Một số giải pháp sử dụng hợp lý đất ngập nước vùng ven biển huyện nghĩa hưng tỉnh nam định

L IC M

N

Sau hai n m h c t p và làm lu n v n, đ
giáo, cô giáo tr

ng

c s nhi t tình giúp đ c a các th y

i h c Th y l i, b ng s n l c c g ng h c t p, nghiên c u và

tìm tịi, tích l y kinh nghi m th c t c a b n thân đ n nay đ tài “M t s gi i pháp
s

d ng h p lý đ t ng p n
nh” đã đ

c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

c tác gi hoàn thành đúng th i h n quy đ nh.

Trong khuôn kh c a lu n v n, v i k t qu còn r t khiêm t n trong vi c
nghiên c u c s khoa h c ph c v cho vi c nghiên c u m t s gi i pháp s d ng
h p lý đ t ng p n
đánh giá đ

c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

c th c tr ng s d ng đ t ng p n

th c ti n cho qu n lý đ t ng p n
đ t ng p n

nh, góp ph n

c nh m c ng c c s lý lu n và

c, đ ra các gi i pháp s d ng h p lý tài nguyên

c, tác gi hy v ng đóng góp m t ph n nh ph c v cho nghiên c u các

v n đ có liên quan.
c bi t tác gi xin đ

c bày t lòng bi t n sâu s c t i ng

h c PGS.TSKH. Nguy n Trung D ng đã t n tình h

ih

ng d n khoa

ng d n, ch b o và cung c p

các thông tin khoa h c c n thi t trong quá trình th c hi n lu n v n. Tác gi xin chân
thành c m n các th y giáo, cô giáo Khoa Kinh t và qu n lý - Tr

ng

ih c

Th y l i, đã gi ng d y t o đi u ki n giúp đ tác gi trong su t quá trình th c hi n
lu n v n.
Tác gi xin chân thành c m n UBND, phòng th ng kê, phịng nơng nghi p
huy n Ngh a H ng,chính quy n đ a ph

ng các xã trong huy n, bà con nơng dân đã

nhi t tình giúp đ tác gi trong quá trình đi u tra th c t đ nghiên c u đ tài và
hoàn thành lu n v n này.
Cu i cùng tác gi xin g i l i c m n chân thành đ n Vi n Nghiên c u qu n lý
bi n và h i đ o - T ng c c Bi n và H i đ o Vi t Nam n i tác gi đang cơng tác;
Phịng

ào t o

i h c và sau đ i h c - Tr

ng

i h c Thu l i; Gia đình và b n

bè đã đ ng viên, t o m i đi u ki n thu n l i đ tác gi hoàn thành lu n v n đúng
th i h n.


Do h n ch v th i gian, ki n th c khoa h c và kinh nghi m th c t c a b n
thân tác gi nên lu n v n không th tránh kh i nh ng thi u sót. Tác gi r t mong
nh n đ

c ý ki n đóng góp và trao đ i chân thành giúp tác gi hoàn thi n h n đ tài

c a lu n v n.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, ngày

tháng

H C VIÊN

BÙI TH TH Y

n m 2014


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n thân tơi. Các k t qu
nghiên c u và các k t lu n trong lu n án này là trung th c và không sao chép t b t
k m t ngu n nào và d
đã đ

i b t k hình th c nào. Vi c tham kh o các ngu n tài li u

c th c hi n trích d n và ghi ngu n tài li u tham kh o đúng quy đ nh.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2014

H C VIÊN

BÙI TH TH Y


DANH M C HÌNH V
Hình 2. 1 B n đ hành chính huy n Ngh a H ng.....................................................29 
Hình 2. 2 R ng ng p m n t i Nam i n, huy n Ngh a H ng..................................35 
Hình 2. 3 Ng

i dân khai thác h i s n t i bãi b i Th tr n R ng ơng....................38 

Hình 2. 4 Nuôi ngao t i vùng bãi tri u Nông tr

ng R ng ơng, Ngh a H ng.......42 

Hình 2. 5 Khai hoang l n bi n t i C n M , huy n Ngh a H ng ..............................48 
Hình 2. 6 Ng

i dân phá RNM đ NTTS t i xã Nam i n......................................49 

Hình 2. 7 Ru ng mu i t i Xã Ngh a Phúc, huy n Ngh a H ng................................51 
Hình 2. 8 Bãi bi n du l ch t i xã Ngh a Phúc, huy n Ngh a H ng ...........................53 
Hình 2. 9 Ph ng v n ng

i dân t i khu v c RNM t i xã Nam i n, Ngh a H ng ..56

Hình 3. 1 Mơ hình ao tôm sinh thái ..........................................................................89 

DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 1.1 Phân lo i đ t ng p n
B ng 2. 1 S l

c ven bi n …………………………………….......7

ng các loài sinh v t vùng bãi b i ven bi n Ngh a H ng ................31 

B ng 2. 2 C u trúc thành ph n đ ng v t đáy vùng ven bi n Ngh a H ng................32 
B ng 2. 3 Di n tích r ng tr ng t n m 1990 đ n 1998 ............................................36 
B ng 2. 4 Di n tích RNM tr ng v i s h tr c a H i an M ch ..........................36 
B ng 2. 5 Ph
B ng 2. 6 S n l

ng ti n khai thác th y s n.................................................................38 
ng khai thác th y s n....................................................................39 

B ng 2. 7 Giá tr s n xu t th y s n giai đo n 2011 – 2013 ......................................41 
B ng 2. 8 Di n tích m t n
B ng 2. 9 S n l

c nuôi tr ng th y s n ...................................................43 

ng nuôi tr ng th y s n..................................................................44 

B ng 2. 10 Giá tr s n xu t th y s n giai đo n 2011-2013 .......................................46 
B ng 2. 11 K t qu c a các phong trào quai đê l n bi n ..........................................48 
B ng 2. 12 S bi n đ ng v s n l

ng s n ph m cói và m t ong ............................52 

B ng 2. 13 M c s n lòng chi tr c a ng

i dân cho qu 1.......................................57 

B ng 2. 14 M c s n lòng chi tr c a ng

i dân cho qu 2.......................................58 

B ng 2. 15 Mâu thu n và gi i pháp gi a m t s nhóm có liên quan đ n khai thác,
ph c h i, qu n lý vùng NN ....................................................................................60 


DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
T vi t t t

T đ yđ

Ngh a Ti ng Vi t

NN

t ng p n

c

RNM

R ng ng p m n

NTTS

Nuôi tr ng th y s n

HST

H sinh thái

TTBQ

T ng tr

DSH

ng bình quân

a d ng sinh h c

VQG

V

n qu c gia

UBND

U ban nhân dân
Trung tâm nghiên c u tài nguyên và môi

CRES

tr

TCVN

ng

Tiêu chu n Vi t Nam
International Union

IUCN

for the Conservation
of Nature and Natural

H i b o t n thiên nhiên th gi i

resources.
WTP

Willing To Pay

S n lòng chi tr

Institute of Marine
IMER

Environment and
Resources

Vi n tài nguyên và môi tr

ng bi n


M CL C
U ....................................................................................................................4 

