Quản lý nhà nước về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện cư kuin, tỉnh đắk lắk
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (953.06 KB, 159 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
............./.............
BỘ NỘI VỤ
....../......
HỌC
VIỆN
HÀNH
CHÍN
H
QUỐC
GIA
HOÀNG
MINH NHÂ
Q
U
Ả
N
L
Ý
N
H
À
N
Ư
Ớ
C VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ
KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN
LÝ CÔNG
ĐẮK LẮK, NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
............./.............
BỘ NỘI VỤ
....../......
HỌC
VIỆ
N
HÀN
H
CHÍ
NH
QUỐ
C
GIA
HOÀNG
MINH NHÂ
QU
ẢN
LÝ
NH
À
NƯ
ỚC
VỀ
KI
NH
TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK
LẮK
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
MÃ SỐ: 60 34 04 03
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. LÊ ĐỨC
NIÊM
ĐẮK LẮK, NĂM
2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân tôi, chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Các
số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn này là hoàn toàn hợp lệ và
đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình.
Tác giả luận văn
Hoàng Minh Nhân
i
LỜI CẢM ƠN
Trên thực tế, không có sự thành công nào mà không gắn liền với những
sự hỗ trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác.
Trong suốt thời gian từ khi bắt đầu học tập tại trường đến nay, tôi đã nhận
được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và bạn bè.
Với lòng biết ơn sâu sắc và kính trọng nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn
quý thầy cô Học viện Hành chính Quốc gia đã cùng với tri thức và tâm huyết
của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học
tập. Chân thành cảm ơn cán bộ, thầy cô của Phân viện Tây Nguyên - Học viện
Hành chính Quốc gia đã giúp đỡ tôi hoàn thành khóa học này. Và đặc biệt, xin
trân trọng cảm ơn PGS. TS. Lê Đức Niêm, thầy đã dành nhiều thời gian, công
sức tận tình hướng dẫn, truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu và
tận tình giúp đỡ trong thời gian thực hiện đề tài. Nếu không có những hướng
dẫn, dạy bảo của các thầy, các cô thì bản thân rất khó có thể hoàn thiện được
đề tài này.
Nhân đây, tôi cũng xin cảm ơn lãnh đạo Huyện ủy, HĐND, UBND huyện
Cư Kuin; lãnh đạo Văn phòng Huyện ủy, Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện
Cư Kuin và các phòng, ban chuyên môn của huyện đã tạo điều kiện thuận lợi cho
tôi trong quá trình khảo sát, thu thập thông tin thực hiện luận văn này.
Đắk Lắk, ngày 12 tháng 5 năm 2018
Tác giả luận văn
Hoàng Minh Nhân
ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
iii
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
1
2
3
4
5
6
iv
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
v
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................iv
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ..............................................v
MỤC LỤC.......................................................................................................vi
MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ
TRANG TRẠI..................................................................................................9
1.1. Cơ sở khoa học về kinh tế trang trại...........................................................9
1.2. Quản lý nhà nước về kinh tế trang trại.....................................................17
1.3. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý về kinh tế trang trại.............................. 32
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ TRANG
TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK 40
2.1. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Cư Kuin,
tỉnh Đắk Lắk....................................................................................................40
2.2. Thực trạng quản lý nhà nước về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Cư
Kuin, tỉnh Đắk Lắk..........................................................................................44
2.3. Đánh giá công tác quản lý nhà nước về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện
Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk....................................................................................78
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
CƯ KUIN, TỈNH ĐẮK LẮK........................................................................86
3.1. Phương hướng phát triển kinh tế trang trại của huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk
Lắk...................................................................................................................86
3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.........................................................................87
KẾT LUẬN.................................................................................................. 112
PHỤ LỤC.....................................................................................................118
vi
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn tên đề tài
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, trong thời gian
qua ngành nông nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, tạo động lực mới trong sự phát
triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Trên nền tảng kinh tế tự chủ của hộ
nông dân, các trang trại đã được hình thành thông qua đầu tư vốn, thuê mướn
thêm lao động với trình độ công nghệ và quản lý cao hơn nhằm mở rộng quy
mô sản xuất hàng hóa và nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong
cơ chế thị trường.
