường kinh tế lại ảnh hưởng đến hoạt động
của các NHTM một cách khách quan hơn. Môi trường kinh tế (kể cả môi
trường trong nước và ngoài nước) có thể bao gồm các yếu tố sau:
™ Nội lực của nền kinh tế một quốc gia ( thể hiện qua quy

mô và mức tăng GDP, dự trữ ngoại hối…).

™ Độ ổn đònh kinh tế vó mô (thể hiện qua các chỉ số lạm

phát, lãi suất, tỷ giá hối đoái, cán cân thanh toán…).
™ Độ mở cửa của nền kinh tế (thể hiện qua các rào cản, sự gia tăng nguồn
vốn đầu tư trực tiếp- FDI ,sự gia tăng các hoạt động xuất nhập khẩu…).

™ Tiềm năng tài chính , hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp

hoạt động trên đòa bàn trong nước cũng như xu thế chuyển hướng
hoạt động của các doanh nghiệp nước ngoài vào trong nước.
Các yếu tố này tác động đến khả năng tích lũy và đầu tư của
công chúng, khả năng thu hút tiền gửi cũng như cấp tín dụng của
các NHTM, khả năng mở rộng hoặc thu hẹp việc sử dụng các dòch
vụ của ngân hàng ... Từ đó làm giảm hay gia tăng nhu cầu mở rộng
tín dụng, triển khai dòch vụ, mở rộng thò phần của NHTM. Để đạt được
các mục đích trên, các NHTM sẽ áp dụng các chiến lược cạnh tranh
thích hợp hoặc thay đổi các chiến lược cạnh tranh là điều tất yếu.
☼ Sự phát triển của công nghệ
Sự phát triển của công nghệ đặc biệt là công nghệ thông tin cho phép
các NHTM nói riêng và các ngành thuộc các lónh vực khác nói chung có
thể ứng dụng nhằm phục vụ cho các hoạt động kinh doanh của ngành mình.
Ngành ngân hàng xem việc ứng dụng sự tiến bộ của công nghệ thông tin như
một giải pháp để phát triển ngân hàng về chiều sâu ( đó là việc nâng cao chất
lượng các dòch vụ cùng với việc phát triển thêm nhiều dòch vụ ngân hàng mới như
dòch vụ home-banking, phát hành thẻ đa năng…) và phát triển cả về chiều rộng do
sự phát triển của công nghệ thông tin làm thu hẹp khoảng cách giữa các NHTM với
người sử dụng dòch vụ từ đó giúp ngân hàng có thể tìm hiểu, nắm bắt được nhu
cầu của thò trường cả trong và ngoài nước để từ đó có thể phát triển mạng lưới
ra các tỉnh hay nước ngoài một cách hợp lý và có hiệu quả.

11

1.1.2.2. CÁC NHÂN TỐ THUỘC MÔI TRƯỜNG VI MÔ.
Đây là các nhân tố thuộc về môi trường kinh doanh và vì vậy nó ảnh
hưởng một cách trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của các NHTM. Thuộc
nhóm nhân tố này có thể kể đến là: các đối thủ cạnh tranh, các đối thủ
cạnh tranh tiềm năng,khách hàng của ngân hàng, các sản phẩm thay thế…
☼ Các đối thủ cạnh tranh:
Các đối thủ cạnh tranh được hiểu là các đối thủ đang cùng tham gia cung
cấp các sản phẩm, dòch vụ tài chính mà NHTM đang cung ứng cho thò trường. Vì
thế, các đối thủ cạnh tranh có thể kể đến các tổ chức tín dụng khác, các
đònh chế tài chính phi ngân hàng được phép kinh doanh một hoặc một số hoạt
động ngân hàng (các công ty tài chính, các công ty kinh doanh bảo hiểm, tiết
kiệm bưu điện…). Ngoài ra, các cá nhân và tổ chức cho vay phi tổ chức khác
đang hoạt động trên thò trường tự do như tổ chức cho vay nặng lãi, vay trả góp…
cũng được xem như là các đối thủ cạnh tranh của các NHTM.

Thực tế cho thấy: số lượng các đối thủ cạnh tranh trên thò trường tỷ lệ
thuận với cường độ cạnh tranh trên thò trường. Nói các khác, số lượng các
đối thủ cạnh tranh trên thò trường càng nhiều thì cường độ cạnh tranh càng
cao. Điều này tạo áp lực cho NHTM đối mặt với một điều kiện cạnh tranh gay
gắt. Và tình hình cạnh tranh sẽ thật sự khốc liệt một khi chúng ta hoà nhập
hoàn toàn vào sân chơi chung của thế giới. Thật vậy, một khi cánh cửa
hội nhập đã mở thì các đối thủ cạnh tranh nước ngoài sẽ gia nhập vào thò
trường làm gia tăng đáng kể số lượng các đối thủ cạnh tranh .
☼ Các đối thủ tiềm năng:
Các đối thủ tiềm năng là các đối thủ có thể và sẽ cùng kinh doanh một
hoặc một số sản phẩm, dòch vụ mà NHTM đang cung cấp cho thò trường. Trong
hiện tại thì các đối thủ tiềm năng chưa đe dọa đến năng lực cạnh tranh của

NHTM. Nhưng trong tương lai thì các đối thủ tiềm năng sẽ trở thành các đối thủ
cạnh tranh của NHTM. Điều này cũng tạo áp lực cạnh tranh cho NHTM tương tự như
trong trường hợp các đối thủ cạnh tranh. Nhưng khó khăn hơn ở chỗ: các NHTM
một mặt phải cạnh tranh với các đối thủ cạnh tranh hiện tại, một mặt phải đề
ra chiến lược đối phó với các đối thủ tiềm năng và một khi các đối thủ tiềm
năng trở thành đối thủ cạnh tranh thì điều đó đồng nghóa với việc số lượng
các đối thủ cạnh tranh gia tăng nhanh chóng. Sự gia tăng các đối thủ cạnh tranh
làm gay gắt hơn tình hình cạnh tranh trên thò trường lúc bấy giờ.


