(Luận án tiến sĩ) tìm hiểu những bước phát triển ngôn ngữ trẻ em từ 1 đến 6 tuổi

B() GIAO DUC VA DÀO TAO
DAI HOC QUÒC GIÀ HA NOI
TRNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HĨI VÀ NHÀN VÀN

Ula THI UIN

TÌM HIÉU NHtJNG Bl/ỊC PHAT TRIÉN
NGỊN NGlT TRÉ EM TU 1 DEN 6 TUOI
(Trén tir liéu ngón ngii tré em ór nói thành Ha Noi)

Chuyén ngành : LY LUÀN NGỊN NG0
Ma hiéu :
5.04.08.

LN AN PHĨ TIÈN SY KHOA HOC N G 0 VÀN

-DAI f^->-Co-:';'.^^:A ' \ NỊ*

Ngixài hixóng din kboa hoc:

PGS. PTS. NGUYÉN CAO DÀM
• '•

• — "

^•—

• - -

,11——J

Ha Nói - 1996


MUC LUC

Trang

Phàn ma dàu

Chuong 1

Dan luàn mot so vàn de ve ngón ngù tré em

11

1. L

Mot so khài niém ve ngón ngù tré em.

11

1.2.

Nhùns dièm gións: nhau va khàc nhau cùa no:ịn nsù tré
em trong dịi chiéu vói nhùng khài niem co ban cùa
ngón ngù chung.

1.3.

Ve qua trình hình thành va phàt trién ngón ngù cùa tré.

1.4.

Mot so huons nghién cùu chung va huon^ nghièn cùu
cùa luàn àn ve ngón ngù tré em.

Chuong 2

14

00

Nhùng buóc phàt trièn ve ngù àm. tu vung trong ngón
ngù tré em Viet Nam.

28

Mot vài nhàn xét so lugc ve buóc phàt trièn ngù àm
cùa tré.

28

2.1.1

Vài net ve giai doan tién ngón ngù.

28

2.1.2.

Giai doan ngón ngù (tré tu 1 nam tra lén)

33

0 1

Nhùng buóc phàt trièn ve tu vung cùa ngón ngù tre em
Viet Nam.

4V

o o

Su \uàt hièn nhùn^: tir dàu tièn.

40

1 1 n

NhOng birac phàt trièn ngịn ngù cua tré xét ve lircmg.

o23

NhCrrig bc phat trièn ngón ngù cùa tré xét ve chat.


Chuong 3

Tièu kèt ptìàn tir vung.

'^

Nhùng bc phàt trièn ve ngù phàp.

K

3.1

Khà nàng nam bàt càc loai càu xét theo càu trùc.

3.2.

So luang, phàn loai, ty le càu dùng sai.

3.3.

Khà nàng su dung càc loai càu xét theo muc dich phàt

V^
i^

ngịn.

12

3.4.

Vài dac dièm cùa ngón ngù tré em.

+3

Z.5.

Mot so bien phàp giùp tré phàt trièn ngịn ngù.

ìA

Kétluan

14

Chù thich

1-5

Tài lièu tham khào

4^


Ma dàu

1. Muc dich, y nghla cùa luàn àn.

l.L Ngón ngù là phuong tién giao tiép quan trong nhat cùa con ngu<
trong xà hòi: Tré em mai sinh ra chua thè nói dugc ngay. Muón nói duo
muón su dung dugc ngón ngù de giao tiép vói moi ngi, tré phài trai qua qi
trình hình thành va phàt trièn ngịn ngù.
Tu 1- 6 tuoi là thịi gian tré bàt dàu hình thành va phàt trién ngịn ngi
Tré em hoc nói thịng qua su tiép xùc vói ngi lón va vói càc tré em khà<

Vièc hình thành va phàt trién ngịn ngù cho tré ó lùa tuoi này là mot nhièm \
hét sue quan trong va càp thièt cùa còng tàc giào due boi vi ngòn ngù là cor
cu de tu duy, nị dóng vai trị rat lón trong vièc phàt trién tri tue va càc qi
trình tàm ly khàc.
Usinxki dà nói :" ngón ngù là co so cùa moi su phàt trién tri tue va k?
tàng cùa moi kién thùc. Tàt cà moi su hiéu biét déu bàt dàu tu ngòn ngù, thịr
qua ngịn ngù va lai tró lai ngịn ngù."
Phàt trièn ngòn ngù cho tré a lùa tuoi màm non là mot trong nhùng vìi
làm càn thiét dàu tièn trong vièc boi duóng giào due thè he tuong lai va thi
hièn lai Bàc day: " Vi Igi ich muòi nam trong cày, vi Igi ich tram nàm tròr
nguòi."
Vi vay dà tu làu Uy ban Bào ve Bà me Tré em Trung LTong dà co chuar
trình nghièn cùu thè lue tré em. tàm ly tré em trong dò co gàn voi vièc nghit
cùu ngòn ngù. Nguòi viét luàn àn này ngay tu khi con hoc dai hoc dà chù y dt
ngón ngù tré em vói ln vàn tot nghièp cua mình. Va hon hai mirai nàm qi
vàn lièn tue nghièn cùu, tìm hiéu càc vàn de ve ngón ngù tré em nèn dà li
chon de tài là :


Tlm hièu nhung bc phàt trièn ngịn ngù tré em tu 1 - 6 tuoi."
. Trèn tu lièii ngòn ngù cua tre em a noi thanh Ha Nòij

1.2- Trén thè giai de tài nghièn cùu ngòn ngù tré em tu 1 - 6 tuoi r
dugc quan tàm chù y va dugc nghièn cùu di nhiéu góc dị khàc nhau.
ị Lièn Xò co nhiéu tàc già nghièn cùu càc vàn de ngón ngù tré em ni
Shakharovich.A.M.,
Ganperin

A.A.Leontev,

L.S.Vygotsky,

Tikhieva,

ị My co càc tàc già nhu Halliday.M.A.K,

Rubmsk
BIoom.L.,..

