(Luận án tiến sĩ) tư duy chính trị về quyền con người (nhìn từ góc độ triết học luận án PTS triết học 62 22 80 05

BỘ GIAO DỤC VA ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐAI HỌC TONG HỢP HÀ >'ỘJ

NGUYỄN VĂN VĨNH

T ư DUY C H ÍN H T R Ị
VẾ QUYỀN CON NGƯỜĨ
V////7 t ư *ị:k' i ĩơ í r i i t iitjCt

( 'ỉviv^.r rỉ'ír: n k

: C h ù níịhlíi duy Viũ hiẻỉi ciìtttỉ V
va chít iĩíỉiĩĩa duy va: !ich >/r

v/ứ .<;)

: 5.V Ì J)1

JXTẬN ẨN PHO TIẾN s ĩ KHOA \ĩ.ọc TRIẾT ĩ

N^ưoi niK'iiii úan A11V.Ki hoc I .RI i ì
? ‘ tC Ta j ';l í ho*

í LÀ NỘ ỉ - : í) 9 S


-

1

-

Mổ ĐÀU
1 . Iíaố_2Íp_A M liL J8Ĩa_iilL tk
Quyền con ngưcrL l à l ỉ n h
cảm, n h ấ t l à t r o n gu t ỉ n h h ỉ n h
c ủ a các nước XHC3Ỉ

vyc cực kỳ phức t ạ p và
h i•ê n n auv', sau

nh ạy

SU”• 3UD
( * dổ

ơ Đơng AU v à L iê n Xô. Thực t ế dang

r a n h i ê u vẩn đề cần g i á ỉ c u y ẵ t , p h ả i n g h i ê n
CO' bản và có hệ th ổ n g ván đB nhâu quyèn

cứu s â u

đàt
3ẩc,

chung l ạ i

phải

t r ê n CO' sờ phương

pháp lu ạ n khoa hoc mol có t h ề 2 h a j

thức

d ’Tng về quyền con

n g ư ò l t r o n g bối. cảnh cu:5'j

đại.

t ễ -liên

Vấn đề quyền con n g u ờ ỉ đang n o i l ê n i h ư not "

ổ i ếm c ó a g 11

của t h ị i

trexih

c ạ ơ c , khơng c h i t r ê n

phưong di.cn đẩu

t ư ở n g , ma cả ỏ' tầm qu&n t r ọ n g cưa nó t r o n ĩcon n g ì ừ i .

nixìim ồn

chirín

r.'C’c

đ í n h và p h á t t r i ề n k i n h xẫ íã h ơ i . T r o u g
n CỈ;TÌ

qúa t r ì n h đH. mới đ â t nưức t a h l f n ne.y,

đắn về quyền con n g ư c l ì à mịt bưó’c quan t r ọ n à

íứig

:'.ẽ ' l i

tó"!

muc t i ê u cao cả : dâc g i à u , cướ c s e n h , : ã h ộ i VS.-I : ũ a £ , v ì
v ây có t ư duy c h í n h t r ị

đúng đểa V3 cuyền -:on ru-'-fol

/nô ũ y è u cầu cấp b á c h t r o n g sư D ? h i | p ftc i mc'i

là

của

t a hiên cay .
2. ỉiflJi_Ì5Ì9Ìi_M.feAÌa..ọứii
ỏ 7 avrc'c t a ,

khoa hoc

đề r a

còn r ấ t

quyền con n g ư ò l l à l i n h vưc
m ó i.

Từ k h i

ccng

ouôc d ồi

( b á t đ ầ u t ừ D•ại »h ộ i 3.ảx*Ể VI i F, 'l\.z
ã

n^hiAn

cu

mú:'. I'~/C Dsxig

b if tột t v

Ê?iiô liỳi•

Dang V I I , t r o n g tồttg t h e Jig r i f e

c c i i;».'

vấn (lè quyền CCỈX agưcd. 51ỚÌ bấ c đ â :J. dvo*c á ;

;j

aaôt d ố i t ư ọ n g đươc quan tâm e r a

;,,:ro .K

'iu;/

-cl

n iu
-Éc

vo


-

2

-

năm 1 9 8 9 , 1990 đ ã có h a i cuộc h ộ ỉ t h ả o khoa

hoc về " Chủ

n g h ĩ a x ã h ô i và nhốn q u y ề n " . Đây l à dề t à i khoa
n h i ề u nước xã h ô ỉ chủ n g h l a anh em cùng

họ-p

hoc

tắc

cứu t r o n g đó có V i ê t Nam. T r o n g qúa t r ì n h t r i ề n
tà ỉ,

gom

nghiên
khai

đi

OBC dù ở các nước XHCĩi an h em ( Đông Au vỉ. L iê n

t ỉ n h h ì n h c h ín h t r ị - XẼ h ộ i ii"cn b i ề n ph'j'c : ạ p ,
*

-V

•*

,

*

,

, .-

. V.

Xo)

3'-” hcp

7 - .-

-

t a c n ^ h i -n CU”J. 1-ch r a t h ự c ill in iu’G’c n h i ê u nr.ur.g 0’ v i p t /lan
đề t a i n à y v£n itfD'c t ừ n g t ư ó ’c t h ự c h i ê n và t h u CU'C'C

naững

k ế t qua n h ấ t đ i n h , -íổD c h ỉ n vèc C'j5c 'Ìấ-I -tranh.

trâ g

trên

;ii a .1

l i n h vyc nhên q u y ề n , " o n ; t h c i oưcc

những t r i

t h ứ c vè a uy en con ii-.-’jsii. n n ẩ t l à

về quyền COG n^u'G’i dưói | ó c đơ l u ả t noc.

Ĩ7

zc.su a

nnũĩìg t r i

jkc '1 V nhễ.z ,

tài

: ^uyền con n gu’O’i , c . yen công: i"int r o n g SƯ n hi ;• p

móã

j’ V i*ê t -Jam l à đề t à i

đã và đ&nr t r i ề n

ichoa học
cep*
t

r.hà nưó’c

k h a i , da co n h i ề u b à i vi-et của

khoe h ọ c. E-ỉều đó chứns t C ch ủn,- :a C£n=‘

chú ý n gh iên

cứu vấn đề n à y r.d t c á c n

C'le

n à y con chu-a n h i ề u và k ế t qlia con
Tuy v ậ y , đ l t h ư c h i ê n đề

♦*

- ác vè. :;ó

n-ì

cứu

dề

hạn c r ế .

t à i Ij.fc.r- án

cứu t r o n g và

rì::à

:run -

chúng

chú t r o n g tham khẻ.0, kế tiùra Cũ chap l o e rỉhữnã
c ù a c a c công t r ì n h n g h i ê n

c! b.i

ta;

th ố n g . Tuy n h i ê n ồ’ góc ở.ì t r i ế t hoc z:ú. Sự n g h iê n
tài

L'ê

*o

khoa học
• V i ệ»t -lam GU'O
• 'C con~:— 'cỗ t r ê n các àc.ch,7 cáo 73.
chí

Thức

r.y.ca i

n

tơ i

vầu

'-<ỉt
U’Ĩ'C

vê

dề

t à i này.
3 . Mịac d í ch và nhiêia V'ạ_cụa JLufua ạn
T'uạn án nhầm muc đ í c h :
+ GĨp
só c ỊỊ- t r i ế t hoc
* *ohần 1 C-;TI r õ w
, c ’aa tu’

CU.VV-

Ciátt/.


-

3

-

về nhễn auyền t r o n g t o n s t h ề t ư duy c h i n h t r i ,

tri

t ừ ;ió

góp phần lằra r õ phương hướng g i ả i pháp đảm 'cảo n h â n q-yền
t r o n g f f i a i đoan h i ê n n&y ỏ’ nước t a .
+ T hiết t i m e

góp phần be sung vào n z ^ c n

tà i

liệu

tham khảo về t r i ể t học
• c h í n h t r ị» của au’c'c t a .
Đe t h ự•c h i ệ9n mục
đ í c h t r ê n ,7 n h iêm vu của lu â*•nI án
•
+ K h a i t h á c k h í a cạnh
triế t
•
về

nhân

quyền

ỏ'

C&C

t h ị i kỳ

l ị c h

4 lìm hi l u nhữns e ía t r ị

học
• của t ư á
3Ủ'

u

crẨnh t r ị

t i ế n bợ' cua các

tư

tưcT.e

rh Ổ G i

í!o chon l ọ c nhữn^ t ư tircm- cần dưcc kế th ừ a đe

xảy

duy

c h ín h

t r i

về

nhân

quyền

cho

t

khác nhau.

về quyề n con n g ư ò i t r o n 2 x ã h ơ i Vi ê t 'í am t r u y ề n

tư

là

g ia i

đ oan

hiên

"-

i JV

r i a V.

