(Luận văn thạc sĩ) quan điểm của c mác, PH ăngghen, v i lênin về dân chủ và vận dụng quan điểm đó vào thực hiện dân chủ ở nước ta hiện nay

TR

NG

I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
----------------

PH M QUANG TÙNG

QUAN

M C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN

DÂN CH VÀ V N D NG QUAN
TH C HI N DÂN CH

N

M

C TA HI N NAY

LU N V N TH C S TRI T H C

Hà N i - 2006

Ó VÀO


TR

NG

I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
----------------

PH M QUANG TÙNG

QUAN

M C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN

DÂN CH VÀ V N D NG QUAN
TH C HI N DÂN CH

N

M

Ó VÀO

C TA HI N NAY

LU N V N TH C S TRI T H C

Chuyên ngành :
Mã s
:

Ng

ih

Tri t h c
60 22 80

ng d n khoa h c: TS Nguy n Thúy Vân

Hà N i - 2006


CL C
NG DANH M C CÁC CH VI T T T
4
U
5
Ch ng 1: QUAN NI M C A C.MÁC, PH. NGGHEN VÀ V.I.LÊNIN
DÂN CH
13
1.1. Nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác,
Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch
13
1.1.1. Quy n làm ch c a nhân dân
16
1.1.2. B n ch t giai c p c a v n dân ch
22
1.1.3. Nguyên t c t p trung dân ch
33
1.1.4. S th ng nh t bi n ch ng gi a dân ch và ch ngh a xã h i

43
1.2. Ý ngh a nh ng quan
m dân ch c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin i v i vi c th c hi n dân ch
n c ta hi n nay
52
Ch ng 2: TH C HI N DÂN CH
N
C TA HI N NAY THEO
T
NG C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN: TH C
TR NG VÀ GI I PHÁP
61
2.1. Th c tr ng vi c th c hi n dân ch
n c ta hi n nay
61
2.1.1. V s th ng nh t gi a dân ch và CNXH
64
2.1.2. V vi c th c hi n nguyên t c t p trung dân ch
n c ta.
76
2.1.3. V quy n làm ch c a nhân dân.
84
2.2. M t s gi i pháp c b n nh m nâng cao hi u qu vi c th c hi n
dân ch
n c ta hi n nay
101
2.2.1. H gi i pháp nâng cao n ng l c lãnh o c a ng, phát tri n
i m t i s ng xã h i nh m làm c s nâng cao vi c th c hi n
dân ch

n c ta hi n nay.
101
2.2.2. H gi i pháp ti p t c xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN
Vi t Nam c a dân, do dân, vì dân nh m nâng cao vi c th c hi n dân
ch
n c ta hi n nay.
110
2.2.3. H gi i pháp phát huy vai trò c a nhân dân trong th c hi n
quy n làm ch c a mình n c ta hi n nay
119
T LU N
127
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
130
PH L C
137
-3-


NG DANH M C CÁC CH

VI T T T

CNTB

Ch ngh a t b n

CNXH

Ch ngh a xã h i

CSVN

C ng s n Vi t Nam

NCS

Nghiên c u sinh

TBCN

T b n ch ngh a

XHCN

Xã h i ch ngh a

-4-


U

1. Tính c p thi t c a

tài nghiên c u

Trong l ch s loài ng

i, dân ch v a là ch

tr mang b n ch t giai c p;

xã h i, m t v n

chính

ng th i là m t trong nh ng giá tr xã h i mang

tính ph bi n, tính nhân lo i to l n. Chính n i hàm a chi u này ã làm dân
ch tr thành v n

th i s thu hút m i quan tâm to l n c v ph

ng di n lý

lu n và th c ti n. Quá trình phát tri n c a l ch s chính tr nhân lo i theo xu
ng ti n b c ng chính là q trình phát tri n c a các n n dân ch . Xã h i
càng phát tri n thì các nhu c u v dân ch và quy n con ng

i càng tr thành

òi h i c p bách.
Trong th i
các n

i ngày nay, th c hi n dân ch là bi n pháp quan tr ng

c ang và ch m phát tri n h i nh p và phát tri n, nh m rút ng n

kho ng cách t t h u so v i các n

c phát tri n. Nh Ch t ch H Chí Minh ã

nói: “Th c hành dân ch là cái chìa khố v n n ng có th gi i quy t m i khó
kh n” [68, 254]. Dân ch là

ng l c cho s nghi p

i s ng xã h i s phát huy tính tích c c, ch
ng

i, làm cho ti m n ng sáng t o

i m i vì dân ch hóa

ng, t giác c a m i con
i dân

c

tham gia vào q trình chính tr , xã h i trên t t c các khâu, t ho ch

nh

ng l i
nh

c t do phát tri n; m i ng

n tri n khai, t ch c th c hi n, giám sát, ki m tra và t ng k t,…

ó nh ng v n

n y sinh

c phát hi n k p th i, các khó kh n s m

c tháo g , t o ra s phát tri n m nh m c a qu c gia, dân t c. Nh v y,
dân ch là m t trong nh ng

m b o cho xã h i phát tri n nhanh, giàu có h n,

phong phú và a d ng h n; vì th , h n ch ho c ch m m r ng dân ch là kìm
hãm s phát tri n.

-5-


i các nhà sáng l p ch ngh a Mác, dân ch là v n

quan tr ng trong

quá trình hình thành m t quan ni m m i v CNXH. Ngay t khi b t tay vào
vi c xây d ng lý lu n CNXH v i t cách là m t khoa h c, các nhà sáng l p ch
ngh a Mác ã chú ý

nv n

dân ch

a ra quan ni m th c s khoa h c

các quy lu t chuy n hóa t hình thái kinh t xã h i TBCN lên hình thái kinh
xã h i XHCN, trong ó có s

i l p c n b n gi a dân ch XHCN và dân

ch t s n. Trong b i c nh hi n nay nh ng ch d n c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin v dân ch v n còn nguyên giá tr . Vi c nghiên c u quan ni m c a
các ông v v n

dân ch cho phép chúng ta hi u sâu s c h n b n ch t c a dân

ch XHCN và qua ó, xác
ti n xây d ng nhà n

nh các bi n pháp hi n th c

a nó vào th c

c pháp quy n XHCN.

