Tư duy chính trị về quyền con người (nhìn từ góc độ triết học

-

1

-

Mổ ĐÀU
1 . Iíaố_2Íp_A M liL J8Ĩa_iilL tk
Quyền con ngưcrL l à l ỉ n h
cảm, n h ấ t l à t r o n gu t ỉ n h h ỉ n h
c ủ a các nước XHC3Ỉ

vyc cực kỳ phức t ạ p và
h i•ê n n auv', sau

nh ạy

SU”• 3UD
( * dổ

ơ Đông AU v à L iê n Xô. Thực t ế dang

r a n h i ê u vẩn đề cần g i á ỉ c u y ẵ t , p h ả i n g h i ê n
CO' bản và có hệ th ổ n g ván đB nhâu quyèn

cứu s â u

đàt
3ẩc,

chung l ạ i

phải

t r ê n CO' sờ phương

pháp lu ạ n khoa hoc mol có t h ề 2 h a j

thức

d ’Tng về quyền con

n g ư ò l t r o n g bối. cảnh cu:5'j

đại.

t ễ -liên

Vấn đề quyền con n g u ờ ỉ đang n o i l ê n i h ư not "

ổ i ếm c ó a g 11

của t h ò i

trexih

c ạ ô c , không c h i t r ê n

phưong di.cn đẩu

t ư ở n g , ma cả ỏ' tầm qu&n t r ọ n g cưa nó t r o n ĩcon n g ì ừ i .

nixìim ồn

chirín

r.'C’c

đ í n h và p h á t t r i ề n k i n h xẫ íã h ô i . T r o u g
n CỈ;TÌ

qúa t r ì n h đH. mới đ â t nưức t a h l f n ne.y,

đắn về quyền con n g ư c l ì à mòt bưó’c quan t r ọ n à

íứig

:'.ẽ ' l i

tó"!

muc t i ê u cao cả : dâc g i à u , cướ c s e n h , : ã h ộ i VS.-I : ũ a £ , v ì
v ây có t ư duy c h í n h t r ị

đúng đểa V3 cuyền -:on ru-'-fol

/nô ũ y è u cầu cấp b á c h t r o n g sư D ? h i | p ftc i mc'i

là

của

t a hiên cay .
2. ỉiflJi_Ì5Ì9Ìi_M.feAÌa..ọứii
ỏ 7 avrc'c t a ,
khoa hoc

đề r a

còn r ấ t

quyền con n g ư ò l l à l i n h vưc
m ó i.

Từ k h i

ccng

ouôc d ồi

( b á t đ ầ u t ừ D•ại »h ộ i 3.ảx*Ể VI i F, 'l\.z
•

n^hiAn

cửu

mó’:'. ỞIỈ'~/C Dsxig

b if tét t v

£?ii« liỳi•

Dang V I I , t r o n g tồttg t h e Jig r i f e

c c i i;».'

vấn (lè quyền CCỈX agưcd. 51ỚÌ bấ c đ â :J. dvo*c á ;

;j

aaôt d ố i t ư ọ n g đươc quan tâm e r a

;,,:ro .K

'iu;/

-cl

n iu
-Éc

vo


-

2

-

năm 1 9 8 9 , 1990 đ ã có h a i cuộc h ộ ỉ t h ả o khoa

hoc về " Chủ

n g h ĩ a x ã h ô i và nhốn q u y ề n " . Đây l à dề t à i khoa
n h i ề u nước xã h ô ỉ chủ n g h l a anh em cùng

họ-p

hoc

tắc

cứu t r o n g đó có V i ê t Nam. T r o n g qúa t r ì n h t r i ề n
tà ỉ,

gom

nghiên
khai

đi

OBC dù ở các nước XHCĩi an h em ( Đông Au vỉ. L iê n

t ỉ n h h ì n h c h ín h t r ị - XẼ h ộ i ii"cn b i ề n ph'j'c : ạ p ,
*

-V

•*

,

*

,

, .-

. V.

Xo)

3'-” hcp

7 - .-

-

t a c n ^ h i -n CU”J. 1-ch r a t h ự c ill in iu’G’c n h i ê u nr.ur.g 0’ v i p t /lan
đề t a i n à y v£n itfD'c t ừ n g t ư ó ’c t h ự c h i ê n và t h u CU'C'C

naững

k ế t qua n h ấ t đ i n h , -íổD c h ỉ n vèc C'j5c 'Ìấ-I -tranh.

trâ g

trên

;ii a .1

l i n h vyc nhên q u y ề n , " o n ; t h c i oưcc

những t r i

t h ứ c vè a uy en con ii-.-’jsii. n n ẩ t l à

về quyền COG n^u'G’i dưói | ó c đô l u ả t noc.

Ĩ7

zc.su a

nnũĩìg t r i

jkc '1 V nhễ.z ,

tài

: ^uyền con n gu’O’i , c . yen công: i"int r o n g SƯ n hi ;• p

móã

j’ V i*ê t -Jam l à đề t à i

đã và đ&nr t r i ề n

ichoa học

cep*
t

r.hà nưó’c

k h a i , da co n h i ề u b à i vi-et của

khoe h ọ c. E-ỉều đó chứns t C ch ủn,- :a C£n=‘

chú ý n gh iên

cứu vấn đề n à y r.d t c á c n

C'le

n à y con chu-a n h i ề u và k ế t qlia con
Tuy v ậ y , đ l t h ư c h i ê n đề

♦*

- ác vè. :;ó

n-ì

cứu

dề

hạn c r ế .

t à i Ij.fc.r- án

cứu t r o n g và

rì::à

:run -

chúng

chú t r o n g tham khẻ.0, kế tiùra Cũ chap l o e rỉhữnã
c ù a c a c công t r ì n h n g h i ê n

c! b.i

ta;

th ố n g . Tuy n h i ê n ồ’ góc ở.ì t r i ế t hoc z:ú. Sự n g h iê n
tài

L'ê

*o

khoa học
• V i ệ»t -lam GU'O
• 'C con~:— 'cỗ t r ê n các àc.ch,7 cáo 73.
chí

Thức

r.y.ca i

n

tô i

vầu

'-<ỉt
U’Ó'C

vê

dề

t à i này.
3 . Mịac d í ch và nhiêia V'ạ_cụa JLufua ạn
T'uạn án nhầm muc đ í c h :
+ GÓp
só c ÒỊ- t r i ế t hoc
* *ohần 1 C-;TI r õ w
, c ’aa tu’

CU.VV-

Ciátt/.


-

3

-

về nhễn auyền t r o n g t o n s t h ề t ư duy c h i n h t r i ,

tri

t ừ ;ió

góp phần lằra r õ phương hướng g i ả i pháp đảm 'cảo n h â n q-yền
t r o n g f f i a i đoan h i ê n n&y ỏ’ nước t a .
+ T hiết t i m e

góp phần be sung vào n z ^ c n

tà i

liệu

tham khảo về t r i ể t học
• c h í n h t r ị» của au’c'c t a .
Đe t h ự•c h i ệ9n mục
đ í c h t r ê n ,7 n h iêm vu của lu â*•nI án
•
+ K h a i t h á c k h í a cạnh
triế t
•
về

nhân

quyền

ỏ'

C&C

t h ò i kỳ

l ị c h

4 lìm hi l u nhữns e ía t r ị

học
• của t ư á
3Ủ'

u

crẨnh t r ị

t i ế n bợ' cua các

tư

tưcT.e

rh Ổ G i

í!o chon l ọ c nhữn^ t ư tircm- cần dưcc kế th ừ a đe

xảy

duy

c h ín h

t r i

về

nhân

quyền

cho

t

khác nhau.

về quyề n con n g ư ò i t r o n 2 x ã h ô i Vi ê t 'í am t r u y ề n

tư

là

g ia i

đ oan

hiên

"-

i JV

r i a V.

+ God phẫn đề x u ấ t những chu’OTig hu’C’n - i - i ả i pnác

đảm

bao nh an quyẽn 0' aươc t a h i ê n n a y .
4 . G i ó i h ẹưĩ cu a l a ạB án
Tư d u y■ c h í n h t r ị* l à

th â n

chínn t r i

là

một
*

đề r ấ t lo*T!v i

lẽ

c JC

aiôt l ĩ n h vực cưc 'cỳ phirc t a p , nó

khcr ~

c h ỉ gồm vẫn đề c h ầ n quyền mà con n h i ề u vấn àề CO' bần
như : quyền l ư c , n h à nưcrc , quổc s i a ,
Thứ nữa t ư duy c h í n h t r i

lãnh t n ; .

về nhân quvền cũng

rộ* n g—: và phức t ạ p . I r o n * phạm
v i cua met
' •
« l u â*n
tỉển

khấc

là

-,"ín

ắp.

31 kh o a học t r i ế t h ọ c , lu^E én ch ỉ n.^:hj_ên círu tù ’

chích t r ị
cậ? t ó i

về nh ân quyền t ư ?o c đò c r ỉ ể t hoc

các .ẹcc độ khác nhi? : chu (

l u â t hoc . . .