+ God phẫn đề x u ấ t những chu’OTig hu’C’n - i - i ả i pnác

đảm

bao nh an quyẽn 0' aươc t a h i ê n n a y .
4 . G i ó i h ẹưĩ cu a l a ạB án
Tư d u y■ c h í n h t r ị* l à

th â n

chínn t r i

là

một
*

đề r ấ t lo*T!v i

lẽ

c JC

aiơt l ĩ n h vực cưc 'cỳ phirc t a p , nó

khcr ~

c h ỉ gồm vẫn đề c h ầ n quyền mà con n h i ề u vấn àề CO' bần
như : quyền l ư c , n h à nưcrc , quổc s i a ,
Thứ nữa t ư duy c h í n h t r i

lãnh t n ; .

về nhân quvền cũng

rộ* n g—: và phức t ạ p . I r o n * phm
v i cua met
' ã
ô l u â*n
tỉển

khấc

là

-,"ín

ắp.

31 kh o a học t r i ế t h ọ c , lu^E én ch ỉ n.^:hj_ên círu tù ’

chích t r ị
cậ? t ó i

về nh ân quyền t ư ?o c đò c r ỉ ể t hoc

các .ẹcc độ khác nhi? : chu (

l u â t hoc . . .

Luân

cụ \ h ề t r o n g l ị c h

ẩn cũng không ò i

.rijà

. r.a x~ ii-Zi
3£U

khôn ổ
káca

vàc 3 hững 1 .

sử t ư tư ở n g c h i n h t r ị .

n h ln i-

đ iàu

d5

hoc,
áiLu
cụ


-

4

-

t h ề t r o n g t u y ề n n g ô n , h i ế n pháp mà c h ỉ ngíiiên cứu những
t ư tưcmg đ ỉ l n h ì n h t r o n g t ồ n g t h ề k h á i q u á t t r i ế t hoc của
luân á n .

- Co’ s ở l ý l u â n chủ y ế u của lu ậ n án l à những
niêm , tư

tư ở n g

của

cua r ảng

t a về

con

quan

chủ n g i i l e Mac - L t e i n , Hồ

Chí Kinh và

n g ư ị ỉ và quyền con n g ư ò l .
A
M
T *
'
*
- Vân dĩBg nhung CO’ sò’ l v lu ạ n va phưc-'flg
ĩìha?

chứng duy v ậ t cua chủ n g h ĩ a Mac - L ênin , dấc b i ê t co i
<■

#

^

^

*

bi SZ1
trọng

«

nhung phương phap l ô e i c h . c b i ê n Éhun ỉ V;ac 7 1 :

- nhưng pnu'era,

pháp nhận thức b i ệ n chứng M a c x í t .
- ĩĩgồỉ r a cịn 3ử dung các phưoTig pháp 'icr.Kc .'.hư : p. ư .n
oháp so sánh l ị c h sử , phưcng pr*aj quan a á t triyfl ; i ■r! . . .
6 . c á l mol Ỵ§ mặt kho* h£>.c _pua. ĩ,u|.n Áo
1 ) uóp phẫn làm rõ na-uồn gổc ,
quen niê m vẽ quyên con njiro'l t r o n g

th ư c

cr.ất

cua

l ị cn SU" TÙ’

r.hưn^
-hiln

t r i ế t h oc.
«\

Tf

*

*■

1 _

■*.

W, Gop pns-n XUJU 1*0 tncí^ ngụon

^

*?3c Ị

,7

. .V

7

0 ẽZi

0'-3-

U.7-”

phép r.hea

ning

con n g u ằ l t r c c g l ị c h 3Ỉr của nước -;£<■
3) GÓp phần đề s u ấ t phurong hu-ýnẽ,i ì i
cao v i ? c cao dam nhản quy en p niTO'c ': ĩ ì á § n
7 . '/ _ n g h ĩ ^ l ý lupin. và t l ỵ c

G

od

Dhần

làm

ro

Cũ’ s i '

J. V

1' s.y.

: >‘r-II cl-.g Ị 15/ tỉ. no

luậr;

:ơ .

duòn^

chiễa

lư.0'c occ n.gtfci, VI nuc t i ' - u I -n ,-ià u ,
ql cs: cần 2' vả văn m inh c ua \-J ; r t a .

khầ Jfing 3*r c i a s quyền j.ựo

1 2 .7.

, 'ã
ro ■

ni:. ~L ■ , ' , ' J

hcì

í.

và

' 1 --n

.nan

qun t r o n g qúa t r i n h d ồ i mới đ ắ t u \ ĩ ý - ' .
Ln
áũ có t h ơ làm t à i
#

L i ê*u " ^a::t

Ár.áo cn.' c íe

n..À

5

-

-

n g h i ê n cứ u , g i ả n g dạy và c h i đạo t h ự c t i l n
văn đề l i ê n

t h ư c h i ệ n nhũng

quan.

8 . Kẩt Qẩu oua lu ận áo
Lu'-C án gom phần cố’ đ ầ u , 2 ohưcrag 5 t i ế t ,
và danh mục
• t à i l i ệ*u tham khảo.
+
+

+

kết luan


6

-

-

chủỏ:jg

I

SÙ ViLH Đ Ĩ Ìo Của t ủ d u y CH ÍirH T R Ị v à QUY3 U
cow HGỦỒl TROJG L IC
ế H sfe
H á

ĩ

: KH ẮI XIỈSH TỦ DUY CHINH t h ị Y 3 Qinrà*

COI NGỦỒl SHỈH T& gĨ c

đơ’

TRUỄĩ

học

1 . 1 . Ĩ,ỊỊ a uy
Yểu t ố t i n h th ằ n t r o n g h o a t động cua con n g v ờ i làra
nên n é t ổăc t r ư n g phân b i ê t

( h o a t động cua) con

VỚI ( h o ạ t đông của ) ccn v ậ t . Như các :àác a h ^
ong

xây

to

là m

cho

n h iề u

kiễn

trú c

SU'

p h ả i hồ

aa-ưòl
x é t , "Con

-;ben

. . .

nhung rigirờl t i ế n t r ú c sư t >i n h á t cung Aửtt COD ong

ĩiỏ i

n h ấ t c h í n h l à t r ư ớ c khi x â y dưng những nr&n tồ o n £

bần 2

a á p t Ehà k i ế n t r ú c đã xây đ‘2ng cr.úng ỏ' t v o n g đầu óc

của

minh r ồ i "

( Số 55, t r . 231

Vây t i n h t h à n l à
lo i

rành rọ t

).
? Cun* cé.c Mac đã có câu

: " c á i t i n h t h a n chảng ạu- c h ỉ l à

trả

cái vàt

ch-xt

đ i dươc d i chuyến vào í rong đ a u óc của con ngu’cri

đưcrc

cải

b ỉ ế n ở t r o n g đ ó ” ( Số 5 6 , t r . 2 8

Y ầt c h ấ t n à o cũng
cáỉ

y-ậẸ dộne:. Bo v ặ j ,

và

) <,
cái tm n

tjgàu-

" h l n h ảnh chủ quac cúa t h ế e i ớ i khách quan"* (

L ẻn ín )

cũng vân đ ô n g . Sự vân đông n à y đưcrc h i ề u t h e o

htxi

canh
♦
9; tliứ n h ấ t ,9 đó l à sự• b í én d ề ỉ cua hồ.n cảnh cua quan
ầ

t h e o TỚI 3ự b i ế n đ ổ i CỈ1H t h ế g i ó i k h á c h quen ủ ị Ị t Ị
á n h được
ấy ;

t r u n g t h ự c c á i tfeẽ g ỉ ớ l k h á c h quez: c a n g b ỉ cữ

thứ h a i,

sư vân đ n g cùa hồia cảnh C'iủ GUiíti cua

piiìa
doi
cái

t i n h th&n được h iề u th e o n g h ĩa 1* 3'ĩ ’’-loat đòr.g 3ả;; y i n n
ã

4

ô

y




-

7

-

c ủ a c á i t i n h t h ầ u tìr c á ỉ t i n h thlLn. c á i t i n h t h ầ n t h ự c hiệi
sy vân đông t h e o n g h ĩ a t h ứ h a l n&y sẽ được g o ỉ l à Tư duy.
Như t h ế , ' T ư duy l à c á i t ỉ n h t h ầ n , l à iit t r i
sản 3 Ìn h t r i

t h ú c h o a t d ộag

t h ứ c phản ánh về đ ố i tircmg vẽ t h l g i ứ ỉ

khách

quan và c h i đao h o a t đông th ư c t i è n cua con ngưcrl với
tương k h á c h quan ấ y . Hiền n h i ê u t ư duy - c á i t i n h

đổi

thàn

-

l à phàn á n h của c á i v ị t c b đ t , nên oả n c l dung của Tir

duy

và sự* h o *ạ t động
* w của Tư duyv

ánh

ấ ym,w một
** w^làt, —
' cùng *l à nhản

của n ô i dung t h ế gicri

v â t c h ế t và của 8ự vận

đông cùa t h ế g i ớ i v â t

chát

ấ y , mỹt

d ô cg , sư

noat

màt k h á c , n ó i "vệu

clệtíg

c ù a Tư duy" hay " h o a t đơng của Tư duy" l à n ó i

cách.