Ý th c sâu s c t m quan tr ng c a dân ch ,

ng ta kh ng

nh: dân

ch là quy lu t hình thành, phát tri n và t hồn thi n c a h th ng chính tr
XHCN. “Th c hi n dân ch XHCN là th c ch t c a vi c

th ng chính tr . Nó v a là m c tiêu, v a là
i” [8, 90]. Dân ch là b n ch t c a ch

i m i và ki n toàn

ng l c c a công cu c

ta,

ng th i là nguy n v ng

thi t tha c a nhân dân ta. Mu n v y, ph i “phát huy dân ch
ng k lu t, k c

ng, t ng c

i

i ôi v i gi

ng pháp ch , qu n lý xã h i b ng pháp lu t,

tuyên truy n, giáo d c toàn dân, nâng cao ý th c ch p hành pháp lu t” [14,
135]. “
ki n

ng th i coi tr ng giáo d c nâng cao
nhân dân th c hi n

thông qua nhà n

ã có nh ng b
trên m i m t c a

o

c” [11, 129].

ó là

u

c quy n làm ch c a mình b ng nhà n

c,

c. Trong nh ng n m qua, vi c th c hi n dân ch

n

c ta

c ti n quan tr ng. Nh bi t xây d ng và phát huy dân ch
i s ng xã h i, trong ó l y vi c th c hi n dân ch v kinh

và u tiên phát tri n l c l
trung tâm, k t h p t t và

ng s n xu t làm n n t ng, dân ch chính tr làm
m b o hài hồ gi a l i ích cá nhân và l i ích xã

-6-


i trên c s gi v ng k lu t, k c
tn

c nh ng thay

ng và tôn tr ng pháp lu t... ã t o cho

i c b n v i nh ng th và l c m i.

Tuy nhiên, quá trình th c hi n dân ch

n

c ta hi n nay c ng ang

di n ra trong nh ng b i c nh r t ph c t p.
t m t, các th l c thù
bình”, hịng gây m t n
nhân quy n

ch

nh v i m u

b o lo n, l t

ng Tây. H

XHCN và phá ho i

t

... V n

dân ch ,
c ó, nh m

c l p dân t c và ch quy n qu c

ng, tuyên truy n cho n n dân ch t

khích, t p h p, h tr cho b n ph n
t mãn, c c oan, phát tri n l c l
nh ng t ch c ph n

ng

m, sai l m,

ng xây d ng, phát tri n n n dân ch XHCN,

nh m làm gi m ni m tin c a nhân dân ta vào
ng

ng, vào ch

ng, hình thành l c l

ch ng phá cách m ng n

b t c p. B máy nhà n

ng

i l p và

c ta…

t

c trong quá trình th c

hi n dân ch , tình tr ng th c hi n dân ch và k c

c còn th p, k c

. H khuy n

i l t tôn giáo, cùng b n c h i,

t khác, bên c nh nh ng thành t u ã

hành c a nhà n

s n và giá tr

ang tìm m i cách khoét sâu nh ng khuy t

thi u sót c a ta trên con

nhi u v n

c “di n bi n hòa

i chiêu bài b o v “dân ch ”, “nhân quy n”, h ti n hành ho t

ng phá ho i t
ph

y m nh chi n l

c h coi là m t b ph n quan tr ng c a chi n l

c tiêu l t
gia c a ta. D

ch ln

ng

n

c ta v n cịn

c c ng k nh; hi u qu qu n lý,
ng phép n

Nh ng h n ch trên ã d n t i tình tr ng
dân b vi ph m. Th c ti n nhi u n m qua

c còn b xem th

u
ng...

nhi u n i, quy n dân ch c a nhân
m ts

a ph

ng,

n v cho

th y, chính tình tr ng m t dân ch , vi ph m dân ch m i là nguyên nhân d n
n s không n

nh, mâu thu n và th m chí, c s xung

ph c có hi u qu nh ng nh n th c phi n di n v v n

-7-

t. Không kh c

này, chúng ta không

th lo i tr tình tr ng quan liêu c a nhà n

c làm nh h

ng tiêu c c

n

ng c a các nhà kinh

n

quy n làm ch c a nhân dân.
Vì nh ng lý do trên, vi c kh o c u nh ng t t
a ch ngh a Mác-Lênin v dân ch là v n

quan tr ng và c n thi t. Nó

a cung c p cho chúng ta m t th gi i quan, ph
úng

n nh m ch ng l i các lu n

n

dân ch ,

ng pháp lu n khoa h c,

u xuyên t c c a các th l c thù

ng th i cho ta nh ng nh n th c úng

dân ch trong nhà n
o nh ng quan

c ki u m i, trên c s

n n i dung c a v n

ó v n d ng úng

m này vào th c hi n dân ch

n

ch v

n và sáng

c ta hi n nay, kh c

ph c nh ng h n ch và y u kém còn t n t i. Vì th , tơi ch n v n

“Quan

m c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin v dân ch và v n d ng quan
m ó vào th c hi n dân ch

n

c ta hi n nay” làm

tài lu n v n c a

mình.
2. Tình hình nghiên c u

tài

Dân ch hi n ang là v n

r t

c quan tâm c a gi i nghiên c u b i

tính lý lu n và th c ti n c p bách c a nó, nh t là trong q trình th c thi dân
ch

n

c ta hi n nay. Có th chia nh ng nghiên c u này theo hai m ng v n

ch y u sau ây:
-

ng nghiên c u v t t

ng c a các nhà kinh

n Mác-Lênin v dân

ch : Có các cơng trình nghiên c u tiêu bi u nh : “Bàn v dân ch trong qu n
lý xã h i” c a Vi n Nghiên c u khoa h c Pháp lý - B t pháp. Tác ph m này
bao g m nh ng
ch . “

t

n trích trong các tr

c tác c a V.I.Lênin v v n

ng c a V.I.Lênin v dân ch ”, là k t qu

c do khoa Tri t h c Tr

ng

dân

tài nghiên c u khoa

i h c Khoa h c Xã h i và Nhân v n Thành

ph H Chí Minh ch trì nghiên c u và t ng k t, “CNXH và dân ch qua vi c
-8-

C.Mác, Ph. ngghen phê phán quan
n

c” c a Tr n B ng Thanh

m chính tr c a ch ngh a c p ti n t

ng trên T p chí Tri t h c s 2, tháng 4 n m

1999, “Quan

m c a V.I.Lênin v s k t h p t t y u h u c gi a dân ch và

CNXH” c a

ng H u Toàn

2000, “

n

dân ch

ng trên T p chí Tri t h c s 2, tháng 4 n m

trong tác ph m Nhà n

V.I.Lênin” c a tác gi Lê Xuân Huy

c và cách m ng c a

ng trên T p chí Lý lu n chính tr s 9

m 2005…
-

v n

th c hi n dân ch

n

c ta hi n nay, có các cơng trình

nghiên c u tiêu bi u nh : “Lý lu n v dân ch và th c hi n dân ch hóa
Vi t Nam trong công cu c
ch XHCN và Nhà n

c pháp quy n” c a

ng, “Quy ch dân ch
Hi n, “

i m i” c a Hồng Chí B o, “Xây d ng n n dân

c s -V n

Nguyên Ph

lý lu n và th c ti n” c a V V n

t s suy ngh v xây d ng n n dân ch

Trung Hi u.