Luân

cụ \ h ề t r o n g l ị c h

ẩn cũng không ò i

.rijà

. r.a x~ ii-Zi
3£U

khôn ổ
káca

vàc 3 hững 1 .

sử t ư tư ở n g c h i n h t r ị .

n h ln i-

đ iàu

d5
hoc,
áiLu
cụ


-

4

-

t h ề t r o n g t u y ề n n g ô n , h i ế n pháp mà c h ỉ ngíiiên cứu những
t ư tưcmg đ ỉ l n h ì n h t r o n g t ồ n g t h ề k h á i q u á t t r i ế t hoc của
luân á n .

- Co’ s ở l ý l u â n chủ y ế u của lu ậ n án l à những
niêm , tư

tư ở n g

của

cua r ảng

t a về

con

quan

chủ n g i i l e Mac - L t e i n , Hồ

Chí Kinh và

n g ư ò ỉ và quyền con n g ư ò l .
A
M
T *
'
*
- Vân dĩBg nhung CO’ sò’ l v lu ạ n va phưc-'flg
ĩìha?

chứng duy v ậ t cua chủ n g h ĩ a Mac - L ênin , dấc b i ê t co i
<■

#

^

^

*

bi SZ1
trọng

«

nhung phương phap l ô e i c h . c b i ê n Éhun ỉ V;ac 7 1 :

- nhưng pnu'era,

pháp nhận thức b i ệ n chứng M a c x í t .
- ĩĩgoàỉ r a còn 3ử dung các phưoTig pháp 'icr.Kc .'.hư : p. ư .n
oháp so sánh l ị c h sử , phưcng pr*aj quan a á t triyfl ; i ■r! . . .
6 . c á l mol Ỵ§ mặt kho* h£>.c _pua. ĩ,u|.n Áo
1 ) uóp phẫn làm rõ na-uồn gổc ,
quen niê m vẽ quyên con njiro'l t r o n g

th ư c

cr.ất

cua

l ị cn SU" TÙ’

r.hưn^
-hiln

t r i ế t h oc.
«\

Tf

*

*■

1 _

■*.

W, Gop pns-n XUJU 1*0 tncí^ ngụon

^

*?3c Ị

,7

. .V

7

0 ẽZi

0'-3-

U.7-”

phép r.hea

ning

con n g u ằ l t r c c g l ị c h 3Ỉr của nước -;£<■
3) GÓp phần đề s u ấ t phurong hu-ýnẽ,i ì i
cao v i ? c cao dam nhản quy en p niTO'c ': ĩ ì á § n
7 . '/ _ n g h ĩ ^ l ý lupin. và t l ỵ c
G

od

Dhần

làm

ro

Cũ’ s i '

J. V

1' s.y.

: >‘r-II cl-.g Ị 15/ tỉ. no

luậr;

:ơ .

duòn^

chiễa

lư.0'c occ n.gtfci, VI nuc t i ' - u I -n ,-ià u ,
ql cs: cần 2' vả văn m inh c ua \-J ; r t a .

khầ Jfing 3*r c i a s quyền j.ựo

1 2 .7.

, 'ã
ro ■

ni:. ~L ■ , ' , ' J

hcì

í.

và

' 1 --n

.nan

quyên t r o n g qúa t r i n h d ồ i mới đ ắ t u \ ĩ ý - ' .
Luân
áũ có t h ô làm t à i
#

L i ê*u " ^a::t

Ár.áo cn.' c íe

n..À


5

-

-

n g h i ê n cứ u , g i ả n g dạy và c h i đạo t h ự c t i l n
văn đề l i ê n

t h ư c h i ệ n nhũng

quan.

8 . Kẩt Qẩu oua lu ận áo
Lu'-C án gom phần cố’ đ ầ u , 2 ohưcrag 5 t i ế t ,
và danh mục
• t à i l i ệ*u tham khảo.
+
+

+

kết luan


6

-

-

chủỏ:jg

I

SÙ ViLH Đ Ó Ìo Của t ủ d u y CH ÍirH T R Ị v à QUY3 U
cow HGỦỒl TROJG L IC
ế H sfe
H á

ĩ

: KH ẮI XIỈSH TỦ DUY CHINH t h ị Y 3 Qinrà*

COI NGỦỒl SHỈH T& gÓ c

đô’

TRUỄĩ

học

1 . 1 . Ĩ,ỊỊ a uy
Yểu t ố t i n h th ằ n t r o n g h o a t động cua con n g v ờ i làra
nên n é t ổăc t r ư n g phân b i ê t

( h o a t động cua) con

VỚI ( h o ạ t đông của ) ccn v ậ t . Như các :àác a h ^
ong

xây

to

là m

cho

n h iề u

kiễn

trú c

SU'

p h ả i hồ

aa-ưòl
x é t , "Con

-;ben

. . .

nhung rigirờl t i ế n t r ú c sư t >i n h á t cung Aửtt COD ong

ĩiỏ i

n h ấ t c h í n h l à t r ư ớ c khi x â y dưng những nr&n tồ o n £

bần 2

a á p t Ehà k i ế n t r ú c đã xây đ‘2ng cr.úng ỏ' t v o n g đầu óc

của

minh r ồ i "

( Số 55, t r . 231

Vây t i n h t h à n l à
lo i

rành rọ t

).
? Cun* cé.c Mac đã có câu

: " c á i t i n h t h a n chảng ạu- c h ỉ l à

trả

cái vàt

ch-xt

đ i dươc d i chuyến vào í rong đ a u óc của con ngu’cri

đưcrc

cải

b ỉ ế n ở t r o n g đ ó ” ( Số 5 6 , t r . 2 8

Y ầt c h ấ t n à o cũng
cáỉ

y-ậẸ dộne:. Bo v ặ j ,

và

) <,
cái tm n

tjgàu-

" h l n h ảnh chủ quac cúa t h ế e i ớ i khách quan"* (

L ẻn ín )

cũng vân đ ô n g . Sự vân đông n à y đưcrc h i ề u t h e o

htxi

canh
♦
9; tliứ n h ấ t ,9 đó l à sự• b í én d ề ỉ cua hoà.n cảnh cua quan
ầ
t h e o TỚI 3ự b i ế n đ ổ i CỈ1H t h ế g i ó i k h á c h quen ủ ị Ị t Ị
á n h được
ấy ;

t r u n g t h ự c c á i tfeẽ g ỉ ớ l k h á c h quez: c a n g b ỉ cữ

thứ h a i,

sư vân đ n g cùa hoàia cảnh C'iủ GUiíti cua

piiìa
doi
cái

t i n h th&n được h iề u th e o n g h ĩa 1* 3'ĩ ’’-loat đòr.g 3ả;; y i n à n
•

4

«

y

—

-

7

-

c ủ a c á i t i n h t h ầ u tìr c á ỉ t i n h thlLn. c á i t i n h t h ầ n t h ự c hiệi
sy vân đông t h e o n g h ĩ a t h ứ h a l n&y sẽ được g o ỉ l à Tư duy.
Như t h ế , ' T ư duy l à c á i t ỉ n h t h ầ n , l à iit t r i
sản 3 Ìn h t r i

t h ú c h o a t d ộag

t h ứ c phản ánh về đ ố i tircmg vẽ t h l g i ứ ỉ

khách

quan và c h i đao h o a t đông th ư c t i è n cua con ngưcrl với
tương k h á c h quan ấ y . Hiền n h i ê u t ư duy - c á i t i n h

đổi

thàn

-

l à phàn á n h của c á i v ị t c b đ t , nên oả n c l dung của Tir

duy

và sự* h o *ạ t động
* w của Tư duyv

ánh

ấ ym,w một
** w^làt, —
' cùng *l à nhản

của n ô i dung t h ế gicri

v â t c h ế t và của 8ự vận

đông cùa t h ế g i ớ i v â t

chát

ấ y , mỹt

d ô cg , sư

noat

màt k h á c , n ó i "vệu

clệtíg

c ù a Tư duy" hay " h o a t đông của Tư duy" l à n ó i

cách.

theo

t r ừ u tưcmg hóa của khoa h p c , l ằ y t á c h c ẩ ỉ t h u ộ c t í n h (
duy ) r e kh ỏ i chủ t h ề ( v â t c h á t

Tir

) mang t à u ô c t í n h ấ y , c n ứ

t ư nó c á i Tư duy - t i n h t h ầ n - không t h ề có 3ư

tồn

tai

r i ê n g , không t h ề có dòl aóng r i ê n g t á c h t h o á t khỏi r ề n tan
v â t c h ấ t cua n ó.
1 . 2 . .CàíaiL i 4

tà

dUĩ. d-&tạh i x ị

Con n g ư ờ i phân b i ệ t 7-cri con v â t

không c h i

ơ yếu

t ỉ n h t h ầ n t r o n g h o a t dông của nó Gỉè. chú yếu cbũ h'
t h ứ c h o » t đông, phương t h ứ c aốag của ccn n g ư ờ i ,

to

phu-cag
đó

i^'-

phưouír t h ứ c h o a t

đông còng đồng nhẳra t á c đông ®ôt

civh

c h ú đỏng vèo đ ổ i

t ư ơ n g , c à i b ỉ ổn d ố ỉ tư ơ n g cho

ọhìỉ.

v ớ i n h u c ầ u sống

của mình. Hoạt động đổ c h í n h JA hof.t 'JộũX

h«rp

mà chúng t a th ư ờ n g goi l à ho At đông t.hưc t ỉ oa ,

vó-i

ho fit

i ộ a g n à y môt mốt từ n g cá nhâxi r i ê n g t i . £ t khÊỉiịg

thô

cìứ-a,?