a Phàp co cac tàc già nhu Lewis.M.M., Sinciair.H., ...
a nuoc ta tu nàm 1972 - 1986 truòng Dai Hoc Tịng Hgp Ha Nói co tha:
già vào chuong trình nghièn cùu ve ngòn ngù tré em. Hàng loat càc bài viét ci
cac giào su, phó giào su ve ngịn ngù tré em nhu :
- Giào su Le Quang Thièm voi bài viét :" Dàu hiéu cùa vièc nàm rù ị t
nhị thè hièn qua lai nói."
- Giào su Dồn Thièn Thuàt vói bài :" Nhùng cu lièu ban dàu ve ngc
ngù tré em Viét Nam lùa tuoi vuòn tré 24- 36 thàng."
- Giào su Bùi Khành Thè voi bài :" Nhùng ghi chép'vé ngòn ngù cùa m^
em bé 25 thàng va vàn de nghièn cùu ngòn ngù tré tha Viet Nam."
Va hàng loat càc luan àn tot nghièp cùa sinh vièn khoa Ngù Vàn di ve e
tài nàv nhu :
- Luàn àn cùa Nguyén Mùih Chàu vói de tài :" Mot vài cu lièu neon n^
tré ị sàa dình va nhà tré lùa tu6i lén 2- 3."
- Luàn àn cùa Luu Thi Lan tìm hièu ve vàn de :" Nhùng dàc trung m
phàp trong càu nói cùa tré tu 1- 3 mòi."
- Luàn àn cùa Le Danh Khiém ve vàn de :" Tàc dòng n2:òn nsù ci
nhùng nguòi xung quanh dói vói tre em." i lùa mịi vn tré ).
- Luàn àn c3.o càp nhu luàn an phó cièn sì cua Nguvén Huy Càn vè:"Qt
trình hình rhành va phat tnèn tiéng noi tre em Viet Nam rù l- 3 mòi."

Lièn tiép a tap chi nghièn cùu giào due cùa vièn Khoa hoc Giào due ce
nhùng bài viét ve neon n2;ù tre em trc mịi hoc.
Nhìn chung, vàn de ngịn ngù tré em dugc càc nhà khoa hoc quan tàn
trèn nhiéu mat. Co nhà khoa hoc nghièn cùu ve mói lièn quan giùa tàm ly vi
ngón ngù, co nhà khoa hoc nghièn cùu càu trùc dac biét cùa ngòn ngù tré em
Mot so nhà khoa hoc khàc lai nghièn cùu càc u tó tàc dịng, ành hng dèi
qua trình hình thành va phàt tiièn ngịn ngù cùa tré.
Càc cịns trình nghièn cùu ngòn ngù tré em do Uv ban Bào ve Bà me Tn
em Trung uong de xuong lai thièn ve nghièn cùu càc chuàn phàt trièn ngòn ngi
nhàm tao nèn thuóc do cho vièc xàc dinh su phàt trién bình thng hay khịns
binh thng dói vói mot em bé nào dị. Ln àn này ve càn bàn dugc hìnl
thành theo xu huòng cùa càc nhà khoa hoc trong nuòc.

1.3. Luàn àn này nhàm dua ra nhùng so lièu cu thè ve su phàt trièn ngòi
ngù cùa tré tu 1-6 mòi. Nò dugc dùng làm co so cho vièc diéu chình va bièi
soan chuong trình phàt trién ngịn ngù cho tré em lùa mòi nhà tré, màu giào
bièn soan càc sàch dùng trong càc truòng su pham dào tao co giào nhà tré, mài
giào. Trong luàn àn co kién nghi mot so phuong phàp boi duòng phàt triéi
ngòn ngù cho tré a càc lùa mịi nèu trén.

1.4. Luan àn tìm hiéu càc buóc phàt trién cùa tré chù yéu ve mat tu vun;
va ngù phàp. De cho chuong trình mièu tà dugc tồn dien, ngi viét co de cà]
deh ngù am nhung khóng phài là trong tàm.
Ve càn bàn ngi viét co gang dua ra càc so liéu va càc dù kién d
chùng minh su phàt trièn ve lugng cùng nhu su phàt trién ve chat trong cà
phàn ma luàn àn dà de càp dén.


1.5. So vói càc cịng trinh klìàc trong nc va ngồi nc, ln àn da d

càp dén nhiéu vàn de ngòn ngù tré em Viét Nam nhu tu vung, ngù phàp cua tr

tu 1- 6 tuoi.
Nhìrng két qua cùa cịng trinh này sé góp phàn soi sàng dugc mot so va
de thc ly luan dai cuong cùa ngón ngù hoc. Nhùng cu lièu cùa ngòn ngù tr
em Viet Nam se dóng góp thèm nhùng bang chùng cho nhùng luàn diém th
ngịn ngù hoc dai cuong. Dóng thịi nhùng két qua nghièn cùu này se góp phà
vào vièc giào due ngịn ngù cho tré em ó càc nhà tré, trng màu giào va gi
dình. Mat khàc, nhùng két qua nghièn cùu dò cùng sé tao co sa cho viècnghiè
cùu ngòn ngù bènh ly.
Qua trình tiép thu ngịn ngù cùa tré là qua trình ngugc lai vói qua trìn
mat ngón ngù cùa nhùng nguòi bènh màc chùng "thàt ngòn".(aphasic)
Nhùng cu liéu cùa ngòn ngù tré em se giùp cho càc bàc sT thàn kin
nghièn cùu khà nàng phuc hói ngịn ngù cho càc nguòi bènh.
Nhùng thành qua cùa luan àn này cùng dóng góp cho vièc giào due ngị
ngù cho nhùng tré càm diéc. Thuc té hoat dòng trong nhùng nàm qua cùa Vie
Cam diéc Tmng uong da chùng tò diéu dò.

4


2. Phuong phàp nghièn cùu cùa luàn àn :

2.1. De dàp ùng dugc yéu càu nghièn cùu ve su phàt trién ngịn ngù tr
em, ngi viét dà phài theo dói mot so tré em qua càc thòi ky, bòi vi chi tré]
mot dói tugng nhàt dinh mai co thè co dugc tu liéu dóng nhat va dàm bào eh'
vièc rùt ra dugc càc nhàn xét dàng tin cày.
Thuc hièn còng vièc này ngi viét dà theo dói hai con cùa chinh mình:
Chàu Bùi Lan Anh - smh ngày 9/12/1975.
Chàu Bùi Thg Thach Làm - sinh ngày 1/8/1989.