theo

t r ừ u tưcmg hóa của khoa h p c , l ằ y t á c h c ẩ ỉ t h u ộ c t í n h (

duy ) r e kh ỏ i chủ t h ề ( v â t c h á t

Tir

) mang t à u ơ c t í n h ấ y , c n ứ

t ư nó c á i Tư duy - t i n h t h ầ n - khơng t h ề có 3ư

tồn

tai

r i ê n g , khơng t h ề có dịl aóng r i ê n g t á c h t h o á t khỏi r ề n tan
v â t c h ấ t cua n ó.
1 . 2 . .CàíaiL i 4

tà

dUĩ. d-&tạh i x ị

Con n g ư ờ i phân b i ệ t 7-cri con v â t

không c h i

ơ yếu

t ỉ n h t h ầ n t r o n g h o a t dơng của nó Gỉè. chú yếu cbũ h'
t h ứ c h o » t đông, phương t h ứ c aốag của ccn n g ư ờ i ,

to

phu-cag
đó

i^'-

phưor t h ứ c h o a t

đơng cịng đồng nhẳra t á c đơng ®ơt

civh

c h ú đỏng vèo đ ổ i

t ư ơ n g , c à i b ỉ ổn d ố ỉ tư ơ n g cho

ọhìỉ.

v ớ i n h u c ầ u sống

của mình. Hoạt động đổ c h í n h JA hof.t 'JộũX

h«rp

mà chúng t a th ư ờ n g goi l à ho At đơng t.hưc t ỉ oa ,

vó-i

ho fit

i ộ a g n à y môt mốt từ n g cá nhâxi r i ê n g t i . £ t khÊỉiịg

thơ

cìứ-a,?

‘t á c h t h o á t r a k h ỏ ỉ cộng đ ồ n g , ;*iặt k h ý " côcg ''ồng
p h á ỉ l à số công đơn g iả n ciia nhĩrng 0á t h ề a ầ đc

khòri^
ohdi

là


-

8

-

cộng đong đưcrc t ồ chức th e o phirong thức xác đinh

đề

t \Q

ra sức nanh r ưcrt hem bẳn st) cộng đơn gián các sức

rrạnt.

của tưng cá th ể v i nhờ có sức mạnh dược ta o l â p fly mà các
cá t h ề sổ n g t r o n g

cộng đong

đtp^c t ồ chức dã có

n )t

p h â a b i f t về c h ấ t

hay đã có TƠt chfit lự p n g mới mà

cá th ề r iê n g b i ê t

khơng th ề

9L'

tixng

c ó . c á i chát lưong rầ

chúỉ

t a vần g o i l à t i n h xã h ô i của con n g ư ơ i . còn c á i công đồn-’
được
t ồ chức đưa l ạ fi sứct aẹnh cho mõi cá t h ề đó được •
0

l à x ã h ô ỉ . Do vầy

con ngvrờỉ pfcải l à a ô t dỏng vật

con xà. h ô ỉ p h ả i l à cồng đồng những con

zã

đươc

người

gpi°

J

bài

tồ chức

Cho nên n ó i t ớ i l ã hơ i và con ngưị*i l à p h ả i a ó i

tcrỉ cách

t h ứ c t ồ chức con npườ i cua l ã h ôi ấy và 3Ư phâc b ỉ ê t
các x à h ô i khác n h a u l à ỏr c á c h th ứ c t ồ chức
h ò i cộng

36.Ũ nguyên th ủ y t ã ì

n à y . Trong

xã

con n g ư ờ i chưa t á c h khỏi"cuỗriỊ

n h a u của cơng đồng" C.Mac - r k ỏ' dó công đồng đưpc t ồ chúrc
không phải,

do sư áp đ ả t ,

8

ép bc cua. nhón ngưịl n à y d ố i

vcrl nhóm

ngtrèri khác mà l à sư t ư t ồ

chức met cách chưa

g i á c cúa

rỉhữug cca Eié,i?ùi ngun tìruy. Chính t r ì n h

kỳ t h ấ p kén của cồng cu l a o (lông, cua kỳ t h u â t

độ
x'-iăt

sản

đã quy đ ị n h nên t ỉ n h c h ấ t đó của c á c h t ồ chức ỵa

hộí t h ị i

cộng 9&n ngun t h ủ y . Theo v ớ i t h ờ i g i a n t n ì t r ì n h

độ

ky

t h u ậ t l a o đpng vè công cụ sân x u ẩ t p h á t t r i ề n , năng

Sí-ất,

l a o đơng t à n g , £ Ì 6 Ỉ cđp x u ấ t h i ê n t h i c á c h th ứ c

ĩhức

tr o n g nen sàn x u ấ t xã h ơ i 3ià t ậ p đồn n à y

có

đ o a t la o đơng của tâp đồn l ã nơi lí .hác x*)ì ốeh.
chức cộng đồng ngưịl thanh xê. h c ỉ

thể
thức

-Chong hồn t&iữ

chbi I’m
tố
CCQ


-

9

-

rièn

l à t h e o phương t h ứ c t ư nguyện của nhũng t h à n h

trong

công đồng như th ờ i công sản nguyên thủy, mà bảy g i ờ l ã hội
ávtơc tồ chức th e o cách c ia aột nhóm kẻ bóc l e t

thổng

trị

về k i n h t ấ áp đ ă t ý c h í của minh t r o n g -toàn cộng

đồng

s a o cho t a o r a đươc một l â h ô i đưa l a i

ìớn ah&i

cho g i a i

cấp th õng t r i

quyoa lư c

phù h p n h ấ t đỗi với lợa. í c h cúa g ia

cấp ấ y . Ngirời t a goi cách t ổ chức xã ỉ )i t h e o k i ề u áy
c á c h t ồ chức xã

dl

là

h ô ỉ t h e o k i ể u n h à nước còn còng C’J đế

chức x ậ . h ô ỉ t h e o k i ề u ấy

tồ

l ả bô máy nhà nước và t ư goc

n à y mà x é t t h ì quan bê g i ữ a ngu*ịl vói n g ư ị l trong,

xà

đươc t ồ chức t h e o k i ề u nhà nước áy l à raôt k i ề u quan

đô
Itoội
'dè

kh ác vè c h ẩ t ao với t h ờ i công 3ẻri nguyên t h ủ y - đố i à quan
àê chính t r ị

hay đó l à quan hệ mang tì^nh c h ấ t

chí^n

ĐỊl 3ống c h í n h t r i đà x u ấ t h i ê n t r o c g a i n h D.oat

tra.

l ã n ộ i và

n h à nước - bô máy - c h í n h l à vẻ đ ạ i d ỉ ệ a cao n h á t cao quyềa
lư c

c h ín h

t r ị

cùa

g ỉa ỉ

cáp

cãm

quyèc

tro* t h à n h hệ th ỗ n « t ồ chức c h í n h t r ị
i

-

«

và

bộ

tro n g

ngtròl vcrl ngiròl

nhà

nước

cúa nhà nưác - r ã hòi

hay của x ã h ô i t ồ chức t h e o k i ề u n h à nước.
ĂUẾt h i

m áỵ

•

Vây c h í n h ti-1

dcri sống x ã h ô i t r o n g aaổí ọu&n kè
và nó l à c á i đeo đ u ồ ỉ con Egccri và l ã

l o à i n g ư ờ i mãi cho tó*ỉ k h i nào mà gie.ỉ cẩp

đưc*c i c a

giũra
hịi.
'

t r o n g đ(ỳl sổng xã h ộ i .
Xhi g i a i cẵp 2 Uẩt h i t a ,

và cun,: voi r.ó l à sư i ' . - i t h i }.5

của n h à nước và queưi h~: cteiína t r i
nhũng con n g ư ờ i t h ì

''iĩra zể.c

con n ^ ư ò l cữag lan d£-n

£:.'■<*. c^ ?

S^.Ũr

J tsjMc r a , say

t vt t ớ i r a i t r ị v ị t r í của Iiìíiih t r o n g cịng đong :;à h ộ i ,

/.ó


-

10

-

áp bức và

g i a i c íp thổng t r ị t h ỉ suy tư nhằm

cách th v c

tồ chức xã h ộ ỉ sao cho đảm bảo l ợ i ỉc h cao

của nó YỚi tư cách ké bóc l.Qt thống t r ị ,

tỉm

re

nnất

con người

bị

bóc l ộ t

áp bức t h ì cũng dần th ẩ y ra 3\r

áp dồt của cách tồ

chớc z ũ

h ộ i đ ố i v ớ i đ ờ i aống cùa aiình,

đ'ỉ n ă n g

3 hân

lê n

phân mLah và t r á ỉ ngươc ycri nhũng ao ng ;au6n»vól Tihững lcri
í c h sống cịn của minh, và c ĩ n g do v â y , tro.ng

nhừng

tìa&

huống x á c

đ ị n h , n g ư ò ỉ t a buôc p h ả i suy t ư đề tỉm r a

những

g i ả i pháp

chổng l a i

aiũrag

9ư áp đ ặ t và cung mong tì m

ra

cách tồ

chức x ã h ơi sao cho t r á n h kh ỏ i

những d i ê u

dã p h ả i

c h ị u đ n e t r o n g đ ờ i aống h i ê n t h ự c đảm báo

ìxo

ầ

đuyc

y à u cảu sống còn CLL6L no. Suy t ư 'ĩó của ^OD n ^ư ị l

ỏ*

,/ìai

t à n g này hay gi&ỉ t ằ n g k ỉ a đ ề u l à a uy f x c h í c h t r i 2 S.