M

1. Tính c p thi t c a đ tài .......................................................................................4 
2. M c tiêu c a đ tài ................................................................................................5 
2.1 M c tiêu.................................................................................................................5 
2.2 M c tiêu c th ......................................................................................................5 
3.

ng và ph m vi nghiên c u........................................................................5 

it

3.1.

it

ng nghiên c u ..........................................................................................5 

3.2. Ph m vi nghiên c u..............................................................................................6 
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u ........................................................6 

4.1. Cách ti p c n c a đ tài.......................................................................................6 
4.2. Ph
CH

ng pháp nghiên c u .....................................................................................7 
NG 1................................................................................................................1 

T NG QUAN V
N
1.1

T NG P N

D NG H P LÝ

T NG P

C VÙNG VEN BI N........................................................................................1 
t ng p n

c vùng ven bi n.............................................................................1 

1.1.1 Khái ni m đ t ng p n
1.1.2

C VÀ S

t ng p n

c ...................................................................................1 

c ven bi n .....................................................................................1 

1.2 S d ng h p lý đ t ng p n

c .........................................................................11 

1.2.1 Khái ni m s d ng h p lý đ t ng p n

c ........................................................11 

1.2.2 Vai trò c a s d ng h p lý đ t ng p n

c.......................................................12 

1.2.3 M t s tiêu chí đánh giá s d ng h p lý đ t ng p n
1.2.4 Nh ng nhân t

nh h

ng đ n vi c s d ng h p lý đ t ng p n

1.3 Hi n tr ng s d ng đ t ng p n
1.3.1 Hi n tr ng đ t ng p n

c..................................12 

c

c..................................................................14 

Vi t Nam.............................................................14 

1.3.2 Tình hình s d ng đ t ng p n

c ven bi n

Vi t Nam...................................17 

1.3.3 Nh ng thách th c đ i v i các h sinh thái đ t ng p n
1.4 M t s mơ hình s d ng đ t ng p n
1.4.1 Mơ hình s d ng đ t ng p n

c ................13 

c

c

c ven bi n................19 

trên th gi i và Vi t Nam ..........20 

trên th gi i ..............................................20 


1.4.2 Mơ hình s d ng đ t ng p n
K t lu n ch

CH

c Vi t Nam ......................................................23 

ng 1 ...................................................................................................26 

NG 2..............................................................................................................28 

ÁNH GIÁ TH C TR NG S

D NG

BI N HUY N NGH A H NG, T NH NAM
2.1

T NG P N

C VÙNG VEN

NH ...........................................28 

i u ki n t nhiên- kinh t xã h i vùng đ t ng p n

c huy n Ngh a H ng

...................................................................................................................................28 
2.1.1 V trí đ a lý .......................................................................................................28 
2.1.2

c đi m đ a hình ...........................................................................................30 

2.1.3

c đi m khí h u và th y h i v n...................................................................30 

2.1.4 Tài nguyên sinh h c .........................................................................................31 
2.1.5 i u ki n kinh t - xã h i .................................................................................33 
2.2 H sinh thái đ t ng p n
2.3

c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng ...................35 

ánh giá th c tr ng s d ng đ t ng p n

c vùng ven bi n huy n Ngh a

H ng .........................................................................................................................37 
2.3.1 Khai thác th y s n............................................................................................37 
2.3.2 Nuôi tr ng th y s n..........................................................................................41 
2.3.3 R ng ng p m n ................................................................................................46 
2.3.4 Nông nghi p .....................................................................................................50 
2.3.5 S n xu t mu i...................................................................................................51 
2.3.6 S n xu t m t ong và cói ...................................................................................52 
2.3.7 Du l ch ..............................................................................................................52 
2.3.8 Giao thông v n t i th y....................................................................................53 
2.4 ánh gía v m c đ s n lịng t nguy n đóng góp qu đ b o v và s d ng
h p lý NN vùng ven bi n huy n Ngh a H ng ....................................................54 
2.4.1 Ti n hành đi u tra ............................................................................................54 
2.4.2 S hi u bi t c a ng

i dân v t m quan tr ng c a vùng

NN vùng ven bi n

huy n Ngh a H ng ....................................................................................................55 


2.4.3

ánh giá m c đ s n sàng chi tr t nguy n c a ng

i dân đ b o v vùng

NN ven bi n huy n Ngh a H ng.............................................................................57 
2.5.Tình hình cơng tác qu n lý đ t ng p n

c trên đ a bàn huy n trong th i

gian qua ....................................................................................................................59 
2.6

ánh giá chung v th c tr ng s d ng đ t ng p n

c vùng ven bi n Ngh a

H ng .........................................................................................................................62 
2.6.1 Nh ng k t qu đ t đ

c ...................................................................................62 

2.6.2 Nh ng t n t i và nguyên nhân .........................................................................64 
K t lu n ch
CH

ng 2 ...................................................................................................67 

NG 3..............................................................................................................69 

M TS

GI I PHÁP S

D NG H P LÝ

BI N HUY N NGH A H NG, T NH NAM
3.1

nh h

ng và chi n l

T NG P N

C VÙNG VEN

NH ...........................................69 

c phát tri n kinh t - xã h i c a huy n Ngh a H ng

trong th i gian t i....................................................................................................69 

3.2 M t s gi i pháp s d ng h p lý đ t ng p n

c vùng ven bi n huy n Ngh a

H ng .........................................................................................................................80 
3.2.1 Quy ho ch và phân vùng qu n lý đ t ng p n

c.............................................81 

3.2.2 Xây d ng và hoàn thi n các c ch chính sách qu n lý đ t ng p n

c ..........84 

3.2.3 Phát tri n các sinh k b n v ng .......................................................................86 
3.2.4 Hoàn thi n t ch c qu n lý đ t ng p n

c vùng ven bi n...............................91 

3.2.5 Tuyên truy n, nâng cao nh n th c c ng đ ng v s d ng h p lý đ t ng p n

c

ven bi n huy n Ngh a H ng......................................................................................92 
K t lu n ch

ng 3 ...................................................................................................96 

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................97 
1. K t lu n ................................................................................................................97 
2. Ki n ngh ..............................................................................................................98 

TÀI LI U THAM KH O ....................................................................................100 
PH L C ...............................................................................................................102 