Nhùng so liéu cùa chàu Thach Làm dugc dem dói chiéu vói chàu Lai
Anh. Rat may man chàu thù nhàt là gài va chàu thù hai lai là trai. Càch nghiè;
cùu này dugc goi là nghièn cùu (theo chiéu) doc.
Tuy nhièn, su quan sàt ày chi co già tri khi dugc dem dói chiéu mot càc:
khàch quan hon tue là dugc dói chiéu so sành trèn mot dien rịng hon vói nhié^
dói tugng hon. Mn vay chùng tịi dà phài co mot su kièm tra trèn nhiéu de
tugng mai khàc nhau. Càch nghièn cùu này dugc ggi là nghièn cùu theo chié
ngang. Chùng tòi dà su dung tu liéu va so liéu cùa Uy ban Bào ve Bà me Tr
em Tmng uong va Vièn Nghièn cùu Tré em tnióc mịi hoc, cu thè là ó mòi nàr
tuoi so lugng càc chàu dugc nghièn cùu là 30 em va càch nhau 3 thàng mgt.
Càc tu liéu này do càc càn bị trong nhóm nghièn cùu ngịn ngù cu
phóng nghièn cùu ni day tré thc Uy ban Bào ve Bà me Tré em Tmng uon
do Luu Thi Lan làm chù nhièm de tài :
1. ChéThuy Nhu

5. Nguyén Thanh Bmh

2. Le Thi Due

6. Nguvén Mv Lòc

3. Phùng Thi Tuòng

7. Nguyén Thi Thao

4. Mai Ngoc Lièn

8. Luu Thi Lan

Tién hành quan sàt va ghi chép tai càc nhà tré sau day :

- Nhà tre Kim Lièn, quan Dóng Da.


- Nhà tré Hoa Hong, quàn Dóng Da.
- Nhà tré Xi nghièp Dugc phàm II, quàn Hai bà Trung.
- Nhà tré Khu Tap thè truòng Dai hoc Tòng hgp, quàn Hai Bà
Trung.
- Nhà tré 20/10, quan Hoàn Kiém.
- Nhà tré 147 Nguyén Thài Hoc, quàn Ba Dình.
- Nhà tré so 4 Hồng Diéu, quan Ba Dình.
- Nhà tré Ngun Biéu, quan Ba Dình.
Càc nhà tré này góm nhiéu loai co qui mị lón nhó va tùih chat cùng
khàc nhau. Nhà tré co quan, xì nghièp, nhà tré dng phó. nhà tré khu tap thè
trng hoc a bón qn nói thành Ha Nói. Ngồi ra con co mot so chàu dugc
theo dói a già dình. Nhùng chàu này khịng di nhà tré.
Tu liéu ngòn ngù tré em lùa mòi tu 4 - 6 tuoi do càc càn bị nhóm nghièn
cùu ngón ngù tré em Vièn Nghièn cùu Tré em tmóc mịi hoc ghi chép góm co
càc dóng chi :( va cùng do Luu Thi Lan làm chù nhièm de tài )
1. Nguyén Thu Lan.
2. Hoàng Thu Huong.
3. Nguyén Sinh Thào.
4. Luu Thi Lan.
va mot so còng tàc vièn là càn bò cùa Vièn co con trong dò tuoi de tài dang
nghièn cùu.
Càc tu liéu này dugc quan sàt ghi chép trirc tiép tai mot so tmòng màu
giào sau day :
- Truòng màu giào Viét - Bun, quàn Hai Bà Tiung.
- TnJÒng màu giào Sao Mai, quàn Hai Bà Trung.
- Tmòng màu giào 20/10. qn Hồn Kièm.
- Trng màu giào 1/6, qn Ba Dình.

- Tmịng màu giào so 1, khu An Dirong, quàn Ba Dình.


- Tmịng màu giào Hoa Sen, qn Ba Dình.
Sau day là danh sàch mot so tré ma chùng tòi dà tièn hành nghìén cùu (e
day mịi lùa thàng chùng tịi ghi 3 chàu thuc té so lugng chàu dugc nghièn cui
con lón hon).
1. Nguyén Tièn Minh - 13 thàng.
2. Chu Thanh Hàng - 13 thàng.
3. Vù Dùng - 13 thàng.
4. Nguyén Vàn Trình - 15 thàng.
5- Pham Hong Due - 15 thàng.
6. Nguvén Thanh Vàn - 15 thàng.
7. Vù Thanh Huong - 18 thàng.
8. Pham Quynh Bich Thuy - 18 thàng.
9. Tiét Thi Thanh Huong - 18 thàng.
10. Nguyén Toàn - 21 thàng.
11. Pham Quynh Chàu - 21 thàng.
12. Nguyén Kim Thanh - 21 thàng.
13. Nguyén Thuy Dung -24 thàng.
14. Pham Thanh Tùng - 24 thàng.
15. Nguyén Thuy Ha - 24 thàng.
16. Le Ngoc Mùih - 27 thàng.
17. Pham Bach Duong - 27 thàng.
18. Nguyén Lan Anh - 27 thàng.
19. Nguyén Huyén Nga - 30 thàng.
20. Pham Huy Thàng - 30 thàng.
21. Nguyén Thuy Trang - 30 thàng.
22. Nguyén Anh Tuàn - 33 thàng.
23. Le Quynh Hoa - 33 thàng.

24. Tran Dan Thanh - 33 thàng.

7


1<

5. Le Thu Hièn - 36 thàng.

26. Tran Mai Trang - 36 thàng.
27. Ngun Thài Bình - 36 thàng.
28. Dị Thu Hàng - 42 thàng.
29- Pham Thanh Vàn - 42 thàng.
30. Le Thuy Xuàn - 42 thàng.
31. Nguyén Hong Nhung - 48 thàng.
32. Tmong Thu Trang - 48 thàng.
33. Dò Duy Hồng - 48 thàng.
34. Ngun Qc Viét - 51 thàng.
35. Nguyén Mai Lan - 51 thàng.
36. Truòng Thuy Linh - 51 thàng.
37. Luong Hong Hanh - 54 thàng.
38. Dò Xuàn Hong - 54 thàng.
39. Nguyén Mmh Tién - 54 thàng.
40. Trinh Vàn Trang - 57 thàng.
41. Vù Hoàng - 57 thàng.
42. Nguyén Hong Nhung - 57 thàng.
43. Pham Già Tmng - 60 thàng.
44. Nguyén Ngoc Phuong - 60 thàng
45. Trinh Phan Tuàn - 60 thàng.
46. Luong Anh Vù - 61 thàng.

