SKKN - KINH NGHIỆM THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG TRONG CÁC BÀI DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:

KINH NGHIỆM THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
TRONG CÁC BÀI DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

MÔN: GIÁO DỤC CÔNG DÂN


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT CỜ ĐỎ
__________________________________________________

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:

KINH NGHIỆM THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
TRONG CÁC BÀI DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

MÔN: GIÁO DỤC CÔNG DÂN

Người thực hiện:
Điện thoại:
Tổ:

TRẦN THỊ OANH
0963.768.881
Xã hội

Năm học 2019 - 2020


MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Mục đích của đề tài ...................................................................................... 1
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài ..................................................... 1
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 1
PHẦN II: NỘI DUNG ......................................................................................... 2
1. Cơ sở lí luận ................................................................................................. 2
1.1. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học .................................... 2
1.2. Vai trò của hoạt động khởi động trong trong tiến trình dạy học .............. 3
1.3. Một số hình thức và phương pháp sử dụng cho hoạt động khởi động ..... 4
1.4. Một số lưu ý khi thực hiện hoạt động khởi động ..................................... 5
2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 7
2.1. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học nói
chung hiện nay ................................................................................................. 7
2.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động khởi động trong việc dạy học
môn giáo dục công dân tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn
Huyện Nghĩa Đàn và thị xã Thái Hòa ............................................................. 9
3. Một số kinh nghiệm thiết kế hoạt động khởi động trong các bài dạy
môn Giáo dục công dân cấp trung học phổ thông ......................................... 11
3.1. Kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp trò chơi khi thiết
kế hoạt động khởi động ............................................................................... 11
3.2. Kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp đóng vai khi thiết
kế hoạt động khởi động ............................................................................... 17
3.3. Kinh nghiệm trong việc khai thác ca dao, tục ngữ, thành ngữ, thơ khi
thiết kế hoạt động khởi động ......................................................................... 21
3.4. Kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp kể chuyện khi tổ chức

hoạt động khởi động ...................................................................................... 25
3.5. Kinh nghiệm trong việc khai thác video, tranh ảnh trong việc thiết kế
hoạt động khởi động trong các bài dạy Giáo dục công dân cấp trung học
phổ thông ....................................................................................................... 33
4. Kết quả đạt được ........................................................................................ 40
PHẦN III: KẾT LUẬN ..................................................................................... 42
1. Phạm vi ứng dụng của đề tài ..................................................................... 42
2. Mức độ vận dụng ....................................................................................... 42
3. Kết luận...................................................................................................... 42
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 43
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 44


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

TT

Từ đầy đủ

1

GDCD

Giáo dục công dân

2

GV

Giáo viên

3

HS

Học sinh

4

PPDH

Phương pháp dạy học

5

THPT

Trung học phổ thông


PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.Lý do chọn đề tài
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương
trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa
là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học cái gì đến chỗ quan tâm học sinh
làm được cái gì qua việc học. Để làm được điều đó nhất định phải thực hiện
thành cơng việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức
sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành

năng lực và phẩm chất. Trong phương pháp dạy học tích cực học sinh luôn
được cuốn hút vào các hoạt động do giáo viêntổ chức và chỉ đạo. Một trong
những hoạt động của tiến trình dạy học đó chính là hoạt động khởi động.
Khởi động là hoạt động đầu tiên trong tiến trình dạy học của một bài nên có
có vai trị rất lớn giúp tiết dạy thànhcơng. Mục đích nhằm tạora khơng khí vui
vẻ tronglớp và tình huống có vấn đề giúp học sinh tiếp cận được với nội dung
bàihọc. Với ý nghĩa đó, trong những năm qua bản thân tơi ln quan tâm, tìm
tịi đổi mới để tìm ra cách khởi động bài học hấp dẫn, đúng yêu cầu và đem
lại hiệu quả cho từng tiết dạy. Chính vì vậy tơi viết đề tài “Kinh nghiệm thiết
kế hoạt động khởi động trong các bài dạy môn Giáo dục công dân cấp
trung học phổ thông”. Hy vọng qua đề tài này tôi nhận được nhiều ý kiến
đóng góp của các đồng nghiệp để được sự dụng rộng rãi.
2. Mục đích của đề tài
Đề tài nhằm mục đích cung cấp một số cơ sở lí luận về đổi mới phương
pháp dạy học, kĩ thuật dạy học cho việc tổ chức hoạt động khởi độngtrong các
bài dạy. Đồng thời cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong việc
thiết kế hoạt động khởi động cho các bài dạy mơn GDCD.
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài
Với đề tài này tôi xin khẳng định lần đầu tiên được áp dụng tại trường
THPT Cờ Đỏ. Tên đề tài có thể là khơng mới hoặc đã có những tác giả khai
thác nhưng tôi xin khẳng định những vấn đề tôi nêu ra ở đây hoàn toàn là những
kinh nghiệm, những tâm huyết mà bản thân tôi đã đúc kết lại trong quá trình
giảng dạy của mình tại đơn vị của mình đã được kiểm định qua thực tế và mang
lại những hiệu quả tích cực, góp phần nâng cao thành tích giảng dạy của của bản
thân tôi.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu ở bộ môn GDCD cấp THPT
- Thực nghiệm tại trường THPT Cờ Đỏ- Huyện Nghĩa Đàn
- Thời gian thực hiện: Từ năm học 2018- 2019 đến năm học 2019 – 2020.

1


PHẦN II: NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
1.1. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học
Đổi mới chương trình giáo dục và cùng với nó là đổi mới phương pháp
dạy học (PPDH) và đổi mới đánh giá là những phương diện thể hiện sự quyết
tâm cách tân, đem lại những thay đổi về chất lượng và hiệu quả giáo dục. Và ở
khía cạnh hoạt động, tất cả những đổi mới này đều được biểu hiện sinh động
trong mỗi giờ học qua hoạt động của người dạy và người học. Chính vì
thếnhữngcâu hỏi như: Làm thế nào để có một giờ học tốt? Đánh giá một giờ
học tốt như thế nào cho chính xác, khách quan, cơng bằng?Ln có tính
chất thời sự và thu hút sự quan tâm của tất cả các giáo viên và cán bộ quản lí
giáo dục. Về phương pháp dạy học, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp
dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt
một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích
tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát
triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập
đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Bởi vậy
một giờ học tốt là một giờ học phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ
động, sáng tạocủa cả người dạy và người học nhằm nâng cao tri thức, bồi
dưỡng năng lực hợptác,năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn, bồi
dưỡng phương pháptự học,tácđộng tích cực đến tư tưởng, tình cảm, đem lại
hứng thú học tập cho người học.Về bản chất, đó là giờ học có sự kết hợp giữa
học tập cá thể (hình thức học cá nhân) với học tập hợp tác (hình thức học theo
nhóm, theo lớp); Chú trọng kết hợp học với hành, nâng cao tri thức với rèn
luyện các kỹ năng, gắn với thực tiễncuộc sống; Phát huy thế mạnh của các
phương pháp dạy học tiên tiến, hiện đại; Các phương tiện, thiết bị dạy học và

những ứng dụng của công nghệ thông tin…; Chú trọng cả hoạt động đánh giá
của giáo viên và tự đánh giá của học sinh. Mặt khácđổi mới phương pháp dạy
học cịn được cụ thể hóa trong các văn bản chỉ đạo về việc thực hiện nhiệm vụ
năm học hàng năm của Bộ Giáo dục và Đào tạo;Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ
năm học của Sở Giáo dục và Đào tạo; Kế hoạch năm học của nhà trường và kế
hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học của mỗi giáo viên.
Chính vì lẽ đó trong những năm gần đây, nhiều giáo viên đã có sáng kiến
trong việc áp dụng kỹ thuật dạy học,đổi mới phương pháp dạy học đã góp phần
tăng hiệu quả giờ dạy. Tuy nhiên, trên thực tế đa số giáo viên mới chỉ tập trung
đổi mới hoạt động hình thành kiến thức là chủ yếu, chưa quan tâm đúng mức tới
hoạt động khởi động cũng như vai trò của khởi động trong việc định hướng giờ
dạy học.
2