Hiện nay, hình thức kinh tế trang trại thực sự phát triển mạnh mẽ cùng với
quá trình đổi mới trong sản xuất nông nghiệp. Mốc khởi điểm là năm 2000, khi
Chính phủ ban hành Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 02/02/2000 về kinh tế
trang trại sự phát triển của kinh tế trang trại góp phần khai thác thêm nguồn vốn
trong dân, mở mang thêm diện tích đất trồng từ đồi núi trọc, đất hoang hóa. Sự
hình thành của các trang trại đã tạo thêm nhiều việc làm cho lao động nông thôn
góp phần xóa đói giảm nghèo thông qua việc gia tăng giá trị nông sản hàng hóa.
Một số trang trại tập trung vào sản xuất và cung ứng giống tốt, làm dịch vụ, kỹ
thuật tiêu thụ sản phẩm cho nông dân trong vùng nên đã tạo ra hiệu ứng rộng.
Như vậy, kinh tế trang trại là một hướng đi đúng đắn và đã có những bước phát
triển mạnh mẽ tạo động lực thúc đẩy kinh tế nông nghiệp và nông thôn nước ta
phát triển, khai thác đầy đủ hơn các tiềm năng và nguồn lực về đất đai, vốn và
lao động. Từ đó, loại hình kinh tế này đã góp phần không nhỏ vào Chương trình
mục tiêu quốc gia về Giảm nghèo bền vững và Chương trình mục tiêu quốc gia
về Xây dựng Nông thôn mới của Chính phủ.
Tuy nhiên, kinh tế trang trại hiện nay vẫn chưa phát triển bền vững, chưa
tương xứng với những tiềm năng, thế mạnh của các vùng, miền trong cả nước. Hơn
nữa, kinh tế trang trại chưa tạo ra bước đột phá trong việc đầu tư khai thác và sử
dụng có hiệu quả các nguồn lực để phát triển sản xuất nông lâm ngư nghiệp,
1
chưa đóng góp thỏa đáng vào việc mở rộng quy mô sản xuất hàng hoá, nâng cao
năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh các mặt hàng nông sản mang tính hàng hoá
trong điều kiện thị trường mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay.
Trong quá trình hình thành và phát triển kinh tế trang trại, vai trò quản
lý của Nhà nước là hết sức quan trọng. Chỉ có Nhà nước, với tư cách là chủ
thể quản lý của nền kinh tế, chủ thể quản lý xã hội, mới có thể chủ động tạo ra
môi trường kinh tế và pháp lý phù hợp cho kinh tế trang trại có điều kiện hình
thành và phát triển.
Trong những năm qua, thực hiện chủ trương, chính sách phát triển kinh
tế của Đảng, nhà nước nói chung, Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày
02/02/2000 của Chính phủ về kinh tế trang trại, Nghị quyết số 06/NQ-HĐND
ngày 10/07/2009 của Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Lắk về một số chính sách
phát triển kinh tế trang trại tỉnh Đắk Lắk, giai đoạn 2010 - 2015 nói riêng,
kinh tế trang trại huyện Cư Kuin đã có bước phát triển đáng khích lệ, tạo sự
chuyển biến tích cực về mặt kinh tế, xã hội và môi trường nông nghiệp, nông
thôn của địa phương. Tuy nhiên, trong thời gian qua kinh tế trang trại huyện
Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk phát triển còn mang tính tự phát, chưa bền vững,
những kết quả đạt được trong phát triển kinh tế trang trại chưa tương xứng với
tiềm năng, lợi thế của huyện. Những tồn tại, hạn chế về công tác quản lý nhà
nước đối với kinh tế trang trại cần được xem xét, trong đó việc lựa chọn mô
hình kinh tế trang trại phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và điều kiện tự
nhiên của huyện là đòi hỏi khách quan và cấp thiết được đặt ra.