12

Trong thực tế tình trạng gia tăng các đối thủ cạnh tranh trên thò trường là
một xu hướng tất yếu vì các lý do như: theo xu hướng toàn cầu hoá, sự phát
triển của thương mại, độ mở cửa và tự do hoá ngày càng cao dẫn đến sự
gia nhập của một số công ty, tập đoàn tài chính xuyên quốc gia; sự lớn
mạnh về mặt tài chính của các chủ thể trong nền kinh tế sẽ thúc đẩy việc
thành lập hoặc chuyển sang kinh doanh trong lónh vực tài chính…
☼ Khách hàng của ngân hàng

Khách hàng của ngân hàng là những cá nhân, đơn vò gửi tiền vào
ngân hàng (bao gồm tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm) và các cá
nhân, đơn vò sử dụng các sản phẩm, dòch vụ của ngân hàng. Ở góc
độ là người mua, các khách hàng của ngân hàng có quyền lựa chọn
những ngân hàng nào cung ứng sản phẩm, dòch vụ tài chính với giá rẻ
nhất, tiện ích nhất, chính xác nhất, giao dòch thuận tiện nhất.

Để thu hút khách hàng hay nói cách khác là để gia tăng
năng lực cạnh tranh, các NHTM tìm hiểu các tiêu thức như:
™ Tập quán sinh hoạt, thói quen, thò hiếu của khách hàng

™ Niềm tin của khách hàng với ngân hàng
™ Phân loại khách hàng
™ Các sản phẩm của ngân hàng đã thoã mãn mục tiêu

của kháng hàng chưa?
™ Mong muốn, yêu cầu của khách hàng đối với ngân hàng
™ Xu hướng tiêu dùng các sản phẩm, dòch vụ tài chính của khách hàng

Từ các phân tích trên, các NHTM sẽ phải biết làm gì để thu
hút khách hàng về ngân hàng mình.
1.1.3.CÁC TIÊU THỨC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA MỘT NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.
Việc đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM vẫn dựa trên một số chỉ
tiêu như các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh khác như : tính đa dạng
của sản phẩm, chất lượng sản phẩm, giá cả…Tuy vậy, khác với sản phẩm của
các doanh nghiệp có tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh, sản phẩm của ngành
ngân hàng là các dòch vụ tài chính. Mà đặc điểm của dòch vụ là vô hình, không
thể cảm nhận bằng trực quan (như nhìn thấy, cầm nắm…được). Cho nên, khi đánh
giá năng lực cạnh tranh của các NHTM, người ta dùng cả những tiêu thức đánh giá
như các doanh nghiệp và cả những tiêu thức đặc trưng cho ngành


13

ngân hàng. Cụ thể các tiêu thức đánh giá năng lực cạnh tranh
của một NHTM có thể là:
1.1.3.1. CĂN CỨ VÀO PHƯƠNG THỨC CẠNH TRANH
Nếu căn cứ vào các phương thức cạnh tranh, ta có các tiêu thức đánh giá

sau:

* Tính đa dạng của các dòch vụ tài chính
Tính đa dạng của các dòch vụ tài chính sẽ đáp ứng một cách tốt nhất nhu
cầu của khách hàng. Đặc biệt nếu dòch vụ của ngân hàng mang tính chuyên
biệt mà không một NHTM khác nào có thể cung cấp được thì khả năng thu hút
khách hàng của ngân hàng là rất lớn. Như vậy, các dòch vụ tài chính của
ngân hàng càng đa dạng thì năng lực cạnh tranh của ngân hàng càng lớn.

Khi xét đến tính đa dạng của các dòch vụ tài chính, người ta
thường xét 2 tiêu chí là: số lượng danh mục sản phẩm dòch vụ
và chủng loại trong mỗi danh mục mà ngân hàng cung cấp.
* Chất lượng dòch vụ

Chất lượng dòch vụ cũng là một tiêu thức được dùng để đánh
giá năng lực cạnh tranh của một NHTM. Chất lượng dòch vụ của ngân
hàng càng cao thì năng lực cạnh tranh của ngân hàng càng lớn. Khi
xem xét đến chất lượng dòch vụ, ta thường xét đến các tiêu thức sau:
™ Tiêu chuẩn được áp dụng cho qui trình cung ứng sản phẩm,

chẳng hạn tiêu chuẩn ISO…
™ Thời gian cung ứng sản phẩm so với các ngân hàng khác.
™ Độ chính xác cũng như tiện ích của sản phẩm dòch vụ được cung cấp.
* Giá cả dòch vụ

Giá cả dòch vụ bao gồm lãi suất huy động vốn của ngân hàng,
lãi suất cho vay các thành phần kinh tế, các khoản phí cung ứng dòch
vụ (như phí chuyển tiền, thanh toán quốc tế, bảo lãnh…). Khi sử dụng
các dòch vụ tài chính ngân hàng, khách hàng sẽ quan tâm đến giá
cả các dòch vụ mà ngân hàng cung cấp. Vì thế, NHTM nào có giá
cả dòch vụ thật cạnh tranh thì sẽ thu hút được nhiều khách hàng.
Tuy nhiên, trong cuộc chạy đua về giá, các NHTM vấp phải mâu thuẫn

giữa hai mục tiêu là lợi nhuận cao và giá cả dòch vụ cạnh tranh. Để điều
hòa hai mâu thuẫn trên, các NHTM phải nổ lực giảm thiểu các chi phí
( như chi phí đầu vào), tiết kiệm nguồn lực để vừa bảo đảm mục tiêu lợi
nhuận cao vừa đảm bảo duy trì giá cả dòch vụ ở mức cạnh tranh.