3 Ujr

t ư đó đ ê u dàn đếa h ì n h t h à n h những hê th ố n g quan diem

lý

t h u y l t chính t r ị .

Những 8 uy t ư đó c h í n h l à t ư duy ciiiB-h. t r ị

và sán phằm của các suy t ư n à y l à các h ;

lý

thuyS*

các ạum
niệm
1
( khác n h a u về d ờ i sonC c h í a n t r ị• G’.'.a

xá

hội
•

Đoi. *3ổr>fir r ã hội cĩm<7 o h á t t r i »3 t-. hỉ hệ thSzii? ~Ắc hoc
iý t h u y í t chính t r ị

t.'juyii

cũng phong phú phức t.ạp l ê n t ừ thị*ỉ c ì

đ r ỉ cho t ơ i ngày n a y .
1 *3. Qurầa OOB n t w l T* t g d uy ídsỈỊiÀ ^ r ị Tas s h
Quyền COD n g ư ờ i : L& lìột bệ t h i n g v£t c : A t , b ’ỉJữ
th â n moi con n g ư ò l dã t à n g g i ũ : , đà ;icrr. 'ìkn t r o n ? JO

•>i;'ra(í;

sức a nh. v â t c h ấ t x á c dinH những sức 7 a r h .này 33 Ì\ĨỌ'C
h lỹ n

r a t r c o g h o a t động CỈXR con n g v ò l ,

t r o a g :nỗi

quan

th ế

hệ


-

11

-

của con người với t h ỉ g ió i zin g quanh. LÀ mơt đơng vảt có
ý t h ứ c , con ngườỉ dần dần ý there ra 3TTC manh đó
t h â n mình. VỚI t ư cá c h l à rỉhỡng sức mạnh dược

cua

bản

ý thức

tớ i

và có khả năng đư.crc con n g ư ị l sử dung dề t h ỏ a mãn

những

nh u

cầu 3ống cịn của con ngucri t h ì hê tìiống sức rapnii

trỏ*

t h à n h quyền năng của con người ( khả năng

quyền l y c

tro’

cho con n g ư ờ ỉ ) . K h i đã tụr ý th ứ c clươc

aức manh minh có tứ c l à vẽ quyền năng của minh

đó
thành

vè nnũmg

th ì

con

n Gjircd. đồng t h ò i cũng b i ế t dùng t ó i những sức manh ăy t r o n g
nhũn,? hoàn cảnh cu t h ề phù ho'p vórL 19’i xch cúft aẵhh
rnã_n những nhu cầu 3ổng của m i n h , đ&ra t ả o sư

th o a

song cho .ỉilnh

Tuy nrgtên khỉ sỉr dụng những quyằn năng này t r o n g n h ữ n tn c à n
c ẻ c h x á c đ ịn h v ớ i c á c h tồ

chức x ã n ô i n h á t

đ ịn h

th i

ntoro’i bi rcri vào t ì n h t r a n g đung đô vào I 7 Ì í c h của
khác. Trong sư đung đơ ấy khơng p h ả i

con

ag-rời

cáí bao g i ờ

cung

dỉèi- ra t h e o c h i ề u xi mà thư ịng diễn ra th e o c h i ề u ngược
lai

t r o c í r các xã nọỉ có g i a i cấp. Trong bối cảnh ấy

n g ư c l không c h i t y J

th ứ c về quyin năng ciiẺ mljQh mà

dỉln còn ý thứ c về g ỉ ớ l han cúa v i ê c sử dung

t h ủ t ỉ ê u . Trong những

Ciĩưi
nỀLũtỊ,

quyền

áy t r o n g quBE hê v ớ i n g ư ò ỉ lchác v à n h ấ t l a t r o n g
hpn? quyền nàng ếy b ỉ

COE

trư ờ a g

hoàn cảnh như

vậy t ư duy con ngirờỉ
đ a t t ớ i ch: ý thi c vò quyền CJH » l u à
I
ề
%%
9 á
\
^
u
dưp*c sư dung sưc manh ma minh co í ca sưc .Tje-r.il cua ■:>?. th e
a i n h hoc làn sức mạch cúa cả cộng đồn^ĩ z ã h ội

đã uưa

lai

cho minh vớỉ t ư cách iTnt ca nil ân của x ã hộ ì

krJ. ấy

coc

người

ý

thức

về

quyền

của

m ìn h

và

phaìE

x u ấ t h i ê n t r o n g mổỉ quan hê x ã h ộ i ,
ngưèrl vcrỉ n g ư ị l .

tru

)

qun

con

người

':roj],s,' íMĨi quan hệ gi!(-a


-

1 2

-

1 . 3 . 2 . Tư duy ch ín h t r ị về quyèc con n g ư ờ i.
- Như đ ã phân t í c h ở muc ( 1 . 2

) , Tư duy c h í n h t r i

là

» ơ t hê t h ổ n g những t r i t h ứ c h ễ t sức phức t a p của con ngưòd.
tr o n g xã h ô i có phân c h ia g ỉ a i cỗp. Uhững suy tư

nhằm

ép

buộc , áp đặt hay nhõng suy tư nhằm chỗng l ạ i sư ép buộc, sư
áp đ ặ t của những t ậ p đoàn n g ư ờ i khác n h a u , thảiB

chí

đổi

l á o n h a u về led. í c h t r o n g x ã h ộ i . Thưc c h ấ t nhũng

suy

đó l à nhằm bảo vê quyền con người của minh - bảo

vệ

quyen

nang

cua

m in h

-

bao

ve

CGỈ

sưc

manh

cua

cáỉ

c h in h

ma mình đã y th i íc dư^c nỗ dù mình dưng ỏ* vị t r í

tor

m in h

cáa

àiai

cấp n à o . Theo L ơ g í c n ơ i t ạ i CUẾ nó t r o n g t í n h dộc i ạ p tư c a g
đđ a dang do cu a tư d u y c h in h t r ị

th e h l e n ơ nhưng qu£ti

t.ư tưởng tr o n g các đường I 5 ỉ , quyễt sá ch , thủ

Q iem ,

đoan nhì. .TI

bảo vê l o l í c h sỗng còn cúa các g i a i t ầ n g xã ÌỊƠÌ knác nnau*
- ĩ ư duy c h í n h t r ị phản anh đị*ỉ sõng c h í n h
t h ự c . T ro n g t í n h h i ê n t h ư c của n ó ,

chính t r ị

trị

ill a

là lĩn h

rxrc

- theo

qua*]

cua

hàng

h o a t đông r á t phức 'L%p và r ô n e l ớ n . Chính t r .
đ i era của ch ủ n g h ỉ a Mac - Lên ỉ n - đó l à 3 6 phạc

t r i ‘U n g ư ờ i . C h ía h t r i dươc c ấ u t h à n h lê n í t n h ấ t t ù ’ nhừng

vấn đê lớ n như : quyền con n g ư ờ i ,

quyền cÔEg dân ;

quyồr,

l ư c và nguồn gỗc quyần l ư c ; Nhà nước ; i à n h t r . j ; quổc si& ,
t r o n g đó quyền c OH n g ư ò l ,

rt LVJ

là

Quy'n l ự c di*0'c io>n a h ư

là

quyền cơng dân đircjc íem

31UC d ỉ c h t t : t h â n cua c h í n h t r ị .

phương t i ê n đề đ a t aiuc đ í c h đ c . 5ả5ì qu^n hệ g i u n quyền con
a gưcri và quyầa l ự c như l à mối quan hệ g i ữ a ĨĨÌUC d í ch
phương t i ê n ,

và

cịn những vấn đề khÉc ( n h à nư-ýc, lcmn th.ồ,ạu^.*ỉ

-

13

-

g ỉ a ) l à c á c h t h ứ c , đ i ề u k i ê n t ồ chức quyền lự c ( phơcmg
tiện

) đề đảm bào đ a t đưo’c rauc đ í c h l à quyềũ

con

ngvròl.