47. Nguyén Thu Phuong - 61 thàng.
48. Nguyén Tùng Anh - 61 thàng.
49. Nguyén Nhu Nam - 64 thàng.
50. Nguyén Tuàn Anh - 64 thàng.
51. Nguyén Tùng Anh - 64 thàng.
52. Pham Thu Hién - 66 thàng.


53. Le Khành Vàn - 66 thàng.
54. Nguyén Due Anh - 66 thàng.
55. Nguyén Quang Anh - 69 thàng.
56. Dò Duy Thinh - 69 thàng.
57.- Pham Ngoc Thài - 69 thàng.
58. Giang Tmng Kién - 72 thàng.
59. Nguyén Trong Dùng - 72 thàng.
60. Nguyén Hùu Anh - 72 thàng.
61. Bùi Lan Anh - 1 thàng dén 72 thàng.
62. Bùi Tho Thach Làm - 1 thàng dén 72 thàng.

2.2. Luàn àn su dung phuong phàp nghièn cùu lièn ngành.
Ngón ngù va W duy quan hevói nhau rat chat che, chùng tao thành mot
thè thóng nhàt khịng thè tàch rịi. Nghièn cùu ngịn ngù gàn lién vói nghièn
cùu tu duy. Mịi mot su kién ngòn ngù dugc giai thich bai su phàt trièn tàm
sinh ly cùa tré. ó mot lùa tuoi nào dò, tré chi phàt àm dugc càc àm nhàt dinh:
[m], [b], [d] ma chua thè phàt àm dugc àm [w] vi ly do sinh ly tré chua thè n
trón mịi.
Ve tu vung : Tré di ba mịi dùng càc tu ma nghia cùa no co tình chat
khài quàt : quàn ào, bành keo, don dep... chua dùng voi nghia ma nò biéu thi là
vi khà nàng khài quàt cùa tré con co nhùng han che nhàt dinh. Mat khàc chùng
tòi cùng quan tàm dén su phàt trién ngòn ngù cùa tré gàn lién vói xà hịi.

Nhùng tré song trong diéu kién giào due khàc nhau, mòi tmòng khàc
nhau co nhùng vón tu khàc nhau. Vi vay luan àn này chù u nghièn cùu ngịn
ngù trong mói tuong quan vói càc bị món khoa hoc khàc nhu : Tàm ly hoc va
xà hói hoc, do dị phuong phàp ma ngi viét di theo phàn nào mang tình chài
lién ngành.


Trong khi nghièn cim de co duoc nhùng nhàn xét khàch quan chùng tò
dà su dung phuong phàp thòng kè. Chùng tòi dà tinh theo ty le ^6 khi de cà[:
dén tùng mat cùa vàn de. Theo phuong phàp này, W lièu thòng kè càn phài dai
dugc mot so lugng dàng tin cày thi nhùng ty le % kia mai co già tri.
Chùng tòi dà khào sàt tòng so càu nói cùa càc chàu lùa tuoi tu 1- 3 1^
14.506 càu va a lùa tuoi tu 4- 6 tuoi là 84.232 càu.

3. Bó Clic cùa luan àn.

Do muc dfch va nhièm vu cùa ln àn nhu dà trình bay ó trèn, nèn cai
trùc luan àn cua chùng tịi dugc trình bay thành 3 chuong ngoài phàn mo dai
va két luan. Nhùng y kién de nghi cùa nguòi viét ve vàn de giào due ngịn ngC
cùa tré dugc trình bay xen kè trong càc chuong trén. Cu thè luàn àn góm co :
Chuong 1 : Dan luan ve ngòn ngù tré em.
Chuong 2 : Nhùng dac diém phàt trién ve ngù àm va tu vung trong
ngòn ngù tré em Viet Nam.

Chuong 3 : Nhùng buóc phàt trién ve ngù phàp trong ngòn ngù
tré em Viét Nam.


Phàn nói dung

chuong 1

Din

1.1.

luàn : M o t so vàn d e ve n g ò n n g ù tré e m .

Mot so khài niém ve ngòn ngù tré em.

Theo càch hiéu thòng thuòng, tré em dugc sinh ra va lón lén trong xà hịi
lồi ngi. Hàng ngày tré dugc nghe tiéng nói cùa nhùng ngi xung quanh nói
chun, trao dịi vói nhau va vói tré. Dan dàn tré hièu dugc tiéng nói va biét
nói.
Qua trình hoc nói cùa tré dugc dièn ra cùng voi su hoàn thièn dàn cùa su
phàt trién sinh ly va tàm ly tré. Tré càng lón thi nhu càu hiéu biét ve thè giai
xung quanh càng tàng, nhu càu trao dói cùa tré vói moi ngi càng nhiéu.
Chinh nhùng nhu càu ày dịi hòi tré phài tiép thu nàm bàt va su dung lịi nói (
ngón ngù ) nhu mot phuong tién giao tiép quan trong. Qua trình hoc nói cùa tré
cùng chình là qua trình hình thành va phàt trièn khà nàng ngòn ngù cùa tré. Va
ngòn ngù tré em là tat cà nhùng tu, nhiing càu nói ma tré o càc lùa tuoi dùng de
giao tiép vói moi ngi.
Trong ngịn ngù tré em co mot so khài niém ma chùng tòi thay càn thiét
phài làm sàng tó ó luàn àn này.
/. Giai doan tién ngòn ngù.
2. Giai doan ngòn ngù.
3. Tu co tình chat thii dóng.


4. Tu co tinh chat chu dịng.

•

^

5. Am bap be.
6. Ani bap be co nghia.
7. Giao tiép.
1.1.1. Giai doan tién ngón

ngù

Giai doan tién ngịn ngù thng dugc hièu là giai doan tmóc khi dùa tré
dùng càc ky hièu ngịn ngù de giao tiép. ó giai doan này, phuong tièn giao tiép
cùa tré chù yéu là cu chi, net mat, hành dòng cùa tay hoac thàn thè tré, càc
hoat dòng phàt àm, càc àm bap be cùa dùa tré.

1.1.2. Giai doan ngón ngù.
Là giai doan tré bàt dàu biét dùng càc ky hièu ngịn ngù de giao tiép.
Giai doan nàv ó tré bàt dàu xuàt hièn càc tu dàu tién, càu dàu tién. Chùng duoc
tré su dung vào muc dfch giao tiép. Dàn dàn ngịn ngù cùa tré dugc hình thành
va phàt trién phong phù lén.