‘t á c h t h o á t r a k h ỏ ỉ cộng đ ồ n g , ;*iặt k h ý " côcg ''ồng
p h á ỉ l à số công đơn g iả n ciia nhĩrng 0á t h ề a ầ đc

khòri^
ohdi

là


-

8

-

cộng đong đưcrc t ồ chức th e o phirong thức xác đinh

đề

t \Q

ra sức nanh r ưcrt hem bẳn st) cộng đơn gián các sức

rrạnt.

của tưng cá th ể v i nhờ có sức mạnh dược ta o l â p fly mà các
cá t h ề sổ n g t r o n g

cộng đong

đtp^c t ồ chức dã có

n )t

p h â a b i f t về c h ấ t

hay đã có TÔt chfit lự p n g mới mà

cá th ề r iê n g b i ê t

không th ề

9L'

tixng

c ó . c á i chát lưong raà

chúuíỉ

t a vần g o i l à t i n h xã h ô i của con n g ư ơ i . còn c á i công đồn-’
được
t ồ chức đưa l ạ fi sứct aẹnh cho mõi cá t h ề đó được •
0
l à x ã h ô ỉ . Do vầy

con ngvrờỉ pfcải l à a ô t dỏng vật

con xà. h ô ỉ p h ả i l à cồng đồng những con

zã

đươc

người

gpi°

J

bài

tồ chức

Cho nên n ó i t ớ i l ã hô i và con ngưò*i l à p h ả i a ó i

tcrỉ cách

t h ứ c t ồ chức con npườ i cua l ã h ôi ấy và 3Ư phâc b ỉ ê t
các x à h ô i khác n h a u l à ỏr c á c h th ứ c t ồ chức

h ò i cộng

36.Ũ nguyên th ủ y t ã ì

n à y . Trong

xã

con n g ư ờ i chưa t á c h khỏi"cuỗriỊ

n h a u của công đồng" C.Mac - r k ỏ' dó công đồng đưpc t ồ chúrc
không phải,

do sư áp đ ả t ,

8

ép buôc cua. nhón ngưòl n à y d ố i

vcrl nhóm

ngtrèri khác mà l à sư t ư t ồ

chức met cách chưa

g i á c cúa

rỉhữug cca Eié,i?ùi nguyên tìruy. Chính t r ì n h

kỳ t h ấ p kén của cồng cu l a o (lông, cua kỳ t h u â t

độ
x'-iăt

sản

đã quy đ ị n h nên t ỉ n h c h ấ t đó của c á c h t ồ chức ỵa

hộí t h ò i

cộng 9&n nguyên t h ủ y . Theo v ớ i t h ờ i g i a n t n ì t r ì n h

độ

ky

t h u ậ t l a o đpng vè công cụ sân x u ẩ t p h á t t r i ề n , năng

Sí-ất,

l a o đông t à n g , £ Ì 6 Ỉ cđp x u ấ t h i ê n t h i c á c h th ứ c

ĩhức

tr o n g nen sàn x u ấ t xã h ô i 3ià t ậ p đoàn n à y

có

đ o a t la o đông của tâp đoàn l ã nôi lí .hác x*)ì oáeh.
chức cộng đồng ngưòl thanh xê. h c ỉ

thể
thức

-Chong hoàn t&iữ

chbi I’m
tố
CCQ


-

9

-

rièn

l à t h e o phương t h ứ c t ư nguyện của nhũng t h à n h

trong

công đồng như th ờ i công sản nguyên thủy, mà bảy g i ờ l ã hội
ávtơc tồ chức th e o cách c ia aột nhóm kẻ bóc l e t

thổng

trị

về k i n h t ấ áp đ ă t ý c h í của minh t r o n g -toàn cộng

đồng

s a o cho t a o r a đươc một l â h ô i đưa l a i

ìớn ah&i

cho g i a i

cấp th õng t r i

quyoa lư c

phù h p n h ấ t đỗi với lợa. í c h cúa g ia

cấp ấ y . Ngirời t a goi cách t ổ chức xã ỉ )i t h e o k i ề u áy
c á c h t ồ chức xã

dl

là

h ô ỉ t h e o k i ể u n h à nước còn còng C’J đế

chức x ậ . h ô ỉ t h e o k i ề u ấy

tồ

l ả bô máy nhà nước và t ư goc

n à y mà x é t t h ì quan bê g i ữ a ngu*òl vói n g ư ò l trong,

xà

đươc t ồ chức t h e o k i ề u nhà nước áy l à raôt k i ề u quan

đô
Itoội
'dè

kh ác vè c h ẩ t ao với t h ờ i công 3ẻri nguyên t h ủ y - đố i à quan
àê chính t r ị

hay đó l à quan hệ mang tì^nh c h ấ t

chí^n

ĐÒl 3ống c h í n h t r i đà x u ấ t h i ê n t r o c g a i n h D.oat

tra.

l ã n ộ i và

n h à nước - bô máy - c h í n h l à vẻ đ ạ i d ỉ ệ a cao n h á t cao quyềa
lư c

c h ín h

t r ị

cùa

g ỉa ỉ

cáp

cãm

quyèc

tro* t h à n h hệ th ỗ n « t ồ chức c h í n h t r ị
i

-

«

và

bộ

tro n g

ngtròl vcrl ngiròl

nhà

nước

cúa nhà nưác - r ã hòi

hay của x ã h ô i t ồ chức t h e o k i ề u n h à nước.
ĂUẾt h i

m áỵ

•

Vây c h í n h ti-1

dcri sống x ã h ô i t r o n g aaổí ọu&n kè
và nó l à c á i đeo đ u ồ ỉ con Egccri và l ã

l o à i n g ư ờ i mãi cho tó*ỉ k h i nào mà gie.ỉ cẩp

đưc*c i c a

giũra
hòi.
'oó

t r o n g đ(ỳl sổng xã h ộ i .
Xhi g i a i cẵp 2 Uẩt h i t a ,

và cun,: voi r.ó l à sư i ' . - i t h i }.5

của n h à nước và queưi h~: cteiína t r i
nhũng con n g ư ờ i t h ì

''iĩra zể.c

con n ^ ư ò l cữag lan d£-n

£:.'■<*. c^ ?

S^.Ũr

J tsjMc r a , say

t vt t ớ i r a i t r ò v ị t r í của Iiìíiih t r o n g còng đong :;à h ộ i ,

/.ó


-

10

-

áp bức và

g i a i c íp thổng t r ị t h ỉ suy tư nhằm

cách th v c

tồ chức xã h ộ ỉ sao cho đảm bảo l ợ i ỉc h cao

của nó YỚi tư cách ké bóc l.Qt thống t r ị ,

tỉm

re
nnất

con người

bị

bóc l ộ t

áp bức t h ì cũng dần th ẩ y ra 3\r

áp dồt của cách tồ

chớc z ũ

h ộ i đ ố i v ớ i đ ờ i aống cùa aiình,

đ'ỉ n ă n g

3 hân

lê n

phân mLah và t r á ỉ ngươc ycri nhũng ao ng ;au6n»vól Tihững lcri
í c h sống còn của minh, và c ĩ n g do v â y , tro.ng

nhừng

tìa&

huống x á c

đ ị n h , n g ư ò ỉ t a buôc p h ả i suy t ư đề tỉm r a

những

g i ả i pháp

chổng l a i

aiũrag

9ư áp đ ặ t và cung mong tì m

ra

cách tồ

chức x ã h ôi sao cho t r á n h kh ỏ i

những d i ê u

dã p h ả i

c h ị u đ n e t r o n g đ ờ i aống h i ê n t h ự c đảm báo

ìxo

aà

đuyc

y à u cảu sống còn CLL6L no. Suy t ư 'ĩó của ^OD n ^ư ò l

ỏ*

,/ìai

t à n g này hay gi&ỉ t ằ n g k ỉ a đ ề u l à a uy f x c h í c h t r i 2 S.

3 Ujr

t ư đó đ ê u dàn đếa h ì n h t h à n h những hê th ố n g quan diem

lý

t h u y l t chính t r ị .