KM con ngtrời dã ý th ứ c đirơc sức manh của mình nhằm
dảm lọri í c h sccg cịn của mình t h ì răn đề quyền

bảo

l^rc t r ở

thành phaHí t r ù tru n g tâm của tư duy chíuh t r l .

sức

maJ:h,

quyền n ă n g của cco n g ư ờ i n g à y càng đvrơc t í n g lên nhờ
con n g ư ờ i n gày càug ý t h ứ c r a và sử dung dươc

vi óc

sức

aan h

và

c.oa

đó của minh v ớ i t ư cách chủ t h ể của quyền năng
n g ư ờ i ng ày càng có ý t h ứ c l à n g i a t ă n g sức m&sh ,
n â n g của minh. Như vậy t ư duy chính, t i "
chính t r ị

hiên

chứ khơng p h ả i

quyền

phản ánh dc*i

th ư c môt c á c h chu dộng, t í c h

sing

cực ấng

tạo

t h u động, sao chép h iệ n t h ư c c h í n h

nó c h ỉ đạo h o a t đơng thư c t i ề n

chính t r ị

cua

trì ,

con

ngưèl

nhằm phuc vu lcri í c h s5ng cịn của mình.
- Tư duy c h í n h t r ị về quyền con n g u ơ i tịn
dạng cơ đong n h ấ t ,
chính t r i

Ị

CSC

đâm n é t n h ấ t l à tr o n a ' các

t ạ i dưới
hoc

thuyết

tu y ên ngôn nhân quyền, t r o n g h lẩn

và phát) l u â t . T rong l ị c h 3Ỉr p h é t t r l l n

cua các

tư

pnáp
twcng

chỉnh t r ị

đo có l ơ g í c vận đông của t ư duy c h í n h

quyền con

ngườ i v i vấy v i ê c khao s á t n h iên cứu những tư

tưởnír, quau nỉệra c h í n h t r i

trị

t r o n g l ị c h sử phưoDg Dơng

phương Tây c h í n h l à nhằ.n t i a v.ạch -Ta đưo-c l o g i c
vận đông cua t ư điiy c h í n h “ r ị
1 . 4 . ĩ&

gó c d

Vs

7iì

nội tại

về ọuỵần con n g ư c i .

oLÍa^ t r ị ,vj> .
.-fry

hpo

- ỉíổ i quan hê g i ữ a v p t c h ấ t và 7 t h ứ c , --i~’Q tifcn t&LỈ


- 14 ▼Ì t v duy l a Yần đề cơ bán Ota bát cứ t r l ể t Ì10C

nào cũug

p h i i đymg chpm t ớ i . Chính t r ị l à o t hiện tương

cv*c

phức t » p , nó Ỳưa thttơc về tồn t f i , vừa thc ve tư
d ịỉ

kỳ
duy.

l ộ t Tấn đề đặt

ra trư ớ c khoa hoc chính t r ị

tơ

chính t r ị phải

làm rơ: quyền con người là gì ? Nhữna-

duy

châu

t ổ chể đ ịn h n ô i dung và phương thức thưc hiện quyền

cca

n g ư ờ i cùng xu hướng vân đpng của h i ê n t h / c quyền

con

người tr o n g 3ự vân đông chung của xã h ộ i như thế nào ?
Tơ duy c h í n h t r i về nhũng ván đề n a y đà đưa tó'i nhũng
hoc t h u y e t , những l ý l u â n c h í n h t r ị khác 2 hau t r o n g
eử và cũng t r ư c t i ế p ho ặc g i á n t i ễ p chi p h ố i các

lịch
pùong

t r à o đẩu tran h g i e ỉ cấp t r o c g hiên thưc xã hơi từ th.cn CC
đơnp xĩí

d a i cho t ớ i n g à y n a y . T Í n h t y g ỉ á c của h o a t
trên
trị

tầm v ĩ mô
; d c M ệt

nội

càng t ă n g t h l t ư duy 70 những ván đề chính,
về vấn đề quyền con n g ư ờ i

và

thưc hiên

nó n g à y càng g ỉ ữ v a i t r o

n g à y càng

s ê u rơng moỉ ìio a t động của các t â n g

c ẩ p , ạu?c

g i a , d i e t ô c v« cẩ cộng đồng auốc

điềm duy v ậ t t r ỉ ế t

phưong t h ứ c

quan t r o n g và chi D híi

hoc Macjcit khẳng đ ỉ n h ,

lớ p,
ĩỉhv

t ư duy

c*íal\

t r i t y nó khơng p h ả i l à rnôt h i ê n tư ơng đôc l â p t r o n g
sổng của xã h ô ỉ mà về nguyên t ắ c tư duy l à c á i
l à t ỉ n h t h ứ h a ỉ c h ị u aơ c h ỉ p h 5 ỉ cua tồn t a í xã
h±ên t h ư c đồng t h ờ i có t í a h n ả a g động t í c h cyc
t r ở lẹLỈ kìm hãm ho ăc t h ú c đ ầ y gơ p h á t t r i ề n

giai

cua

lê
hội
tác

đòl
th u ộ c;
cua
oiộng

i ê n tliỵ c

áy.
Con n g ư ờ i rnuốa tồ n t f i ỉ và p h á t t r i ề n

buộc con

p h ả i nhân t h ứ c c á ỉ t đ t y ế u V5. hành đôn;? t h e o c á i Lất
đã đơợc
t i ê u đápr úngu n h u cầu
• nhốn
• t h ứ c nhằm d éa t muc
•

ngir-a
'J i 1
CẰỘC
•


-

1 5

-

sỗ n g của a i n h . Con n g ư ờ i l à chủ t h ề lam r a l ị c h sử.vưorc
t ớ i t ư d o , bẳng c h í n h he t đông nhân thứ c

và h o ạ t động

t h ư c t ỉ è n đó cua bán t h ê n m ình, t L í c h i ê n

quyền

con

n g ư ờ i cua minh. Vỉ yậy quyền con n g ư ị l l à c á i mang
trỉ

gía

có t í n h t o à n nhân l o a i . Ty do c h ỉ có hr con n g ip ò l, hơn

s ữ a c h ỉ có ở những con n g ư ị ỉ nhftn th ứ c và hành động t h e c
c á i t ấ t y ấ u k h á c h quaa nhằm d ẹ t đươc múc đ í c h

chủ

của mỉnh. cũng t h e o l ơ g í c đó dan đến sư p h á t

cuan

triền

của

sản x u ấ t và sư xu Ế t h iê n g i a i cẩp và c h ín h t r ị , x u ấ t h i ê n
sự t h a hóa của con ngirời t r o n g đời sổng c h í n h ti-:. h ô ỉ . Sư nhận t h ứ c tir n h i ê n ,

c ả ỉ It.ạo đỗi t ư ng

xã

của ccn

n.sxròá đều p h ả i qua mốỉ quaiỉ hê xã h ô i , mỗi quan nê g i ữ a
ngưcri vớ i ngưcri. T rong xã h ơ i có g i a i cấp đ ổ i kháng t h i
sư nhân th ứ c và hành đông t h e o c á ỉ t ấ t yếu của con ns-ưcd.
đ ề u nhằna l ơ i í c h sỗcg cịn của n i n h dưól h ì n h th ứ c t h a íìóa
họ’p l ý . v ì v ậ y , t r o n g t i ễ n t r ì n h l ị c h sử, t ư do i à

m|rt
dược

pham t r a mang t r o n g mình đầy mâu t h u à n , tir do l a i

t h ự c h ỉ ^ n bằne ohircnu th ứ c t h ù t i ê u t ự do. Nhu cầu Kh:~
vọng đ o ỉ t ự do của con n g ư ờ i c h i Xuất hiện k h i

mà

con

ng ư ờ i b ị mất t ự do. Tư duy c h i n h t r ị vẽ quyền con ngircd.
th ự c t ể l à những suy t ư a;iành và g i ữ t ư do.

Khéo

vẫn đề t h a hóa củe. con n g ư ờ i t r o n g các l ý t h u y ế t

aất
chính

trị

cung p h á i đ ặ t r e để t i e dược nguyên nhân cua sự

tha

hóa

con ngvcà ỉ t ừ đ ó , -rạch r e IU niĩónx vận đơng r.úa 5]ĩ

tha

hóa fiy d l i ừ đó t ỉ m r a g i ả i pháp k h i c phu* Bự

hóa

ẩ y nhằm đR. L t ó l t u do d í ch t h ư c cua

tha

con n g ư ò l

(('r~.t

t ớ i t ư do bằng phưciỉg t h ứ c W do },
Nhĩáag đ i ề u phân t í c h t r ê n

sẽ có tn ế g iú p

gi

cho l ý


-

16

-

luận và thực t i ẻ n cùa chúng t a tr o n g công cuôc

đồi

aới

h iên n ay đó cũng là mơt n ơ i dung mà ln án đề cjìp.

glfe II : QĐẰ2Ỉ NIEM TRỞỔc MẮC vs QUYSN con NGÒỒi
La một h i ê n tơọttg t h u ộ c t h ể g i ó i

lo ài

người,

nhàn

thề.