/. 1.3. Tu co tình chat thu dòng.
Dò là càc tu biéu thi càc su vat, hành dịng...tré hiéu dugc khi ta nói :
- Chi cho co (bàc, chù...j cài...
hoac thuc hièn dugc yéu càu cùa co.
- Gio tay lén.
- Bé cuòi di nào.
- Nhàm mat vào.
- Chào me di nào.

nhung tré chua tu nói lén dugc càc tu dị.

1.1.4. Tu co tình chat chù dóng.

12


Là nhùng tir ngù ma tre co the tu y nói ra. Mịi tu déu là nhùng tfn hiéu
co tinh chat hai mat :
- Biéu hièn : àm thanh.
- Dugc biéu hién : nghia cùa tu.

1.1.5. Am bap be.
Mot so ngi cho ràng tiéng àm bap be là nhùng tó hgp àm tiét
(Lennoberg - 1967), nguòi khàc lai cho dò là nhùng àm "man nguyén" va phàn
biét chùng vói nhùng "tiéng kéu khịng man ngun" (Lewis - 1967).
Chùng tịi dóng y vói tàc già Nguyén Huy Càn cho ràng tiéng bap be dò
là nhùng cau tao àm tiét thuàn tièn dói vói bị mày phàt àm, dugc càh tao mot
càch tu nhièn tnióc càc kich thich tmc tiép nhàm biéu hién nhu càu giao tiép
cùa tré. Tiéng bap be cùa tré em Viét Nam xuàt hién khoàng tu 9 thàng tuoi.

1.1.6. Am bap be co nghia.
Dò là càc àm bàp be trong mot hoàn cành nhàt dinh, chùng biéu hién
mot y nghia nào dò.
[màm màm màm]

dòi àn.

[day day day]

bé chi sàch roi

13


1.1.7. Giao tiép.
Theo A.A.Leontev- 1974, giao tiép là qua trình xàc lap va duy tri hoat
dòng trao dòi truc tiép hay giàn tiép va co tình muc dich thịng qua mot phuong
tién nào do giùa nhùng nguòi co lién quan voi nhau ve mat tàm ly.

1.2. Nhùng diém gióng nhau va khàc nhau cùa ngịn ngù tré em
trong dói chiéu vói nhùng khài niém co bàn cùa ngịn ngù
nói chung.

De co thè giao tiép dugc vói moi ngi trong xà hịi ma tmóc hét là vói
nhùng ngi thàn trong già dình, tré phài tùng bc hoc nàm phuong dièn ngù
àm, hình thành va phàt trién vón tu, nàm bàt càc qui tàc ngù phàp cùa ngòn ngù
( tiéng me de ) ma moi thành vièn trong xà hòi dang su dung làm phuong tién
giao tiép vói nhau.
Nhu vay là ngịn ngù cùa tré cùng chình là càc àm, càc tu, càc loai càu
nói ma tré tiép thu dugc tu he thóng ngịn ngù chung, thóng qua lịi nói cùa moi
ngi trong xà hịi dén vói tré, dugc tré o càc lùa tuoi su dung de giao tiép vói
moi ngi xung quanh. Song, so vói ngịn ngù chung thi ngịn ngù cùa tré con
thò so va don giàn, nhung lai mang nhùng net rat néng cùa tré ma ta khịng tìm
thày trong ngịn ngù cùa ngi lón. Chàng han, khi nhat rau vói me, me bào
nhat bị nhùng cài là già này di. Bé chi vào nhùng cài là non ò nggn rau hòi :
"Thè cài là tré day à me".
hoac khi thay qua tao rgi vào khe cùa bé nói :" Nị di vào day rói, qua tao to
làm."
Tu I - 6 tuoi là thịi ky ma tré dang hình thành va phàt trièn ngịn ngù vói

càc bc phàt trién khàc nhau trén càc mat ngù àm, or vamg va ngù phàp. Do
dò viéc tri giàc àm thanh cùa tu, phàt àm càc tu cùa tré, dugc phàt trién va hoàn
chinh dàn theo su phàt trièn khà nàng nhàn thùc cùa tré ve càc su vàt, hièn

14


tugng ma tu ngù biéu thi va su hoàn thièn cua bo mày phàt am. Chàng han tre a
lùa tuoi nào dò chi co thè phàt àm dugc mot so àm này ma chua thè phàt àm
dugc nhùng àm khàc. Mat khàc, ị mịi lùa mói tré co dugc mot so lugng tu
nhàt dinh. So lugng ni cùa tré dugc tàng lén theo thàng mòi, nàm tuoi cùa tré.
Song so vói ngi lón thi vón tu cùa tré con it hon rat nhiéu. Vièc hièu nghia
càc tu cùa tré con rat han che : Phàn lịn tré mói chi hiéu dugc càc tu ma nghia
cùa nò biéu thi nhùng su vàt, hành dòng cu thè, nhùng dac dièm, tinh chat cùa
nhùng su vàt, hién tugng co thè càm nhàn dugc bang càc giàc quan. Con dói
vói càc tu co tinh chat trùii tugng, co tinh khài quàt cao, hoac biéu thi su vàt
mot càch tòng thè, hav biéu thi nhùng khài niém thi tré hièu duoc rat it hoac là
chua hiéu gì. Tuy nhièn tré vàn su dung nhùng tu dị mot càch mày móc theo
vàn canh hoac tuong tu nhu vàn cành ma ngi lón dùng de giao tiép vói tre.
Ve ngù phàp : Càc càu nói trong ngịn ngù cùa tré phàn lón là càc càu
don. Càu phùc hgp dugc tàng dàn theo lùa mòi cùa tré nhung chù yéu vàn là
càu phùc hgp dàng lap (góm nhiéu càu don nói tiép nhau). Ngồi ra khi mn
dièn dat mot su vièc, hién tugng co lién quan dén nhau tré mịi chi nèu dugc
càc su vàt, su vièc rói dem dat canh nhau ma chua biét dùng càc tu biéu thi
mói quan he dị :
Mịi bó àn com dói bung.

( khòng thi ).
Minh - 33 thàng.

Lue này thàng ày nò dùt chàn con.

( làm ).