tài c p Nhà n

dân ch trong h th ng chính tr

c nh :
n

ng và Tr n Ng c

Vi t Nam hi n nay” c a

tài KX 05-05 “

c ta”. “

ch th c hi n

i quan h gi a t p trung và

dân ch và s v n d ng nguyên t c t p trung dân ch trong ho t
lý nhà n

ng qu n

c ta hi n nay” Lu n án ti n s c a NCS Nguy n Ti n Ph n; “Dân

ch hoá trong th i k quá
vi c xây d ng nhà n

lên CNXH” c a H T n Sáng. “Bi n ch ng c a

c pháp quy n Vi t Nam v i phát huy dân ch c a nhân

dân” c a NCS Nguy n Tr ng Thóc..v.v.
Trong các cơng trình khoa h c trên, các tác gi

ã làm rõ nhi u v n

lý

lu n chung v dân ch và dân ch XHCN. Nh : khái ni m dân ch , m t s
i dung trong quan

m v dân ch c a các nhà tri t h c Mác-Lênin, nh ng

s kinh t - xã h i c a s hình thành dân ch , nh ng nhu c u và òi h i v
dân ch c a nhân dân, c ng nh b n ch t,

c tr ng và nh ng ch c n ng c

n c a dân ch trong ti n trình phát tri n c a l ch s nhân lo i.
-9-

ng th i, do

nh n th c

c t m quan tr ng c a pháp lu t và dân ch trong Nhà n

c

pháp quy n, cho nên trong nhi u cơng trình khoa h c nói trên, các tác gi
ng ã phân tích rõ vai trị và v trí c a pháp lu t và dân ch trong Nhà n
pháp quy n XHCN. T
b n cho s

ó làm c n c khách quan

i m i ho t

c c a Chính ph theo h
dân, do dân và vì dân

n

c

a ra nh ng gi i pháp

ng c a Chính ph , c ng nh các c quan quy n
ng xây d ng Nhà n

c pháp quy n XHCN c a

c ta hi n nay, lu n gi i v v n

dân ch và c

ch th c hi n dân ch trong CNXH, c ng nh v h th ng chính tr XHCN
nói chung và m i quan h c a các y u t trong h th ng chính tr XHCN
c ta hi n nay nói riêng.
Tuy nhiên, cịn ít cơng trình tìm hi u m t cách có h th ng quan

m

a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch c ng nh vi c v n d ng
nh ng quan

m ó vào th c hi n dân ch

n

c ta trong giai

n hi n

nay. ây là h

ng nghiên c u chính mà lu n v n mu n i sâu nghiên c u.

3. M c ích và nhi m v c a lu n v n
c ích c a lu n v n là trình bày m t cách h th ng và khái quát
nh ng quan

m c b n c a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch và

v n d ng nh ng quan
t

m ó vào th c hi n dân ch

c ta hi n nay.

c m c ích ó, lu n v n có nh ng nhi m v nh sau:

Th nh t, phân tích nh ng quan

m c b n c a C.Mác, Ph. ngghen và

V.I.Lênin v dân ch và ý ngh a c a nh ng quan
hi n dân ch

n

n

m này trong vi c th c

c ta hi n nay.

Th hai, trên c s nghiên c u th c tr ng vi c th c hi n dân ch
ta hi n nay theo t t

ng c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin, t

- 10 -

ó

n

c

xu t


t s gi i pháp c b n nh m nâng cao hi u qu vi c th c hi n dân ch
c ta trong giai
4.

it
it

n hi n nay.

ng và ph m vi nghiên c u c a lu n v n
ng c a lu n v n ó là nh ng quan

m c a C.Mác, Ph. ngghen,

V.I.Lênin v dân ch và th c tr ng vi c th c hi n dân ch

n

c ta.

Ph m vi nghiên c u c a lu n v n: lu n v n ch nghiên c u nh ng quan

m

b n c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin v dân ch và ánh giá th c tr ng vi c
th c hi n dân ch

n

trong giai

im i

nt

c ta theo quan
n nay.

5. C s lý lu n và ph
- C s lý lu n
t

m c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin

ng pháp nghiên c u

th c hi n

ng H Chí Minh v nhà n

tài là: lý lu n c a ch ngh a Mác - Lênin,
c, v dân ch .

ng th i lu n v n k th a

có ch n l c các cơng trình nghiên c u có liên quan.
nh ng ph

th c hi n m c tiêu và nhi m v trên, tác gi v n d ng t ng h p
ng pháp lu n c a ch ngh a duy v t bi n ch ng, ch ngh a duy

t l ch s . Trong ó
và t ng h p, quan
gi i quy t nh ng v n

c bi t chú ý ph

ng pháp l ch s và lơgíc, phân tích

m l ch s c th và quan
liên quan

n

m th c ti n trong vi c

t và

tài.

6. óng góp c a lu n v n
- Trình bày m t cách có h th ng và khái quát m t s n i dung c b n
trong quan ni m v dân ch c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin và ch ra vi c
n d ng nh ng t t

ng ó vào vi c th c hi n dân ch

n hi n nay nh th nào.
- 11 -

n

c ta trong giai


- Nêu ra m t s gi i pháp mang tính
vi c th c hi n dân ch

n

nh h

c ta trong giai

ng nh m nâng cao hi u qu

n hi n nay.

7. Ý ngh a lý lu n và th c ti n c a lu n v n

- Lu n v n góp ph n ch ng minh tính úng
lu n c a các nhà kinh

n c a các quan

n Mác- Lênin trong quá trình nh n th c và ho t

ng th c ti n c i t o hi n th c khách quan v i v n
t thi t

n quá trình

m lý

i m i và phát tri n

tn

lý lu n có liên quan

c. ó là v n

dân ch .