14

* Khả năng tiếp cận khách hàng
Ngày nay, NHTM nào tạo ra càng nhiều cơ hội tiếp cận dòch vụ với
khách hàng thì càng có khả năng thu hút khách hàng. Có thể đánh giá
khả năng tiếp cận khách hàng của ngân hàng qua các tiêu thức sau:
™ Số lượng mạng lưới chi nhánh, đại lý của ngân hàng cả

trong và ngoài nước.
™ Hiệu quả của các hoạt động Marketing của ngân hàng

( như quảng bá, giới thiệu hình ảnh, thông tin của ngân
hàng đến công chúng và khách hàng…)
™ Thời gian giao dòch của ngân hàng (hiện nay đã có một số ngân

hàng trên đòa bàn TP.HCM triển khai hoạt động giao dòch ngoài giờ
– từ 9h đến 20h hàng ngày kể cả ngày nghỉ cuối tuần)
™ Thái độ phục vụ của nhân viên ngân hàng.
™ Các dòch vụ hỗ trợ khác như: nơi để xe khách hàng thuận

tiện, cơ sở vật chất cho khách hàng đến giao dòch…
1.1.3.2. CĂN CỨ VÀO CÁC YẾU TỐ NỘI LỰC
* Tiềm lực tài chính

Tiềm lực tài chính của một NHTM được đánh giá thông qua quy mô
vốn chủ sở hữu và tài sản của NHTM. Ngày nay, tiềm lực tài chính
có ý nghóa rất lớn, mang tính quyết đònh đối với năng lực cạnh tranh
của ngân hàng, và nó được thể hiện ở những điểm sau:
™ Đối với chính bản thân ngân hàng, việc mở rộng mạng lưới chi nhánh,
nâng cao chất lượng dòch vụ và phát triển dòch vụ mới đã và đang là xu
hướng phát triển ngân hàng mà các NHTM quan tâm. Bởi vì đây là một
trong những nhân tố quyết đònh năng lực cạnh tranh của các NHTM. Nhưng
để mở rộng mạng lưới, phát triển dòch vụ mới và nâng cấp chất lượng
các dòch vụ đang cung ứng đòi hỏi các ngân hàng phải có vốn để đầu
tư thêm trang thiết bò, trụ sở văn phòng làm việc. Điều này bắt buộc
các NHTM phải có một tiềm lực tài chính tương ứng bởi vì hầu hết các
quốc gia đều quy đònh các NHTM chỉ được đầu tư vào tài sản cố đònh
theo một tỷ lệ tương ứng với một số vốn nhất đònh của NHTM ( chẳng
hạn Luật các Tổ chức tín dụng của Việt Nam quy đònh tỷ lệ này là 50%).

™ Đối với khách hàng, khi quyết đònh giao dòch với một ngân hàng nào, đặc
biệt là giao dòch gửi tiền tiết kiệm họ thường nhìn vào tiềm lực tài chính của
ngân hàng trước khi quyết đònh có gửi tiền vào ngân hàng này hay


15

không. Và họ thường có xu hướng chọn giao dòch với
những ngân hàng có tiềm lực tài chính mạnh.
* Chất lượng nguồn nhân lực

Chất lượng nguồn nhân lực của một đơn vò thường được đánh
giá qua các tiêu thức sau:
™ Trình độ nhân viên ( tỷ lệ có bằng Tiến só, Thạc só, Đại

học, Trung học, lao động phổ thông)
™ Tỷ lệ nhân viên được đào tạo kiến thức bổ trợ ( tin học,

ngoại ngữ, kiến thức kinh tế, pháp luật…)
™ Năng lực quản lý của đội ngũ quản lý trong ngân hàng.
™ Kỹ năng thao tác nghiệp vụ của nhân viên.
™ Chính sách tiền lương, chế độ đãi ngộ mà ngân hàng đang áp dụng
để giữ nhân viên giỏi, các tiêu chuẩn tuyển dụng nhân viên mới…
Vì sao chất lượng nguồn nhân lực được xem là một tiêu thức đánh giá năng
lực cạnh tranh của một NHTM? Vì một ngân hàng có năng lực cạnh tranh cao sẽ
có khả năng thu hút nguồn nhân lực và giữ chân được nhân viên giỏi làm
việc lâu dài tại ngân hàng. Vì thế nguồn nhân lực có chất lượng cao là biểu
hiện của một ngân hàng có sức cạnh tranh cao. Ngược lại, chất lượng nguồn
nhân lực cũng tác động trở lại đồi với năng lực cạnh tranh của một NHTM.
Thật vậy, một NHTM có đội ngũ nhân viên giỏi không những sẽ nâng cao
chất lượng dòch vụ mà còn phát huy khả năng sáng tạo, phát huy khả năng
hoạch đònh và thực thi các chiến lược kinh doanh có hiệu quả.

Như vậy, giữa chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh
của một ngân hàng có tác động hỗ trợ lẫn nhau, quy đònh lẫn nhau.
Cho nên chất lượng nguồn nhân lực luôn được xem là một tiêu thức
quan trọng trong việc đánh giá năng lực cạnh tranh của một NHTM.
* Khả năng sinh lời

Khả năng sinh lời của một doanh nghiệp nói chung và một
NHTM nói riêng thường được đánh giá qua hai chỉ tiêu cơ bản là:
™ Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản , tức chỉ tiêu ROA (return

on assets). Tỷ suất này là thương số giữa lợi nhuận sau

thuế và tổng tài sản có bình quân.
™ Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu , tức chỉ tiêu ROE

(return on equity). Tỷ suất này là thương số giữa lợi nhuận
sau thuế và vốn chủ sở hữu và các quỹ.