Những 8 uy t ư đó c h í n h l à t ư duy ciiiB-h. t r ị

và sán phằm của các suy t ư n à y l à các h ;

lý

thuyS*

các ạum

niệm
1
( khác n h a u về d ờ i sonC c h í a n t r ị• G’.'.a

xá

hội
•

Đoi. *3ổr>fir r ã hội cĩm<7 o h á t t r i »3 t-. hỉ hệ thSzii? ~Ắc hoc
iý t h u y í t chính t r ị

t.'juyii

cũng phong phú phức t.ạp l ê n t ừ thò*ỉ c ì

đ r ỉ cho t ơ i ngày n a y .
1 *3. Qurầa OOB n t w l T* t g d uy ídsỈỊiÀ ^ r ị Tas s h
Quyền COD n g ư ờ i : L& lìột bệ t h i n g v£t c : A t , b ’ỉJữ
th â n moi con n g ư ò l dã t à n g g i ũ : , đà ;icrr. 'ìkn t r o n ? JO

•>i;'ra(í;

sức a nh. v â t c h ấ t x á c dinH những sức 7 a r h .này 33 Ì\ĨỌ'C
h lỹ n

r a t r c o g h o a t động CỈXR con n g v ò l ,

t r o a g :nỗi

quan

th ế
hệ


-

11

-

của con người với t h ỉ g ió i zin g quanh. LÀ môt đông vảt có
ý t h ứ c , con ngườỉ dần dần ý there ra 3TTC manh đó
t h â n mình. VỚI t ư cá c h l à rỉhỡng sức mạnh dược

cua

bản

ý thức

tớ i

và có khả năng đư.crc con n g ư ò l sử dung dề t h ỏ a mãn

những

nh u

cầu 3ống còn của con ngucri t h ì hê tìiống sức rapnii

trỏ*

t h à n h quyền năng của con người ( khả năng

quyền l y c

tro’

cho con n g ư ờ ỉ ) . K h i đã tụr ý th ứ c clươc

aức manh minh có tứ c l à vẽ quyền năng của minh

đó
thành

vè nnũmg

th ì

con

n Gjircd. đồng t h ò i cũng b i ế t dùng t ó i những sức manh ăy t r o n g
nhũn,? hoàn cảnh cu t h ề phù ho'p vórL 19’i xch cúft aẵhh
rnã_n những nhu cầu 3ổng của m i n h , đ&ra t ả o sư

th o a

song cho .ỉilnh

Tuy nrgtên khỉ sỉr dụng những quyằn năng này t r o n g n h ữ n tn c à n
c ẻ c h x á c đ ịn h v ớ i c á c h tồ

chức x ã n ô i n h á t

đ ịn h

th i

ntoro’i bi rcri vào t ì n h t r a n g đung đô vào I 7 Ì í c h của
khác. Trong sư đung đô ấy không p h ả i

con

ag-rời

cáí bao g i ờ

cung

dỉèi- ra t h e o c h i ề u xuôi mà thư òng diễn ra th e o c h i ề u ngược
lai

t r o c í r các xã nọỉ có g i a i cấp. Trong bối cảnh ấy

n g ư c l không c h i t y J

th ứ c về quyin năng ciiẺ mljQh mà

dỉln còn ý thứ c về g ỉ ớ l han cúa v i ê c sử dung

t h ủ t ỉ ê u . Trong những

Ciĩưi
nỀLũtỊ,

quyền

áy t r o n g quBE hê v ớ i n g ư ò ỉ lchác v à n h ấ t l a t r o n g
hpn? quyền nàng ếy b ỉ

COE

trư ờ a g

hoàn cảnh như

vậy t ư duy con ngirờỉ
đ a t t ớ i ch: ý thi c vò quyền CJH » l u à
I
ề
%%
9 á
\
^
u
dưp*c sư dung sưc manh ma minh co í ca sưc .Tje-r.il cua ■:>?. th e
a i n h hoc làn sức mạch cúa cả cộng đồn^ĩ z ã h ội

đã uưa

lai

cho minh vớỉ t ư cách iTnt ca nil ân của x ã hộ ì

krJ. ấy

coc

người

ý

thức

về

quyền

của

m ìn h

và

phaìE

x u ấ t h i ê n t r o n g mổỉ quan hê x ã h ộ i ,

ngưèrl vcrỉ n g ư ò l .

tru

)

quyèn

con

người

':roj],s,' íMĨi quan hệ gi!(-a


-

1 2

-

1 . 3 . 2 . Tư duy ch ín h t r ị về quyèc con n g ư ờ i.
- Như đ ã phân t í c h ở muc ( 1 . 2

) , Tư duy c h í n h t r i

là

» ô t hê t h ổ n g những t r i t h ứ c h ễ t sức phức t a p của con ngưòd.
tr o n g xã h ô i có phân c h ia g ỉ a i cỗp. Uhững suy tư

nhằm

ép

buộc , áp đặt hay nhõng suy tư nhằm chỗng l ạ i sư ép buộc, sư
áp đ ặ t của những t ậ p đoàn n g ư ờ i khác n h a u , thảiB

chí

đổi

l á o n h a u về led. í c h t r o n g x ã h ộ i . Thưc c h ấ t nhũng

suy

đó l à nhằm bảo vê quyền con người của minh - bảo

vệ

quyen

nang

cua

m in h

-

bao

ve

CGỈ

sưc

manh

cua

cáỉ

c h in h

ma mình đã y th i íc dư^c nỗ dù mình dưng ỏ* vị t r í

tor

m in h

cáa

àiai

cấp n à o . Theo L ô g í c n ô i t ạ i CUẾ nó t r o n g t í n h dộc i ạ p tư c a g
đđ a dang do cu a tư d u y c h in h t r ị

th e h l e n ơ nhưng qu£ti

t.ư tưởng tr o n g các đường I 5 ỉ , quyễt sá ch , thủ

Q iem ,

đoan nhì. .TI

bảo vê l o l í c h sỗng còn cúa các g i a i t ầ n g xã ÌỊÔÌ knác nnau*
- ĩ ư duy c h í n h t r ị phản anh đò*ỉ sõng c h í n h
t h ự c . T ro n g t í n h h i ê n t h ư c của n ó ,

chính t r ị

trị

ill a

là lĩn h

rxrc

- theo

qua*]

cua

hàng

h o a t đông r á t phức 'L%p và r ô n e l ớ n . Chính t r .
đ i era của ch ủ n g h ỉ a Mac - Lên ỉ n - đó l à 3 6 phạc

t r i ‘U n g ư ờ i . C h ía h t r i dươc c ấ u t h à n h lê n í t n h ấ t t ù ’ nhừng
vấn đê lớ n như : quyền con n g ư ờ i ,

quyền cÔEg dân ;

quyồr,

l ư c và nguồn gỗc quyần l ư c ; Nhà nước ; i à n h t r . j ; quổc si& ,
t r o n g đó quyền c OH n g ư ò l ,

rt LVJ

là

Quy'n l ự c di*0'c io>n a h ư

là

quyền công dân đircjc íem

31UC d ỉ c h t t : t h â n cua c h í n h t r ị .

phương t i ê n đề đ a t aiuc đ í c h đ c . 5ả5ì qu^n hệ g i u n quyền con
a gưcri và quyầa l ự c như l à mối quan hệ g i ữ a ĨĨÌUC d í ch
phương t i ê n ,

và

còn những vấn đề khÉc ( n h à nư-ýc, lcmn th.ồ,ạu^.*ỉ


-

13

-

g ỉ a ) l à c á c h t h ứ c , đ i ề u k i ê n t ồ chức quyền lự c ( phơcmg
tiện

) đề đảm bào đ a t đưo’c rauc đ í c h l à quyềũ

con

ngvròl.

KM con ngtrời dã ý th ứ c đirơc sức manh của mình nhằm
dảm lọri í c h sccg còn của mình t h ì răn đề quyền

bảo

l^rc t r ở

thành phaHí t r ù tru n g tâm của tư duy chíuh t r l .

sức

maJ:h,

quyền n ă n g của cco n g ư ờ i n g à y càng đvrơc t í n g lên nhờ
con n g ư ờ i n gày càug ý t h ứ c r a và sử dung dươc

vi óc

sức

aan h

và

c.oa

đó của minh v ớ i t ư cách chủ t h ể của quyền năng
n g ư ờ i ng ày càng có ý t h ứ c l à n g i a t ă n g sức m&sh ,
n â n g của minh. Như vậy t ư duy chính, t i "
chính t r ị

hiên

chứ không p h ả i

quyền

phản ánh dc*i

th ư c môt c á c h chu dộng, t í c h

sing

cực aáng

tạo

t h u động, sao chép h iệ n t h ư c c h í n h

nó c h ỉ đạo h o a t đông thư c t i ề n

chính t r ị

cua

trì ,

con

ngưèl

nhằm phuc vu lcri í c h s5ng còn của mình.
- Tư duy c h í n h t r ị về quyền con n g u ô i tòn
dạng cô đong n h ấ t ,
chính t r i

Ị

CSC

đâm n é t n h ấ t l à tr o n a ' các

t ạ i dưới
hoc

thuyết

tu y ên ngôn nhân quyền, t r o n g h lẩn

và phát) l u â t . T rong l ị c h 3Ỉr p h é t t r l l n

cua các

tư

pnáp
twcng

chỉnh t r ị

đo có l ô g í c vận đông của t ư duy c h í n h

quyền con

ngườ i v i vấy v i ê c khao s á t n h iên cứu những tư

tưởnír, quau nỉệra c h í n h t r i

trị

t r o n g l ị c h sử phưoDg Dông

phương Tây c h í n h l à nhằ.n t i a v.ạch -Ta đưo-c l o g i c
vận đông cua t ư điiy c h í n h “ r ị
1 . 4 . ĩ&
gó c d

Vs

7iì

nội tại

về ọuỵần con n g ư c i .

oLÍa^ t r ị ,vj> .
.-fry

hpo

- ỉíổ i quan hê g i ữ a v p t c h ấ t và 7 t h ứ c , --i~’Q tifcn t&LỈ


- 14 ▼Ì t v duy l a Yần đề cơ bán Ota bát cứ t r l ể t Ì10C

nào cũug

p h i i đymg chpm t ớ i . Chính t r ị l à o t hiện tương

cv*c

phức t » p , nó Ỳưa thttôc về tồn t f i , vừa thuôc ve tư
d òỉ

kỳ
duy.

l ộ t Tấn đề đặt

ra trư ớ c khoa hoc chính t r ị

tơ

chính t r ị phải

làm rô: quyền con người là gì ? Nhữna-

duy

châu

t ổ chể đ ịn h n ô i dung và phương thức thưc hiện quyền

cca

n g ư ờ i cùng xu hướng vân đpng của h i ê n t h / c quyền

con

người tr o n g 3ự vân đông chung của xã h ộ i như thế nào ?

