Hidrocacbon thơm

Thực hành hoá hữu cơ - 95 -


Chương IV.
HIDROCACBON THƠM

I. PHẢN ỨNG OXI HÓA BENZEN VÀ TOLUEN

Hóa chất
Benzen (tinh khiết), toluen, dung dòch KMnO
4
5%, dung dòch H
2
SO
4
2N.


Cách tiến hành
Cho vào hai ống nghiệm, mỗi ống 1ml dung dòch KMnO
4
5% và 1ml
dung dòch H
2
SO
4
2N. Cho tiếp vào ống thứ nhất 0.5ml benzen, ống thứ hai
0.5ml toluen. Cả hai ống nghiệm được đậy nút có ống thủy tinh thẳng đứng.
Lắc nhẹ và đun nóng cả hai ống nghiệm trên nồi nước. Quan sát hiện tượng
(màu, kết tủa) xảy ra trong cả hai ống nghiệm.

II. PHẢN ỨNG BROM HÓA BENZEN VÀ TOLUEN


Hóa chất
Benzen (tinh khiết), dung dòch brom trong cacbon tetraclorua (tỉ lệ 1:5
theo thể tích), bột sắt.


Cách tiến hành

a)
Lấy hai ống nghiệm khô, cho 1ml benzen vào ống thứ nhất và 1ml
toluen vào ống thứ hai. Cho tiếp vào mỗi ống 1ml brom rồi lắc đều.
Chia dung dòch trong mỗi ống thành hai phần bằng nhau. Phần thứ nhất
được đặt lên giá. Phần thứ hai đun nóng đến sôi nhẹ (nên đậy ống nghiệm
bằng nút có lắp ống thủy tinh thẳng đứng) trên nồi nước rồi đặt vào giá.
Quan sát và so sánh màu dung dòch của phần thứ nhất và phần thứ hai của
từng hidrocacbon.

b)
Cho một nhúm bột sắt (bằng hạt đậu xanh), 1ml benzen và 1ml dung
dòch brom vào ống nghiệm khô. Lắc nhẹ và đun nóng hỗn hợp đến sôi nhẹ
trên nồi nước. Khi hỗn hợp đang sôi đưa mảnh giấy quỳ xanh tẩm ướt vào
miệng ống nghiệm. Quan sát sự biến đổi màu của dung dòch và màu của
mảnh giấy quỳ.

Phạm Văn Tất - Nguyễn Quốc Tuấn Khoa Hoá Học

Thực hành hoá hữu cơ - 96 -

III. PHẢN ỨNG NITRO HÓA BENZEN


Hóa chất
Benzen, acid sunfuric (d= 1.84g/ml), acid nitric (d= 1.4g/ml).

Dụng cụ

Cốc thủy tinh 50ml.


Cách tiến hành
Rót từ tư ø 2ml acid sunfuric vào ống nghiệm (hoặc bình cầu nhỏ) đã chứa
sẵn 1.5ml acid nitric và làm lạnh trong chậu nước. Nhỏ từ từ 1ml benzen vào
hỗn hợp acid đồng thời lắc mạnh ống nghiệm trong chậu nước. Sau khi đã
lắc liên tục hỗn hợp trong vòng 6 ÷ 10 phút rót từ tư ø hỗn hợp vào cốc chứa
20 ÷ 30ml nước lạnh. Dùng đũa thủy tinh khuấy đều hỗn hợp, sau đó để
yên. Quan sát quá trình phân lớp của hỗn hợp. Nhận xét màu và mùi thơm
đặc trưng (mùi hạnh nhân) của lớp chất hữu cơ (ở dưới) có chứa
nitrobenzen.

IV. PHẢN ỨNG SUNFO HÓA BENZEN VÀ TOLUEN

Hóa chất
Benzen, toluen, acid sunfuric đặc (d=1.84g/ml).

Dụng cụ
Ống nghiệm có nút lắp với ống thủy tinh thẳng, cốc thủy tinh 50ml.

Cách tiến hành
Cho 0.5ml benzen vào ống nghiệm thứ nhất, 0.5ml toluen vào ống
nghiệm thứ hai. Cho tiếp vào mỗi ống 2ml acid sunfuric. Cả hai ống nghiệm
được đậy bằng nút có ống thủy tinh thẳng đứng và đun nóng trên nồi nước
sôi, đồng thời lắc đều. Theo dõi quá trình hòa tan dần các chất trong hỗn
hợp. Tiếp tục đun nóng đến khi được hỗn hợp đồng nhất. Để nguội. Từng
Phạm Văn Tất - Nguyễn Quốc Tuấn Khoa Hoá Học

Thực hành hoá hữu cơ - 97 -


hỗn hợp được rót vào một cốc riêng chứa sẵn 20ml nước. Nhận xét khả năng
hòa tan của hỗn hợp phản ứng trong nước.