16

Nếu tỷ số ROA và ROE càng lớn chứng tỏ khả năng sinh lời của ngân
hàng càng cao. Khả năng sinh lời cao tạo điều kiện cho NHTM có khả năng tích
lũy cao và có khả năng trang bò, đầu tư công nghệ nâng cao chất lượng dòch vụ
cung ứng nhằm thu hút khách hàng. Thật vậy, đứng trên góc độ nhà đầu tư,
người gửi tiền, khách hàng của ngân hàng sẽ lựa chọn những NHTM có khả
năng sinh lời cao để giao dòch (vì lý do an toàn, tâm lý…). Như vậy, những ngân
hàng có khả năng sinh lời cao sẽ có ưu thế về cạnh tranh và ngược lại.

Ngoài các chỉ tiêu trên, người ta còn dùng một số chỉ tiêu
khác như: thò phần, uy tín, danh tiếng của NHTM…trong việc đánh
giá năng lực cạnh tranh của một NHTM .
1.2.HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ VẤN ĐỀ HỘI
NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.
1.2.1.TOÀN CẦU HOÁ VÀ VẤN ĐỀ HỘI NHẬP KINH TẾ
QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM
1.2.1.1. KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT CỦA TOÀN CẦU HOÁ
Hiện nay, trong giới học thuật và nghiên cứu cũng còn dùng
khá nhiều khái niệm về quá trình toàn cầu hoá.
Loại quan điểm thứ nhất cho rằng, toàn cầu hoá là kết quả của sự
phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất, dẫn đến phá vỡ sự biệt lập
của các quốc gia, tạo sự gắn kết, sự tương tuỳ giữa các quốc gia, dân tộc

trong sự vận động phát triển. Vì thế, toàn cầu hoá là một xu hướng bao
gồm nhiều phương diện: kinh tế, chính trò, văn hoá, xã hội…, là sự gia tăng
các mối quan hệ trên các mặt của đời sống xã hội loài người. Trong đó
toàn cầu hoá về kinh tế vừa là trung tâm, vừa là cơ sở và cũng là động
lực thúc đẩy các lónh vực khác của xu thế toàn cầu hoá nói chung.
Loại quan điểm thứ hai cho rằng, toàn cầu hoá kinh tế chỉ mới xuất hiện
những năm gần đây, sau khi chế độ XHCN ở Liên Xô cũ và Đông u sụp
đổ và Mỹ trở thành siêu cường số một thế giới. Từ đó người ta ngầm
hiểu rằng toàn cầu hoá kinh tế thực chất là chính sách của Mỹ nhằm
bành trướng quyền lực trên mọi phương diện để thống trò thế giới theo kiểu
riêng của Mỹ. Quan điểm này không chỉ tồn tại ở các nước đang phát
triển mà còn cả trong lòng các nước công nghiệp phát triển.
Loại quan điểm thứ ba cho rằng, toàn cầu hoá kinh tế có nguồn gốc từ quốc
tế hoá. Toàn cầu hoá kinh tế là quá trình quốc tế hoá đời sống kinh tế đạt tới
đỉnh cao đòi hỏi phải đưa vào lưu thông quốc tế các yếu tố của quá trình tái sản
xuất xã hội, dựa trên sự phân công lao động toàn cầu, thông qua các loại hình


17

kinh tế khác nhau giữa các nước và do đó khiến cho các nền
kinh tế quốc gia xâm nhập vào nhau, gắn bó chặt chẽ với nhau,
chuyển hoá thành nền kinh tế toàn cầu.
Như vậy, có thể hiểu toàn cầu hoá xét về bản chất là quá trình
tăng lên mạnh mẽ những mối liên hệ, sự tác động và phụ thuộc lẫn
nhau của tất cả các nước và các khu vực. Toàn cầu hoá kinh tế là kết
quả của sự phát triển cao độ của quá trình quốc tế hoá sản xuất và
phân công lao động quốc tế. Thực chất của toàn cầu hoá kinh tế là tự
do hoá kinh tế mà trước hết là tự do hoá thương mại, đầu tư, tài chính…

1.2.1.2. VẤN ĐỀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA
VIỆT NAM a)Chủ trương của Đảng về vấn đề hội nhập
Chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta gắn bó chặt chẽ với
đường lối đổi mới kinh tế của Đảng. Từ Đại hội VI (1986) Đảng ta đã khẳng
đònh đường lối đổi mới kinh tế, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung
bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần có sự quản lý của Nhà
nước. Quá trình xây dựng nền kinh tế thò trường lại đòi hỏi phải mở cửa nền
kinh tế cho nên Đại hội VII Đảng ta đã khẳng đònh đường lối đối ngoại “đa dạng
hoá, đa phương hoá” và “Việt Nam sẵn sàng là bạn của tất cả các nước trong
cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển”.

Từ đường lối đối ngoại đó nước ta mở cửa, hội nhập quốc tế,
trước hết là lónh vực kinh tế. Đến Đại hội IX (2001) chủ trương hội nhập
đã mở ra con đường phát triển mới khi Đảng chủ trương “phát huy cao độ
nội lực, đồng thời tranh thủ nguồn lực bên ngoài và chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế để phát triển nhanh, có hiệu quả và bền vững” .
Đại hội X (2006) vừa qua một lần nữa tiếp tục củng cố chủ trương hội
nhập: “mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế
quốc tế đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trên các lónh vực khác”.