Tơ duy c h í n h t r i về nhũng ván đề n a y đà đưa tó'i nhũng
hoc t h u y e t , những l ý l u â n c h í n h t r ị khác 2 hau t r o n g
eử và cũng t r ư c t i ế p ho ặc g i á n t i ễ p chi p h ố i các

lịch
pùong

t r à o đẩu tran h g i e ỉ cấp t r o c g hiên thưc xã hôi từ th.cn CC
đônp xĩí

d a i cho t ớ i n g à y n a y . T Í n h t y g ỉ á c của h o a t
trên
trị

tầm v ĩ mô
; d c M ệt

nội

càng t ă n g t h l t ư duy 70 những ván đề chính,
về vấn đề quyền con n g ư ờ i

và

thưc hiên

nó n g à y càng g ỉ ữ v a i t r o

n g à y càng

s ê u rông moỉ ìio a t động của các t â n g

c ẩ p , ạu?c

g i a , d i e t ô c v« cẩ cộng đồng auốc

điềm duy v ậ t t r ỉ ế t

phưong t h ứ c

quan t r o n g và chi D híi

hoc Macjcit khẳng đ ỉ n h ,

lớ p,
ĩỉhv

t ư duy

c*íal\

t r i t y nó không p h ả i l à rnôt h i ê n tư ơng đôc l â p t r o n g
sổng của xã h ô ỉ mà về nguyên t ắ c tư duy l à c á i
l à t ỉ n h t h ứ h a ỉ c h ị u aơ c h ỉ p h 5 ỉ cua tồn t a í xã
h±ên t h ư c đồng t h ờ i có t í a h n ả a g động t í c h cyc
t r ở lẹLỈ kìm hãm ho ăc t h ú c đ ầ y gơ p h á t t r i ề n

giai

cua

lê
hội
tác

đòl
th u ộ c;
cua
oiộng

i ê n tliỵ c

áy.
Con n g ư ờ i rnuốa tồ n t f i ỉ và p h á t t r i ề n

buộc con

p h ả i nhân t h ứ c c á ỉ t đ t y ế u V5. hành đôn;? t h e o c á i Lất
đã đơợc
t i ê u đápr úngu n h u cầu
• nhốn
• t h ứ c nhằm d éa t muc
•

ngir-a
'J i 1
CẰỘC
•

-

1 5

-

sỗ n g của a i n h . Con n g ư ờ i l à chủ t h ề lam r a l ị c h sử.vưorc
t ớ i t ư d o , bẳng c h í n h he t đông nhân thứ c

và h o ạ t động

t h ư c t ỉ è n đó cua bán t h ê n m ình, t L í c h i ê n

quyền

con

n g ư ờ i cua minh. Vỉ yậy quyền con n g ư ò l l à c á i mang
trỉ

gía

có t í n h t o à n nhân l o a i . Ty do c h ỉ có hr con n g ip ò l, hơn

s ữ a c h ỉ có ở những con n g ư ò ỉ nhftn th ứ c và hành động t h e c
c á i t ấ t y ấ u k h á c h quaa nhằm d ẹ t đươc múc đ í c h

chủ

của mỉnh. cũng t h e o l ô g í c đó dan đến sư p h á t

cuan

triền

của

sản x u ấ t và sư xu Ế t h iê n g i a i cẩp và c h ín h t r ị , x u ấ t h i ê n
sự t h a hóa của con ngirời t r o n g đời sổng c h í n h ti-:. h ô ỉ . Sư nhận t h ứ c tir n h i ê n ,

c ả ỉ It.ạo đỗi t ư ng

xã

của ccn

n.sxròá đều p h ả i qua mốỉ quaiỉ hê xã h ô i , mỗi quan nê g i ữ a
ngưcri vớ i ngưcri. T rong xã h ô i có g i a i cấp đ ổ i kháng t h i
sư nhân th ứ c và hành đông t h e o c á ỉ t ấ t yếu của con ns-ưcd.
đ ề u nhằna l ơ i í c h sỗcg còn của n i n h dưól h ì n h th ứ c t h a íìóa
họ’p l ý . v ì v ậ y , t r o n g t i ễ n t r ì n h l ị c h sử, t ư do i à

m|rt
dược

pham t r a mang t r o n g mình đầy mâu t h u à n , tir do l a i

t h ự c h ỉ ^ n bằne ohircnu th ứ c t h ù t i ê u t ự do. Nhu cầu Kh:~
vọng đ o ỉ t ự do của con n g ư ờ i c h i Xuất hiện k h i

mà

con

ng ư ờ i b ị mất t ự do. Tư duy c h i n h t r ị vẽ quyền con ngircd.
th ự c t ể l à những suy t ư a;iành và g i ữ t ư do.

Khéo

vẫn đề t h a hóa củe. con n g ư ờ i t r o n g các l ý t h u y ế t

aất
chính

trị

cung p h á i đ ặ t r e để t i e dược nguyên nhân cua sự

tha

hóa

con ngvcà ỉ t ừ đ ó , -rạch r e IU niĩónx vận đông r.úa 5]ĩ

tha

hóa fiy d l i ừ đó t ỉ m r a g i ả i pháp k h i c phu* Bự

hóa

ẩ y nhằm đR. L t ó l t u do d í ch t h ư c cua

tha

con n g ư ò l

(('r~.t

t ớ i t ư do bằng phưciỉg t h ứ c W do },
Nhĩáag đ i ề u phân t í c h t r ê n

sẽ có tn ế g iú p

gi

cho l ý


-

16

-

luận và thực t i ẻ n cùa chúng t a tr o n g công cuôc

đồi

aới

h iên n ay đó cũng là môt n ô i dung mà luân án đề cjìp.

glfe II : QĐẰ2Ỉ NIEM TRỞỔc MẮC vs QUYSN con NGÒỒi
La một h i ê n tơọttg t h u ộ c t h ể g i ó i

lo ài

người,

nhàn

thề.

La

môt h i n h t h ứ c b i ề u h ỉ f n chung của quyền ì o l , vẾn đề

nhâu

quyền l à môt pham t r u mang t í n h l ị c h 3ỈT và cu

quy ỉ n r€t đòrL cùng VỚI Sìĩ r e đòl cúa chế đô sở hữu,
c ồ p , nhà nước và pháp l u ẻ t và p h á t t r i ề n
phát tr iề n

của chế đô

pháp l u ị ì t . Không tồn t ạ i

cìmg

g iai

vc*ỉ

SU'

tvr hữu, g i a i C-Ổp, n h à nước

và

quyền con người p h i l ị c h sử,khôn*

b i ă n đ ồ i và t h í c h hcrp mọt cách hoàn to àn phồ b i ế n . Cho đéc
n a y , l ị c h aử văn minh t h ế g i ó i mách bẻc chúng

ta

rằng:

n ô i dung CO’ bản của quyền ccn ngircri l à dản chủ - t ự do

-

b ì n h đẳng đ i từ n g ra đ ờ i t ừ chề dộ xã hội nô l ê co C tx .
K h át vpng về quy en dươc sổng vè hanh p h ú c , công bt-ng
v à t y đ o , an n i n h và p h é t t r i en . . .

klic-g p h ả ỉ l ề h i ê n

củ a moi n g ư ờ i

tưvyũg tâm I J tạm t h ờ i mà l à nhũiig

t ỉ n h bản c h ấ t , phè biởh có t í n h c h ì ph ỗ i s ẽ u

xa h o a t

của con n g ư ờ i . Chính v ì t h ể , t r o n g l ị c n sử trưc-c d â y ,
sự c h i phổi n g ặ t nghèo cua g i a i cẩp th d n g t r i , v á o

dán

tr.bv
d fn g
au
có

nhõng t ư t ơ ở n g , và những t h i ế t chẽ c h í n h t r ị t h ề h i ê n dtfCM
những k h á t r o n g và g í a t r ị

phồ b i ễ a cua t i ễ n

hóa

iohâo

lo a i.
Tư duy về nhân quyền dưól góc đô c h í n n t r ị
dươc h ì n h t h à n h và vậũ đông t h e o n e t