Quàn - 33 thàng.
Due Minh xng nc qua bóng.

( làm roi ).

Tn Anh - 27 thàng.
co khi càu nói cùa tre rat lịn xịn, tre khòng sàp xép dugc càc tu de dién dat
diéu tré mn nói.
Chù bé em khịi ngà thàng Hồng khói bé khói cho nị nga.
Hồng - 30 thàng.


Vi vày, ngòn ngù tré em càn phài dugc nghièn cùu de co bièn phàp giùp
cho tré phàt trién tiép càn dàn dén he thòng ngòn ngù chung mot càch tòt nhàt,
de tré co thè su dung dugc ngòn ngù theo dùng chùc nàng cùa nò. Ngòn ngù là
phuong tién giao tiép quan trong nhàt cùa con nguòi trong xà hòi va ngòn ngù
là còng cu de thè hién va phàt trièn tu duy.

1.3. Ve qua trình hình thành va phàt trièn ngòn ngù cùa tré.

1.3.1.

Tré em mai sinh ra chua thè nói dugc ngay. De co thè nói dugc

tré phài tiép thu hoc nàm tiéng me de, hình thành va phàt trién khà nàng ngịn
ngù. Su hình thành va phàt trièn khà nàng ngòn ngù cùa tré dugc càc nhà

nghièn cùu xem xét, nhìn nhàn tu nhiéu góc dị khàc nhau.
Theo Bates, Nguyén Huy Càn :" Su phàt trién ngòn ngù cùa dùa tré di tu
thap dén cao va co su kè thùa làn nhau giùa càc giai doan."
( Bates- 1976, Nguyén Huy Càn- 1990)
Nguyén Huy Can cho ràng :"Có thè tìm thày ngn góc cùa su phàt trién
ngịn ngù ị càc giai doan tmóc."
Tàc già Kak-Hamodich cho ràng :" Su phàt trién ngòn ngù dièn ra theo
tùng thòi ky rièng bièt va phù hgp voi càc giai doan nhàt dinh cùa lùa mói."
Theo J.Lendez; A.M.Shaknazovich thi "su phàt trién ngịn ngù a dùa tré
khịng phài là su mó ròng càc càu trùc bàm sinh, là cài tuong ùng voi ngù phàp
phó quàt cùa N.Chomsky. Vièc hoc nàm ngón ngù ò dùa tré cùng khòng phài
là hành vi hoc tap co tinh mày móc theo so do S - R ( kich thich phàn ùng ) cùa
truòng phài tao smh, thuc chat là dem dóng nhàt chuong trình cùa mày tinh vói
hoat dịng phùc tap là lịi nói cùa con nguòi." (A.M.Shaknazovich; J.Lender,
1978).
Leontev cho ràng :" Su phàt trién cùa lịi nói (ngịn ngù) cùa tré em tmóc
hét là su phàt trién cua phuong thùc giao tiép."

16


Con L.S.Vvgotskv cho ràng :" Bàn chat su phàt trièn cùa ngòn ngù nhàm
muc dich giao tiép va nhàn thùc va tàt nhièn su phàt tnèn ngòn ngù cùa dùa tre
khóng chi thuàn my dira trén su phàt trièn cùa khà nàng nhàn thùc cùa dùa tré."
Chùng tịi dóng v vói quan dièm cùa càc tàc già nói trén ve su hình thành
va phàt trién khà nàng ngịn ngù cùa tré nhìn tu nhiéu góc dị.
Càc quan diém này sé là co so ly thuyét cho chùng tòi khi di vào nghièn
cùu càc buóc phàt trién ngón ngù tré em tu 1- 6 mòi.

1.3.2. Mot so càc nhà nghièn cùu ngịn ngù tré em khàc cho ràng trong

qua trình phàt trièn cùa khà nàng ngịn ngù, khà nàng bàt chc cùa tré chiém
vi tri quan trong trong vièc hoc nàm tiéng me de. Chùng tịi khịng hồn tồn
thóng nhàt vói y kién này. Theo su quan sàt va trèn tu liéu thuc té cua mình,
chùng tịi thay ràng trong qua trình hình thành va phàt trièn khà nàng ngón ngù
cùa tré, tré khóng chi bàt chc.lap lai hồn tồn nhùng gì tré tiép nhàn dugc ó
ngi lón ma co su chuyén dòi de tra thành cùa tré. Do dò dà tao nèn nhùng
net rat rièng biét, dòc dào trong ngòn ngù tré em. ( chùng tòi se phàn tich ky
vàn de này ó càc chuong sau. )
Vièc tré bàt chuóc nguòi lòn phàt àm càc tu va lap lai chùng mot càch
hoàn toàn a nhùng lùa thàng tu 12 -17 thàng, 18 thàng là rat càn thiét. Bàt
chuóc phàt àm nhu vày sé làm cho bò mày càu àm cùa tré co diéu kién phàt
trièn tịt hon, dóng thịi sé thùc day nhanh qua trình hình thành càc tu chù dịng
ị tré. Tré bàt chc ngịn ngù cùa ngi lịn là de dat tói mot cài gì dị cho su
phàt trièn khà nàng ngịn ngù cùa tré. Chùng tịi dóng y vói y kién cùa càc tàc
già cho ràng : Khà nàng bàt chuóc cùa tré chi là càc véu tó thùc dàv trong vièc
hoc nàm ngịn ngù cùa tré. Con u tó tmng tàm cùa vièc hoc nàm ngịn ngù
cùa tré là khà nàng tịng hgp hồ, thao tàc tịng hgp hồ.
Diéu này dugc thè hién rat rị trong qua trình nàm bàt càc tu cua tre. De
nàm bàt mot tu nào dò, chàng han nhu tu "ào", lue dàu tre tri giàc su vàt. nàm

.\..

17

i -, '^l^'^_^^i ^


bàt càc dà'u hiéu bé ngồi cùa nị nhu hình dàng chung, c6.c bó phàn de nhàn
biét. Sau dị hình thành a tre nhùng hiéu biét chung ve su vàt va phàt trién khài
niém. Tré dà co nhùng hièu bièt day dù hon ve cài ào nhu : cài ào co thè co

hình dàng nhu thè này, ào co tay ào, co cùc ào, co ào... va chùc nàng su dung
cùa nò :ào de màc, cùc ào de cài cho ào khòi bi mot. Tré nàm dugc nghia cùa
tu, xàc dinh dugc mói quan he giùa ky hiéu va su vàt. Su hièu bièt cùa tré ve su
vàt, hièn tugng càng day dù bao nhiéu thi tré hiéu nghia cùa tu biéu thi su vat
dò càng sàu sàc va co tình khài qt bay nhiéu.