Xuất phát từ ý nghĩa trên, chúng tôi xin chọn đề tài: “Quản lý nhà nước
về kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn
thạc sỹ quản lý công.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong những năm gần đây, ở nước ta có rất nhiều cơ quan, nhà khoa học,
nhà quản lý đã quan tâm nghiên cứu về kinh tế trang trại và quản lý nhà nước
2
đối với kinh tế trang trại. Kinh tế trang trại đã góp phần tạo ra một bước tiến
quan trọng trong sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và kinh tế - xã hội ở
nông thôn Việt Nam. Nhiều đề tài, bài viết, hội nghị đã giới thiệu những mô
hình sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả; đồng thời đưa ra các biện pháp, giải
pháp để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế trang trại trong thời gian tới. Về vai
trò quản lý của Nhà nước về kinh tế trang trại cũng đã có một số công trình
nghiên cứu tiêu biểu như:
Đề tài cấp Nhà nước “Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang
trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam” do Thủ tướng
Chính phủ giao cho Trường Đại học Kinh tế quốc dân chủ trì nghiên cứu năm
1999 - 2000, (Nguyễn Đình Hương làm chủ nhiệm), là công trình nghiên cứu
công phu và đồ sộ nhất về kinh tế trang trại ở Việt Nam cho đến thời điểm này.
Trên cơ sở điều tra 3.044 trang trại và phỏng vấn 3.044 chủ trang trại, 756 cán bộ
các cấp ở 15 tỉnh, thành phố đại diện cho 7 vùng kinh tế sinh thái trong cả nước,
công trình này đã phân tích, đánh giá thực trạng kinh tế trang trại ở nước ta đến
năm 2000, đồng thời đề xuất các quan điểm và hệ thống giải pháp đồng bộ nhằm
phát triển kinh tế trang trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đề tài đã
đề xuất một số giải pháp cụ thể về đất đai, về vốn, về phát triển nguồn nhân lực,
về thị trường, về khoa học - công nghệ, về phát triển hạ tầng nông thôn, về phát
triển công nghiệp chế biến và tăng cường quản lý nhà nước về kinh tế trang trại.
Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng đã được xuất bản thành sách “Thực trạng và
giải pháp phát triển kinh tế trang trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
ở Việt Nam” do Nguyễn Đình Hương làm chủ biên [15].
Đề tài cấp Nhà nước: “Phát triển kinh tế hộ và kinh tế trang trại gắn với
xóa đói giảm nghèo bền vững ở Tây Nguyên” thuộc chương trình Tây Nguyên
3
do Nguyễn Đức Đồng làm chủ nhiệm, Viện Nghiên cứu phát triển bền vững
vùng, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm) là cơ quan chủ
trì, thực hiện trong giai đoạn 2013 - 2014. Đề tài làm rõ đặc điểm, xu hướng
3
phát triển của kinh tế hộ và kinh tế trang trại ở Tây Nguyên từ Đổi mới đến nay.
Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp phát triển kinh tế hộ, kinh tế trang trại gắn với
xóa đói giảm nghèo bền vững, giai đoạn 2015 - 2020, tầm nhìn 2030. Đề tài
đóng góp phần hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về phát triển kinh tế hộ, kinh tế trang
trại gắn với xóa đói giảm nghèo bền vững. Nhận diện, đánh giá đặc điểm, xu
hướng phát triển của kinh tế hộ, kinh tế trang trại ở Tây Nguyên từ Đổi mới đến
nay, phát hiện những hạn chế và nguyên nhân, những vấn đề đặt ra. Làm rõ vai
trò, vị trí của kinh tế hộ, kinh tế trang trại trong phát triển kinh tế - xã hội và xóa
đói giảm nghèo bền vững ở Tây Nguyên. Xây dựng hệ thống quan điểm định
hướng và giải pháp phát triển kinh tế hộ, kinh tế trang trại gắn với xóa đói giảm
nghèo bền vững ở Tây Nguyên, giai đoạn 2015 - 2020.
Hà Hoàng Dũng (2015), Phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng.
Đề tài góp phần đưa ra những căn cứ và cơ sở khoa học cũng như những giải
pháp cụ thể đáp ứng các yêu cầu bức thiết cho quy hoạch phát triển kinh tế
trang trại, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên. Kết quả nghiên cứu của đề tài
sẽ là cơ sở để xây dựng chương trình khuyến nông, khuyến lâm và các chính
sách hỗ trợ nhằm hướng dẫn các trang trại áp dụng những tiến bộ khoa học,
công nghệ trên địa bàn huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk [5].