đ i dân dầi

rớrtg n h á t o ị u h ,

có

ouy l u â t , có l o g i c r iê n g của n ó. DÓ chi^h. là qúa t : ì n h cu


• .-A "Ị.X

17
\. ư / ! đ
ị
t h ề hóa của khái nỉệm về nhân quyền, "nhân quyền'* mới ở mớc tr ờ u tưong với ý n g h ĩa

là

chúng

đưọ*c t a o r a , rút ra. trên cơ aở những kinh nghiệm phiễn diện
chưa đằy đủ. Dần dần thưc t i ề n của con ngưòl tro n g cuộc đáu
tr a n h g ià n h nhân quyen đươc mở r ;n g và t r i thức

đtrọc

phát

t r i ề n t h ì những k h á i nỉệrn t r ừ u tư ơ n g về nhân quyền trỏ* th a n
c u t h ể h o n , dươc bồ sung bằng rcôt n ộ i dung cụ t n ể , p h â n t í c h
và k h á i a u á t không p h ả ỉ chi môt mốt nào đó của c á ỉ t o à n
không p h ả i c h i i à những phên t í c h r i ê n g rẽ cua

các

bô
hip.n

imgpiỊ, mà chúng phèn t í c h và k h á ỉ quát t ấ t cả nay n h i ề u mật
cua

h iê n

coa

ngưcd.

tư ọng,

%

^

dãn

n h iề u
^

d&n

ề

Dhat

thuôc
^

h i en

tín h
ra

CUA

sư

~

v ậ t,
1

tren

Cừ

sơ

do

duy

7

cua

rư

,

+

của
i

pnat

t r i en

của mỗi auan hê th ư c t ỉ ẻ n g i ữ a con n^ưcd 7Ớ1 tir n h i ê n

và

con ns-uxrí VỚI con n g ư ờ i . Nếu c á i cu t h ề l à sư

nhất

th in g

c u a nhimg n ip n tiroBg muôn v e , t n l cung Vírỉ v i ê c

nhfic

th ư c

dần dềi3 t í n h muôn vẻ của nnững sư v à t đưưc phản t í c h ,

tất

n h i ê n ban t h â n nhùng k h á ỉ nỉ^ra vẽ h i ê n tưo-ng đó

trỏ

sẽ

t h à n h c^x t h ề hơn. Khái niêTi nhân auyần không p h ả i x u ấ t n l rn
n g a y rnôt l ú c VỚI t ấ t cả t í n h cu t h ể cua n ó . Knai níêa:
đ ã ti.ẽc h ó a , t ừ l ú c đ ă t vấn đề t í n h c h ấ t chưng
t ư ọ T 3g ,

đển

kh ỉ

d ỉè n

tả

cu

thề

hon

bản

chất

của

đó

và

trừ u

n ó ,p h á t

h ifn

r a t ấ t cả niùm g raặt mới cùa nhân quyen. ỏ ' d â y 3ự ph&t t n e x i
c ủa k i n h n g h i ê m , của t h ’j7c t i l n

đấu t r a n h cá c h mang,

n g h ỉ a quyổt đ i n h , các k h á i uiêra lchông p h á t t r i è n
đươEg t h u a n t ú y l ô g i c , raà b ằ n g cách t h u

và

có

ý

tầng

con

cải

tao

k ỉ a h n g h iê m l i ch 8Ỉr mới n h ổ t .
K hái nỉêrn quyền con n gườl i à mot tr o fl£ những k h á i n i ệ u
quan t r o n g n h ấ t t r o n g l ý l u â n của t r í ỗ t hỹc c n íữ n

trị

là


-

18

-

Yti k h i l ợ i h j d t r o n g cuộc đấu t r a n h g i a ỉ cấp

trong

sử . về n ệ t bản t h ề , nhân quyền tồn t a i cùng với

1Ịch

sự

tân

t a l l ị c h sử của con ngtrcri và l o à ỉ n g ư ờ i, tồn t ạ i Biuôn thủơ,
v ề o ệ t nhân th ứ c l u á a , nh âa quyen l à pham t r ù l ị c h

s ử , aó

l à một răn đề cơ bẻn nhất của nhậu thức và thực t i è a
•

•

v ì vây nó gắn VỚI c á c thcrt đ a i l i c h sử cụ t h ề

trị*

ch ín h

•

và

nó

b ị chẩ d i n h b ở i l ị c h s ở t b ở i các d ỉ ề u k i ê n k i n ' ’ t ễ xã
c ủ a t ừ n g quổc g i a dân t ô c và quỗc t ế . YÌ vây sur

hôi

vàn

a3ng

của k h á i niêm nhân quyền phản ánh sư vin đông của chính, t r ;
cr môt l ĩ n h vực quac t r o n g của nó.
2.1 . . Quan n lp « ỏ* c á c niréc phưgpg ĩ ấ y ỵề J3uJ3r. cọa
flgggj
2.1 .1 . Quen n i è m về quyen con Dfl^ro’i. ơ t h ợ i _ c ồ đ ạ i
chưcrng Tảy
ỏ ’ t h ờ i cồ đ a i , n ộ i
chi

hàm k h á i niệm ouyền con n ^ ’j’C'i **1

bao chứa nhũng ý nỉêra, những

chung

chung

ạuyễn.

m.v c

dù đã có

aư

t ư tư ởng

bàn l u â n

và

phải]

vêu

sách,

ánh

cò.n

vê

các

Quan niệm về b ì n h quyền t ư n h i ê n và t y do cho

tẩt

c ả moỉ n g ư ơ i dã n ả y s i n h . Những quác đ iề m , t ư tư ở n g
đà r a đ ờ i trons; h o a t động t h ư c t ỉ en của con ũ g ư ò l

này
tronẹ;

cuôc đđu t r e n h của con ngưcrí dề chống l a i sụ áp bức n g h i ê t
ngã,

sơ xâra pham t a o 'c .0 dển ọ hằm g í a con người cua n o .
Môt t r a n g những vản bàn đằu t i ề n bẩo vê nôn g dân pná

sà n

là

t r ư ò n g ca "L a o d ng và n $ à y t h á n g "

V I I I - đ à u t h ế kỷ VII t n r ớ c công nguyên

( cuối

vât vĩ đại H êracrít

kỷ

) cừu Ghê X i ỗ t .

RÕ r à n g hơ n, th u ô c p h á i qúy t ô c l à nhà
duy

th ẽ

triễ t

( khoảng 530 - 470 trưé-c

học
công


nguyên ) ỉr vùng Ephc/xo'. Theo H ê r a c l ỉ t , ouyền là

con

của ch iẵ n traah. và sư t ấ t y ế u , nó dưòng như là sư
ánh của l u â t t h i ê n địn h muôn d ờ i. Ong n ó i , bất

đê
phản

công

và

công bẳn g dươc h l n h th àíỉh bởi chính. con n g ư ờ i , bcri l ẽ d ố i
vói tr ờ i

( t r ờ i của H ê r e c i í t đồng nhđt

với

‘; hiêii n h iê u ,

vũ t r u tăn t a i một cách k h ách quan ) t ấ t cả đều

àoàn

r à cân bẳng. Quan niệm về quyin của H ê r a c l í t ả
điềm đã xa rcrỉ VỚI nhĩmg quan nỉpm cua g i ó i

môt

qúy

vài

tò c

t ộ c t r u y ề n t h ố n g , t ầ n g lớ p k i ê n t r ì bảo vệ nnủng tậ p
cồ t r u y ề n nhầra cúng cổ những đặc

raỹ

tà4
tuc

Ịuyền cua mien.

ỉíhư vây ở H ê r a c l í t , t ư tư ơng về auyin con

n g ’íờ l

dà

chứa đựng những raầm mổng hop l ý , xem quyẽn con

người

ÌR.

sản

phằm của c h i ế n t r a n h ,

của đấu -tranh g i ữ a chủ nô

chủ và chu nô qúy t c c , của sư t ấ t yáu phàn nóa g i à u
Song H ê r a c l ỉ t mới c h i n ó i đến quyền v ó i n ô i dung
ớ quyền c h ỉ n h t r ị
Theo H é r a c l i t

dâu
nsrhèc

hạn nẹp

mà t h ô i .
: quy i u ả t ccr ban của t h ễ g i ó i i à quy

l u â t chuyên uóa t h à n h c á c mát đ ố i l â p . Ong đà

đi

aguon gổc của

th ú c đay

ạn đông, c h ỉ n h mốu t h u l a

ià cái

đến

l ê n , ô ng không đ ỉ t i a b môt y ị

t h ả n nào

e r t h ú c đ ằ y đ ầ u t i ê n d o ỉ 7 ỚI t h ể gicrl mà ông

nhệua t h ứ c ,

thế g iớ i tiế n

Mâu t h u ẫ n l à npuon gổc của mọi ' n động t r o n g

tu ’

nhiên,

t r o n g tir duy và t r o n g l í c h sử . T ẵ t cả dev s í n h r a t ừ đấu
t r a n h và k ế t qủa c u ố i cùng l à t u y t h u ộ c vào
đó.

