NHỮNG CÔNG CỤ CỦA CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI

CHƯƠNG 1:
NHỮNG CÔNG CỤ CỦA CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI

I. Những thuế quan nhập khẩu
1. Những thuế quan được tính theo số lượng hàng hóa
2.
Thuế quan được tính theo giá trị hàng hóa
II.
Những loại thuế quan khác
1. Thuế quan nhân nhượng
2. Thuế quan đánh trên những nước được hưởng chế độ "tối huệ quốc" (MFN)
3. Thuế quan đối với những hàng hóa lắp ráp tại các công ty đặc ở nước ngoài
(OAP)
III. Tính toán mức thuế
1. Mức thuế bình quân
2. Tỷ suất thuế "hữu hiệu" và tỷ suất thuế "danh nghĩa"
IV.
Thuế xuất khẩu và trợ cấp xuất khẩu
V.
Những hàng rào phi thuế quan đối với thương mại tự do
1.
Hạn ngạch nhập khẩu
2.
Hạn chế xuất khẩu song phương

Chương này sẽ giới thiệu những công cụ chính sách khác nhau được các quốc gia
sử dụng để can thiệp vào việc phân phối nguồn lực trong thương mại tự do. Mặc dầu
những lợi ích được mang lại từ thương mại tự do đã được khẳng định trong lý thuyết
cũng như trong thực tế, nhưng những nhà hoạch định chính sách đã cố gắng đưa ra những
công cụ chính sách nhằm hạn chế những luồng hàng hóa và dịch vụ tự do thương mại

theo hướng sử dụng hiệu quả nguồn lực của quốc gia. Trong chương này, chúng ta sẽ mô
tả một số hình thức can thiệp thương mại quan trọng nhất.
Trong phần đầu sẽ thảo luận về những thuế quan nhập khẩu. Một vài công cụ
chính sách chung được sử dụng để làm ảnh hưởng đến vấn đề xuất khẩu sẽ được trình
bày trong phần kế đó. Thêm vào đó, việc xem xét những hàng rào phi thuế quan khác
nhau được sử dụng để hạn chế những hàng hóa nhập khẩu cũng sẽ được đề cập đến.
I. NHỮNG THUẾ QUAN NHẬP KHẨU
Ðây là một loại thuế nhập khẩu được tính theo giá trị cố định bằng tiền trên
một đơn vị hàng hóa nhập khẩu. Thí dụ như, một tấn hàng hóa nhập khẩu sẽ phải chịu
một mức thuế là $25. Hóa đơn thuế nhập khẩu do vậy sẽ phụ thuộc vào lượng hàng nhập
khẩu mà không phụ thuộc vào giá cả hoặc giá trị của những hàng hóa nhập khẩu. Những
nhân viên thuế quan có thể thu thuế này dễ dàng, bởi vì họ chỉ cần biết lượng hàng hóa
nhập vào mà không quan tâm đến giá trị tiền tệ của nó. Tuy nhiên, loại thuế này có một
nhược điểm cơ bản như là một công cụ bảo hộ cho những nhà sản xuất trong nước, bởi vì
mức thuế bảo vệ này sẽ thay đổi trái ngược với giá cả của hàng nhập khẩu. Nếu giá cả
của hàng hóa nhập khẩu từ những nhà sản xuất nước ngoài là $5 và mức thuế quan là $1
trên một đơn vị sản phẩm, mức thuế này tương đương với 20%. Tuy nhiên, nếu như lạm
phát xảy ra và giá cả của hàng hóa nhập khẩu gia tăng lên $10, thì mức thuế này bây giờ
tương đương với chỉ có 10% trên giá trị hàng hóa nhập khẩu. Những nhà sản xuất trong
nước do vậy xem đây không phải là một chính sách bảo hộ cho họ, mặc dù phúc lợi của
người tiêu dùng gia tăng.
1/ Thuế quan được tính theo số lượng hàng hóa
2/ Thuế quan được tính theo giá trị hàng hóa
Loại thuế này có thể làm cho những nhà sản xuất trong nước vượt qua những mất
mát do loại thuế được tính theo số tuyệt đối mang lại trong suốt thời kỳ lạm phát. (Xem
tình huống 1). Loại thuế này được đánh theo một tỷ lệ phần trăm cố định trên giá trị tiền
tệ của một đơn vị hàng hóa nhập khẩu. Do vậy, nếu mức thuế này là 10%, thì một hàng
hóa nhập khẩu với giá cả thế giới là $10 sẽ phải đóng $1 thuế nhập khẩu; nếu giá cả tăng
lên $20 do lạm phát, thì mức thuế này sẽ tăng lên $2.
Mặc dù loại thuế này nhằm đến việc bảo hộ mậu dịch cho những nhà sản xuất