1.2. Vai trò của hoạt động khởi động trong trong tiến trình dạy học
Trong tiến trình dạy học bao gồm các chuỗi hoạt động sau: Hoạt động
khởi động; Hoạt động hình thành kiến thức; Hoạt động luyện tập; Hoạt động vận
dụng; Hoạt động mở rộng. Theo tiến sỹ Đặng Thị Thu Hương, Học viện quản lý
giáo dục, một trong những nội dungcủa phương pháp giảng dạy mà giáo viên
cần chú trọng tới đó là tổ chức các hoạtđộng khởi động trong giờ học. Hoạt động
này có vai trị làm “tan băng” (ice-breaking),xóa đi sự ngại ngùng, e dè của
người học và thu hẹp khoảng cách giữa người dạy -người học, người học - người
học.Thay vào đó, nó giúp làm “ấm lên”bầukhơng khí trong lớp học.Hoạt động
này thường được sử dụng trước khi bắt đầu buổi học, trước một nội dunghọc
nhưng cũng có lúc được dùng đan xen trong giờ nếu giáo viên nhận thấy
ngườihọc đang chán nản hoặc mệt mỏi.Có rất nhiều hoạt động khởi động được
tổ chức trong giờ học.Chẳng hạn, hoạt động“Giới thiệu bản thân” của giáo viên,
giáo viên ghi lên bảng một số từ khóa về bản thân. Giáo viên cho học sinh làm
việc theocặp để đoán thơng tin trên bảng, sau đó mời một số học sinh đặt câu.

Hoạt động khởi động rất cần thiết trong dạy học nhằm phát triển năng lực cho
học sinh, phát triển năng lực tư duy nêu để giải quyết vấn đề.Hoạt động nàycần
tạo ra những tình huống, những vấn đề ở đó người học cần được huy động tất cả
các kiến thức hiện có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để cố gắng nhìn
nhận và giải quyết theo cách riêng của mình và cảm thấy thiếu hụt kiến thức,
thơng tin để giải quyết. Như vậy, hoạt động “khởi động” nêu vấn đề là một hoạt
động học tập, nhiệm vụ chuyển giao của giáo viên phải rõ ràng, học sinh phải
được bày tỏ ý kiến riêng của mình cũng như ý kiến của nhóm về vấn đề đó cũng
như việc trình bày báo cáo kết quả.Hoạt động khởi động bài học thường chỉ
chiếm một vài phút đầu giờ nhưng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc kích hoạt
sự tích cực của người học.
Trước hết, hoạt động khởi động có vai trò tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Một khởi động bài học hiệu quả trước hết phải tạo được hứng thú cho học
sinh. “Hứng thú là một thái độ đặc biệt của cá nhân đối với một hiện tượng nào
đó vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa mang lại cảm xúc cho cá nhân trong
quá trình học tập”.
Hứng thú có một vai trị quan trọng trong q trình hoạt động của con
người. Nó là động cơ thúc đẩy con người tham gia tích cực vào hoạt động, là
động lực thúc đẩy chủ thể tạo ra những sản phẩm góp phần vào sự phát triển của
xã hội.
Trong hoạt động học tập, hứng thú có vai trị hết sức quan trọng, thực
tế cho thấy hứng thú đối với các bộ môn của học sinh tỉ lệ thuận với kết quả
học tập của các em. Không phải bất cứ học sinh nào đều có sẵn niềm say mê,
u thích đối với mơn học. Vì vậy, nhiệm vụ của hoạt động khởi động là khơi
gợi hứng thú đối với bài học và hơn thế nữa còn khơi dậy niềm đam mê, gây
dựng, bồi đắp tình yêu lâu bền đối với mơn học.Dạy học trị khơng có hứng
3