- Lu n v n có th dùng làm tài li u tham kh o cho vi c nghiên c u và
gi ng d y nh ng chuyên

có liên quan trong các mơn lý lu n chính tr .

8. K t c u c a lu n v n

Phù h p v i m c ích, nhi m v và lơgíc nghiên c u, lu n v n g m:
im

u, 2 ch

ng, 4 ti t, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph

c.

- 12 -


CH

NG 1

QUAN NI M C A C.MÁC, PH. NGGHEN VÀ
V.I.LÊNIN V DÂN CH

1.1. Nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin v dân ch
Dân ch là m t ph m trù mang tính l ch s . Cách ây h n 2000 n m,
nhà hi n tri t Hy L p c
ch trong tác ph m

i Hêrôdôte ã l n

u tiên

a ra khái ni m dân

ch s . Ông ã gi i thích dân ch là “quy n l c c a nhân

dân”. Nh v y, dân ch v n là khái ni m xu t phát t th i chi m h u nô l
trong xã h i Hy-La c
loài ng
ut t

i, n i ã s n sinh ra n n dân ch

i ó là n n dân ch Athens, và nó ã nh h

u tiên c a xã h i

ng sâu s c

ng dân ch sau này, nh t là t th i Ph c h ng tr

n các trào

i.

Dân ch có ngu n g c t ti ng Hy L p là dêmocratia, ti ng Latin là
dêmokratia,

c t o thành b i demos ngh a là qu n chúng, nhân dân, và

cratos ngh a là chính quy n, quy n l c. Do ó dêmocratia là quy n l c c a
nhân dân, quy n l c thu c v nhân dân hay quy n làm ch c a nhân dân.
y, khái ni m dân ch theo ngh a nguyên g c c a ti ng Hy L p c và ti ng

Latin

u có ngh a là quy n l c thu c v nhân dân. Tuy nhiên, khái ni m này

ã g n nh b quên lãng c trên l nh v c h c thu t c ng nh trong th c ti n
su t th i k ch

phong ki n th ng tr hàng ngàn n m, và nó ch th c s

c ph c sinh và tr i d y m nh m g n li n v i s ra
khái ni m “nhân quy n” “dân ch ”, “t do”, “bình
i dung c a
ph

ng”, “bác ái”,... m i có

i s ng hi n th c; ó là n n dân ch t s n.

ng th c s n xu t TBCN ra

giai c p t s n

i c a CNTB, nh ng

nhi u n

c ã gi

m

ng cho

i và phát tri n, trong th k XVII, XVIII,
ng cao ng n c dân ch nh m ch ng l i
- 13 -


chuyên ch phong ki n và ách nô d ch c a ngo i bang. Trong cu c chi n
tranh gi i phóng c a nhân dân b c M (1775 - 1781) nh ng dân t c thu c
a Anh ang sinh s ng trên m nh
m 1776 c a M , trong ó có
bình

t này ã thơng qua Tuyên ngôn
n: “T t c m i ng

i sinh ra

cl p

u có quy n

ng, t o hóa cho h nh ng quy n khơng ai có th xâm ph m

trong nh ng quy n y có quy n

a

c;

c s ng, quy n t do và quy n m u c u

nh phúc”. Cách m ng t s n Pháp nêu cao kh u hi u: “T do, bình

ng,

bác ái”. Nh kh u hi u ó, giai c p t b n Pháp không nh ng thu hút

c

i a s nông dân, mà c cơng nhân i theo mình - nhân t c b n mang l i
th ng l i cho cu c cách m ng mang tính tri t
i c a CNTB.

t

nh t trong toàn b l ch s ra

c th ng l i, Cách m ng Pháp n m 1789 ã công b

n Tuyên ngôn Nhân quy n và Dân quy n,

ó có lu n

Ch t ch H Chí Minh trích l i ngay trong ph n m
m 1945 c a n
bình

u Tun ngơn

c Vi t Nam dân ch C ng hòa: “Ng

ng v quy n l i; và ph i luôn luôn

m n i ti ng

c
cl p

i ta sinh ra t do và

c t do và bình

ng v quy n

i” [54, 555]
Ph n ánh v trí ti n b c a CNTB so v i xã h i phong ki n, m t s ng

i

i di n cho giai c p t s n th i k cịn ít nhi u mang tính cách m ng ã ý
th c

c t m quan tr ng c a nhân dân, c a dân ch nh là

tri n c a xã h i m i. A.Bra-ham Lin-côn ã nêu ra lu n
c m i ó (nhà n

c t s n) ph i là nhà n

ng l c phát

m cho r ng nhà

c c a dân, do dân, vì dân; ơng

xem tình c m c a qu n chúng là t t c . Thi u tình c m c a qu n chúng thì b t
cái gì c ng th t b i và không th thành công.
Khái ni m dân ch có th
Dân ch , tr
nhà n

ch t

c, là khái ni m dùng

c hi u v i nhi u n i hàm khác nhau.

c xem xét v i t cách là

t hình th c t ch c

ch tính ch t c a m i quan h gi a c ng
- 14 -

ng


dân c v i nhà n

c, theo ó c ng

t ý chí lên nhà n

ng là ch th g c và có quy n n ng áp

c. Khác v i các hình th c khác c a thi t ch nhà n

trong thi t ch dân ch , quy n c a a s , quy n bình
tính t i cao c a pháp lu t
c c a nhà n

c do dân b u c mà ra. Dân ch

nhà n

bi u hi n khát v ng t nhiên c a lồi ng

i

c th c hi n thơng qua hai

i di n và dân ch tr c ti p.