1.3.3.

Ve cac u tịtdc dóng dén su'phat trién ngòn ngù cua tré.

Su phàt trièn khà nàng ngòn ngù cùa tré chiù ành huòng tàc dòng cùa càc
véu tó sau :

1.3.3.1.

u tị co tinh vàt chat nhu : Su phàt trién cùa thàn kinh sinh

ly, su hoàn thièn cùa bò mày phàt àm , tai nghe.
Càc yéu tó vat chat này co tàc dịng ành hng truc tiép dén qua trình
hình thành va phàt trièn khà nàng ngòn ngù cùa tré. Diéu này dugc thè hién rò
ò trong chinh bàn thàn qua trình phàt trièn ngịn ngù cùa tré. Mot diéu ma ai
cùng co thè nhàn thày dugc dò là tré em mai sinh ra chua thè nói dugc ngay
màc dù tu nhùng ngày dàu tièn bé dà dugc song trong mòi tmòng ngòn ngù,
dugc tiép xùc vói tiéng nói u thng cùa ngi me va nhùng ngi thàn trong
già dình. Dan dàn theo nàm thàng, nào bị cùa tré dugc phàt trièn va hồn thièn
dàn de thuc hién chùc nàng là tmng tàm diéu khièn moi hoat dóng cùa co thè.
Càc co quan khàc cùa ca thè co lièn quan dèh hoat dóng nói nàng nhu : bò màv
phàt àm, tai nghe kliòng bi khuyét tàt bàm smh. Dò là diéu kién vàt chat thuàn
Igi de tre tiép thu, hình thành va phàt trièn khà nàng ngịn ngù. Nèu mot trong
nhùng véu tó vàt chat này bi khuyét tàt hoac khòng binh [huòng xAwi : tre bi

18


diéc bàm sinh... thi tré cùng khịng thè nói dugc. Diéc bàm smh dàn dén càm.
Tai tré nèu bi nghénh ngàng cùng ành hng dén qua trình tiép thu ngon ngù
dói vói tré nhàt là ị lùa mịi àu tha này. Li bi ngàn cùng làm cho tré nói
nggng. Nào bi tịn thng nèu ị vùng tiéng nói, co thè dàn dén bènh thàt
ngon...
1.3.3.2. Su hình thành va phàt tnèn khà nàng ngòn ngù cùa tré con phu
thuòc vào yéu tó thù hai, dị là su phàt trièn ve khà nàng nhàn thùc cùa tré.
Nhu moi nguòi déu bièt. ngòn ngù là mot phuong tién dùng de nhàn thùc
va hiéu biét làn nhau. Tu y nghia này, ngòn ngù gàn lién vói moi qua trình sinh
ly cùa con ngi, dac bièt là vói tu duy.
Nhàn thùc cùa tré dugc phàt tnèn tu nhàn thùc càm tinh dén nhàn thùc ly
tình. Su phàt trièn khà nàng ngòn ngù cùa tré phu thc rat nhiéu vào qua trình
phàt trién này.
Nhàn thùc cùa tré ban dàu là nhàn thùc càm tinh. Thòng qua càc càm
giàc, tri giàc tré hièu bièt nhùng thuòc tinh bé ngồi cùa su vàt, hièn tugng.
Cùng vói vièc nghe va hiéu lịi nói dàn dàn ị tré hình thành nhùng tu dàu tién.
So lugng tu cùa tré dugc tàng dàn theo su nhàn thùc cùa tré ve thè giói xung
quanh. Mat khàc, khi tré nghe va hièu dugc ngòn ngù cùa ngi lịn, hình
thành dugc mot so tu. bièt su dung ngòn ngù làm phuong tièn de nhàn thùc thè
giói xung quanh thi khà nàng nhàn thùc cùa tré lai phàt trién cao hon tmóc.
Giị day tré co thè nói tèn càc màu sàc, hình thành càc biéu tugng mai ve càc
dàc diém, tinh chat cùa vàt, làm quen vói càc khài niém ve khịng gian va thịi
gian, làng nghe va phàn biét càc àm thanh cùa ngòn ngù.
Cùng vói su hièu bièt này tré tiép nhàn va hình thành dugc trong vón tir
cùa mình càc tu loai khàc nhau. Càu nói cua tre dugc nói dai. Nhị co ngịn ngù
tre lai co thè tìm hiéu nhàn biét su vàt vói nhùng mói Hèn he co tnih qui luàt

9


giùa càc su vàt va hièn tuong, biét so sành, tịng hop, phàn tfch de hình thành
nhùng khài niém so dàng ban dàu, niiung suy dồn don gian.
Ngịn ngù va tu duy co quan he vói nhau rat chat che, chùng tao thành
mot thè thóng nhàt, khịng thè tàch rịi va nhu nhàn xét cùa mot tàc già :"Mót
su ro ràng trong ngòn ngù là kèt qua cùa mot su tu duy rị ràng. Mot y nghi rị
ràng nhàì thièt phài co mot hình thùc biéu hién rị ràng."
Nhu vay là su phàt trièn khà nàng nhàn thùc cùa tré dà ành huong tàc
dịng dén vièc hình thành va phàt trién khà nàng ngòn ngù cùa tré. Va khà nàng
ngòn ngù cùa tré dugc phàt trién lai là phuong tièn tòt cho kha nàng nhàn thùc
cùa tré dugc phàt trién cao hon.