thú cũng chỉ như “đập búa trên sắt nguội” mà thôi.Bởi vậy, người thầy trước

hết phải là người “thắp lửa đam mê”.Bên cạnh đó hoạt động khởi động cịn
huy động vốn tri thức, kĩ năng nền tảng của học sinh.Bởi dạy học là một q
trình kiến tạo.Nếu ví tri thức, kĩ năng học sinh tiếp nhận được ví như ngơi nhà,
thì nền móng sẽ xuất phát từ những tri thức, kĩ năng vốn có, nền tảng của người
học. Quan điểm dạy học kiến tạo đặc biệt chú ý đến việc huy động kiến thức, kĩ
năng, hệ giá trị nền tảng của cá nhân người học tạo tiền đề cho việc tiếp nhận
kiến thức mới. Vì vậy, một khởi động bài học hiệu quả nên tạo ra cơ hội cho các
em tự làm sống lại những kiến thức nền đã có, cần thiết cho việc học bài mới.Đó
là một tiền đề để thầy cơ thiết kế hoạt động khởi động.Có thể nói rằng học tập là
một q trình khám phá,q trình ấy bắt đầu bằng sự tò mò, nhu cầu cần được
hiểu biết và giải quyết mâu thuẫn giữa điều đã biết và điều muốn biết. Một khởi
động bài học thành cơng cần khơi gợi trong học trị mong muốn được tìm hiểu,
khám phá bằng những hoạt động tiếp theo trong giờ học, thậm chí là sau giờ
học. Muốn như vậy, hoạt động khởi động cần tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức
cho học trò.Đây là tiền đề để thực hiện một loạt các hoạt động tìm tịi, giải quyết
vấn đề.Muốn như vậy, giáo viên phải là người có ý tưởng, biết gieo vấn đề để
kích thích trí tị mị của người học.
1.3. Một số hình thức và phương pháp sử dụng cho hoạt động khởi động
Việc vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, thiết kế tiến
trình dạy học các bài học hoặc chủ đề dạy học đảm bảo các yêu cầu về phương
pháp dạy học, cách xây dựng, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá chuỗi các
hoạt động học theo sự định hướng phát triển năng lực người học là rất cần thiết
đối với giáo viên trong giai đoạn hiện nay.Khởi động là hoạt động đầu tiên, hoạt
động này nhằm giúp học sinh huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm
của bản thân về các vấn đề có nội dung liên quan đến bài học mới.Mặt khác hoạt
động khởi động sẽ kích thích tính tị mị, sự hứng thú, tâm thế của học sinh ngay
từ đầu tiết học. Chính vì vậy trong q trình thiết kế giáo viên phải tìm tịi các
hình thức và phương pháp phù hợp, phải linh hoạt, sáng tạo, trong việc tổ chức
hoạt động khởi động bài học. Tránh tình trạng hoạt động đơn điệu, nhàm chán,
hoặc khơng tổ chức hoạt động khởi động mà để nó diễn ra một cách tuần tự,

cứng nhắc. Sau đây là một sốhình thức và phương pháp mà bản thân tôi đã sử
dụng khi thiết kế hoạt động khởi động trong các tiết dạy:
- Thứ nhất là khởi động tiết học dưới dạng trò chơi.
Hiện nay hầu hết các tiết dạy tại trường tơi thường chọn cho mình hình
thức khởi động bằng cách tổ chức các trị chơi nhanh như:Đuổihình bắt chữ,
Giải ơ chữ, Trò chơi nhanh như chớp, Trò chơi phá băng, trò chơi mảnh ghép…
Với việc sử dụng trò chơi giúp cho hoạt động dạy học trở nên sôi nổi, cuốn hút,
giúp học sinh rèn luyện sự mạnh dạn, tự tin, khả năng phản xạ nhanh, sự sáng
tạo, nâng cao tinh thần đoàn kết và sự tương tác giữa học sinh với học sinh, học
sinh với giáo viên…Trong tiết học môn giáo dục cơng dâncác trị chơi thường
4