Phan Ấn Quốc (2011), Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại
tỉnh Kon Tum, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Đề tài đã hệ thống
hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại; đánh giá thực
trạng phát triển kinh tế trang trại nhằm phát hiện ra các yếu tố trở ngại và
những tiềm năng để phát triển kinh tế trang trại tại tỉnh Kon Tum; phân tích
hoạt động kinh tế trang trại tại tỉnh Kon Tum, từ đó tìm ra được những nguyên
nhân trực tiếp và gián tiếp ảnh hưởng đến kết quả sản xuất và hiệu quả kinh tế
của trang trại. Đề xuất một số giải pháp chủ yếu thúc đẩy phát triển kinh tế
trang trại trên địa bàn tỉnh Kon Tum thời gian tới [21].
4
Trần Thị Nga (2016), Quản lý nhà nước đối với kinh tế trang trại trên địa
bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế
(Đại học Quốc gia Hà Nội). Đề tài đã khái quát những vấn đề lý luận về kinh tế
trang trại, quản lý nhà nước đối với kinh tế trang trại và từ kinh nghiệm của các
nước trên thế giới, ở một số địa phương nước ta đối với phát triển kinh tế trang
trại để rút ra những bài học có thể vận dụng vào quá trình đổi mới quản lý nhà
nước đối với kinh tế trang trại ở nước ta nói chung và trên địa bàn huyện Yên
Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng. Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý nhà nước
đối với kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, tác giả
cũng đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân; từ đó đề xuất phương
hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối
với kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc [19].
Có thể nhận thấy rằng cho đến nay đã có khá nhiều công trình nghiên
cứu về kinh tế trang trại ở các khía cạnh khác nhau. Các công trình nghiên
cứu này đã tập trung vào phân tích vai trò và các vấn đề của kinh tế trang trại
ở hai khía cạnh lý luận và thực tiễn trên phạm vi quốc gia và địa phương,
đồng thời đưa ra những kiến nghị và giải pháp để phát triển kinh tế trang trại
ở nước ta và một số địa phương cụ thể. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có
một đề tài nghiên cứu nào đề cập tới công tác quản lý Nhà nước về kinh tế
trang trại trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
Vì vậy, đề tài luận văn này tiếp tục hướng nghiên cứu về các giải pháp
quản lý nhà nước nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk là cần thiết, có cơ sở khoa học và thực tiễn.
3.
Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ và vận dụng những vấn đề lý luận kết hợp nghiên cứu
thực tiễn về quản lý nhà nước về kinh tế trang trại ở huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk
Lắk, luận văn đề xuất một số giải pháp quản lý nhà nước về kinh tế trang trại
5
nhằm khai thác có hiệu quả tài nguyên đất đai, lao động, vốn và áp dụng các tiến
bộ khoa học - công nghệ mới vào sản xuất trên cơ sở bảo vệ tốt môi trường; từng
bước thay đổi tập quán sản xuất nhỏ, manh mún, tiến tới nền sản xuất nông
nghiệp hàng hóa với quy mô lớn, chất lượng cao và đủ sức cạnh tranh trong cơ
chế thị trường của các trang trại trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
3.2. Nhiệm vụ
Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về kinh tế trang trại và
-
quản lý nhà nước về kinh tế trang trại.
-
Nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về kinh tế trang trại
trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk để xác định những mặt đạt được,
những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của chúng trong quản lý nhà nước về
trang trại ở địa phương.
-
Kiến nghị một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về kinh tế
trang trại trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
4.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Là mô hình kinh tế trang trại, công tác quản lý nhà nước về kinh tế
trang trại và việc tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về kinh tế trang trại tại
huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
-
Về thời gian: Giai đoạn 2014 - 2017.
-
Về không gian: Trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam,
chính sách, pháp luật của Nhà nước; hệ thống hóa các văn bản của Nhà nước
6
có liên quan đến kinh tế trang trại. Luận văn có kế thừa kết quả nghiên cứu
của các công trình khoa học có liên quan đã được công bố.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành mục tiêu đề ra, Luận văn sử dụng chủ yếu các phương
pháp sau:
+
Phương pháp phân tích hệ thống
+
Phương pháp thống kê - phân tích
+
Phương pháp điều tra xã hội học
+
Phương pháp so sánh - đánh giá
Nguồn số liệu:
+ Số liệu thứ cấp: Thu thập tại các bảng, biểu thống kê, báo cáo hàng
năm tại Ủy ban nhân dân huyện, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn,
Phòng Kinh tế và Hạ tầng, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Thống
kê huyện Cư Kuin.