La

môt h i n h t h ứ c b i ề u h ỉ f n chung của quyền ì o l , vẾn đề

nhâu

quyền l à mơt pham t r u mang t í n h l ị c h 3ỈT và cu

quy ỉ n r€t đòrL cùng VỚI Sìĩ r e địl cúa chế đơ sở hữu,
c ồ p , nhà nước và pháp l u ẻ t và p h á t t r i ề n
phát tr iề n

của chế đô

pháp l u ị ì t . Không tồn t ạ i

cìmg

g iai

vc*ỉ

SU'

tvr hữu, g i a i C-Ổp, n h à nước

và

quyền con người p h i l ị c h sử,khôn*

b i ă n đ ồ i và t h í c h hcrp mọt cách hoàn to àn phồ b i ế n . Cho đéc
n a y , l ị c h aử văn minh t h ế g i ó i mách bẻc chúng

ta

rằng:

n ô i dung CO’ bản của quyền ccn ngircri l à dản chủ - t ự do

-

b ì n h đẳng đ i từ n g ra đ ờ i t ừ chề dộ xã hội nô l ê co C tx .
K h át vpng về quy en dươc sổng vè hanh p h ú c , công bt-ng
v à t y đ o , an n i n h và p h é t t r i en . . .

klic-g p h ả ỉ l ề h i ê n

củ a moi n g ư ờ i

tưvyũg tâm I J tạm t h ờ i mà l à nhũiig

t ỉ n h bản c h ấ t , phè biởh có t í n h c h ì ph ỗ i s ẽ u

xa h o a t

của con n g ư ờ i . Chính v ì t h ể , t r o n g l ị c n sử trưc-c d â y ,
sự c h i phổi n g ặ t nghèo cua g i a i cẩp th d n g t r i , v á o

dán

tr.bv
d fn g
au
có

nhõng t ư t ơ ở n g , và những t h i ế t chẽ c h í n h t r ị t h ề h i ê n dtfCM
những k h á t r o n g và g í a t r ị

phồ b i ễ a cua t i ễ n

hóa

iohâo

lo a i.
Tư duy về nhân quyền dưól góc đơ c h í n n t r ị
dươc h ì n h t h à n h và vậũ đông t h e o n e t

đ i dân dầi

rớrtg n h á t o ị u h ,

có

ouy l u â t , có l o g i c r iê n g của n ó. DĨ chi^h. là qúa t : ì n h cu


• .-A "Ị.X

17
\. ư / ! đ
ị
t h ề hóa của khái nỉệm về nhân quyền, "nhân quyền'* mới ở mớc tr ờ u tưong với ý n g h ĩa

là

chúng

đưọ*c t a o r a , rút ra. trên cơ aở những kinh nghiệm phiễn diện
chưa đằy đủ. Dần dần thưc t i ề n của con ngưòl tro n g cuộc đáu
tr a n h g ià n h nhân quyen đươc mở r ;n g và t r i thức

đtrọc

phát

t r i ề n t h ì những k h á i nỉệrn t r ừ u tư ơ n g về nhân quyền trỏ* th a n
c u t h ể h o n , dươc bồ sung bằng rcôt n ộ i dung cụ t n ể , p h â n t í c h
và k h á i a u á t không p h ả ỉ chi môt mốt nào đó của c á ỉ t o à n
khơng p h ả i c h i i à những phên t í c h r i ê n g rẽ cua

các

bơ
hip.n

imgpiỊ, mà chúng phèn t í c h và k h á ỉ quát t ấ t cả nay n h i ề u mật
cua

h iê n

coa

ngưcd.

tư ọng,

%

^

dãn

n h iề u
^

d&n

ề

Dhat

thc
^

h i en

tín h
ra

CUA

sư

~

v ậ t,
1

tren

Cừ

sơ

do

duy

7

cua

rư

,

+

của
i

pnat

t r i en

của mỗi auan hê th ư c t ỉ ẻ n g i ữ a con n^ưcd 7Ớ1 tir n h i ê n

và

con ns-uxrí VỚI con n g ư ờ i . Nếu c á i cu t h ề l à sư

nhất

th in g

c u a nhimg n ip n tiroBg muôn v e , t n l cung Vírỉ v i ê c

nhfic

th ư c

dần dềi3 t í n h muôn vẻ của nnững sư v à t đưưc phản t í c h ,

tất

n h i ê n ban t h â n nhùng k h á ỉ nỉ^ra vẽ h i ê n tưo-ng đó

trỏ

sẽ

t h à n h c^x t h ề hơn. Khái niêTi nhân auyần không p h ả i x u ấ t n l rn
n g a y rnôt l ú c VỚI t ấ t cả t í n h cu t h ể cua n ó . Knai níêa:
đ ã ti.ẽc h ó a , t ừ l ú c đ ă t vấn đề t í n h c h ấ t chưng
t ư ọ T 3g ,

đển

kh ỉ

d ỉè n

tả

cu

thề

hon

bản

chất

của

đó

và

trừ u

n ó ,p h á t

h ifn

r a t ấ t cả niùm g raặt mới cùa nhân quyen. ỏ ' d â y 3ự ph&t t n e x i
c ủa k i n h n g h i ê m , của t h ’j7c t i l n

đấu t r a n h cá c h mang,

n g h ỉ a quyổt đ i n h , các k h á i uiêra lchông p h á t t r i è n
đươEg t h u a n t ú y l ô g i c , raà b ằ n g cách t h u

và

có

ý

tầng

con

cải

tao

k ỉ a h n g h iê m l i ch 8Ỉr mới n h ổ t .
K hái nỉêrn quyền con n gườl i à mot tr o fl£ những k h á i n i ệ u
quan t r o n g n h ấ t t r o n g l ý l u â n của t r í ỗ t hỹc c n íữ n

trị

là


-

18

-

Yti k h i l ợ i h j d t r o n g cuộc đấu t r a n h g i a ỉ cấp

trong

sử . về n ệ t bản t h ề , nhân quyền tồn t a i cùng với

1Ịch

sự

tân

t a l l ị c h sử của con ngtrcri và l o à ỉ n g ư ờ i, tồn t ạ i Biuôn thủơ,
v ề o ệ t nhân th ứ c l u á a , nh âa quyen l à pham t r ù l ị c h

s ử , aó

l à một răn đề cơ bẻn nhất của nhậu thức và thực t i è a
•

•

v ì vây nó gắn VỚI c á c thcrt đ a i l i c h sử cụ t h ề

trị*

ch ín h

•

và

nó

b ị chẩ d i n h b ở i l ị c h s ở t b ở i các d ỉ ề u k i ê n k i n ' ’ t ễ xã
c ủ a t ừ n g quổc g i a dân t ô c và quỗc t ế . vây sur

hơi

vàn

a3ng

của k h á i niêm nhân quyền phản ánh sư vin đông của chính, t r ;
cr mơt l ĩ n h vực quac t r o n g của nó.
2.1 . . Quan n lp « ỏ* c á c niréc phưgpg ĩ ấ y ỵề J3uJ3r. cọa
flgggj
2.1 .1 . Quen n i è m về quyen con Dfl^ro’i. ơ t h ợ i _ c ồ đ ạ i
chưcrng Tảy
ỏ ’ t h ờ i cồ đ a i , n ộ i
chi

hàm k h á i niệm ouyền con n ^ ’j’C'i **1

bao chứa nhũng ý nỉêra, những

chung

chung

ạuyễn.

m.v c

dù đã có

aư

t ư tư ởng

bàn l u â n

và

phải]

vêu

sách,

ánh

cị.n

vê

các

Quan niệm về b ì n h quyền t ư n h i ê n và t y do cho

tẩt

c ả moỉ n g ư ơ i dã n ả y s i n h . Những quác đ iề m , t ư tư ở n g
đà r a đ ờ i trons; h o a t động t h ư c t ỉ en của con ũ g ư ị l

này

tronẹ;

cc đđu t r e n h của con ngưcrí dề chống l a i sụ áp bức n g h i ê t
ngã,

sơ xâra pham t a o 'c .0 dển ọ hằm g í a con người cua n o .
Môt t r a n g những vản bàn đằu t i ề n bẩo vê nôn g dân pná

sà n

là

t r ư ò n g ca "L a o d ng và n $ à y t h á n g "

V I I I - đ à u t h ế kỷ VII t n r ớ c cơng ngun

( cuối

vât vĩ đại H êracrít

kỷ

) cừu Ghê X i ỗ t .