được giáo viên tổ chức liên quan đến kiến thức của các tiết học trước như học
sinh sẽ được tái hiện kiến thức hay kiểm tra nhận thức của học sinh về những
vấn đề liên quan đến bài học mới, làm tiền đề để giáo viên dẫn vào bài một cách
hấp dẫn.
- Thứ hai là sử dụng tranh ảnh, video-clip có liên quan đến bài học.
Mục đích của việc sử dụng tranh ảnh, video- clip để học sinh được trải
nghiệm, được phát huy những tri thức vốn có của mình về vấn đề của tiết học
tạo thêm hứng thú cho giờ học.
- Thứ ba là khởi động bằng các bài tập hay câu hỏi tình huống.
Các câu hỏi trong phần khởi động có thể chỉ là một tình huống để cho học
sinh phát hiện hay huy động vốn hiểu biết của mình để giải quyết tình huống ấy.
Các vấn đề hay câu hỏi được đưa ra sẽ giúp học sinh phát triển tư duy, xâu chuỗi
vấn đề một cách mạch lạc đồng thời tạo hứng thú cho học sinh vào tiết học mới
để khám phá vấn đề còn đang bỏ ngỏ.
- Thứ tư là khởi động bằng cách sử dụng kho tàngtục ngữ, ca dao, thành
ngữ, thơ…
Ca dao, tục ngữ rất phong phú trong văn học dân tộc lại có đặc điểm về

nội dung và hình thức ngắn gọn, có vần, dễ nhớ nên giáo viên sử dụng sẽ tạo
hứng thú học tập cho các em hơn. Đặc biệt đối với các bài về đạo đức thì việc sử
dụng ca dao, tục ngữ, thành ngữ, thơ… cho hoạt động khởi động sẽ phát huy
hiệu quả rất cao.
- Thứ năm là khởi động bài học bằng cách sử dụng các câu chuyện.
Có thể là chuyện dân gian, chuyện trong nước, chuyện nước ngoài,
chuyện pháp luật, các câu chuyện về Bác Hồ… khi thiết kế hoạt độngkhởi động
cho các bài dạy GDCD tạo sự hấp dẫn cho giờ học.
Thứ sáu là khởi động bằng cách sử dụng phương pháp đóng vai.
Đóng vai là một trong những cách thức đem lại hiệu quả cao trong phần
khởi động bài học, là phương pháp giáo dục giúp học sinh thực hành cách ứng xử,
bày tỏ thái độ trong những tình huống giả định hoặc trên cơ sở óc tưởng tượng và ý
nghĩ sáng tạo của các em. Với việc sử dụng phương pháp đóng vai trong thiết kế
hoạt động khởi động sẽ đem lại hiệu quả trong quá trình dạy học, đặc biệt là khi
dạy các bài về pháp luật…
1.4. Một số lưu ý khi thực hiện hoạt động khởi động
Chúng ta biết rằng việc tạo hứng thú cho học sinh với bài học ngay từ
những phút đầu tiên là điều rất quan trọng.Bởi thông qua hoạt động khởi
độnggiáo viên sẽkiểm tra quá trình học sinh nắm bài cũ cũng như thiết lập mối
quan hệ thân thiện giữa giáo viên và học sinh. Tuy nhiên trong quá trình thực
hiện cần lưu ý những vấn đề sau:
5