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Các h sinh thái đ t ng p n
t , xã h i, b o v mơi tr
mơi tr

c đóng vai trò quan tr ng đ i v i phát tri n kinh

ng và phịng ch ng thiên tai, tích l y và h n ch ô nhi m

ng, đi u hịa khí h u, duy trì đa d ng sinh h c. Vùng đ t ng p n

cđ

c

s d ng cho phát tri n nông nghi p, lâm nghi p, thu s n, du l ch, giao thông, ... và
cung c p nhi u d ch v gián ti p cho cu c s ng. R ng ng p m n, các c a sông, các
th m c bi n có t m quan tr ng đ c bi t v m t sinh thái nh là các khu v c

m

nuôi, sinh s n và c trú c a nhi u lồi cá, tơm và nhuy n th . Các vùng đ t ng p

n

c t o môi tr

ng thu n l i cho vi c l ng đ ng phù sa, góp ph n n đ nh và m

r ng bãi b i, là vùng đ m t nhiên góp ph n h n ch l l t, xói l và sóng bão, là
n i c trú và phát tri n c a nhi u gi ng loài đ ng, th c v t và là khu v c có giá tr
b o t n đa d ng sinh h c cao.
Ngh a H ng là m t trong nh ng vùng đ t ng p n
tr ng c a Vi t Nam.

t ng p n

c c a sông ven bi n quan

c vùng ven bi n Ngh a H ng có giá tr nhi u m t

trong phát tri n kinh t , b o t n đa d ng sinh h c. Vùng bãi b i, r ng ng p m n này
là m t h sinh thái r t nh y c m và có tính đa d ng sinh h c cao, ch u nh h
c a nh ng quá trình t nhiên. Tài nguyên

ng

đây, ngồi cây ng p m n, cịn có nhi u

lồi đ ng th c v t có giá tr , các lồi chim n

c, các lồi có giá tr kinh t . Tuy

nhiên vi c quy ho ch, qu n lý b o t n r ng ng p m n, b o t n đa d ng sinh h c
ch a th c s đáp ng m c tiêu phát tri n b n v ng.
Bên c nh ti m n ng kinh t nêu trên, các vùng đ t ng p n
H ng có m t ti m n ng du l ch to l n, n u đ a ph

c huy n Ngh a

ng bi t cách khai thác và k t

h p m t cách h p lý v i các tài nguyên du l ch v n hóa, các l h i truy n th ng c a
ng

i dân ven bi n và l ch s khác trong vùng thì s thu đ

c ngu n l i đáng k .

Theo xu th phát tri n chung c a d i ven bi n và qua nh ng th i k l ch s
quan tr ng v vi c s d ng và khai thác tài nguyên t i khu v c ven bi n huy n
Ngh a H ng có nh ng bi n đ i m nh m v m c đích và khơng gian. Nh ng quá
trình t nhiên đ c bi t là quá trình di n th c a h sinh thái r ng ng p m n do tác


đ ng c a con ng

i k t qu là h sinh thái này b suy thoái nghiêm tr ng kéo theo

nhi u h u qu khác nh : xói l b bi n, đ t nhi m m n, ô nhi m môi tr

ng n

c,

suy gi m đa d ng sinh h c. Xu th hi n nay là khu t p trung dân c l n đ t sang s n
xu t nông nghi p; đ t nông nghi p l n sang đ t sinh c nh t nhiên (RNM, bãi tri u.
. .) qua nh ng ho t đ ng quai đê l n bi n, đ p đ m nuôi tôm, vây v ng và nh ng
ho t đ ng khai thác ngu n l i khác. Qua k t qu kh o sát g n đây nh t c a t ch c
Bird Life Vi t Nam, vùng đ t ng p n

c Ngh a H ng, t nh Nam

nh đang có nguy

c b xoá s do khai thác quá m c tài nguyên thiên nhiên.
D a vào c s các phân tích trên, tác gi đã l a ch n đ tài: “M t s gi i pháp
s

d ng h p lý đ t ng p n

c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

nh” nh m phân tích, đánh giá đ

c th c tr ng s d ng đ t ng p n

nh đ t đó nghiên c u và đ xu t m t s

ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam
gi i pháp s d ng h p lý đ t ng p n

c c a vùng

c có hi u qu góp ph n c ng c c s lý lu n

và th c ti n cho qu n lý tài nguyên, môi tr

ng theo h

ng phát tri n b n v ng.

2. M c tiêu c a đ tài
2.1 M c tiêu chung
M c tiêu c a đ tài là đánh giá đ

c th c tr ng s d ng đ t ng p n

xu t m t s gi i pháp s d ng h p lý đ t ng p n
H ng, t nh Nam

c và đ

c vùng ven bi n huy n Ngh a

nh.

2.2 M c tiêu c th
- Nghiên c u c s lý lu n v đ t ng p n
đ t ng p n

c vùng ven bi n.

ánh giá th c tr ng s d ng đ t ng p n

-

H ng, t nh Nam

nh.

bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

3.1.

c vùng ven bi n huy n Ngh a

xu t m t s gi i pháp s d ng h p lý tài nguyên đ t ng p n

-

3.

c vùng ven bi n và s d ng h p lý

it

c vùng ven

nh.

ng và ph m vi nghiên c u

it
it

ng nghiên c u
ng nghiên c u c a đ tài: Là các v n đ liên quan đ n s d ng đ t


ng p n

c vùng ven bi n Ngh a H ng, t nh Nam

nh.

3.2. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi v th i gian: Các tài li u ph c v đánh giá th c tr ng s d ng đ t
c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng thu th p trong kho ng n m 1995 đ n

ng p n

n m 2013, các giá tr s d ng tài nguyên đ t ng p n
lý, đ nh h

c, các c ch chính sách qu n

ng phát tri n b n v ng tài nguyên đ t ng p n

c.

Ph m vi v không gian: Trong khuôn kh c a lu n v n, tác gi ch n vùng
đ t ng p n

c ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

nh tính t 6m n

c đ vào

đ nghiên c u.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1. Cách ti p c n c a đ tài
Cách ti p c n trong tri n khai các n i dung nghiên c u c a đ tài là k th a t i
đa các t li u, tài li u, k t qu nghiên c u hi n có, đ c bi t là thơng tin liên quan
đ n các d ng tài nguyên đ t ng p n

c vùng ven bi n huy n Ngh a H ng, t nh Nam

nh.
K th a k t h p đúc rút, h c h i kinh nghi m trong và ngoài n

c.