Chi có h o a t đ ng cua coa ngưò*i t i ế n

dưa vào sư h l ề u b i ế t nhừng quy l u â t t ấ t

hkũn

đỂHị t r a u h
aãu

tranh

yếu cua t ,f n h i ê n ,


-

20

l à tự do t "Đâu t reuũh l à me

-

của

tđ t

cả

moi aự vật và

thSng t r i t í t cả moi aự vảt i đâu tra n h đi. t a o

ra chững

thần th á n h , và nhũng con người ; đẩu tran h dã

làm

nnững kẻ n à y t h à n h nô l ệ và những kẻ khác t h à n h

cho

dân

1ĩ

do". Ngay từ buồỉ đằu của tư tưcmg Hy Lap, H ê r a c l í t
đưa l a ỉ một ccr sở vững chac nhát cho quan nỉpra về

đã
tp do

của con người : t í n h t ấ t yểu khách, quan cua nhũrog quy lu ậ t
của t y n h iên và l ị c h sử - và những t r i e n vong vỉ đ ại nhđt
của tự• do đó.
Quyền con người cũng đưpc phản ánh rõ c é t

đ ỉè u k ỉín phát t r i ề n

nơn t r o n g

cao và suy t h o á i của nền

dân

chỉếra hữu nô l ê . Những quan n i -m về quyên ó* đây

cnủ

đư^c g ỉ ả i

phón« khỏi vòng t ù tú n g cua t í n ngưỡng, h u y ‘n t h o a i .

Nnững

g ì mang t í n h c h í n h t r ị ỏ* đây ng ày càng mẩt đ i t í n h t o a n bí
Những khác b ỉ ê t g ỉ ữ a những quy phan
th iễt

chế pháp l u ậ t c h í n h t r ị
1

Ẳ

t

«

"tư

n h i ê n nvó’i

h i ệ n th ự c dằn Q^n
•

•

dược
•

các
làm

rõ.
Thành bang của Hy Lạp
t h ế kỷ IV t r ư ớ c

( n h ẵ t l à O'Ate n

CÔBg nguyên đã gân như sup

)

tc^i

đồ hoàn

Chế đô chiera hữu nô l ê l u n g l a y đển

tậia

và bảo vê chế đô n à y cùng với c h í n h

quyền của

A rlxtốt

( 3 8 4 - 322 t r ư ớ c Công nguyên

gìùra

gốc r è . Kể

) đưa

nó

ra

các

t ư ở n g r ằ n g , bản thân sv tồ n t ạ l cúia xà h ô i l c à i ngưò'i
làm n ả y s i n h sư b ấ t công, mà chế đô
l à nguồn gổc co* bản và b i ề u h i ê n
Ban t h â n t ơ n h i ê n
tri,

chiếm iiũru

c h í n h của

nô

toàn*
tuc
là
tư
đã
lâ

sư b á t còng đó.

s i n h r a a c t sỗ n g ư ờ i cầm quyền và th ỗ n g

Ittôt s ố khác l à kẻ b ị t r ị

r à nô 1 | , ông cho r à n g , t o à n


21

-

-

bô l i n h vyc quyền l à b ỉ ế n đ è ỉ , không p h ả i ở đâu quyền con
n g ư ò l cưng g ỉổ n g nhau ; có mức đô khác bỉ f t về quyền giữa

n g ư ờ i g i à u và n g ư ờ i n g h è o .

Song A r i t x t ổ t hoàn to à n

không

d ò ỉ h ỏ i có s\r b i n h dẳng cua t đ t cả raoỉ cônạ; d ân .C n g không
t á c h n r i đức hanh và hạnh phúc r e khỏi những

điều

kiSn

v â t c h ấ t đề th ự c h ỉ ê n nó : Sự g i à u có, quyền hành,

nhĩmg

#

•

ân huê l à những
raớl

có

thề

-

o

c á i tew nên h ạ r h phúc và c h i có

chuyền

cái

khả

năng

về

q u y en

uy

0

xã

thành

hội
hành

đ ô n ^ . Đao đức và t ư do hoàn toè.n không nằm t r o n g hư không,
chúng co m t n ô i đung cu t h ề ,
Song A r i x t ổ t vàn gắn l i ề n

có Tiệt cơ aở t r o n g h l ệũ thực,

c h à t chẽ vớỉ quan đ i ề « của

cấp ông, ông đã không g i ữ đircc l ạ p t r ư ò n g CU6
duy v ệ t t r o n g vấn đề t ư
Quan n í ' m
vàn

rấ t

t h íc h

về tvr do
ứng

vód

g iai

cnu

ngnỉa

do :
cua ông, t u y khá phong phú, nhưng

met

thứ

chủ

n g h ĩa

vấn đề duy t r ì

v ĩ n h v ỉè n sự tn ỗ n g t r ị

nô ; ông t u y ê n

bổ r a n g ,

đ ịn h

w fnh

trong

của J?iai cấp

"Xg,'hữ này p n ả i làm nô L|

chu
vè

kẻ

khác đưẹc

•7 làm chủ n ô , đó l*à đ i ì u í c- h l ọ i và l ẽ p h á i " .
Ong còn xác mỉnh đ i ề u đó môt cách a i ê u h ì n h n ữ a : ổ ?
n g ư ờ i nò l ệ t h ì

t h ề xác d i ề u k h i ề n l i n h hồn, còn ơ

chủ nô t h ì l ỉ n h

hồn đ i ề u k h iề n t h ế x á c . Như V?y, n g ư c l nô

r | mà phuc từ n g chu nô l ệ c h ư t i l l xác phuc t u n g l i n h

ngưc’1

hòn ,

l à l ẽ p h ả i th ô n g thưò-ng.
♦ T r i ế t hoc về t ự do của A r ỉ - x t ổ t czWa
được
t h ứ t h ầ n học.
•
ĩ

thoát

Coi " h ì n h th ứ c " l à lự« c lư ợne
tích
#
o

kh ỏ i
?.ực,
#
»

cko r ằ n —
’ b ẩ t cứ một h ỉ ê n *tư ợng
t » n h i - n •cunc đều
• « nào
* - của
»
ĩnang t r o n g nó c á i 3 1C đ í c h bên t r o n 5 cua

sự

vận

đlnt*

-*


22

-

-

cua n ó , mà ông gpỉ l à c á ỉ " ã n g - t ê - l ê - 8 Ỉ w của n ó , ~à
nữa,

hơn

ông cho Tầng l ỉ n h hồn l à h ì n h thức của t h ề x á c ,

ông đã đ ỉ đến các ý nỉệm vè một l ý t r í b ấ t t ử )
n ỉậi

nêu

vè

về môt đấng th ầ n l ỉ n h " h ỉ n h t h ứ c của rapỉ h ỉ n h

đông lự c đ&u t i ê n của tự n h i ê n , nguyên nhân có

ý

th ứ c "

h l f u lư c

và nguyên nhân cuỗỉ cùng của to à n bô sư p h á t t r i ề n , kề cá
aư p h á t t r ỉ ề n

của Tư do.

T r o n g l ị c h arử t ư tưởng c h í n h t r ị ở phưong T ây,
nhấn manh eir b ì n h đẳng của con n g ư ờ i t u y đã

có

việc

từ

lầu.

Nhưng n ỏ ỉ hàm cua k hái n Ỉ £ 3 nhên quyền Í*Ễ± chi __ dừng
cr .-]hững t r i

t h ứ c phản ánh c á i hề n g o à i ,

hi ên

! ' r n . chire l ý g i ả i đucrc qguyen n hân cut
vó*í

tu*

cách

là

khái

n iê m

đối

lậ p

iT!Ôt

ỊjfỌ?jg, Phi én

31” t ế t

cách

rõ

Ị ai

b i n:,

ràn §i,

còn ỏ* t A n h d ỗ h i ề u b i ể t t v'iu. tiroTỊg. Mặt khác

mà

van

ngoa i ạ l è n

GỈia k h á i n i ê n

quyền con ngiròl ó* t h ờ i kỳ n à / còn

rất

hê t h ổ n g , n ô i

dung c á c quyền c h i dừng l a í

3 0 ĩihưr.p

nhu

cầu

tỗ i

th iề u

h&ra và n g o a i d i ê n

của tầng

lcýp

cua

chủ

ỷ

nò

rpj t
oúy

n ạp.,

t íc .

của khái niêm nhân quyền t i ế p t u c

tărĩg l? n do sơ p h á t t r i ề n

của sản xuẾt và cuôc

Nội

C7ƠC

đấu t r a n h

g i à n h c lyền của nô l ê đ ố ỉ vód chu n ô .
Sau k h ỉ A r ỉ - x t ổ t c h ế t vào năM 322 t r ư ớ c cùng

nguyên

Zen on ngưòá sang- l â p triròng p h á i t r i ế t h o c khắc kỷ đã đira
r a t ư tư ở n g của mình nhằm g i ả i t h í c h nguồn
sư b ì n h đ ẳ n g . Luân
đ ặ t n g a n g hàng sự

dề chú y ế u của t r l ẫ t

gõc,

CO’

30' cĩia

hpc k±ac kỳ

hạp l ý và t í n h t.-fin tn tlnn ( tn ần

không p h á i l à c á ỉ gi đđy n g o à i vũ x r u )

;aà

trái

nó xâm n h â p c á c n o l , cho nào có l ẽ p h ả i t h ỉ ả' chò -ló

là
thánh
I&i ,
có


-

thần thftnh

23

-

) . TÙ đó phái khắc kỷ rút ra kễt luồEt h í c h

v ớ i moi xi. hô ỉ

:

Mpỉ n g ư ờ i đ ề u có l ý t r i

( măc dù

kyp

mức

đp

khác n h a u ) moi n g ư ờ i , v ì có phần l ý t r í nên có phần
thần th á n h

và v ì vá y l à ngu*òl t h ỉ đều b ìn h đẳng.