Như vậy, có thể nói chủ trương mở cửa, hội nhập kinh tế
quốc tế của Đảng đã manh nha từ Đại hội Đảng lần thứ VI
(năm 1986), được khẳng đònh chính thức ở Đại hội Đảng lẩn thứ
VII (năm 1991) và tiếp tục được duy trì, phát triển cho đến nay.
b)Quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta trong quá trình
hội nhập kinh tế quốc tế.
Hội nhập là để xây dựng và phát triển nền kinh tế thò trường đònh hướng
XHCN của nước ta. Để thực hiện chủ trương đó Bộ Chính trò đã ban hành Nghò

18

quyết 07 – NQ/TW (ngày 27/11/2001) về hội nhập kinh tế quốc tế .
Nghò quyết đã đề ra những quan điểm chủ yếu về hội nhập sau:
™ Chủ động hội nhập. Chúng ta chủ động hội nhập vào nền kinh tế thế
giới từ khi đổi mới, nhưng chưa thật chủ động nên Bộ Chính trò nhấn
mạnh tính chủ động từ nhận thức đến hành động để hội nhập thành
công, tranh thủ ngoại lực, phát huy nội lực, giữ gìn bản sắc dân tộc, bảo
đảm độc lập tự chủ trong điều kiện hội nhập sâu rộng với thế giới.

™ Hội nhập kinh tế quốc tế là sự nghiệp toàn dân, phát

huy mọi nguồn lực của các thành phần kinh tế.
™ Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình vừa hợp tác, vừa đấu tranh và
cạnh tranh, có nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Hội nhập là
trận chiến về trí tuệ, cần sự tỉnh táo, khôn khéo, chống giản đơn, nôn
nóng nhưng cũng đề phòng tính thụ động, trì trệ, bỏ lỡ cơ hội.

™ Để chủ động hội nhập thành công phải xây dựng lộ trình hội nhập hợp
lý, vừa đáp ứng đòi hỏi của đất nước, tranh thủ được các ưu đãi mà các
tổ chức quốc tế dành cho các nước đang phát triển. Cần có lộ trình cụ thể
cho từng ngành, từng lónh vực, từng loại hàng hoá và loại hình dòch vụ.

™ Hội nhập không tách rời nhiệm vụ an ninh, quốc phòng.

c)Tiến trình hội nhập của nước ta
Cho đến nay nước ta đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 167 nước , có
quan hệ thương mại với gần 160 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, thu
hút đầu tư trực tiếp của các công ty và tập đoàn thuộc 70 nước và vùng
lãnh thổ, tranh thủ viện trợ phát triển của 45 nước và các đònh chế tài

chính quốc tế. Đặc biệt năm 1992 nước ta đã khai thông được quan hệ với
các tổ chức tài chính – tiền tệ quốc tế như WB, IMF, ADB.

Một số mốc quan trọng trong quá trình gia nhập các tổ
chức kinh tế quốc tế của Việt Nam:
™ Ngày 25/07/1994 Việt Nam gia nhập ASEAN và thực hiện CEPT/AFTA. Trong
cam kết thực hiện, đối với AFTA trong năm 2002 chúng ta đã cắt giảm
5500/6523 dòng thuế. Từ ngày 01/07/2003 ta tiếp tục cắt giảm tiếp 755
dòng thuế với mức thuế giảm xuống chỉ còn bằng hoặc nhỏ hơn 20%.

™ Tháng 12/1994 Việt Nam nộp đơn xin gia nhập WTO đến nay

đã kết thúc các vòng đàm phán cơ bản .
™ Tháng 03/1996 ta tham gia sáng lập ASEM.
™ Tháng 11/ 1998 gia nhập APEC.


19

™ Ngày 13/07/2000 ta ký hiệp đònh thương mại Việt Nam – Hoa

Kỳ . Hiệp đònh này có hiệu lực từ ngày 10/12/2001.
™ Ngày 17/01/2007, Việt Nam được chính thức trở thành thành

viên thứ 150 của WTO
1.2.2.HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ VẤN ĐỀ HỘI
NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.
1.2.2.1.TÓM TẮT THỰC TRẠNG HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM.
Năm 1989 hệ thống ngân hàng Việt Nam chuyển đổi từ hệ thống
ngân hàng một cấp, trong đó NHNN Việt Nam là ngân hàng thực hiện

cả chức năng của ngân hàng thương mại và ngân hàng trung ương, sang
hệ thống ngân hàng hai cấp có đònh hướng thò trường, nhiệm vụ kinh
doanh được chuyển cho các ngân hàng thương mại.
Hiện nay, hệ thống ngân hàng Việt Nam bao gồm NHNN, 05 NHTMQD, 36
NHTMCP, 4NHLD và 27 chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Tài sản có do hệ
thống ngân hàng nắm giữ tương đương với 80% GDP quốc gia. Ngoài ra, còn
có các tổ chức tín dụng phi ngân hàng, bao gồm các công ty tài chính, công
ty cho thuê tài chính và hệ thống quỹ tín dụng nhân dân .
Trong xu thế hội nhập, nhiều cơ chế chính sách liên quan đến lónh vực
ngân hàng đã được ban hành. Ngoài hai luật ngân hàng có hiệu lực từ
năm 1998, đầu năm 2001 Việt Nam bắt đầu thực hiện một chương trình cải
cách ngân hàng toàn diện , áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế vào hoạt
động ngân hàng . Mục đích chính của chương trình cải cách là nâng cao năng
lực cạnh tranh cho từng ngân hàng để chuẩn bò cho hội nhập quốc tế.
Từ khi đổi mới đến nay, ngành ngân hàng Việt Nam thực hiện thành công chính
sách tiền tệ, góp phần đẩy lùi và kiểm soát lạm phát, ổn đònh kinh tế vó mô, huy
động và cung ứng phần lớn lượng vốn cho phát triển kinh tế trong nước.
Song có thể nói sau hơn 15 năm đổi mới, hệ thống ngân hàng Việt Nam vẫn ở
giai đoạn phát triển ban đầu, năng lực tài chính của nhiều NHTM Việt Nam yếu. Do
kế thừa từ hệ thống ngân hàng một cấp trước đây, các NHTMQD đóng vai trò chi
phối trong khu vực ngân hàng. Bốn NHTMQD lớn nhất gồm NH Ngoại thương, NH Công
thương, NH Nông nghiệp và phát triển nông thôn, NH Đầu tư và phát triển chiếm
gần 72% tổng tài sản có của toàn khu vực ngân hàng và xấp xỉ 70% thò phần tín
dụng nhưng vốn tự có được đánh giá là thấp, chưa tương xứng với thò phần. Khối
NHTMCP mặc dù gia tăng nhanh chóng về số lượng (hiện nay là 19 ngân hàng cổ
phần đô thò và 17 ngân hàng cổ phần nông