tài đã ti n hành thu th p các s li u, tài li u có liên quan đ n đi u ki n t
nhiên huy n Ngh a H ng nói chung và vùng bãi b i, r ng ng p m n huy n Ngh a
H ng, t nh Nam

nh nói riêng trong giai đo n t n m 1995 đ n n m 2013, bao

g m:
- S li u, tài li u v đi u ki n t nhiên: v trí đ a lý, khí h u, th y h i v n,. . .
- S li u th ng kê, tài li u liên quan đ n r ng ng p m n, bãi b i (cây ng p
m n, th y h i s n, thu sinh và khu h đ ng v t c n,...).
- Các s li u, tài li u kinh t - xã h i huy n Ngh a H ng, Nam

nh t p trung

vào các xã ven bi n có bãi b i, r ng ng p m n bao g m:
+ S li u th ng kê v tình hình kinh t - xã h i
+ Các tài li u, k t qu c a các ch
c u đã th c hi n
tài nguyên, qu n lý

đ a ph

ng trình, cơng trình khoa h c đã nghiên

ng có liên quan đ n tình hình kinh t - xã h i, s d ng


+ Các s li u, báo cáo có liên quan đ n công tác quy ho ch, qu n lý và b o t n
r ng ng p m n.
- Các báo cáo tình hình th c hi n kinh t xã h i t n m 2013
- Niên giám th ng kê c a huy n Ngh a H ng n m 2005
- Niên giám th ng kê c a huy n Ngh a H ng n m 2013.
4.2. Ph

ng pháp nghiên c u

Lu n v n s d ng các ph
- Ph
tr

ng pháp nghiên c u chính, sau đây:

ng pháp k th a (t ng h p, phân tích các nghiên c u th c hi n

c đây, k th a nh ng k t qu nghiên c u đã có c trong và ngồi n

c). K

th a t t c các k t qu nghiên c u đã có trên c s ch n l c và đi u ch nh cho phù
h p là r t c n thi t. Các cơng trình nghiên c u hi n đã và đang th c hi n
quan, đ n v bao g m c nh ng s li u c b n v tài nguyên, môi tr
thái vùng đ t ng p n

c ven bi n huy n Ngh a H ng s đ

các c

ng và h sinh

c thu th p, phân tích,

t ng h p và nghiên c u, s d ng trong đ tài.
- Ph

ng pháp đi u tra, nghiên c u th c đ a:

L p tuy n kh o sát: Chia làm hai tuy n kh o sát
+ Tuy n kh o sát d c theo đê bi n t Ngh a Th ng đ n Ngh a Phúc
+ Tuy n kháo sát d c theo khu RNM và ven đê t Nông Tr

ng R ng

ông

đ n Nam i n
Quan sát quang c nh bãi tri u khi tri u c

ng, tri u c n, m t bãi, trong sàn

RNM (r ng m i tr ng, r ng đang phát tri n), n i ng

i dân đ n đánh b t h i s n và

công c đánh b t c a h , khu nuôi tr ng th y s n.
ánh giá nhanh hi n tr ng s d ng NN vùng ven bi n huy n Ngh a H ng so
v i các s li u th ng kê đ đánh giá th c t v s d ng h p lý NN khu v c.
- Ph

ng pháp đi u tra, ph ng v n có s d ng b ng h i: ph ng v n ng

i dân

các xã ven bi n v i 3 nhóm ch y u: nhóm ni tr ng h i s n (làm đ m nuôi tôm
và làm vây nuôi v ng) vùng bãi b i, r ng ng p m n, nhóm ng

i dân chuyên đi

đánh b t h i s n t nhiên, ho c có ho t đ ng kinh t liên quan đ n vùng r ng ng p
m n.


- Ph

ng pháp phân tích, đánh giá, t ng h p thông tin, x lý s li u: S

d ng các ph n m m Word, Excel đ t ng h p, phân tích các s li u đã thu th p
đ

c v tình hình khai thác s d ng

NN đ i v i nuôi tr ng th y h i s n, b o v

RNM,... đ phân tích và đánh giá v hi n tr ng s d ng
gi i pháp s d ng h p lý theo h

ng phát tri n b n v ng.

NN đ t đó đ a ra các


1

CH
T NG QUAN V

T NG P N

N

1.1

t ng p n

NG 1
C VÀ S

D NG H P LÝ

T NG P

C VÙNG VEN BI N

c vùng ven bi n

1.1.1 Khái ni m đ t ng p n

c

Tùy thu c vào m c đích qu n lý c a m i qu c gia mà có đ nh ngh a khác nhau
v đ t ng p n

c.

nh ngh a v

NN có th chia thành hai nhóm chính. Nhóm th

nh t theo đ nh ngh a r ng nh đ nh ngh a c a Cơng
các ch

c Ramsar, đ nh ngh a theo

ng trình đi u tra NN c a M , New Zealand, Úc và Canada. Nhóm th hai

là đ nh ngh a theo ngh a h p. Hi n nay, đ nh ngh a theo Công
ngh a đ

c s d ng nhi u và đ

đ ng liên quan đ n
Công

Vi t Nam trong các ho t

NN. Do đó, trong lu n v n này ch nêu đ nh ngh a

NN theo

c Ramsar (1971) nh sau:
c là vùng đ m l y, than bùn ho c vùng n

t ng p n
t o, ng p n
n

c s d ng chính th c

c Ramsar là đ nh

c th

c l hay n

ng xuyên hay t m th i, n

c, t nhiên hay nhân

c ch y hay n

c tù, n

c ng t,

c bi n, k c nh ng vùng bi n có đ sâu khơng q 6 m khi thu

tri u th p.
1.1.2

t ng p n

c ven bi n

t ng p n

c ven bi n là nh ng vùng ng p n

ven bi n, có đ ng p n

cd

c th

ng xuyên hay t m th i

i 6m lúc tri u ki t, bao g m: v ng, v nh, eo bi n,

RNM, th m c bi n, r n san hô, vùng bi n c a sông, đ m phá n

c m n ho c

nhi m m n.
Các vùng

NN ven bi n đóng vai trị quan tr ng trong phát tri n kinh t , xã

h i, b o v mơi tr
tr

ng và phịng ch ng thiên tai, tích l y và h n ch ơ nhi m mơi

ng, đi u hịa khí h u, duy trì đa d ng sinh h c ( DSH) và b o v mơi tr
c bi t,

ng,...