Dân ch v i tính cách là m t ch

ng

ng c a m i cơng dân,

c chính th c th a nh n; nh ng c quan quy n

hình th c c b n: dân ch

có nhi u c p

c,

c là m t ph m trù l ch s ,

i. Dân ch là m t quá trình, vì v y

khác nhau, nh ng chung quy dân ch là mong mu n c a con

c làm ch cu c s ng mình: làm ch v chính tr , kinh t và v n hóa

– xã h i. Dân ch v i tính cách là quy n l c là m t giá tr nhân v n mang ý
ngh a tồn nhân lo i.
ng

i thì

âu t n t i con ng

ó có khát v ng v

i và cu c s ng c a xã h i loài

n t i dân ch . D nhiên

m i giai

n phát

tri n xã h i khác nhau, n i dung, b n ch t và giá tr c a dân ch c ng mang
nh ng ý ngh a khác nhau. Ch
a m t ng

i, ch

XHCN m i là ch
Dân ch còn
dân ch
ng

u d n

chuyên ch phong ki n là ch

t b n là ch
dân ch

dân ch c a m t nhóm ng

ích th c, c a t t c m i ng

i trong l ch s , hình thành và phát tri n

làm ch xã h i. Dân ch v i ý ngh a ó

con ng

c xác

i, ch

i.

c hi u là m t giá tr xã h i. Các cu c
n kh n ng gi i phóng con ng

dân ch

u tranh giành

i, nâng cao v trí con
i ý th c và n ng l c

nh nh m t lý t

ng nhân

o, m t giá tr nhân v n.
Dân ch cịn

c xét v i ý ngh a là

u ki n

hình thành và phát

tri n m t nhân cách toàn di n c a các ch th chính tr . Ðó là s hình thành
thái

, tính tích c c chính tr , s ch

ng, nhu c u và s t giác tham gia

vào các q trình chính tr th c ti n. Ðó là tinh th n trách nhi m c a cá nhân
- 15 -


công dân trong cu c
i trong

u tranh nh m lo i b nh ng gì ph n dân ch

i s ng c ng

mà còn là ph m trù

ang t n

ng. Do v y, dân ch không ch là ph m trù chính tr

o

c.

Trong kho tàng lý lu n c a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin, các ông ã

giành m t v trí quan tr ng cho nh ng quan ni m v dân ch . Sau ây chúng
ta s

i sâu vào tìm hi u nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác,

Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch
1.1.1. Quy n làm ch c a nhân dân
i dung c t lõi c a dân ch là quy n l c thu c v nhân dân hay s
ki m soát c a nhân dân
quy t

i v i tồn b q trình ban hành và th c thi các

nh chung c a chính th nhà n

c. Ti n

c a nó khơng ph i cái gì

khác h n là vi c coi công dân là c s , là ngu n g c c a m i quy t
các thi t ch qu n lý.

ây là

nh, c a

u vơ cùng quan tr ng, có ý ngh a quy t

i v i vi c xây d ng m t c ch nh m

nh

m b o nh ng l i ích cơng dân.

Ngun t c n n t ng c a dân ch là m i cơng dân

u có quy n quy t

nh

trong q trình qu n lý,

c, có quy n quy t

nh

u hành xã h i c a nhà n

t cách gián ti p ho c tr c ti p
i; có quy n

ch

i v i t t c nh ng v n

chung c a xã

ng nh ng l i ích t nh ng quy t

nh y hay vi c

ng th nh ng quy n y ph i là c h i bình
ng trên quan

ng cho t t c m i công dân.

m này Ph. ngghen vi t: “Th t là phi lý khi ch có ý chí

a giai c p th ng tr v m t kinh t và tr t t c a giai c p ó m i

c

a

lên thành lu t, trong khi ó các l i ích c a các b ph n khác trong xã h i, c a
giai c p t tr , c a giai c p vô s n l i không
[45, 61]

- 16 -

c th a nh n b ng pháp lu t”.


Trong l ch s phát tri n c a nhân lo i, v n
a con ng

i ch

c

dân ch và quy n làm ch

t ra khi xã h i ã phân chia thành giai c p,

ct

ch c thành nhà n

c. S phát tri n c a s c s n xu t, s phân chia giai c p, s

xu t hi n nhà n

c v a là m t b

nh ng s t n t i c a nhà n
ng xã h i t

c ti n t t y u c a v n minh nhân lo i,

c, c a pháp lu t là m t d u hi u minh ch ng

ó, ang t n t i trong tình tr ng b t cơng, b t bình

cách khác, s xu t hi n nhà n

c, pháp lu t v a là m t b

a nhân lo i nh ng c ng là s m

ng. Nói

c ti n v n minh

u v s tha hóa tồn di n v quy n và

ngh a v con ng

i. C Thomas Hobbes, John Locke, Charles Montesquieu

và J.J.Rousseau

u cho r ng dân ch ch có th n y n trên m t s tho

thu n mang tính kh

c gi a cơng dân và nhà n

chia quy n l c nhà n

c

c v vi c h n ch và phân

quy n l c y th c ch t thu c v nhân dân. Ch ng

nào, s tho thu n y b phá v , ch ng y nhân dân có quy n xác l p m t kh
c m i b ng nhi u cách khác nhau, và ó c ng hồn tồn là quy n t nhiên
a con ng

i.

u Kh

ng

c xã h i, J.J.Rousseau ã ph i th t lên au

i sinh ra là t do, nh ng

y, cách t t nh t
con ng

âu âu anh ta c ng s ng trong xi ng xích. Do

l y l i s t do nh là quy n t nhiên thiêng liêng c a

i ó chính là vi c c n ph i t ch c l i thi t ch xã h i sao cho quy n

nhiên y không b xâm ph m và t
và b máy công quy n.
kh
nhà n

n r ng: con

c xã h i,

c

i v i Hobbes và Rousseau ó là s tho thu n b ng

i v i Locke và Montesquieu, ó là s phân chia quy n l c

c m t cách

ti p v i nhà n

c i m t cách tu ti n t phía nhà n

c l p và ch

c l n nhau. Do ó, dân ch g n li n tr c

c pháp quy n và xã h i công dân. N n dân ch không th s n

sinh d a trên m t xã h i d a trên nguyên t c cai tr c a ý chí cá nhân tu ti n
và thao túng (ch ng h n ch
y n trong m t xã h i

quân ch và phong ki n). Trái l i, dân ch là
c t ch c, thi t ch , và v n hành trên nguyên t c
- 17 -


lu t pháp và phân quy n, c ng nh có s tham gia m nh m c a các t ch c
và thi t ch phi chính tr và phi nhà n

c óng vai trị là l c l

ng xã h i

tr ng nh m giám sát và cân b ng v i thi t ch chính tr và nhà n

i

c trong

vi c th c hi n dân ch .
ch ng l i s b t công, b t bình

ng, ch ng l i s

è nén, áp b c

khinh r , hay nói chung ch ng l i s tha hóa, nh ng u sách v t do, cơng
ng, bình

ng, v quy n con ng

i ã hình thành và tr thành hành

p th c a các nhóm xã h i, các giai c p bên d

i. Và, c ng t

ng

ó, xã h i v n

ng, phát tri n trong nh ng bi n thiên không ng ng c a nh ng cu c
tranh quy t li t c a ông

o nh ng giai t ng xã h i b áp b c, b t

giành l y quy n làm ng

u

c quy n

i, làm ch xã h i, làm ch cu c s ng c a chính

, giành l y dân ch .
ch s xác nh n, ã t ng có m t ch
trong th i

i chi m h u nô l , nh ng d u sao, trong ch

ch nô, thân ph n s
không

c g i là ch

ông - nh ng ng

c coi là con ng

nhà n

i nô l ch ng có m t giá tr nào. H

i ã tr i qua m t th i k tàn kh c c a nh ng

êm dài trung c ”. Trong th i k này, quy n c a con ng
ông các t ng l p nhân dân lao

ng g n nh

ki n ã trói bu c, giam hãm con ng

hình thành m t xã h i, m t ch

ng, v n hóa sơi

i

c s c m nh

chun ch phong

i.