Như v â y ,
trí,

3ự b ỉ n h đẳng ỏ* đây đt/ơc g i ả i t h í c h

coi lý t r í

l à t i ê u chuần

đẳng ma l ý t r i ở đây còn điwc

từ

và neuồn gổc cua

sự

p-iải t h í c h t ư l ẽ

t h á n h ( tứ c t ự n h iê n ).

vay nhưng t r l ể t hoc đó l a i

dtrj'c t i ế p t r u y ề n vào La iíã

v ì t r o n s t h ờ i đạí
)

lưc chính t r ị
triế t

r

*

*

-

Mặc

^

của La Mã đang t h u núi Hy Lạp, nhu

càu

có đưo*c mà đem áp dung nhò’ l ý
thâm

nhêp

khắp

n o l"

mà

các

nhà

quản

là

t r í cung l à sản

ư

của

lire

n h a u . Những ou.an niê.T. chung t h c ũ g thường mà ngưòl

phảỉ

cù
bỏl

»

hoc Hy Lap và nhu cău bành t r ư ớ n g cua tn ế

" lẽ

bình

đ ó , t h à i đsa. raà t h ế lực cuân sự và quyền

sư La Mã t r ^ n những đ ấ t đ a i ven đ ị a t r u n ẹ h ả ỉ

c á i

lý

p h ả i th c n g

th ư ờ n g nganiT hàng vói t h ầ n

_*ỉ

là

trung
La

«ã

phầm

cua

t r iế t

hoc

p h á i khắc kỷ đoán rà n g nó l à một quy l u ậ t của vũ t r u .
Tư tư ỏ n g về pháp l ý t ư n h i ê n đơơc các l u ả t g i a La Ma
vay raưon của các nhà t r i ế t noc Ey Lap. Nhưng

cũnc

g i ổng

như các bễc t i ề n b ỗ ỉ , nó đã khône dưiỵc chứnÊ minh rõ
Khi k h i n g đ _nh về bản c h á t

quyền t ư n h i ê n có neuồn gốc

l ý t r a * 7 n h i '- n , các l u â t g i a La Mã nhân dó cho r ằ n g

I'ang.
'-.ừ
quy

plsm quyền này x á c đ ị n h hành v i con n g ư c l cung như súc v â t .
ổ ’ bỗ lu ị ì t I u x t i n ỉ a n

t h ề h i ê n rõ t ư tư ỉm g n à y . các i u ẹ t g i a

La Mã thường t u y ê n bổ ”NÔ l ệ hcốc aúc v ậ t cung v ấ y " .
Song, đề g ỉ n g i ữ hòa b i n h , La líiã buộc p h ả i không nhĩrng
bảo r ệ các b ỉ ê n g ỉ ớ i l ã n h t h ồ vừa c h i n h pàuc được khoi

sự


-

24

-

đe doa t ơ bên n g o à ỉ , mà con xây dymg ở tr o n g nước môt hê

th ốn g t r â t t ơ , t r á c h nhiệm tr o n g quan hê g ỉỡ a naoỉ

ngrcri.

Y ỉê c x â y dang " lu ậ t của các dân tộc" l à con đường

mà

n g ư ờ i La Mã sử dung đề đem l a ỉ h i ệ u l ư c cho

tấc:

nguyên

moỉ n g ư ờ i đều b ì n h đẳng. ĐÌnh cao d a t dươc vào nồm 202 s a u
Công nguyên k h l c h i du n ồ i t i ế n g của Hoàng đế C a r a c a l l a
ban bổ quyễn công dân La l ỉ i cho t ấ t cả nhừng

ngưòá

tụr do ( không p hải nô l ệ ) cúa Đế quổc n à y .
đến X p á c - t a - c ú t t h i quyền chổng áp bức cua

dẫn

Nhung p h ả i
những

người

nô l ệ mớl durợc bắt đẫu.
I

•

Như y ệ y , t ì n h đẳng - môt

t r o n g những n ô i dung

cha

y ế u cua quyền con npưòl ơ đây

cũng van chire

t h í c h rõ r à n g , t u y n h iê n k h á i

n i | m b i n h đẳng đã diro'c

k h a i t r ê n th ự c t ế dù í t n h ỉ ề u

và do cuộc rĩẵu t r a n h cúa nô

•

đirỵc

áp bức. Nhìn c hung, t r o n g xã h ô i nô l ệ ,

quyền

c h i có

công

cu

b iế t

n ó i,

b ị

đàn

áp,

bóc

lộ t

cấp

qua

chi

kỳ

tàa

CU"C

khổc t h ì làm sao có nhân cuyền. Nhung càn p h ả i

chăng

giai

chủ nô mới có nhân quyền ; đông đảo nô l ê chẳng
những

t r i «1

•

l ê chỗng áp b ứ c , bước dầu ngưòd nô l ê đã có

là

g iỏ i

th áy rằng

những cuôc bao độnsr và khỏi n g h ĩ a cua nô l ệ xay r a
miên t r o n g xã h ô i nô l ê , t h ự c c h ế t l à ahững

liên

cuôc

đấu

t r a n h g i à n h nhân quyền với g i a i cấp chủ nô tà n bao và

vô

í::h cua

nhân đạo. Những t ư tưởng vè nhân quyền đu-ơc phản
những t ư tư ở n g ve t ư đo - b ỉ n h đẳng - mói c h ỉ dưcc

b&n

đen t r o n g c a c ^ t r i ế t h p c, l u ậ t hoc của t h ờ i kỳ

cua

ho c t h u y ế t

'

đầu

t ư duy l o à ỉ n g ơ ờ i . Mpỉ sư phản ánh con mờ n h ạ t , t r ừ u t ư ọ n g ,
chung chung. Những t r i th ứ c

( n ọ i hàm ) của

khái

Tipm


-

25

-

nhêa quyen ở th ờ i kỳ này còn r ấ t nghèo nàn và

n goại dièn

mà k h ái niệm nhân quyền bao quát còn r ế t hẹp.
2 . 1 . 2 . Cupiĩ n iêm về quyen con n gưòl 0' t h ò i T r u n g cồ
Phương Tây
Những khuynh hướng do các nhà t r i ế t học Hy

Lap

c ác n h à l u ả t hoc La Mã đề xướng đưcyc cung cố bởi

và

các nhà

t h u y ế t g i á o k ỉ n h phúc âra của đạo cơ đỗc. x ã hôi l o à i n g ư ờ i
t r o n * cuôc 3ổng này pho*! bày những au- t r á i ngưọ’c ziữ&
hoa và nghèo t ú n g ,

quyền lư c và t h ấ p hèn. xNhũng

tâm hồn con ne-ưòỉ,

phằn hồn có t h ề sÍEg

xa

gia

bên

tri

n ^ o à ỉ CO' th ề ;

p h ả i dư^c phán x é t không p h ả i do con ngườ i mà do Chúe

tròá.

Chúa l à cha của nhân l o a i nên đà làm cho moi n gưòl l à

anh

em. Đưo’c đo bằng thiro’c đo vô tâ n về lò n g t ổ t trAn

tn&nh ,

công l ý và b ì n h d ẳ n g , moi sư khác b i ê t g i ữ a con người

khòng đáng kề. Moỉ

ngưòl đưcrc b ì n h đẳng

với

tâm hồn mình, phần

hồn có t h ề b ị mất đ i hay dươc

đềc

nhau l à bàng
cứu

vót.
của họ

Hsy đề cho r.on nẹiiờí bằng lò n ÉT VC’1 số phán tr&r. t u c

và t r ô n g chờ v i n h quang ỏ* k i ế p s a u . v ì rằ n g những ngiròl
ạuyễn l ự c đã đươc Chúa t r ờ i

sắp x ế p nên những

ngưòl

theo

CO' đốc g ỉ á o p h ả i cam c h ị u những đ i ẽ u x ấ u do ngưòl khác

r a vod n ỉ em t i n

chắc chắn đưo’c đền bù bởi côn 2

lý

có

gày
thần

t h á n h.
T ro n g quy t r ì n h p h á t t r i ề n

của chế đô phong

k iến,

phương t h ứ c bóc I 5 t cùng t h a y đ ồ i . Người t a chuyền t ừ
l a o d ị c h san g t ô h i ê n v â t , r o i san g t ô t i ề n . Mặc

tô

đàu

ỏ’

g i a ỉ dopn nào t h ì t ê n chúa phon? k i ế n vàn bóc l ộ t le .0 £ ị ũ g
t h ả n g dư của n g ư ờ i ncng nô v ó i l ò n g tham không đ á y ,

ahưng