NN ven bi n có giá tr r t l n trong vi c gi m thi u tác đ ng c a bi n

đ i khí h u nh m đi u hịa khí h u khu v c. Theo tính tốn, RNM có kh n ng tích
l y cao CO2, ví d RNM 15 tu i gi m đ

c 90,24 t n CO2/ha/n m, cân b ng l

O2, CO2 trong khí quy n, đi u hịa khí h u đ a ph

ng (l

ng

ng m a, nhi t đ , đ


2

m) và gi m khí gây hi u ng nhà kính. Các th m th c v t RNM, th m c bi n, r n
san hô b o v b bi n kh i tác đ ng c a sóng bi n, dịng ch y. Các vùng
mơi tr

NN t o

ng thu n l i cho vi c l ng đ ng phù sa, góp ph n n đ nh và m r ng bãi

b i. Các bãi san hô ng m r ng l n đã gi m c

ng đ sóng tác đ ng đ n b bi n, các

vùng đ o trong th i k dơng bão, sóng th n.
1.1.2.1 Phân lo i đ t ng p n

Phân lo i

c ven bi n

NN ven bi n góp ph n hoàn thi n chi n l

c qu n lý

NN ven

bi n c a Vi t Nam, làm c s cho vi c ho ch đ nh các chính sách và bi n pháp b o
v , phát tri n và s d ng h p lý tài nguyên NN ven bi n. Ngồi ra, nó cịn là c s
đ xác đ nh ph m vi vùng NN ven bi n. Trong s các h th ng phân lo i NN thì
h th ng phân lo i c a Nguy n Chu H i và m t s tác gi khác đ
h p cho khai thác, s d ng vùng

c xem là phù

NN ven bi n. Do đó, lu n v n đã s d ng h

th ng phân lo i này đ làm c s xác đ nh ph m vi vùng NN ven bi n. Tuy nhiên,
theo ý ki n ch quan c a tác gi , vùng NN ven bi n ph i xét t i nh h
m n, chính vì v y m t s ki u đ t ng p n
th coi thu c vùng

c nh đ ng lúa, ao n

c ng t,... không

NN ven bi n. T l p lu n này và trên c s phân lo i c a

Nguy n Chu H i, tác gi trình đ a ra b ng 1.1 phân lo i đ t ng p n
nh d

Nhóm

Phân b

A: Ph th c v t
Các vùng đ t
th p ng p
c ven

c ven bi n

Ki u lo i

NNVB

bi n

c ven bi n

i đây.

B ng 1. 1 Phân lo i đ t ng p n

n

ng c a đ

Cói/ lau s y ng p n

c

Vùng l y n i đ a
m nuôi th y s n
B: Không ph th c v t
ng mu i
Lịng sơng

Phía trong đê bi n, n i khơng
ch u tác đ ng c a bi n, các châu
th sông H ng, Mê Kông
R ng kh p ven bi n
Trung

mi n


3

Nhóm

Ki u lo i

NNVB

Phân b

A: Ph th c v t
RNM

Các châu th

Bãi sình l y

Kơng, các vùng c a sơng l n,

Th m rong t o - c bi n

đ m phá Hu - Bình

m phá n

Sơng H ng, Mê
nh

cl

B: Không ph th c v t
Vùng NN

Bãi cát

tri u

Bãi bùn tri u
mn

T p trung

cl

m phá n

hai châu th l n,

vùng H i Phòng, vùng tri u đ n

cm n

Vùng c a sơng hình ph u

đ sâu 6m

Vùng tri u đáy m m và đáy c ng
Các l ch tri u
R n san hô vi n b
Các đ o đá cacbonat
Các đ o

Các đ o đá tr m tích và tr m tích

hoang nh

núi l a

Vùng Qu ng Ninh, H i Phịng.
R i rác mi n Trung và mi n

Nam. Ngồi bi n kh i

o san hô

( Ngu n: Tác gi t ng h p, 2014)
1.1.2.2 Ch c n ng đ t ng p n
NN ven bi n
thái, môi tr

Vi t Nam có nhi u ch c n ng và giá tr quan tr ng v sinh

ng, kinh t và xã h i. ó là:

- Ch c n ng n p và ti t n
các vùng

c ven bi n

c ng m: Mùa m a, khi d l

NN có tác d ng nh m t b ch a n

ng n

c đ sau đó n

c ng m d n vào

lịng đ t trong mùa khơ. Q trình này di n ra liên t c nh m b sung l
cho các t ng n

c ng m. M t khác, quá trình n p và ti t n

NN v i các t ng n

c m t l n,

ng n

c liên t c gi a vùng

c ng m c ng góp ph n th m l c, làm cho các t ng n

ng m tr nên s ch h n. Các t ng n
c p quan tr ng cho cu c s ng con ng

c ng m v i ch t l
i.

ng n

c

c

c cao là ngu n cung


4

-

i u hồ sinh thái và khí h u: Các vùng

NN ven bi n có tác d ng nh là

các b l ng gi l i các ch t ô nhi m, đ c h i và ch t th i nói chung, góp ph n cân
b ng O2 và CO2 trong khí quy n, đi u hồ khí h u đ a ph

ng (nhi t đ , đ

l

ng m a) và làm gi m hi u ng nhà kính.

d

ng b sung cho cây và cho vi sinh v t s ng trong h sinh thái

m,

NN ven bi n có th gi l i ch t dinh
NN ven bi n

c ng nh các ho t đ ng nông nghi p ho c nuôi tr ng th y s n.
- Ch c n ng h n ch l l t:
n

NN ven bi n có th l u gi , đi u hoà l

c m a nh là m t b n ch a góp ph n gi m l u l

l l t

ng

ng dòng ch y l và h n ch

các vùng lân c n.
- Ch c n ng s n xu t sinh kh i: Các vùng NN ven bi n là n i xu t kh u sinh

kh i, t o ngu n th c n cho các lo i thu s n, gia súc ho c đ ng v t hoang dã ho c
v t ni. Ngồi ra, m t ph n các ch t dinh d
chuy n đ n các vùng h l u và các vùng n

ng này đ

c các dòng ch y b m t

c ven bi n, làm gi u ngu n th c n cho

nh ng vùng đó, khu v c Bi n ông và V nh Thái Lan.
- Ch c n ng duy trì tính đa d ng sinh h c: Nhi u vùng
bi t là các vùng

NN ven bi n, đ c

NN có r ng ng p m n, r n san hơ, c bi n, là mơi tr

ng thích

h p cho vi c c trú, sinh s ng, s đ tr ng, bãi đ và phát tri n c a nhi u lo i đ ng,
th c v t hoang dã. NN ven bi n là n i duy trì nhi u ngu n gen, trong đó có nhi u
lồi q và hi m khơng nh ng q, hi m và có giá tr

Vi t Nam mà cịn

khu v c

Bi n ông và V nh Thái Lan.
- Ch c n ng ch n sóng, ch n gió bão n đ nh b bi n, ch ng xói l : Nh có
th m th c v t, đ c bi t th m th c v t r ng ng p m n, th m c bi n,

NN ven bi n

có ch c n ng b o v b bi n kh i b tác đ ng c a sóng, thu tri u, xói l . M t khác,
các vùng NN ven bi n t o ra môi tr

ng thu n l i cho vi c l ng đ ng phù sa, góp

ph n n đ nh và m r ng bãi b i. Các r n san hô ng m r ng l n đã gi m c

ng đ

sóng tác đ ng đ n b bi n, các vùng ven đ o trong th i k dông bão.
- Ch c n ng t o môi tr

ng ho t đ ng cho các ngành kinh t :

Vi t Nam đóng vai trị quan tr ng t o mơi tr

l nh v c.