+
Số liệu sơ cấp: Tác giả tổng hợp kết quả tại các phiếu điều tra để hình
thành nguồn số liệu (xem Phụ lục I).
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Đề tài nghiên cứu đóng góp những lý luận cơ bản về kinh tế trang trại
và quản lý nhà nước về kinh tế trang trại. Luận văn còn là ý kiến đề xuất, kiến
nghị đối với các nhà xây dựng chính sách của Nhà nước cũng như của huyện
Cư Kuin và tỉnh Đắk Lắk trong quá trình phát triển kinh tế trang trại.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn góp phần xây dựng các mô hình phát triển kinh tế trang trại
trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Đồng thời, luận văn còn đóng góp
những đề xuất quan trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp, các
ngành của huyện Cư Kuin trong điều hành chính sách chuyển dịch cơ cấu
kinh tế và phát triển nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay.
7
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia làm 03 chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về kinh tế trang trại.
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về
kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk.
8
Chương 1:
CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ TRANG
TRẠI 1.1. Cơ sở khoa học về kinh tế trang trại
1.1.1. Khái niệm trang trại và kinh tế trang trại
1.1.1.1. Khái niệm về trang trại
Khi nghiên cứu về kinh tế nông nghiệp, các nhà kinh tế chủ yếu tập trung
vào đối tượng là hộ nông dân với quy mô sản xuất nhỏ, ít thuê mướn lao động.
Tuy nhiên, khi các hộ nông dân tích lũy đủ vốn họ bắt đầu mở rộng quy mô, thuê
mướn lao động các trang trại được hình thành một cách tự nhiên. Chính vì vậy,
có nhiều quan điểm khác nhau về trang trại, kinh tế trang trại cũng như các tiêu
thức để phân biện giữa kinh tế trang trại và kinh tế hộ quy mô lớn.
Trong Từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê biên soạn, trang trại được hiểu
một cách khái quát là “Trại lớn sản xuất nông nghiệp” [20, tr.1023]. Trong các
tài liệu nghiên cứu về kinh tế, trang trại thường gắn với ngành sản xuất nông,
lâm, ngư nghiệp gọi là “nông trại”, “lâm trại”, “ngư trại” để phân biệt chuyên
ngành sản xuất của các trang trại.
Theo Vũ Đình Thắng (2006), Giáo trình Kinh tế nông nghiệp, tác giả
đã đưa ra khái niệm về trang trại “là một hình thức tổ chức sản xuất tập trung
trong nông, lâm, thủy sản với mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hóa, có quy
mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất đủ lớn, có trình độ kỹ thuật cao, tổ chức
và quản lý hiện đại” [22].
Theo Trần Hai (2000), “Trang trại là hình thức tổ chức sản xuất nông
nghiệp dựa trên cơ sở lao động và đất đai của hộ gia đình là chủ yếu, có tư
cách pháp nhân, tự chủ sản xuất kinh doanh bình đẳng với các thành phần
khác, có chức năng chủ yếu là sản xuất nông sản hàng hoá, tạo ra nguồn thu
nhập chính và đáp ứng nhu cầu cho xã hội” [11].
Theo Nguyễn Đình Hương (2000), “Trang trại là đơn vị kinh tế sản xuất
nông nghiệp (bao gồm cả nông - lâm - thủy sản) của một người chủ trang trại.
9
Họ vừa là người làm chủ về ruộng đất, làm chủ về tư liệu sản xuất, vừa là
người tổ chức sản xuất kinh doanh, tự chủ và tự chịu trách nhiệm về kết quả
sản xuất kinh doanh của mình, với mục đích chính là sản xuất hàng hóa và
một phần sản phẩm được sử dụng cho tiêu dùng của gia đình” [15].