RÕ r à n g hơ n, th u ô c p h á i qúy t ô c l à nhà
duy

th ẽ

triễ t

( khoảng 530 - 470 trưé-c

học
công


nguyên ) ỉr vùng Ephc/xo'. Theo H ê r a c l ỉ t , ouyền là

con

của ch iẵ n traah. và sư t ấ t y ế u , nó dưịng như là sư
ánh của l u â t t h i ê n địn h muôn d ờ i. Ong n ó i , bất

đê
phản

cơng

và

cơng bẳn g dươc h l n h th àíỉh bởi chính. con n g ư ờ i , bcri l ẽ d ố i
vói tr ờ i

( t r ờ i của H ê r e c i í t đồng nhđt

với

‘; hiêii n h iê u ,

vũ t r u tăn t a i một cách k h ách quan ) t ấ t cả đều

àoàn

r à cân bẳng. Quan niệm về quyin của H ê r a c l í t ả
điềm đã xa rcrỉ VỚI nhĩmg quan nỉpm cua g i ó i

mơt

qúy

vài

tị c

t ộ c t r u y ề n t h ố n g , t ầ n g lớ p k i ê n t r ì bảo vệ nnủng tậ p
cồ t r u y ề n nhầra cúng cổ những đặc

raỹ

tà4
tuc

Ịuyền cua mien.

ỉíhư vây ở H ê r a c l í t , t ư tư ơng về auyin con

n g ’íờ l

dà

chứa đựng những raầm mổng hop l ý , xem quyẽn con

người

ÌR.

sản

phằm của c h i ế n t r a n h ,

của đấu -tranh g i ữ a chủ nô

chủ và chu nô qúy t c c , của sư t ấ t yáu phàn nóa g i à u
Song H ê r a c l ỉ t mới c h i n ó i đến quyền v ó i n ô i dung
ớ quyền c h ỉ n h t r ị
Theo H é r a c l i t

dâu
nsrhèc

hạn nẹp

mà t h ô i .
: quy i u ả t ccr ban của t h ễ g i ó i i à quy

l u â t chuyên uóa t h à n h c á c mát đ ố i l â p . Ong đà

đi

aguon gổc của

th ú c đay

ạn đông, c h ỉ n h mốu t h u l a

ià cái

đến

l ê n , ô ng không đ ỉ t i a b môt y ị

t h ả n nào

e r t h ú c đ ằ y đ ầ u t i ê n d o ỉ 7 ỚI t h ể gicrl mà ông

nhệua t h ứ c ,

thế g iớ i tiế n

Mâu t h u ẫ n l à npuon gổc của mọi ' n động t r o n g

tu ’

nhiên,

t r o n g tir duy và t r o n g l í c h sử . T ẵ t cả dev s í n h r a t ừ đấu
t r a n h và k ế t qủa c u ố i cùng l à t u y t h u ộ c vào
đó.

Chi có h o a t đ ng cua coa ngưò*i t i ế n

dưa vào sư h l ề u b i ế t nhừng quy l u â t t ấ t

hkũn

đỂHị t r a u h
aãu

tranh

yếu cua t ,f n h i ê n ,


-

20

l à tự do t "Đâu t reuũh l à me

-

của

tđ t

cả

moi aự vật và

thSng t r i t í t cả moi aự vảt i đâu tra n h đi. t a o

ra chững

thần th á n h , và nhũng con người ; đẩu tran h dã

làm

nnững kẻ n à y t h à n h nô l ệ và những kẻ khác t h à n h

cho

dân

1ĩ

do". Ngay từ buồỉ đằu của tư tưcmg Hy Lap, H ê r a c l í t
đưa l a ỉ một ccr sở vững chac nhát cho quan nỉpra về

đã
tp do

của con người : t í n h t ấ t yểu khách, quan cua nhũrog quy lu ậ t
của t y n h iên và l ị c h sử - và những t r i e n vong vỉ đ ại nhđt
của tự• do đó.
Quyền con người cũng đưpc phản ánh rõ c é t
đ ỉè u k ỉín phát t r i ề n

nơn t r o n g

cao và suy t h o á i của nền

dân

chỉếra hữu nô l ê . Những quan n i -m về qun ó* đây

cnủ

đư^c g ỉ ả i

phón« khỏi vịng t ù tú n g cua t í n ngưỡng, h u y ‘n t h o a i .

Nnững

g ì mang t í n h c h í n h t r ị ỏ* đây ng ày càng mẩt đ i t í n h t o a n bí
Những khác b ỉ ê t g ỉ ữ a những quy phan
th iễt

chế pháp l u ậ t c h í n h t r ị
1

Ẳ

t

«

"tư

n h i ê n nvó’i

h i ệ n th ự c dằn Q^n
•

•

dược
•

các
làm

rõ.
Thành bang của Hy Lạp
t h ế kỷ IV t r ư ớ c

( n h ẵ t l à O'Ate n

CƠBg ngun đã gân như sup

)

tc^i

đồ hồn

Chế đơ chiera hữu nô l ê l u n g l a y đển

tậia

và bảo vê chế đô n à y cùng với c h í n h

quyền của

A rlxtốt

( 3 8 4 - 322 t r ư ớ c Cơng ngun

gìùra

gốc r è . Kể

) đưa

nó

ra

các

t ư ở n g r ằ n g , bản thân sv tồ n t ạ l cúia xà h ô i l c à i ngưò'i
làm n ả y s i n h sư b ấ t công, mà chế đô
l à nguồn gổc co* bản và b i ề u h i ê n
Ban t h â n t ơ n h i ê n
tri,

chiếm iiũru

c h í n h của

nơ

tồn*
tuc
là
tư
đã
lâ

sư b á t cịng đó.

s i n h r a a c t sỗ n g ư ờ i cầm quyền và th ỗ n g

Ittôt s ố khác l à kẻ b ị t r ị

r à nô 1 | , ông cho r à n g , t o à n


21

-

-

bô l i n h vyc quyền l à b ỉ ế n đ è ỉ , không p h ả i ở đâu quyền con
n g ư ò l cưng g ỉổ n g nhau ; có mức đơ khác bỉ f t về quyền giữa
n g ư ờ i g i à u và n g ư ờ i n g h è o .

Song A r i t x t ổ t hồn to à n

khơng

d ị ỉ h ỏ i có s\r b i n h dẳng cua t đ t cả raoỉ cônạ; d ân .C n g không
t á c h n r i đức hanh và hạnh phúc r e khỏi những

điều

kiSn

v â t c h ấ t đề th ự c h ỉ ê n nó : Sự g i à u có, quyền hành,

nhĩmg

#

•

ân h l à những
raớl

có

thề

-

o

c á i tew nên h ạ r h phúc và c h i có

chuyền

cái

khả

năng

về

q u y en

uy

0

xã

thành

hội
hành

đ ơ n ^ . Đao đức và t ư do hồn t.n khơng nằm t r o n g hư không,
chúng co m t n ô i đung cu t h ề ,
Song A r i x t ổ t vàn gắn l i ề n

có Tiệt cơ aở t r o n g h l ệũ thực,

c h à t chẽ vớỉ quan đ i ề « của

cấp ơng, ơng đã khơng g i ữ đircc l ạ p t r ư ò n g CU6
duy v ệ t t r o n g vấn đề t ư
Quan n í ' m
vàn

rấ t

t h íc h

về tvr do
ứng

vód

g iai

cnu

ngnỉa

do :
cua ơng, t u y khá phong phú, nhưng

met

thứ

chủ

n g h ĩa

vấn đề duy t r ì

v ĩ n h v ỉè n sự tn ỗ n g t r ị

nô ; ông t u y ê n

bổ r a n g ,

đ ịn h

w fnh

trong

của J?iai cấp

"Xg,'hữ này p n ả i làm nô L|

chu
vè

kẻ

khác đưẹc
•7 làm chủ n ơ , đó l*à đ i ì u í c- h l ọ i và l ẽ p h á i " .
Ong còn xác mỉnh đ i ề u đó mơt cách a i ê u h ì n h n ữ a : ổ ?
n g ư ờ i nò l ệ t h ì

t h ề xác d i ề u k h i ề n l i n h hồn, còn ơ

chủ nơ t h ì l ỉ n h

hồn đ i ề u k h iề n t h ế x á c . Như V?y, n g ư c l nô

r | mà phuc từ n g chu nô l ệ c h ư t i l l xác phuc t u n g l i n h

ngưc’1

hòn ,

l à l ẽ p h ả i th ô n g thưò-ng.
♦ T r i ế t hoc về t ự do của A r ỉ - x t ổ t czWa
được
t h ứ t h ầ n học.
•
ĩ

thốt

Coi " h ì n h th ứ c " l à lự« c lư ợne
tích
#
o

kh ỏ i
?.ực,
#
»

cko r ằ n —
’ b ẩ t cứ một h ỉ ê n *tư ợng
t ằ n h i - n ãcunc u
ã ô no
* - của
»
ĩnang t r o n g nó c á i 3 1C đ í c h bên t r o n 5 cua

sự

vận

đlnt*

-*


22

-

-

cua n ó , mà ơng gpỉ l à c á ỉ " ã n g - t ê - l ê - 8 Ỉ w của n ó , ~à
nữa,

hơn

ông cho Tầng l ỉ n h hồn l à h ì n h thức của t h ề x á c ,

ông đã đ ỉ đến các ý nỉệm vè một l ý t r í b ấ t t ử )
n ỉậi

nêu

vè

về môt đấng th ầ n l ỉ n h " h ỉ n h t h ứ c của rapỉ h ỉ n h

đông lự c đ&u t i ê n của tự n h i ê n , nguyên nhân có

ý

th ứ c "

h l f u lư c

và nguyên nhân cuỗỉ cùng của to à n bô sư p h á t t r i ề n , kề cá
aư p h á t t r ỉ ề n

của Tư do.