NN ven bi n

ng cho ho t đ ng kinh t c a nhi u


5

+ Ngành thu s n: NN ven bi n là ngu n cung c p th c n, môi tr

ng s ng

cho các loài thu s n và là n i đánh b t và nuôi tr ng thu s n quan tr ng. Ngồi ra
nó cịn cung c p các ngu n l i quan tr ng khác cho c ng đ ng dân c đ a ph
nh

t o bi n, c bi n và d

ng

c li u.

+ Ngành lâm nghi p:

NN ven bi n là n i cung c p m t s s n ph m quan

tr ng nh cây có nh a, cây có d u, d

c li u (tanin, tinh d u), các s n v t nh cói,

s y, cây d a và qu d a trong các vùng

NN ven bi n c ng có th đ

c khai thác

và ch bi n thành nh ng s n ph m tiêu dùng có giá tr .
+ Ngành giao thông v n t i thu : NN ven bi n là y u t r t quan tr ng trong
vi c hình thành các m ng l

i giao thông thu bao g m đ

ng bi n, đ

ng pha

sông bi n.
+ Ngành du l ch: NN ven bi n v i h sinh thái đa d ng, phong phú, có nhi u
c nh quan thiên nhiên đ p nh : V nh H Long, Nha Trang, V ng Tàu, r ng ng p
m n C n Gi , Cà Mau,... có vai trị to l n trong vi c phát tri n các hình th c du
l ch, đ c bi t là du l ch sinh thái.
+ Ngành khai khống: NN ven bi n có ti m n ng phát tri n m nh ngành khai
khoáng vì nhiên li u khống s n nh sa khống titan (inmenit), zirconi, vàng, thi c,
v t li u xây d ng, than bùn, d u khí.
NN ven bi n

Vi t Nam có giá tr kinh t , xã h i và v n hoá to l n. Dân t c

Vi t Nam t lâu đ i nay đã g n bó v i các vùng NN ven bi n đ sinh s ng, xây d ng,

b o v và phát tri n đ t n

c c ng nh duy trì n n v n hố đ m đà b n s c dân t c.

1.1.2.3 Giá tr c a đ t ng p n

c ven bi n

NN ven bi n có nh ng giá tr sau:
- Giá tr đa d ng sinh h c: Giá tr
c a

NN ven bi n. Nhi u vùng

DSH là thu c tính đ c bi t và quan tr ng

NN ven bi n là n i c trú r t thích h p c a các

loài đ ng v t hoang dã, đ c bi t là các lồi chim n
di c . Cị m thìa và các lồi chim di c

c, trong đó có nhi u lồi chim

vùng RNM c a sơng H ng có giá tr tồn

c u b i nó là tài s n đa qu c gia (h u h t các loài chim di c đ u nh v y). Vi c b o


6

t n các lồi q hi m chính là b o t n
(HST) v i s

DSH, duy trì ch c n ng các h sinh thái

n đ nh và s c b n trong không gian và th i gian.

- Giá tr v n hóa: Chính là tri th c b n đ a c a ng

i dân trong nuôi tr ng,

khai thác, s d ng các tài nguyên thiên nhiên và cách thích ng c a cịn ng
mơi tr

iv i

c bi n dâng). Nhi u k t qu nghiên c u đã

ng t nhiên (xâm nh p m n, n

ch ng minh r ng m i quan h gi a t nhiên, xã h i, ngôn ng và v n hóa là khơng
th tách r i, nó th hi n lịng tin c a con ng
hóa”. Thơng th
ng

ng, n i nào có giá tr

i và nhào n n nên “c nh quan v n

DSH cao thì c ng là n i c trú c a nh ng

i dân b n đ a. B o t n các h sinh thái t nhiên trong đó có HST NN c ng là

b o v cái nơi c a v n hóa truy n th ng.
- Giá tr kinh t vùng
hi n
ng

NN ven bi n: Giá tr kinh t vùng

s đ ng ti n hóa gi a kinh t và s hi u bi t v môi tr
i. Làm rõ giá tr kinh t

NN ven bi n th

ng t nhiên c a con

NN ven bi n chính là góp ph n tìm ra nh ng gi i

pháp kinh t thích h p đ khai thác, s d ng h p lý tài nguyên, c ng nh b o t n
các HST t nhiên t i các vùng

NN ven bi n.

i u này có ý ngh a đ nh h

ng

trong vi c đ xu t các th ch , hành vi và gi i pháp kinh t - xã h i b n v ng thông
qua các nghiên c u liên ngành gi a t nhiên và kinh t c ng nh t

ng tác c a các

h th ng này v i nhau.
Th c ra, có r t nhi u lo i giá tr , trong đó giá tr kinh t th

ng đ

c s d ng

r t h u ích trong các l a ch n v kinh t . Các l a ch n này làm c s cho vi c tìm
ki m các gi i pháp s d ng h p lý và có hi u qu ngu n tài nguyên thiên nhiên.
L ch s ti n hóa c a xã h i loài ng
cách m ng kinh t th
s d ng nh th

i g n li n v i các ho t đ ng kinh t . Các cu c

ng có vai trị thúc đ y s ti n b xã h i. Giá tr kinh t đ

c đo các n n v n minh, các giá tr v t ch t và d đ

c

c ch p nh n

trong so sánh và l a ch n gi i pháp.
G n đây nh t trong d th o “H
tác b o t n

DSH t i m t s v

thái đ t ng p n

ng d n phân tích chi phí - l i ích c a cơng

n qu c gia (VQG) đ i di n tiêu bi u cho h sinh

c” do Vi n Khoa h c qu n lý môi tr

ng, T ng c c Môi tr

xây d ng tháng 10 n m 2011, có đ c p “Giá tr kinh t đ t ng p n

ng

c” là toàn b


7

các kh i l i ích có th mang l i cho các đ i t
th h hi n t i hay t

ng s d ng khác nhau sinh s ng

ng lai, bao g m giá tr s d ng và giá tr phi s d ng.

1.2.2.4 M t s h sinh thái đ t ng p n

c ven bi n đi n hình

ng có nhi u HST cùng t n t i trên đó và các

T i m t vùng NN ven bi n th

HST có th k đ n theo ph m vi phân b t b ra ngoài vùng n

c sâu nh sau: đ u

tiên ph i k đ n là HST vùng c a sông, HST bãi b i, HST RNM, k đ n là HST c
bi n và cu i cùng là HST san hô. ôi khi không có s tách b ch gi a các HST này,
ch ng h n nh HST vùng c a sông và HST RNM th

ng đi li n v i nhau.