u tranh nh m phá v s th ng tr c a ch

giá, danh d c a con ng

i, quy n c a s

u b th tiêu tr

a m t nhóm, th m chí, m t cá nhân (nhà vua). Ch

ki n

c dân ch

i, h ch là nh ng “công c bi t nói'“ trong tay các

ch nơ. Sau ó, xã h i loài ng

Cu c

dân ch

c kh i

chuyên ch phong

dân ch - ch

tôn tr ng ph m

u b ng nh ng cu c v n

ng, r ng l n trong th i k Ph c h ng

dung c t lõi c a phong trào này là kh ng
- 18 -

nh v tr c a con ng

ng t

châu Âu. N i
i v i t cách


là ch th c a nhà n
con ng

i

quy n con ng

c, xã h i, Tơi làm con ng

i, vì v y nh ng cái gì thu c

u khơng xa l v i tơi. Có th xem ó nh là tun ngơn v
i trong

i s ng xã h i

Chính giai c p t s n trong th i k
“t do, bình

ng, bác ái'”

chính tr l t

ch

c

a ra trong th i k Ph c h ng.

ang lên c a nó, ã gi

ng cao ng n c

t ph pl cl

ng ti n hành cu c cách m ng

phong ki n, xác l p ch

dân ch t s n. S th ng l i

a các cu c cách m ng t s n (

n hình là cu c cách mang t s n

1776 và cách m ng t s n Pháp n m 1789) và Tuyên ngôn

M n m

cl pc aH p

ch ng qu c Hoa K (1776) c ng nh Tuyên ngôn v nhân quy n và dân
quy n (1789) ã t o nên nh ng d u n không th phai m trong l ch s
tranh vì các quy n t do c b n c a con ng

Theo C. Mác, con ng
m xu t phát và c ng là

m cu i cùng

bình

ánh giá m t ch

dân ch , con ng

ch th c a xã h i. Dân ch không ch

Ph. ngghen ã kh ng

dân ch .

i và s tôn trong nh ng quy n c a con ng

hay chuyên ch . Ch có trong ch

mà cịn em l i c s bình

i, vì m t ch

u

em l i s bình

i là

là dân ch

i m i là m c ích, là
ng v m t chính tr ,

ng v m t xã h i. ây c ng là

u mà C.Mác và

nh ngay t th k XIX, khi các ông vi t: “Yêu c u

ng khơng cịn gi i h n trong nh ng quy n chính tr n a, mà ã m

ng ra

nc

a v xã h i c a m i cá nhân” [43, 52]

Quy n dân ch th c ch t là nh ng yêu sách v s bình
xã h i c a m i cá nhân trong m i quan h v i nhà n
cá nhân có

c kh n ng hành

chí c a mình mà khơng làm h i

c, nh m

ng theo ý mình, t quy t
n ng

ng chính tr và
m b o cho

nh và làm ch ý

i khác mà do ó, em l i kh n ng

gi i phóng toàn di n nh ng n ng l c, b n ch t c a m i cá nhân. Ph. ngghen
kh ng

nh: “T s bình

ng c a m i ng

i v i t cách là m t con ng

i rút

ra quy n có m t giá tr ngang nhau v chính tr , xã h i cho t t c m i ng
- 19 -

i,


hay ít ra là cho m i cơng dân trong m t n

c, hay cho m i thành viên trong

t xã h i” [52, 149]
Vào th i k chuy n ti p t t
góc
kh ng

ng (1841 – 1844), C.Mác tìm hi u dân ch

giá tr , xem nó nh s chi n th ng c a lý trí tr
nh c a nhân tính tr

c cái phi nhân tính, s kh c ph c “tha hóa”

chính tr , v n là y u t b n ch t d
ã

c cái phi lý, s

i ch

phong ki n. C.Mác ngay lúc y

a ra tun b chính tr c a mình: m t n n dân ch th c s ph i g n li n
i s nghi p c a nhân dân. Tuyên b

ó làm n i b t s khác bi t rõ ràng

tiên gi a C.Mác và phái Hêghen tr trong quan

m v vai trò c a qu n

chúng nhân dân và v nhân trong l ch s . N u phái Hegghen tr
a các cu c cách m ng cho “s
ơng”, thì ng

u

l i th t b i

tham gia khơng thành công” c a “ ám

c l i, C.Mác và Ph. ngghen xem qu n chúng nhân dân là l c

ng tích c c khơng th thi u trong các bi n c l n lao c a l ch s : “Ho t
ng l ch s càng l n lao thì do ó, qu n chúng, mà ho t

ng l ch s

ó là s

nghi p c a mình, c ng s l n lên theo” [44, 123]. Ngay trong quá trình cách
ng t s n s k (ng ý cách m ng t s n
gia c a qu n chúng nhân dân chính là s

th k XVII – XVIII), s tham

m b o th ng l i c a nó. Trong tác

ph m Góp ph n phê phán tri t h c pháp quy n c a Hêghen (1843),
n ch

dân ch nh m c tiêu ã

này, C.Mác vi t: “Ch
th c ch

nhà n

c.