V. PHẢN ỨNG NITRO HÓA NAPHTALEN


Hóa chất
Naphtalen (bột), acid nitric đặc (d=1.4g/ml).


Dụng cụ
Cốc thủy tinh nhỏ.


Cách tiến hành
Cho 0.5g naphtalen (dạng bột) vào ống nghiệm đã chứa sẵn 2ml acid nitric
đặc. Lắc hỗn hợp ở nhiệt độ phòng. Nhận xét

sự biến đổi màu của hỗn hợp!
Đun nóng hỗn hợp trên nồi nước sôi và lắc nhẹ cho đến khi hòa tan hết
naphtalen. Rót hỗn hợp vào cốc chứa 10ml nước lạnh. Quan sát màu sắc của
các tinh thể α-nitronaphtalen. Lọc lấy sản phẩm. Rửa kết tủa bằng nước.

VI. PHẢN ỨNG SUNFO HÓA NAPHTALEN


Hóa chất
Naphtalen (bột), acid sunfuric đặc.


Cách tiến hành

a) Acid
β
-naphtalensufonic
Cho 1g naphtalen vào ống nghiệm và đun trên ngọn lửa đèn cồn cho
naphtalen nóng chảy. Sau khi để nguội, cho thêm 1ml acid sunfuric đặc vào
ống nghiệm. Đun nóng cẩn thận hỗn hợp trên đèn cồn và lắc đều. Đến khi
tạo ra chất lỏng đồng nhất. Làm lạnh chất lỏng, cho thêm 2 ÷ 3ml nước và
đun nóng nhẹ. Khi để nguội acid β-naphtalensufonic từ từ kết tủa xuống
(không có kết tủa khi cho nhiều nước).

b) Acid
α
-naphtalensufonic

Phạm Văn Tất - Nguyễn Quốc Tuấn Khoa Hoá Học

Thực hành hoá hữu cơ - 98 -


Cho 1g nataphlen và 1ml acid sunfuric đặc vào ống nghiệm. Đun nóng
hỗn hợp trên nồi nước sôi trong khoảng 10 ÷ 15 phút cho đến khi naphtalen
tan hết. Làm nguội và cẩn thận rót 2 ÷ 3ml nước vào hỗn hợp. Nhận xét khả
năng tan của acid α-naphtalensufonic trong nước.

Phạm Văn Tất - Nguyễn Quốc Tuấn Khoa Hoá Học

Thực hành hoá hữu cơ - 99 -


Chương V.
DẪN XUẤT HALOGEN CỦA HIDROCACBON

I. ĐIỀU CHẾ ETYL BROMUA


Hóa chất
Ancol etylic, acid sunfuric đặc, kali bromua (dạng bột).


Cách tiến hành
Cho 1.5ml ancol etylic và 1ml nước vào ống nghiệm (1). Đặt ống
nghiệm vào chậu nước lạnh, nhỏ từ từ từng giọt 1.5ml H
2
SO
4
vào dung dòch

ancol đồng thời lắc đều. Làm lạnh hỗn hợp
đến nhiệt độ phòng, cho tiếp 1.5g KBr vào
hỗn hợp. Lắp dụng cụ như hình 4. Ống
nghiệm hứng (ống 2)
chứa 1ml nước và vài viên nước đá.
Đun nóng hỗn hợp phản ứng, lúc đầu
đun nhẹ, sau đó đun nóng đến sôi.Quan sát
những giọt chất lỏng từ từ lắng xuống đáy
ống nghiệm hứng
.
Ngừng đun khi thấy lượng
chất lỏng trong bình hứng không tăng. Dùng
pipette lấy một giọt chất ở đáy ống nghiệm
hứng. Nhỏ giọt chất lỏng đó lên sợi dây đồng
(uốn thành những vòng lò xo nhỏ và đã được đốt nóng trên ngọn lửa đèn
cồn) và đưa sợi dây đồng vào ngọn lửa đèn cồn. Nhận xét màu ngọn lửa.


Hình

4

1- Hỗn hợp ancol etylic, acid
sunfuric và kali bromua.
2- Ống nghiệm hứng.
3- Cốc chứa nước đá.

II. ĐIỀU CHẾ ETYL CLORUA

Hóa chất

Phạm Văn Tất - Nguyễn Quốc Tuấn Khoa Hoá Học