- H sinh thái c a sông ven bi n: C a sông ven bi n là thu v c ven b
t

ng đ i kín, n i mà n

c ng t và n

c bi n g p nhau và tr n l n vào nhau. Các

đ c tr ng v đ a m o, l ch s đ a ch t và đi u ki n khí h u t o nên s khác bi t v
tính ch t v t lý và hoá h c c a các ki u c a sông. Ki u tiêu bi u nh t là c a sông
châu th ven b , ví d nh c a Ba L t. Ki u c a sông th hai là c a sông d ng
ph u, ki u d ng này b t g p nhi u

vùng ven bi n mi n trung. Ngoài ra, cịn ph i

k đ n c a sơng t i là v nh n a kín ho c đ m phá.
đ

đây các doi cát song song v i

ng b hình thành và ng n c n m t ph n s trao đ i n

c t bi n.

mu i trong

các đ m khác
ng loài đ ng v t c a sông th

S l
vùng n

c ng t lân c n.

ng nghèo h n các qu n c bi n ho c các

ây là vùng kh c nghi t mà nhi u sinh v t bi n ho c n

ng t không th ch u đ ng đ

c

c. Các sinh v t c a sông th c s ch y u có ngu n

g c bi n. Sinh v t bi n ch u s gi m đ mu i t t h n sinh v t n

c ng t ch u đ ng

đ mu i t ng, vì v y sinh v t c a sơng có u th b i đ ng v t bi n.
Thành ph n loài th c v t l n
ng p n
n

c th

c a sông kém phong phú. H u h t các vùng

ng xun đ u có đáy mùn khơng phù h p đ rong bám. H n n a,

c đ c h n ch đ chi u sáng, vì v y vùng n

c sâu h u nh khơng có th c v t.

T o Silic khá ph phong phú trên các bãi tri u g n bùn vùng c a sông. Chúng có
th di đ ng lên b m t ho c vào trong bùn ph thu c vào đ chi u sáng. Bùn c a
sông c ng là n i s ng thích h p c a t o lam s i. Vi khu n là thành ph n phong phú
c trong n

c và trong bùn, n i giàu có v t ch t h u c .


8

Sinh v t phù du
th

vùng c a sông khá nghèo v thành ph n loài. T o Silic

ng chi m u th trong mùa nóng và th m chí quanh n m

m t s khu v c.

ng v t phù du c ng nghèo v thành ph n c ng nh bi n đ ng l n theo mùa. Các
loài c a sông th c s ch t n t i

các c a sông l n và n đ nh.

các c a sông

nông, thành ph n đ ng v t phù du bi n đi n hình chi m u th .
Nhìn chung, nh giàu dinh d
thành n i ni d

ng và t

ng đ i ít các v t d , c a sông tr

ng u trùng c a nhi u loài đ ng v t mà khi tr

ng thành chúng

vùng khác. ây c ng là bãi ki m n c a nhi u loài đ ng v t di c . Bên c nh

s ng

đó, nh s b o v t nhiên c a đ m phá và vùng c a sơng mà nó có giá tr l n cho
s phát tri n c ng và c ng bi n, ti p đ n là các khu công nghi p và dân c lân c n.
C a sông c ng đ

c xem nh là môi tr

ng ti p nh n các lo i rác th i công nghi p

và sinh ho t dân c . Ho t đ ng đánh b t th y s n th
đ m phá. Cu i cùng thì c a sơng, đ m phá cịn đ

ng d a trên HST c a sơng

c s d ng cho m c đích ngh

ng i, du l ch gi i trí.

- H sinh thái vùng tri u: Vùng tri u là vùng không ng p n c m t kho ng
th i gian trong ngày v i các y u t t nhiên thay đ i do n
Qu n xã sinh v t thích nghi mơi tr
tr

c và khơng khí chi ph i.

ng này và s liên k t gi a sinh v t và môi

ng t o nên HST vùng tri u.
HST vùng tri u có vai trò r t quan tr ng trong HST n

c m n, bao g m các

ch c n ng sau:
+ Là n i c trú, sinh s ng c a các loài sinh v t bi n, nh các loài hai m nh v ,
các loài rong t o, v.v..
+ Là n i cung c p ngu n l i kinh t và c ng là n i di n ra s trao đ i v t ch t,
n ng l

ng, t o nên ngu n sinh kh i l n trong HST;

+ Là n i cung c p n ng su t s c p cho vùng c a sông, ch y u là th m th c
v t bao quanh c a sông, làm t ng s đa d ng vùng c a sông;
+ HST vùng tri u góp ph n vào vi c đi u hịa khí h u nh vào s hình thành
các th m th c v t, ngoài ra th m th c v t cịn góp phân hình thành nên HST RNM;


9

+ Ch c n ng quan tr ng c a HST vùng tri u đóng vai trị quan tr ng trong chu
trình dinh d
trí cho con ng

ng c ng nh góp ph n hình thành các khu du l ch, khu vui ch i gi i
i.

HST vùng tri u có vai trò quan tr ng, to l n trong vi c duy trì và b o v tính
DSH. Có th nói r ng, vùng tri u là ngu n g c, là n n t ng cho vi c hình thành và
phát tri n các HST vùng ven b . Do v y, c n ph i có chính sách h p lý trong vi c qu n
lý c ng nh khai thác tài nguyên vùng tri u, t đó có s khai thác đúng m c ngu n l c

to l n này góp ph n thúc đ y n n kinh t vùng bi n m t cách b n v ng.

- H sinh thái r ng ng p m n: RNM đóng vai trị quan tr ng trong chu trình
dinh d

ng, là ngu n cung c p ch t h u c đ t ng n ng su t vùng ven bi n, là n i

sinh đ , nuôi d

ng ho c n i s ng lâu dài cho nhi u lồi h i s n có giá tr nh cá, tơm,

cua, ...
RNM có các ch c n ng và giá tr r t quan tr ng nh : cung c p các s n ph m
g , c i, th y s n và nhi u s n ph m khác; là bãi đ , bãi n và

ng các lồi cá, tơm,

cua và các lồi th y s n có giá tr kinh t khác; xâm chi m và c đ nh các bãi bùn
ng p tri u m i b i, b o v b bi n ch ng l i tác đ ng c a sóng, bão và sóng th n; là
n i c trú cho r t nhi u loài đ ng v t hoang dã (chim, thú l
các loài đ a ph

ng c , bị sát), g m

ng và các lồi di c .