T r o n g l ị c h arử t ư tưởng c h í n h t r ị ở phưong T ây,
nhấn manh eir b ì n h đẳng của con n g ư ờ i t u y đã

có

việc

từ

lầu.

Nhưng n ỏ ỉ hàm cua k hái n Ỉ £ 3 nhên quyền Í*Ễ± chi __ dừng
cr .-]hững t r i

t h ứ c phản ánh c á i hề n g o à i ,

hi ên

! ' r n . chire l ý g i ả i đucrc qguyen n hân cut
vó*í

tu*

cách

là

khái

n iê m

đối

lậ p

iT!Ơt

ỊjfỌ?jg, Phi én

31” t ế t

cách

rõ

Ị ai

b i n:,

ràn §i,

cịn ỏ* t A n h d ỗ h i ề u b i ể t t v'iu. tiroTỊg. Mặt khác

mà

van

ngoa i ạ l è n

GỈia k h á i n i ê n

quyền con ngirịl ó* t h ờ i kỳ n à / còn

rất

hê t h ổ n g , n ô i

dung c á c quyền c h i dừng l a í

3 0 ĩihưr.p

nhu

cầu

tỗ i

th iề u

h&ra và n g o a i d i ê n

của tầng

lcýp

cua

chủ

ỷ

nị

rpj t
y

n ạp.,

t íc .

của khái niêm nhân quyền t i ế p t u c

tărĩg l? n do sơ p h á t t r i ề n

của sản xuẾt và cuôc

Nội

C7ƠC

đấu t r a n h

g i à n h c lyền của nô l ê đ ố ỉ vód chu n ơ .
Sau k h ỉ A r ỉ - x t ổ t c h ế t vào năM 322 t r ư ớ c cùng

nguyên

Zen on ngưòá sang- l â p triròng p h á i t r i ế t h o c khắc kỷ đã đira
r a t ư tư ở n g của mình nhằm g i ả i t h í c h nguồn
sư b ì n h đ ẳ n g . Luân
đ ặ t n g a n g hàng sự

dề chú y ế u của t r l ẫ t

gõc,

CO’

30' cĩia

hpc k±ac kỳ

hạp l ý và t í n h t.-fin tn tlnn ( tn ần

không p h á i l à c á ỉ gi đđy n g o à i vũ x r u )

;ầ

trái

nó xâm n h â p c á c n o l , cho nào có l ẽ p h ả i t h ỉ ả' chị -ló

là
thánh
I&i ,
có


-

thần thftnh

23

-

) . TÙ đó phái khắc kỷ rút ra kễt luồEt h í c h

v ớ i moi xi. hô ỉ

:

Mpỉ n g ư ờ i đ ề u có l ý t r i

( măc dù

kyp

mức

đp

khác n h a u ) moi n g ư ờ i , v ì có phần l ý t r í nên có phần
thần th á n h

và v ì vá y l à ngu*ịl t h ỉ đều b ìn h đẳng.

Như v â y ,
trí,

3ự b ỉ n h đẳng ỏ* đây đt/ơc g i ả i t h í c h

coi lý t r í

l à t i ê u chuần

đẳng ma l ý t r i ở đây cịn điwc

từ

và neuồn gổc cua

sự

p-iải t h í c h t ư l ẽ

t h á n h ( tứ c t ự n h iê n ).

vay nhưng t r l ể t hoc đó l a i

dtrj'c t i ế p t r u y ề n vào La iíã

v ì t r o n s t h ờ i đạí
)

lưc chính t r ị
triế t

r

*

*

-

Mặc

^

của La Mã đang t h u núi Hy Lạp, nhu

càu

có đưo*c mà đem áp dung nhị’ l ý
thâm

nhêp

khắp

n o l"

mà

các

nhà

quản

là

t r í cung l à sản

ư

của

lire

n h a u . Những ou.an niê.T. chung t h c ũ g thường mà ngưòl

phảỉ

cù
bỏl

»

hoc Hy Lap và nhu cău bành t r ư ớ n g cua tn ế

" lẽ

bình

đ ó , t h à i đsa. raà t h ế lực cuân sự và quyền

sư La Mã t r ^ n những đ ấ t đ a i ven đ ị a t r u n ẹ h ả ỉ

c á i

lý

p h ả i th c n g

th ư ờ n g nganiT hàng vói t h ầ n

_*ỉ

là

trung
La

«ã

phầm

cua

t r iế t

hoc

p h á i khắc kỷ đốn rà n g nó l à một quy l u ậ t của vũ t r u .
Tư tư ỏ n g về pháp l ý t ư n h i ê n đơơc các l u ả t g i a La Ma
vay raưon của các nhà t r i ế t noc Ey Lap. Nhưng

cũnc

g i ổng

như các bễc t i ề n b ỗ ỉ , nó đã khơne dưiỵc chứnÊ minh rõ
Khi k h i n g đ _nh về bản c h á t

quyền t ư n h i ê n có neuồn gốc

l ý t r a * 7 n h i '- n , các l u â t g i a La Mã nhân dó cho r ằ n g

I'ang.
'-.ừ
quy

plsm quyền này x á c đ ị n h hành v i con n g ư c l cung như súc v â t .
ổ ’ bỗ lu ị ì t I u x t i n ỉ a n

t h ề h i ê n rõ t ư tư ỉm g n à y . các i u ẹ t g i a

La Mã thường t u y ê n bổ ”NÔ l ệ hcốc aúc v ậ t cung v ấ y " .
Song, đề g ỉ n g i ữ hòa b i n h , La líiã buộc p h ả i không nhĩrng
bảo r ệ các b ỉ ê n g ỉ ớ i l ã n h t h ồ vừa c h i n h pàuc được khoi

sự


-

24

-

đe doa t ơ bên n g o à ỉ , mà con xây dymg ở tr o n g nước môt hê
th ốn g t r â t t ơ , t r á c h nhiệm tr o n g quan hê g ỉỡ a naoỉ

ngrcri.

Y ỉê c x â y dang " lu ậ t của các dân tộc" l à con đường

mà

n g ư ờ i La Mã sử dung đề đem l a ỉ h i ệ u l ư c cho

tấc:

nguyên

moỉ n g ư ờ i đều b ì n h đẳng. ĐÌnh cao d a t dươc vào nồm 202 s a u
Công nguyên k h l c h i du n ồ i t i ế n g của Hoàng đế C a r a c a l l a
ban bổ quyễn công dân La l ỉ i cho t ấ t cả nhừng

ngưịá

tụr do ( khơng p hải nơ l ệ ) cúa Đế quổc n à y .
đến X p á c - t a - c ú t t h i quyền chổng áp bức cua

dẫn

Nhung p h ả i
những

người

nơ l ệ mớl durợc bắt đẫu.
I

•

Như y ệ y , t ì n h đẳng - mơt

t r o n g những n ô i dung

cha

y ế u cua quyền con npưịl ơ đây

cũng van chire

t h í c h rõ r à n g , t u y n h iê n k h á i

n i | m b i n h đẳng đã diro'c

k h a i t r ê n th ự c t ế dù í t n h ỉ ề u

và do cuộc rĩẵu t r a n h cúa nơ

•

đirỵc

áp bức. Nhìn c hung, t r o n g xã h ô i nơ l ệ ,

quyền

c h i có

cơng

cu

b iế t

n ó i,

b ị

đàn

áp,

bóc

lộ t

cấp

qua

chi

kỳ

tàa

CU"C

khổc t h ì làm sao có nhân cuyền. Nhung càn p h ả i

chăng

giai

chủ nô mới có nhân quyền ; đơng đảo nơ l ê chẳng
những

t r i ô1

ã

l ờ chng ỏp b c , bước dầu ngưịd nơ l ê đã có

là

g iỏ i

th áy rằng

những cuôc bao độnsr và khỏi n g h ĩ a cua nô l ệ xay r a
miên t r o n g xã h ô i nô l ê , t h ự c c h ế t l à ahững

liên

cuôc

đấu

t r a n h g i à n h nhân quyền với g i a i cấp chủ nơ tà n bao và

vơ

í::h cua

nhân đạo. Những t ư tưởng vè nhân quyền đu-ơc phản
những t ư tư ở n g ve t ư đo - b ỉ n h đẳng - mói c h ỉ dưcc

b&n

đen t r o n g c a c ^ t r i ế t h p c, l u ậ t hoc của t h ờ i kỳ

cua

ho c t h u y ế t

'

đầu

t ư duy l o à ỉ n g ơ ờ i . Mpỉ sư phản ánh con mờ n h ạ t , t r ừ u t ư ọ n g ,
chung chung. Những t r i th ứ c

( n ọ i hàm ) của

khái

Tipm