ây, ch

c

nhà n

ã

ng l ch s trong th i
c gi i áp c a m i hình

c - khơng ch

c xác

nó, xét theo b n

t n t i c a nó, theo tính hi n th c c a nó -

ng t i c s hi n th c c a nó, t i con ng

dân hi n th c, và
nhà n

cc av n

dân ch là câu

ch t c a nó, mà cịn xét theo
ngày càng h

t

c p

nh là s nghi p c a

ây xu t hi n úng chân t

cách là s n ph m t do c a con ng

i hi n th c, nhân

n thân nhân dân. Ch

ng c a nó, - t c là xu t hi n v i tính

i” [43, 345]

- 20 -

VI.Lênin ã phát tri n và v n d ng sáng t o có hi u qu nh ng t t
dân ch , v ch ngh a nhân
nh ng ho t

ng

o mácxít vào th c ti n cách m ng Nga. B ng

ng lý lu n và th c ti n sơi

ng, phong phú, chính Ng

i ã

i nh ng giá tr , nh ng bài h c quý giá cho vi c xây d ng m t n n dân ch
i - dân ch XHCN hi n th c, cao h n, r ng rãi h n, tri t
dân ch t s n c ng là nh ng giá tr v m t ch
quy t th a áng, tri t

xã h i có kh n ng gi i

v quy n làm ch c a nhân dân.

t trong nh ng tiêu chí c b n nói lên m c

cao hay th p, nhi u hay

ít c a các n n dân ch khác nhau, theo Lênin, là m c

chúng nhân dân lao

h n so v i n n

tham gia c a qu n

ng vào công vi c c a nhà n

c, vào các ho t

ng

chung c a xã h i. Trong ý ngh a này, V.I.Lênin cho r ng: Phát tri n dân ch
t cách

y

, ngh a là làm sao cho toàn th qu n chúng nhân dân lao

tham gia th t s bình

ng và th t s r ng rãi vào m i ho t

c. B ng nh ng hình th c dân ch gián ti p không ng ng
ng c s là
vong c a nhà n

u ki n,

ng l c to l n nh m thúc

c - c ng là tr l i nh ng giá tr

ng

ng c a nhà
c t ng c

ng,

y s nhanh chóng tiêu
ích th c v ch quy n cá

nhân.
Quy n dân ch tr
tr nh là kh n ng và
ng

c h t là quy n con ng
u ki n tiên quy t

i, trong ó, quy n v chính

th c hi n

y

các quy n con

i c b n khác. Nói cách khác, quy n v chính tr (t do b u c , ng c ,

do ngôn lu n, t do h i h p, t do báo chí…), m t m t, là ti n

hi n th c hóa các quy n khác; m t khác, là s ph n ánh v m c
“N ng l c b n ch t ng

i” c a m i cá nhân. V v n

nh h

ng

n công vi c c a nhà n

do chính tr , ngh a là: t t c m i công dân
- 21 -

u

gi i phóng

này V.I.Lênin ã ch

rõ “Yêu sách kh n c p nh t c a công nhân và nhi m v tr
cơng nhân có th

cho vi c

c tiên

giai c p

c là ph i giành

c

c pháp lu t (hi n pháp)


m b o cho h tr c ti p tham gia vào vi c qu n lý nhà n
dân

c, t t c m i cơng

u có quy n t do h i h p, bàn b c công vi c c a mình, kinh qua các h i

a mình và báo chí mà nh h

ng

n cơng vi c c a nhà n

do chính tr tr thành “m t vi c làm kh n c p

c. Giành l y t

i v i cơng nhân” b i vì

khơng có t do chính tr thì cơng nhân khơng có và khơng th có nh h
gì

n cơng vi c c a nhà n

c

ng

c và nh v y thì t t nhiên h v n c là m t

giai c p khơng có quy n, b l ng nh c và không

c bày t ý ki n c a mình”

[26, 131]
Qu n chúng nhân dân tham gia vào các l nh v c qu n lý nhà n

c, vào

công vi c chung c a xã h i khơng ch thơng qua nh ng hình th c, nh ng con
ng can d vào b máy nhà n
chúng. Con ng

i t n t i và tham gia vào các ho t

không ph i ch v i nh ng ph
ch c, mà h còn ph i
cá th

c, mà cịn thơng qua các t ch c qu n

ng th c hành

ng v i t cách là nh ng

c l p - t cách là công dân c a xã h i - nhà n

t c m i công dân

u bình

cơng c b o v quy n con ng

ng tr

c pháp lu t, Nhà n

dân ch
dân ch ln

tích sâu s c, là m c tiêu quan tr ng h

i

nh t - gi i phóng con ng
u

c ph i tr thành

i, b o v l i ích chính áng c a công dân.

Trong h c thuy t Mác-Lênin, v n

y

c, t cách là thành

dân ch , ph i th c hành nguyên t c:

1.1.2. B n ch t giai c p c a v n

ch

i s ng xã h i

ng t p th - thơng qua các t

c có quy n t n t i, hành

viên c a xã h i - nhân lo i. M t ch

ng

ng c a

ng

c

c p và phân

n vi c xây d ng m t n n dân

i kh i m i áp b c, b t công

m i

c s ng trong m t xã h i công b ng, dân ch , v n minh. V i t

cách là quy n l c c a nhân dân, dân ch

c coi là m t thành t u mang giá

tr xã h i và tính nhân v n sâu s c và là k t qu c a quá trình

u tranh lâu dài

a nhân lo i vì s phát tri n ti n b xã h i. Dân ch là m t ph m trù l ch s
- 22 -


khách quan xu t hi n cùng v i s phát tri n c a nhân lo i và ã
a, tơ

c kh c

m tính giai c p khi xã h i xu t hi n giai c p và quan h giai c p.

Dân ch ln mang tính giai c p và ch u s chi ph i c a giai c p c m quy n.
th c ch t, dân ch v i t cách là quy n l c c a nhân dân thì các thành qu
a dân ch là s ph n ánh nh ng giá tr nhân v n trong q trình gi i phóng
con ng

i. Tuy nhiên, th c ch t c a quá trình dân ch còn bi u hi n

dân ch v i t cách là ch
quy n nh t

nhà n

ch ,

c g n tr c ti p v i m t giai c p c m

nh d a trên m t quan h s n xu t th ng tr thì dân ch bao gi

ng mang tính giai c p, khơng bao gi có th dân ch thu n túy cho m i
giai c p. Tính giai c p c a dân ch
và

c ph n ánh trong các quan h giai c p

u tranh giai c p nh m gi i quy t v n

t ra là dân ch cho giai c p

nào, t ng l p nào, h n ch dân ch và chun chính v i ai. ó chính là c t lõi
av n

dân ch và C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin ã ti p c n dân ch