trong nước, nhưng vẫn có những khó khăn đi cùng nó bởi vì những nhân viên thuế quan
cần có những nghiệp vụ chuyên môn để đánh giá giá trị tiền tệ của những hàng hóa nhập
khẩu. Biết được thực tế này, những nhà xuất khẩu thường ghi giá thấp trên hóa đơn. Mặt
khác, những nhân viên hải quan lại có xu hướng đánh giá trị cao cho những hàng hóa
nhập khẩu. Tuy vậy, loại thuế này đã được sử dụng rộng rãi trên thế giới.

II. NHỮNG LOẠI THUẾ QUAN KHÁC
1/ Thuế quan nhân nhượng
Là loại thuế được áp dụng cho một loại hàng hóa nhập khẩu được tính theo vị trí
địa lý của quốc gia tham gia thương mại; một quốc gia được hưởng loại thuế này thường
chi mức thuế quan thấp hơn. Thí dụ như ở Liên bang Anh, ở đây họ sẽ đánh một mức
thuế quan thấp cho những hàng hóa nhập khẩu từ các nước Uïc, Canada, Ấn Ðộ. Hiện tại,
loại thuế này ở Liên Minh Châu Âu (EU) giúp cho một hàng hóa đi vào một trong những
nước trong khối từ những nước nằm trong khối này không phải chịu thuế hải quan. Một
thí dụ khác là Hệ thống ưu đãi tổng quát, với loại thuế này nhiều nước phát triển cho
phép nhập khẩu không đóng thuế đối với một danh mục các mặt hàng đã được lựa chọn,
nếu như những hàng hóa đó được nhập khẩu từ một số nước đang phát triển. (Xem tình
huống 2).
2/ Thuế quan đánh trên những nước được hưởng chế độ Tối huệ quốc (MFN)
Một loại thuế quan đang được sử dụng rộng rãi là thuế quan đối với các nước
được hưởng chế độ tối huệ quốc. Loại thuế này dành cho một quốc gia có được những ưu
đãi đặc biệt so với các quốc gia khác. Tuy nhiên, loại thuế này cũng có nghĩa ngược lại là
: nó là một yếu tố không phân biệt trong chính sách thuế quan.
Giả sử rằng, Mỹ và Ấn Ðộ đi đến một thỏa thuận thuế quan song phương, tại đó
Ấn Ðộ sẽ giảm thuế quan trên mặt hàng máy vi tính của Mỹ và Mỹ sẽ giảm thuế quan đối
với những mặt hàng quần áo của Ấn Ðộ. Chính sách thuế này cũng sẽ được áp dụng đối
với một nước thứ ba nào đó mà Mỹ có một thỏa thuận thuế quan tương tự đối với mặt
hàng quần áo. Mặt khác, nếu nước thứ ba này có một thỏa thuận thuế quan song phương
với Ấn Ðộ, thì quốc gia này cũng nhận được cùng mức giảm thuế trên mặt hàng máy vi
tính từ Ấn Ðộ (nếu như quốc gia này xuất máy vi tính sang Ấn Ðộ) như Mỹ. Những sự