20

thôn ) nhưng chỉ chiếm khoảng 10% tài sản và 10% thò phần tín
dụng trong toàn hệ thống NHTM.
Trong khi đó các ngân hàng nước ngoài có tiềm lực tài chính khá mạnh với
khoảng 30% vốn chủ sở hữu trong hệ thống NHTM đang hoạt động tại Việt

Nam. Sau cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á, các ngân hàng nước
ngoài cho vay thận trọng, tập trung vào một phân đoạn hẹp trên thò
trường là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và một số các
doanh nghiệp chọn lọc trong nước nên chỉ chiếm khoảng 10% thò phần tín
dụng. Nhưng nhìn chung họ có ưu thế hơn cả về công nghệ, loại hình dòch
vụ, chiến lược khách hàng, hiệu quả hoạt động và mức độ an toàn.
Những trung gian tài chính khác của Việt Nam còn yếu cả về thò phần tín
dụng, nguồn vốn, trang thiết bò, trình độ chuyên môn. Cơ cấu tổ chức và cơ chế
hoạt động nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu hội nhập, chưa khai thác được
phân đoạn thò trường đặc trưng cũng như bổ sung cho hoạt động của các NHTM.
Nhìn chung, dòch vụ ngân hàng còn đơn điệu. Các NHTM Việt Nam còn nặng
về các nghiệp vụ truyền thống. Các dòch vụ mới như tư vấn dự án, môi giới
kinh doanh, home-banking… chưa phát triển nhiều cả về chiều sâu và chiều rộng.
Về mảng tín dụng – một trong những mảng nghiệp vụ lớn và chủ yếu của
các NHTM – thì các nguyên tắc kiểm tra, giám sát hoạt động ngân hàng còn
yếu, hệ thống phân loại các khoản vay chưa hợp lý, hầu hết vẫn dựa trên thời
gian phát sinh nợ quá hạn, chưa phân loại trên cơ sở rủi ro các khoản vay. Các
NHTM Việt Nam vẫn chủ yếu coi tài sản thế chấp là cơ sở bảo đảm tiền vay,
kể cả tín dụng ngắn hạn. Cho vay theo chỉ đònh Nhà nước có xu hướng giảm
nhưng vẫn chiếm một tỷ trọng không nhỏ trong cơ cấu tín dụng của các NHTM
Việt Nam. Việc mở rộng tín dụng cho khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đã có
những chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều vướng mắc.
Các tỷ lệ về chi phí nghiệp vụ và khả năng sinh lời của các NHTM Việt
Nam đều thua kém các ngân hàng trong khu vực. Khả năng thanh toán của các
NHTM Việt Nam rất thấp. Tỷ lệ giữa tài sản Có có thể thanh toán ngay và tài

sản Nợ phải thanh toán ngay của nhiều NHTM Việt Nam thường nhỏ hơn 1. Tỷ lệ
tài sản Có trên một cán bộ công nhân viên của các NHTM Việt Nam cũng
thấp hơn hẳn so với tỷ lệ này ở các nước khác trong khu vực.
Ngoài ra, các NHTM Việt Nam còn vướng mắc một số bất cập. Đó là đội ngũ
lao động của các NHTM Việt Nam tuy đông về số lượng nhưng trình độ chuyên môn
nghiệp vụ thấp, nhất là cán bộ quản lý. Mạng lưới chi nhánh rộng nhưng hoạt
động kém hiệu quả, ảnh hưởng xấu đến kết quả kinh doanh và khả năng cạnh
tranh. Công tác kế toán, chế độ kiểm toán còn khác biệt so với thông


21

lệ và chuẩn mực quốc tế gây khó khăn cho nhà đầu tư nước ngoài cũng
như các doanh nghiệp Việt Nam muốn mở rộng phạm vi ra nước ngoài.

1.2.2.2.LỘ TRÌNH HỘI NHẬP CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG
VIỆT NAM TỪ NAY ĐẾN NĂM 2010.
Nét đặc trưng của giai đoạn này là tiếp tục thực thi các cam kết
trong hiệp đònh thương mại Việt – Mỹ, bắt đầu thực hiện Hiệp đònh
chung về thương mại dòch vụ (GATS) của WTO theo hướng thực hiện các
hiệp đònh song phương đã ký kết với các nước thành viên WTO, đồng
thời bắt đầu thực hiện các yêu cầu đã cam kết trong Hiệp đònh khung
về thương mại dòch vụ (AFAS) của ASEAN. Cụ thể là:
- Tiếp tục mở cửa dòch vụ ngân hàng và hình thức pháp lý trong hoạt động
ngân hàng đối với các trung gian tài chính Hoa Kỳ, đảm bảo đến năm 2010
các ngân hàng Hoa Kỳ được đối xử gần như bình đẳng với các trung gian
tài chính trong nước. Cụ thể đến năm 2010, thò trường tài chính trong nước
đáp ứng về cơ bản các yêu cầu sau của Hiệp đònh thương mại Việt – Mỹ:
™ Không hạn chế số lượng nhà cung cấp dòch vụ ngân hàng.
™ Không hạn chế tổng giá trò các giao dòch về dòch vụ ngân hàng.