i góc

là m t hình th c nhà n

c g n v i m t giai c p c m quy n nh t

nh.
Trong tác ph m: Góp ph n phê phán tri t h c pháp quy n c a Hêghen
C.Mác ã phê phán quan
Khi nh c t i s

m c a Hêghen v xã h i công dân và nhà n

phê phán c a C.Mác

i v i tri t h c pháp quy n c a

Hêghen, Ph. ngghen ã vi t: “… Xu t phát t

tri t h c pháp quy n c a

Hêghen, Mác ã i t i ki n gi i r ng không ph i nhà n
“xã h i cơng dân”… m i là l nh v c ng
khóa

hi u

c, … mà ng

c l i,

i ta ph i i vào

tìm ra chi c chìa

c quá trình phát tri n l ch s c a lồi ng

i” [49, 491]. Cịn

n thân C.Mác thì kh ng

nh r ng: “Gia ình và xã h i công dân là nh ng

ph n hi n th c c a nhà n
chí, là nh ng ph

c l i, chúng

c, là nh ng t n t i tinh th n hi n th c c a ý

ng th c t n t i c a nhà n

chúng c u thành nhà n
ng

c.

c. Chúng chính là

c s n sinh ra t

c. Gia ình và xã h i cơng dân
ng l c. Cịn theo Hêghen thì

ý ni m hi n th c” [43, 312]. Theo

- 23 -


C.Mác, d

i hình th c h p lý mà ta có th ch p nh n

c, gia ình và xã h i

công dân là nh ng b ph n c a nhà n

c. Công dân c a nhà n

viên c a xã h i công dân. S

c theo tinh th n duy tâm

chính là

ch “

thành cái b quy

o ng

u ki n bi n thành cái ch u

c là thành

u ki n, cái quy

Hêghen
nh bi n

nh, cái s n sinh bi n thành s n ph m c a s n ph m c a nó”

[43, 315]
n

ngu n g c, th c ch t, tính t t y u c a nhà n

cách là m t ch
a cu c

c và dân ch v i t

chính tr - xã h i mang b n ch t giai c p luôn là

u tranh t t

ng gay g t t tr

c

n bây gi .

t ví d

ng

b o v l i ích

giai c p c a mình, các h c gi t s n c tình làm r i v n
ng các quan ni m v dân ch , ca t ng ch

it

nhà n

c, ánh

dân ch t s n, và Hêghen là

n hình. Do b chi ph i b i l i ích giai c p; cho nên, Hêghen nhìn

âu c ng th y s t

ng h p gi a nhà nu c và xã h i cơng dân, chính C.Mác

ã ch ra c c ch c a s tha hóa nhà n

c

i v i xã h i công dân, mà ch

quân ch “là bi u hi n hoàn ch nh c a s tha hóa y”. C.Mác cịn g i ó là
“ch

dân ch c a s khơng t do, là s tha hóa

C.Mác vi t: “Vào th i trung c , ch

chính tr là ch

th i trung c ,

i s ng nhà n

con ng

i s ng nhân dân và

i là nguyên t c hi n th c c a nhà n

khơng t do. Vì v y, ó là ch
nm c

nm c

hồn thi n”.

s h u t nhân…
c là

ng nh t.

ây,

c, nh ng ó là con ng

i

dân ch c a s không t do, là s tha hóa

hồn thi n” [43, 353]. Q trình tha hóa di n ra m nh m trong

u ki n c a quân ch chuyên ch , b ng con
tr thành các

ng c p chính

ng c p xã h i”. Vào th i mà Hêghen s ng, th i c n

ch th y “c th nhà n
chí chung và ng

ng bi n “các

i

c” và “ch

i, ơng

chính tr ” th ng nh t v i nhau trong ý

i di n nó là vua. Nh ng th c ra ch

C.Mác, là bi u hi n c a b máy quan liêu và tha hóa

chính tr y, theo

i v i xã h i công dân,

cái g i là “công vi c chung”, “trách nhi m chung” tr nên vô ngh a.
- 24 -


ch không th a nh n

u tranh giai c p t t y u d n

vô s n, không công nh n h c thuy t v nhà n
ch ngh a Mác, nên các h c gi t s n,

n chuyên chính

c và cách m ng XHCN c a

c bi t là thái

c a nh ng k c

i, xét l i ch ngh a Mác ã quan ni m m t cách sai l ch v n
bi n h cho s t n t i c a nhà n

c t s n, c a ch

Látxan là tiêu bi u. Theo Látxan: “
xã h i,
giúp

ng công nhân
c a nhà n

d n

Látxan, cho r ng ó là m t c

u tranh ang s c sơi
nói

n cu c

m

ng cho vi c gi i quy t v n

ng c i l

ng”

ng, th a hi p c a phái

ng l nh thi u c n c , không th áp d ng trong

u tranh cách m ng c a giai c p công nhân, b i l cái
a ra v i nh ng ý ki n nh trên nó ã né tránh cu c
các n

c châu Âu th i ó. C.Mác vi t: “ áng l ph i

u tranh giai c p hi n ang di n ra, ng

công th c ki u nhà báo là “v n
quan

dân ch t s n mà

i s ki m soát dân ch c a nhân dân lao

[51,44]. C.Mác ã v ch rõ th c ch t t t

ng l nh mà Látxan

c,

c yêu c u thành l p nh ng h i s n xu t, v i s

c, d

th c ti n phong trào

nhà n

a ra m t

xã h i”…” [51, 44]. C ng t ch tránh né

u tranh giai c p, coi nhà n

dân ch t i cao, m t ki u nhà n

i ta l i

c

c t s n Ph lúc b y gi là ch

ng trên xã h i, cho nên phái Látxan coi

dân ch nh m t s n i l ng, ki u ban n c a giai c p t s n cho giai c p
công nhân và nhân dân lao
ph i

ng, ch tuy t nhiên không

p tan cái b máy chính quy n áp b c, nhà n

ng gì

n vi c

c t s n y b ng cách

nào.
C.Mác ã phân tích và kh ng

nh t t

nh sau: “T “dân ch ” n u chuy n sang ti ng

ng th a hi p c a phái Látxan
c thì có ngh a là “nhân dân

làm ch ”. Th thì “s ki m soát ki u nhân dân làm ch c a nhân dân lao
ng” ngh a là gì? H n n a, ó l i là nói v s ki m soát c a nhân dân lao
ng, khi

a ra nh ng yêu c u nh v y

- 25 -

i v i nhà n

c, ã hoàn toàn th a