sụt giảm thuế này vẫn xảy ra cho nước thứ ba mặc dù quốc gia này chính bản thân nó
không tham gia vào thỏa thuận thuế quan song phương. Kết quả của loại thuế này sẽ làm
cho thuế quan của Mỹ trên mặt hàng quần áo và thuế quan của Ấn Ðộ trên mặt hàng máy
vi tính không phân biệt đối với việc bắt nguồn từ quốc gia nào.
3/ Thuế quan đối với những hàng hóa lắp ráp tại các công ty đặt ở nước
ngoài. (OAP)
Loại thuế này tồn tại trong một vài nước phát triển, với loại thuế này thì mức thuế
quan trên một hàng hóa sẽ thấp hơn mức thuế quan được đưa ra trong biểu thuế. Giả sử
rằng, Mỹ nhập khẩu những bộ điện thoại không dây từ Ðài Loan với giá là $80 một bộ.
Nếu mức thuế quan trên mỗi bộ là 15%, lúc đó mức thuế quan phải đóng là $12 mỗi bộ
và do vậy, người tiêu dùng ở Mỹ phải chi $92 cho mỗi bộ. Tuy nhiên, giả sử rằng những
linh kiện của Mỹ được sử dụng trong sản phẩm được tạo ra bởi xí nghiệp của Ðài Loan
có giá trị là $52. Theo loại thuế này, mức thuế 15% của Mỹ được áp dụng sẽ được áp
dụng trên giá trị của sản phẩm cuối cùng trừ cho giá trị của các linh kiện của Mỹ được sử
dụng trong việc tạo ra sản phẩm cuối cùng. Do vậy, khi một bộ điện thoại được nhập vào
Mỹ sẽ chịu một khoảng thuế là [15%($80 -$52) =$4,2], dẫn đến giá cả tiêu dùng sản
phẩm này đối với người tiêu dùng Mỹ sẽ là $84,20. Người tiêu dùng sẽ tốt hơn với OAP,
bởi vì mức thuế quan nhập khẩu thực tế chỉ là 5,25% so với 15% trước đó.
Mặc dù người tiêu dùng hưởng lợi, nhưng OAP có nhiều tranh luận. Những công
nhân Mỹ trong ngành được bảo hộ (điện thoại) sẽ phản đối bởi vì công việc lắp ráp sẽ bị
chuyển cho những công nhân Ðài Loan. Trong lúc đó, những công nhân trong ngành sản
xuất linh kiện của Mỹ lại có lợi trong trường hợp này, bởi vì những xí nghiệp nước ngoài
có động lực để sử dụng những linh kiện của Mỹ do vị thế cạnh tranh gia tăng trong việc
bán những sản phẩm ở Mỹ.

III. TÍNH TOÁN MỨC THUẾ
1/ Mức thuế bình quân
Một vấn đề đáng được quan tâm ở đây là việc xác định mức thuế quan bình quân
của một quốc gia, bởi vì hầu hết các quốc gia đều có một lượng lớn những mức thuế khác
nhau đối với những hàng hóa nhập khẩu.

Một cách đo lường cho mức thuế bình quân này là Mức thuế quan bình quân
không tính đến tổng giá trị hàng hóa nhập khẩu. Giả sử rằng, chúng ta chỉ có 3 hàng
hóa nhập khẩu với những mức thuế sau đây: 10%, 15% và 20% cho 3 sản phẩm A, B và
C tương ứng. Lúc đó, mức thuế bình quân sẽ là
(10% + 15% + 20%)/3 = 15%
Nhược điểm của phương pháp tính này là nó không tính toán đến mức độ quan trọng
tương đối của những hàng hóa nhập khẩu: Nếu một quốc gia nhập khẩu phần lớn sản
phẩm A, thì mức thuế bình quân này quá cao. Do vậy, một cách tính khác sẽ khắc phục
nhược điểm này là tính Mức thuế quan bình quân có tính đến tổng giá trị hàng hóa nhập
khẩu. Mức thuế của mỗi hàng hóa sẽ được nhân với giá trị hàng hóa đó. Giả sử rằng,
quốc gia sẽ nhập khẩu 500.000 đô la sản phẩm A, 200.000 đô la sản phẩm B, và 100.000
đô la sản phẩm C. Lúc đó, mức thuế bình quân sẽ được tính toán như sau