™ Không hạn chế tổng các hoạt động tác nghiệp hay tổng

số lượng dòch vụ ngân hàng.
™ Không hạn chế tổng số người được tuyển dụng của các
tổ chức tài chính nước ngoài.
™ Không hạn chế việc tham gia góp vốn của bên nước ngoài dưới hình
thức tỷ lệ phần trăm tối đa số cổ phiếu nước ngoài được nắm giữ.
™ Hệ thống ngân hàng Việt Nam bắt đầu mở rộng hoạt

động trên thò trường tài chính quốc tế
- Đối với các nước thành viên WTO (không kể Hoa Kỳ) và các nước

thành viên ASEAN, lộ trình mở cửa dòch vụ tài chính – ngân hàng tiếp
tục thực hiện các nội dung tương tự như giai đoạn 2001 -2005 .
- Trong giai đoạn này, NHNN sẽ tiếp tục xây dựng và hoàn chỉnh

môi trường pháp lý về hoạt động ngân hàng phù hợp với thông
lệ và chuẩn mực quốc tế . Đối với các TCTD trong nước, NHNN sẽ
theo dõi, xúc tiến việc củng cố các TCTD Việt Nam về:
™
™
™
™
™

Cơ sở vốn và dự phòng rủi ro.
Cơ cấu tổ chức.
Trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
Trang thiết bò, công nghệ, kỹ thuật.
Cơ chế kế toán , kiểm toán theo qui đònh của BIS.

22

™ Thanh tra, giám sát theo nguyên tắc BASLE
™ Nâng cao hiệu quả hoạt động (huy động vốn, cho vay, các dòch

vụ thanh toán hiện đại, tư vấn doanh nghiệp và tư vấn dự án)

1.2.2.3. CÁC CAM KẾT VỀ MỞ CỬA KHU VỰC NGÂN HÀNG
CỦA VIỆT NAM VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CHÚNG ĐẾN HỆ
THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM
☼Hiệp đònh Thương mại Song phương Việt Nam – Hoa Kỳ (USVNBTA)
Hiệp đònh Thương mại Song phương Việt Nam – Hoa Kỳ được ký ngày
13/07/2000, trong đó có các cam kết về tiếp cận thò trường và đối xử quốc gia
đối với các ngân hàng Hoa Kỳ sẽ được nới lỏng dần trong thời gian 9 năm.
Trong đó cũng có các cam kết về tính minh bạch và việc tham vấn trong quá
trình xây dựng chính sách tài chính và giải quyết tranh chấp sao cho rõ ràng,
công bằng và kòp thời. Các cam kết chủ yếu về ngân hàng như sau:

™ Sau 3 năm, thực hiện đối xử quốc gia đầy đủ về việc tiếp cận với các
công cụ chiết khấu, hoán đổi và kỳ hạn của ngân hàng trung ương.

™ Các ngân hàng Hoa Kỳ có thể hình thành các liên doanh

với các đối tác Việt Nam với số lượng cổ phần từ 30 đến
49%. Sau năm 2010 sẽ cho phép các công ty con (các ngân
hàng con của các ngân hàng Hoa Kỳ) 100% vốn nước ngoài.
™ Trong thời gian từ 8 đến 10 năm đầu thực hiện từng bước đối xử quốc
gia một cách đầy đủ liên quan đến quyền của các chi nhánh ngân hàng

Hoa Kỳ trong việc nhận tiền gửi bằng VND từ các khách hàng Việt Nam.
Hạn chế về tiền gửi bằng VND được tăng lên từ 100% số vốn đăng ký
của ngân hàng (khi ký kết vào tháng 12/2003) lên 500%.

™ Các đònh chế tài chính do Hoa Kỳ đầu tư sẽ được phép phát hành thẻ tín
dụng với điều kiện tương tự như các ngân hàng của Việt Nam sau 8 năm.

Về dòch vụ qua biên giới, đã có các cam kết về người Việt Nam
sử dụng các dòch vụ ở Hoa Kỳ bao gồm kiều hối và cho phép các
cá nhân và các công ty của Việt Nam ở Hoa Kỳ được vay vốn hoặc
thuê mua tài chính từ các tổ chức tín dụng ở Hoa Kỳ.

Tác động của USVNBTA đến ngành ngân hàng Việt Nam:
Các nhà cung cấp dòch vụ tài chính Hoa Kỳ được phép cung cấp 12 phân ngành
dòch vụ ngân hàng theo lộ trình 7 mốc. Lộ trình này xác đònh rõ mức độ tham gia
các loại hình dòch vụ ngân hàng và hình thức pháp lý mà các nhà cung cấp dòch
vụ Hoa Kỳ được phép hoạt động tại Việt Nam. Điều này đồng nghóa với việc yêu
cầu cắt giảm bảo hộ về kinh doanh dòch vụ ngân hàng đối với các