Theo Trần Đức (1998), “Trang trại là một loại hình tổ chức sản xuất cơ
sở trong nông lâm, thuỷ sản, có mục đích sản xuất hàng hoá, có tư liệu sản
xuất thuộc sở hữu hoặc quyền sử dụng của một chủ độc lập, sản xuất được
tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất tiến bộ và trình độ kỹ
thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường” [10].
Theo Nguyễn Điền và cộng sự (1993), “Trang trại gia đình, thực chất là
kinh tế hộ sản xuất hàng hoá với quy mô lớn, sử dụng lao động, tiền vốn của
gia đình là chủ yếu để sản xuất kinh doanh có hiệu quả” [8].
Kế thừa các quan điểm trên, tác giả luận văn cho rằng: “Trang trại là đơn
vị kinh tế cơ sở trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp; với mục đích chủ yếu là
sản xuất hàng hoá, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của
chủ thể độc lập. Sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố
sản xuất được tập trung tương đối lớn, với cách thức tổ chức quản lý tiến bộ và
trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường”.
1.1.1.2. Khái niệm kinh tế trang trại
Trong thời gian qua những vấn đề lý luận về kinh tế trang trại đã được
các nhà khoa học và các nhà hoạt động thực tiễn nghiên cứu trong các công
trình khoa học đã được công bố, trao đổi trên các diễn đàn và các phương tiện
thông tin đại chúng. Cho đến nay một số vấn đề cơ bản về kinh tế trang trại
vẫn tiếp tục được nghiên cứu, trao đổi và hoàn thiện. Thực tế hiện nay ở nước
ta còn có một số khái niệm khác nhau về kinh tế trang trại:
Theo Ngô Xuân Toàn, Đỗ Thanh Vinh (2014), “Kinh tế trang trại là hình
thức tổ chức sản xuất trong Nông-Lâm-Ngư nghiệp, có mục đích chủ yếu là sản
xuất hàng hóa, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của
10
một người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các
yếu tố sản xuất được tập trung đủ lớn với cách thức tổ chức quản lý tiến bộ và
trình độ kỹ thuật cao hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường” [23].
Theo Phan Công Chung (2006), “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức
kinh tế cơ sở, là doanh nghiệp trực tiếp tổ chức sản xuất ra nông sản hàng hóa
dựa trên cơ sở hiệp tác và phân công lao động xã hội, được chủ trang trại đầu
tư vốn, thuê mướn phần lớn hoặc hầu hết sức lao động kinh doanh theo yêu
cầu của nền kinh tế thị trường, được Nhà nước bảo hộ theo luật định [4].
Theo Lê Trọng (2000), Phát triển và quản lí trang trại trong kinh tế thị
trường: “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất
xã hội, dựa trên cơ sở hợp tác và phân công lao động xã hội, bao gồm một số
người lao động nhất định, được chủ trang trại tổ chức trang bị những tư liệu
sản xuất nhất định để tiến hành hoạt động kinh doanh phù hợp với yêu cầu
của nền kinh tế thị trường và được Nhà nước bảo hộ theo luật định” [24].
Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP, ngày 02/02/2000 của Chính phủ nêu rõ
“Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp,
nông thôn, chủ yếu dựa vào gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu
quả sản xuất trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản,
trồng rừng, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản” [2].
Từ thực tiễn và các quan điểm trên, theo tác giả luận văn, kinh tế trang
trại có thể hiểu như sau: “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất
hàng hóa trong nông nghiệp, nông thôn, được hình thành và phát triển chủ
yếu trên cơ sở kinh tế hộ gia đình nhưng có mức độ tích tụ và tập trung cao
hơn về đất đai, vốn, lao động, kỹ thuật… nhằm tạo ra khối lượng hàng hóa
nông sản lớn hơn, có lợi nhuận cao hơn theo yêu cầu của kinh tế thị trường,
có sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.
11
1.1.2. Các loại hình kinh tế trang trại
Hiện nay, ở nước ta đã hình thành nhiều mô hình trang trại như trang trại
trồng trọt, trang trại chăn nuôi, trang trại lâm nghiệp, trang trại nuôi trồng thủy
sản, trang trại tổng hợp… Việc hình thành nhiều mô hình trang trại đã góp phần
nâng cao hiệu quả đầu tư, khai thác và sử dụng đất trống, đồi núi trọc, đất hoang
hóa, ao, đầm, bãi bồi ven sông… để sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp theo hướng
chuyên canh với tỷ suất hàng hóa cao. Đồng thời, việc hình thành nhiều mô hình
trang trại cũng đã góp phần nâng cao hiệu quả mô hình trang trại sử dụng ít đất,
sử dụng nhiều lao động, có tính thâm canh cao gắn với chế biến, thương mại,
dịch vụ, làm ra hàng hóa nông sản có giá trị kinh tế lớn.