Cách tính này cũng có nhược điểm liên quan đến qui luật cầu hàng hóa. Giả sử
những độ co giãn cầu giống nhau với tất cả những hàng hóa, lúc đó việc mua những hàng
hóa với mức thuế quan tương đối cao có xu hướng giảm xuống, trong khi việc mua
những hàng hóa với mức thuế quan thấp có xu hướng giảm ít hơn. Do vậy, mức thuế
quan chính nó sẽ làm thay đổi lượng nhập khẩu do việc đưa ra tầm quan trọng cao hơn
đối với những hàng hóa có mức thuế quan thấp.
Mức thuế quan được tính theo cách này có thể được chứng minh trong một hình
thức đặc biệt với những thuế quan ngăn cắm nhập khẩu, một thuế quan ngăn cắm nhập
khẩu có một mức thuế cao để ngăn chặn việc nhập khẩu. Trong thí dụ ở trên, mức
thuế quan này sẽ tồn tại nếu như hàng hóa D có mức thuế là 200%, lúc đó sẽ không có
hàng hóa D được nhập khẩu bởi mức thuế quá cao này. Mức thuế quan bình quân như đã
được tính vẫn sẽ là 12,5%, bởi vì với mức thuế quan 200% không có hàng hóa được nhập
khẩu. Trong trường hợp đặc biệt khác, một quốc gia nhập khẩu với một lượng rất ít hàng
hóa coó mức thuế quan bằng 0, nhưng có mức thuế quan ngăn cắm nhập khẩu trên tất cả
các hàng hóa nhập khẩu khác sẽ có mức thuế quan bình quân bằmg 0%, và quốc gia này
giống như là một quốc gia tự do thương mại!
Trong thực tế, mức thuế quan bình quân không tính đến tổng giá trị hàng hóa

nhập khẩu có thể không khác với mức thuế quan bình quân được tính theo cách thứ hai.
Một cách để tránh nhược điểm của cách tính thứ hai là sẽ tính toán nó theo tổng giá trị
hàng hóa được thương mại trên thế giới, thay vì tính theo một quốc gia nào đó.
2/ Tỷ suất thuế “hữu hiệu” và Tỷ suất thuế “danh nghĩa”
Một vấn đề đáng được quan tâm khác là sự lựa chọn một tỷ suất thuế quan hợp
lý khi đánh giá ảnh hưởng của thuế quan. Vấn đề này rất quan trọng khi những quốc gia
đang thương thuyết việc cắt giảm tỷ suất thuế quan, bởi vì trong thương thuyết thường
tập trung vào việc lựa chọn một tỷ suất thuế quan hợp lý. Vấn đề này dính líu đến việc
phân biệt giữa tỷ suất thuế quan danh nghĩa và tỷ suất thuế quan hữu hiệu(hay tỷ suất
bảo hộ hữu hiệu ERP) trên hàng hóa. Tỷ suất danh nghĩa đơn giản là tỷ suất được
liệt kê trong biểu thuế quan của một quốc gia theo số lượng hoặc giá trị hàng hóa, ở đó
mức thuế quan tính theo số lượng có thể được chuyển đổi thành mức thuế quan tính theo
giá trị hàng hóa nhập.
Những nhà kinh tế sử dụng tỷ suất danh nghĩa quan tâm đến mức độ mà tại đó giá
cả của hàng hóa đối với người tiêu dùng trong nước tăng lên do sự tồn tại của thuế quan.
Tuy nhiên, khi sử dụng ERP những nhà kinh tế quan tâm về mức độ mà tại đó “giá trị gia
tăng” trong ngành cạnh tranh nhập khẩu trong nước thay đổi bởi sự tồn tại của cấu trúc
thuế quan toàn bộ (có nghĩa là, tỷ suất thuế quan không chỉ trên sản phẩm sau cùng mà
còn trên những sản phẩm trung gian được sử dụng để tạo ra sản phẩm sau cùng). Thực
vậy, ERP được định nghĩa là sự thay đổi phần trăm của giá trị gia tăng của ngành bởi việc
đưa cấu trúc thuế quan vào bởi quốc gia. Xem xét tình trạng sau đây, trong đó sản phẩm
F là sản phẩm sau cùng và A và B là những sản phẩm trung gian được sử dụng để sản
xuất ra sản phẩm F. Cũng giả sử rằng A và B là những nhập lượng trung gian duy nhất và
để tạo ra một đơn vị sản phẩm F cần sử dụng một đơn vị sản phẩm A và một đơn vị sản
phẩm B. Những sản phẩm A và B có thể là những hàng hóa được nhập khẩu hoặc là
những hàng hóa nội địa và do vậy giá cả của những hàng hóa nội địa bị ảnh hưởng bởi
những mức thuế quan đánh trên những hàng hóa nhập khẩu. Giả sử rằng, trong thương