23

ngân hàng thương mại trong nước. Theo lộ trình này, Việt Nam phải loại bỏ dần
những hạn chế đối với các ngân hàng Hoa Kỳ, cho phép họ tham gia với mức
độ tăng dần vào mọi hoạt động ngân hàng tại Việt Nam. Trong số này có một
số loại hình dòch vụ trùng với lónh vực hoạt động của các NHTM Việt Nam như
thanh toán quốc tế, đầu tư dự án, tài trợ thương mại…Ngoài ra là hàng loạt các
nghiệp vụ mới chưa được thực hiện tại Việt Nam như môi giới tiền tệ, kinh doanh
các sản phẩm phái sinh….Nhìn chung, các ngân hàng Hoa Kỳ có ưu thế về

công nghệ và trình độ quản lý hơn hẳn các NHTM Việt Nam. Do đó,
sức ép về cạnh tranh đối với các NHTM Việt Nam sẽ tăng lên cùng
với việc nới lỏng các qui đònh về hoạt động của các ngân hàng Hoa
Kỳ. Bên cạnh đó, thò phần của các NHTM Việt Nam sẽ bò thu hẹp
dần, nhất là các thành phố lớn và các khu vực kinh tế trọng điểm.
Ngoài ra, cạnh tranh sẽ tập trung chủ yếu vào các lónh vực sau đây:
o

Thò trường tín dụng (kể cả bán sỉ và bán lẻ). Cạnh tranh về cho vay sẽ
trở nên gay gắt khi các ngân hàng nước ngoài đã hiểu rõ thò trường
Việt Nam và môi trường pháp lý đảm bảo cho họ xử lý rủi ro để thu
hồi nợ trong trường hợp cần thiết. Trong đó, việc cho phép các ngân
hàng nước ngoài tham gia hoạt động tái cấp vốn, tái chiết khấu, swap,
forward từ NHTW (sau 3 năm kể từ ngày Hiệp đònh có hiệu lực) sẽ giúp
họ bù đắp một phần vốn huy động còn bò hạn chế bởi lộ trình.

o

Giao dòch thanh toán và chuyển tiền. Đây là lónh vực có ưu
thế của các ngân hàng nước ngoài cả về loại hình và chất
lượng dòch vụ. Sau khi có uy tín, các ngân hàng này có thể
sẽ thu hút một lượng đáng kể khách hàng Việt Nam .

o

Dòch vụ tư vấn, môi giới kinh doanh tiền tệ, phát triển doanh nghiệp.
Đây là những dòch vụ mới chưa được thực hiện tại Việt Nam (nhưng
sẽ được các ngân hàng Hoa Kỳ triển khai theo lộ trình thực hiện
Hiệp đònh) đang thu hút sự quan tâm của khách hàng Việt Nam.

☼ Gia nhập WTO
Việt Nam đã nộp đơn xin gia nhập WTO vào năm 1995. Trong quá trình đàm
phán gia nhập WTO, Việt Nam phải ký kết hàng loạt hiệp đònh song phương và đa
phương với hầu hết các nước thành viên WTO theo nguyên tắc cơ bản và lộ
trình mở cửa được qui đònh trong Hiệp đònh chung về thương mại dòch vụ (GATS)
của WTO như chế độ đối xử quốc gia, qui chế tối huệ quốc, tính minh bạch của
các chính sách liên quan đến hoạt động thương mại dòch vụ.

Việc tiếp cận khu vực ngân hàng là do các quy đònh của
GATS trong phụ lục về dòch vụ tài chính. Các lónh vực cam kết là:


24

™ Tiếp cận thò trường

Theo qui đònh về tiếp cận thò trường, các hạn chế là không
được cho phép trừ trường hợp các hạn chế đó đã được đưa vào
cam kết. Các loại hạn chế cần phải được cam kết là:
o

Số lượng các nhà cung cấp; tổng giá trò các giao dòch
dòch vụ hoặc tài sản

o

Tổng số những thể nhân có thể được thuê

o

Các biện pháp hạn chế hoặc yêu cầu các loại pháp
nhân hoặc liên doanh nhất đònh

o

Việc nước ngoài tham gia góp vốn

™ Đối xử quốc gia

Nguyên tắc của WTO về tối huệ quốc đòi hỏi tất cả các
thành viên phải được đối xử như nhau. Điều này khiến cho các
cam kết trong USVNBTA trở thành mức tối thiểu cho GATS.
Tác động của GATS đến ngành ngân hàng Việt Nam:
Phụ lục của GATS qui đònh các điều kiện miễn trừ bảo đảm an toàn để
các Chính phủ có thể bảo vệ hệ thống tài chính khi cần thiết bằng cách
áp dụng các tiêu chuẩn thận trọng. Nó cũng cho phép được miễn trừ đối
với các dòch vụ của Chính phủ trong việc thực thi chính sách tiền tệ hoặc
chính sách tỷ giá. Nói chung các chính sách quản lý kinh tế vó mô nằm
ngoài phạm vi của GATS. Nhưng về tổng thể thì yêu cầu về sự nhất quán
trong các quy đònh với các lónh vực khác trong hiệp đònh WTO cũng có thể
làm hạn chế sự tự do trong việc hoạch đònh chính sách tài chính.

Các quy đònh khác như yêu cầu về cho vay đối với các khu vực
cá nhân nhất đònh, và trên cơ sở lãi suất ưu đãi cũng có thể
được duy trì. GATS cũng cho phép các nước bảo vệ khu vực tài chính
của mình khỏi sự cạnh tranh quá mức từ các công ty nước ngoài.

☼Hiệp đònh khung của ASEAN về dòch vụ
Hiệp đònh khung của ASEAN về dòch vụ (AFAS) được xây dựng vào năm
1995. Việt Nam gia nhập ASEAN vào tháng 7/1995. Các thành viên mới như Việt

Nam được phép có thêm thời gian để thực hiện các cam kết chung trong hiệp
đònh(thời gian miễn trừ thực hiện đối xử tối huệ quốc đối với Việt Nam là 3
năm). Việc thực hiện các cam kết của Hiệp đònh khung về hợp tác thương mại
dòch vụ của ASEAN (AFAS) cũng là nhiệm vụ cấp bách do các nước ASEAN