1.3.3.3. Yéu tò thù ba tàc dòng dén su phàt trièn ngón ngù cùa tré là :
Su giao tiép cùa tré vói ngi lón va hoat dịng tìm hièu cùa tré vói thè giói
xung quanh.
Nhu moi ngi déu bièt. ngịn ngù khịng phài là bàm sinh. De hình
thành va phàt trién ngòn ngù tré em phài dugc song trong xà hịi lồi ngi.
Hàng ngày tré can dugc nghe àm thanh ngịn ngù tiéng me de cùa mình thi dàn
dàn mai co thè hình thành va phàt trièn khà nàng ngòn ngù. Chùng ta dà dugc
nghe càu chuyén ve em bé àn Dị lac trong rùng bi chó sói bàt ve ni. Khi
dugc moi ngi tìm thày thi em bé hàu nhu khịng bièt nói ma chi biét kéu
nhùng tiéng kéu cùa thù rùng. Nhu vày là tré càng nhò lai càng càn co su giao
tiép ngòn ngù cùa nhùng nguòi xung quanh de giùp tré som chuyén tu giai
doan tién ngịn ngù sang giai doan ngịn ngù. Dói vói tré su giao tiép cùa tré
vói nhùng ngi xung quanh khịng chi co tàc dóng rat lịn ị giai doan dàu ma
trong st qua trình phàt trién, ị càc bc phàt trièn tiép theo, lue nào ngòn
ngù cua nhùng nguòi xung quanh cùng co vai trò quan trong trong vièc thùc

day hoàc kim hàm su phàt tnèn ngon ngù cua tre. Nèu tré dugc song giùa
nhùng ngi co trình dị ngòn ngù tòt, thi khà nàng ngòn ngù cùa tré dugc phàt

20


trièn tòt hon : tré se hoc dugc càch phàt àm chn. càch nói co tình càm. mó
rịng tàng thèm vón tu. Bièt su dung nhiéu tu ngù hay, co hình anh dep vào
trong càu nói... Ngugc lai, sé co nhùng hàu qua khòng tòt cho su phàt trièn
ngòn ngù cùa tré nèu tré phài song trong mòi truòng ngòn ngù ma ngi lón
nói mot càch tuy tièn, gap dàu nói dị khịng suy nghi.
Mat khàc, trong qua trình hình thành va phàt trién khà nàng ngòn ngù
cùa tré thi su hoat dịng cùa tré vói càc dói tugng cùa thè giói khàch quan cùng
là mot u tó tàc dịng vò cùng quan trong. Bòi vi ò lùa tuoi nhò, tré tiép thu
nhùng tu ngù gàn lién vói càc su vàt. do vàt cuthè. Tu ngù là tèn goi cùa càc sir
vat, hién tugng. Tu ngù va hình ành càc su vàt dugc cùng mot lue di vào trong
tri nào cùa tré. Tré nhàn thùc càc su vàt, hièn tugng va càc dac diém, tinh chat
cùa chùng thòng qua càc càm giàc, tri giàc. Tré tiép nhàn dugc càc àn tuong,
bièu tuong, khài niém nhò vào tri giàc va càm giàc. Ngòn ngù cùa tré duoc
phàt trièn dua trèn co so cùa càc àn tugng va bièu tugng này. Nèh ta tàch tré ra
khịi thè giói cùa càc su vàt, hièn tuong ị tré sé khịng co nhiìng àn tuong, bièu
tugng ve càc su vat, hién tugng ngồi thè giói khàch quan. Do dò ngòn ngù cùa
tré khòng thè phàt trièn dugc. Ngugc lai nèu tré càng dugc tiép xùc nhiéu vói
càc dị vàt, hién tuong trong xà hịi va thièn nhièn, nhàt là tré duoc hoat dòng
voi chùng thi nhan thùc cùa tré ve thè giói xung quanh sé phong phù hon rà't
nhiéu, vói càc biéu tugng, àn tugng da dang ve thè giói do vàt. Diéu dị se làm
cho ngòn ngù cùa tré phàt trièn khòng chi ve so lugng ma nghia cùa tu cùng
dugc tré hièu mot càch day dù hon.
Hoat dịng tìm hièu càc su vàt là nhu càu trong dịi song cùa tré nhó.
Chinh nhu càu ày giùp tré ln ln tìm tịi thàc màc de hièu bièt ngày eàng

nhiéu hon ve càc su vàt, hién tugng va càc mói quan he cùa chùng. Tré su dung
ngòn ngù tich ciré hon. do dò khà nàng ngòn ngù cùa tre dugc phàt tnèn hon.

1.4.

Mot so huòng nghièn cùu ve ngòn ngù tré em.


Vièc nghièn cùu ngòn ngù tré em tu sa sinh cho dén khi vào trng tièu
hoc tu tmóc dèh nay dà dugc tièn hành vói nhiéu hng khàc nhau.

1.4.1.

Huong thn tuy ngón ngù hoc.

Nghièn cùu ngịn ngù tré em theo huòng thuàn tuy ngòn ngù hoc là su
mièu tà thuàn my ngịn ngù trình tu xt hién nhùng hién tugng ngịn ngù
trong lịi nói cùa tré. Theo A.A.Leontev hng nghièn cùu này co khà nàng
cung cap cho chùng ta nhùng thòng tin dàng tm cày ve su phàt trièn ve lugng
cùa càc u tó ngịn ngù nhu mịi quan he qua lai giùa hièn thuc va tinh quy
dinh noi tai cùa càc giai doan kè tiép nhau trong su phàt trièn khà nàng ngịn
ngù, tue là nhùng u tó dinh tình thi huong này khịng thè cho chùng ta thày
rị dugc.
Con M.Jakobson cho ràng huòng nghièn cùu chi co thè chi ra càc lièn
quan hién tugng hoc ma khòng thè chi ra he thòng ày dugc tao sinh nhu thè
nào bịi càc qua trình thàn kinh sinh ly va nào tao sinh ra ngòn ngù nhu thè nào
(n). Theo M.Jakobson thi phép phàn tich ngòn ngù thuàn tuy chi co già tri
trong vièc day hoc va vói khoa m tu hoc.
Theo sinh ly hoc thàn kinh thi su phàt trièn ngón ngù co lièn quan vói su
già tàng càc lièn quan trong vị nào va dàc biét vói su* phàt trién tinh lièn két

càc té bào sao va càc tè bào hat nhò ( càc té bào thàn kinh thuòc loai hai). Két
càu ngòn ngù va su phàt trièn cùa nò dugc xàc nhàn bòi két cau va su phàt trièn
cùa nào.
Nhu vay thi càc phàn tich thuàn tuy ngòn ngù hoc cùng nhu ve thàn kinh
ngòn ngù hoc ve lịi nói cùa tré em sé khịng dua lai nhiéu hièu qua va dàng tin
cày ve thuc chat ngòn ngù tré em.

1.4.2.

Hir&ng nghièn cùu tàm ly - ngòn n^ù hoc.

11