Tuy nhiên, di n tích RNM đã và đang b suy gi m nghiêm tr ng do các ho t
đ ng chuy n đ i di n tích r ng sang nuôi tr ng th y s n, quai đê l n bi n; do xói l
b bi n. M t RNM có th gây ra nh ng h u qu nghiêm tr ng: m t ngu n

DSH

phong phú c a HST, m t n i c trú, sinh đ c a nhi u lồi, gây phèn hóa, ơ nhi m
mơi tr

ng, gây xói l vùng b bi n và c a sơng, xói l các vùng xung quanh và

làm m t n i c trú c a chim di c ; đ i s ng c a ng

i dân

đây suy gi m, nhi u

dân chài nghèo khơng có công n vi c làm.

- HST th m c bi n: Th m c bi n chính là lá ph i c a đ i d ng và có th
so sánh vi c m t th m c bi n v i vi c m t r ng m a nhi t đ i.
Th m c bi n đ
t p v c u trúc và tính

c m nh danh là “r ng m a nhi t đ i d

i bi n” vì tính ph c

DSH đi kèm, c ng nh n ng su t sinh h c r t cao, 1 ha c


10

bi n m i n m t o ra 25 t n lá, đ cung c p th c n cho 40.000 con cá, và 50 tri u

đ ng v t không x
tr

ng s ng nh . Theo PGS.TS Nguy n Chu H i, Phó T ng c c

ng T ng c c Bi n vàH i đ o Vi t Nam, “C 1m2 c bi n s n sinh ra 10 lít ơxy

hồ tan/ngày cho nên đây là n i thu n l i cho sinh s n,

m nuôi các gi ng h i s n

và là nh ng bãi h i s n quan tr ng ven b ".
Các th m c bi n là n i sinh s ng, đ tr ng và trú n c a nhi u loài sinh v t
bi n khác nhau nh đ ng v t đáy, cá bi n, rùa bi n, bò bi n. B

c đ u các nhà kh o

sát đã phát hi n 125 loài đ ng v t đáy và 158 loài rong bi n s ng trong và d

i

th m c bi n. Trong th m c bi n có nhi u lồi có giá tr kinh t cao sinh s ng nh
ngó đen, ngó đ , h n, cua, tơm, h i sâm, ... Ngồi ra, c bi n còn là ngu n th c n
cho nhi u lồi đ ng v t khơng x

ng s ng, bò sát, cá bi n, thú bi n.

c bi t, c

bi n là th c n cho loài bị bi n - lồi thú bi n q hi m đang có nguy c tuy t

ch ng. R c a c bi n phát tri n ch ng ch t c m sâu vào l p đ t b m t, nên c bi n
có tác d ng b o v b bi n, ch ng xói l khi sóng to, gió l n; làm gi m t c đ dòng
ch y và n đ nh n n đáy, ... C bi n còn đ

c khai thác đ làm phân bón, th c n

cho gia súc.
Tuy nhiên, HST th m c bi n c ng là m t trong nh ng HST nh y c m và r t
d b t n th

ng khi môi tr

ng thay đ i. Hi n nay, th m có bi n

suy thối nghiêm tr ng do ô nhi m môi tr

n

c ta đã b

ng, đánh b t th y s n b ng thu c n ,

các ho t đ ng khai thác các vùng đ t b i có c bi n vào m c đích nơng nghi p, ni
tr ng th y s n làm cho di n tích bãi c bi n b thu h p, gây m t n i c trú c a các
ngu n l i h i s n có giá tr và h n ch s ph t tri n c a c bi n, làm suy gi m ch t
l

ng môi tr

gi m tr l

ng n

c và tr m tích, m t cân b ng dinh d

ng, sinh thái và DSH,

ng cá và ngu n tr ng cá và cá con trong HST này.

- HST r n san hô: HST r n san hô là m t HST đa d ng nh t hành tinh, nó ch
phân b

vùng bi n nơng ven b . Theo tính tốn, tồn b các r n san hơ ch chi m

ch a đ n 1% di n tích đ i d
v t bi n trên toàn th gi i.

ng nh ng l i là n i sinh s ng c a 25% các loài sinh


11

Các r n san hô thu c vùng bi n n

c ta là n i c trú, nuôi d

c a 398 lồi cá, trong đó có hàng tr m lồi cá đ

ng và sinh s n

c dùng làm cá c nh có giá tr kinh

t cao, 155 lồi đ ng v t thân m m , 94 loài giáp sát, 37 loài da gai và 174 loài rong
bi n, …
i v i ngành du l ch, c nh quan ng m c a HST r n san hô, th m c bi n là
ngu n tài nguyên thiên nhiên vô t n c a du l ch bi n. Vì v y, đ i v i các ngành
kinh t khai thác l i th t bi n trong đó có ngành du l ch thì vi c b o v các r n san
hơ có ý ngh a quan tr ng đ n s phát tri n b n v ng. Hi n nay, Vi t Nam có
kho ng 170 đi m du l ch và ngh d

ng n m

các VVB tr i d c t B c chí Nam,

trong đó có nhi u vùng bi n đ p n i ti ng nh V nh H Long, C nh D
Cô, Non N

ng, L ng

c, M Khê, V nh Nha Trang, M i Né, … Khơng xa ngồi kh i c a

nh ng vùng bi n đó là th gi i đ ng, th c v t bi n bao la đ y bí n và h p d n,
trong đó có r n san hơ th c s là m t c nh s c tuy t đ p mà Nha Trang là m t ví d
đi n hình.
HST r n san hơ có c u trúc ph c t p, r t nh y c m v i s đe d a c a môi
tr

ng, đ c bi t là nh ng đe d a t con ng

i nh đánh b t cá b ng thu c n , hóa

ch t đ c h i, khai thác san hô làm v t li u xây d ng, đ l u ni m.

ph san hô

s ng trên r n đang b gi m d n theo th i gian, nhi u n i đ ph gi m trên 30%.
i u này cho th y r n san hô đang b phá h y và có nhi u chi u h

ng suy thoái

m nh. S bi n đ i di n tích và nh ng t n th

ng c a r n san hô gây nhi u thi t hai:

gi m DSH, sinh thái và ch t l

ng n

ng môi tr

c bi n; m t ngu n l i s ng c a

c ng đ ng vùng ven bi n và thi t h i cho ngành th y s n, du l ch.
1.2 S d ng h p lý đ t ng p n

c

1.2.1 Khái ni m s d ng h p lý đ t ng p n
S d ng h p lý đ t ng p n
thác, s d ng đ t ng p n

duy trì đ

c

c (rational use of wetlands) ngh a là vi c khai

c đáp ng nhu c u xóa đói gi m nghèo mà v n b o đ m

c các ch c n ng và tính đa d ng sinh h c c a đ t ng p n

c

Trong đánh giá h sinh thái Thiên niên k (MA), "s d ng h p lý" đ ng ngh a
v i vi c duy trì các l i ích/d ch v h sinh thái đ đ m b o s duy trì đa d ng sinh