Từ đó, ta có thể phân loại các hình thức trang trại như sau:
-
Trang trại trồng trọt: Là hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh tiến bộ
trên cơ sở chuyên môn hóa, hợp tác sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, có điều kiện
ứng dụng tiến bộ của khoa học kỹ thuật vào hoạt động, trong việc gieo trồng,
chăm sóc, thu hoạch nông sản từ các cây trồng để phục vụ đời sống của mình
và xã hội.
-
Trang trại chăn nuôi: Đây cũng là một hình thức tổ chức sản xuất kinh tế
trong nông nghiệp, với nông sản hàng hóa là sản phẩm của chăn nuôi đại gia súc,
gia cầm… Nó có trình độ sản xuất, quy mô và năng lực sản xuất đáp ứng
được nhu cầu sản phẩm hàng hóa như thịt, trứng, sữa… trên thị trường, phù
hợp với sự phát triển kinh tế thị trường hiện nay.
Trang trại chăn nuôi có thể coi là một trụ cột lớn của hệ thống kinh tế
trang trại nói chung. Khác với các ngành sản xuất khác (trồng trọt, lâm
nghiệp, thủy sản…), trang trại chăn nuôi ít phụ thuộc vào các điều kiện đất
đai, khí tượng, thời tiết; mà phụ thuộc chính vào điều kiện chăm sóc, chăn
nuôi của các trang trại. Sản phẩm của các trang trại chăn nuôi phục vụ trực
tiếp nhu cầu tiêu dùng của đại đa số người dân.
12
-
Trang trại lâm nghiệp: Là loại hình trang trại thực hiện cung cấp một
trong các sản phẩm sau:
+ Cung cấp lâm sản, đặc sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng của xã hội,
trước hết là gỗ và lâm sản ngoài gỗ.
+ Cung cấp động vật, thực vật là đặc sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng của
các tầng lớp dân cư.
+
Cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp và cho xây dựng cơ bản.
+
Cung cấp dược liệu quý phục vụ nhu cầu chữa bệnh và nâng cao sức
khỏe cho người dân.
+
Cung cấp lương thực, nguyên vật liệu chế biến thực phẩm phục vụ
nhu cầu đời sống xã hội.
- Trang trại nuôi trồng thủy sản: Cũng là một hình thức của kinh tế trang
trại, khác với kinh tế hộ gia đình, nó quy mô và tính chất sản xuất lớn hơn
nhiều. Tính chất sản xuất chủ yếu của trang trại nuôi trồng thủy sản là sản
xuất thực phẩm và có thể thành hàng hóa (nếu đem bán), tức là sản xuất nhằm
mục đích để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Bên cạnh đó, trang trại nuôi
trồng thủy sản cũng có chức năng sản xuất ra sản phẩm cho tiêu dùng trong
nông hộ và gia đình.
-
Trang trại tổng hợp: Là loại hình trang trại kết hợp các loại hình trang
trại kể trên, có thể vừa trồng trọt kết hợp chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và
lâm nghiệp. Loại hình này ở nước ta đã hình thành từ lâu, trên cơ sở phát triển
các mô hình VAC (vườn, ao, chuồng) hay VACR (vườn, ao, chuồng, rừng).
1.1.3. Các đặc trưng chủ yếu và tiêu chí xác định kinh tế trang trại
1.1.3.1. Các đặc trưng chủ yếu của kinh tế trang trại
- Trang trại là hình thức tổ chức kinh tế trong nông, lâm, ngư nghiệp,
được hình thành trên cơ sở kinh tế hộ nhưng mang tính chất sản xuất hàng hoá
rõ rệt, đạt khối lượng và tỷ lệ sản phẩm hàng hoá lớn hơn và thu được lợi
nhuận nhiều hơn.
13