- Vấn đềđịnh lượng thời gian: đây là khâu quan trọng để đảm bảo tiến
trình giờ học. Tùy vào nội dung bài học giáo dục công dân để giáo viên định
lượng thời gian. Đối với các bài dạy học theo chủ đề từ 2 tiết trở lên, giáo viên
có thểtổ chức hoạt động khởi động trong vòng 10-15 phút. Đối với bài học theo
từng tiết, giáo viên nên tổ chức hoạt động khởi động 5-7 phút. Tránh tình trạng
khởi động quá nhiều thời gian, làm ảnh hưởng đến quá trình chiếm lĩnh tri thức,

kĩ năng. Hoặc khởi động rất công phu, bài bản nhưng lại khơng ăn nhập gì với
bài học.Mặt khác khởi động quá phấn kích cũng làm cho học sinh khó tập trung
trở lại bài học.
-Vấn đề kỹ thuật thiết kế hoạt động khởi động: Khi xây dựng kịch bản cho
hoạt động khởi động giáo viên cần đảm bảo trong khởi động bao quát được nội
dung bài học. Giáo viên có thể lựa chọn một số kịch bản phù hợp như kịch bản
dựa trên vấn đề: Loại kịch bản này là lý tưởng cho các tình huống mà người học
phải tích hợp kiến thức lý thuyết và thực hành của họ để giải quyết một vấn đề. Là
loại kịch bản giúp người học phân tích vấn đề, tìm kiếm dữ liệu, thông tin, lập
luận logic và ra quyết định giải quyết vấn đề; Kịch bản dựa trên tình huống:
Trong loại kịch bản này, người học được học cách khám phá các vấn đề để hiểu
cách thức chúng ảnh hưởng đến việc ra quyết định; Kịch bản suy đoán: Trong
kịch bản này, người học phải dự đoán kết quả của một sự kiện trong tương lai dựa
trên kiến thức và các suy luận của họ; Kịch bản dựa trên các trò chơi: Như được
hiển nhiên từ tên gọi của kịch bản này, các kịch bản này liên quan đến việc sử
dụng các trị chơi như các cơng cụ học tập. Từ đó giáo viên sẽ khai thác sâu vào
những nội dung học sinh chưa biết một cách nhẹnhàng, sinh động.
- Vấn đề về cách tiến hành hoạt động: Để tổ chức hoạt động khởi động
đạt mục đích trên, người dạy có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau. Lựa
chọn cách thức như thế nào phụ thuộc vào từng bài học, đối tượng học sinh và
phụ thuộc vào sở trường và sự linh hoạt của mỗi giáo viên, một nội dung có thể
triển khai các cách thức khác nhau miễn làm sao phù hợp và hiệu quả, nên tránh
sự trùng lặp một kiểu vào bài gây sự nhàm chán. Tuy nhiên lưu ý trong quá trình
thực hiện hoạt động giáo viên phải luôn giữ tâm thái vui vẻ, thoải mái, gần gũi
thân thiện với học sinh để tạo giờ dạy hấp dẫn và cuốn hút người học.
- Vấn đề về cách đặt và sử dụng câu hỏi hay tình huống khởi động.
Mục đích của việc đặt câu hỏi và tình huống là thách thức các ý tưởng
hiện tại, thăm dò kiến thức người học, khẳng định vấn đề đã được người học
hiểu rõ và thu hút người học tạo ra khơng khí học tập sống động. Câu hỏi phải
liên quan bài học, những dự kiến vềkế hoạch học tập tiếp theo hoặc những dự

đoán về kết quả của việc họ. Muốn vậy thì câu hỏi cần có nhiều mức độ như
nhận biết, thông hiểu, vận dụng.Các câu hỏi phải có câu dễ, câu hỏi khó liên
6


quan đến nội dung bài học, đòi hỏi học sinh phải tư duy, phải chủ động khai thác
kiến thức mới.Giáo viên phải biết cách sử dụng câu hỏi đóng, câu hỏi mở.Dù có
bất kỳ hình thức nào thì giáo viên phải dùng câu hỏi kết nối học sinh tham gia
vào hoạt động học.Giáo viên có thể dự kiến hoạt động của học sinh, tức là học
sinh làm gì?Trả lời câu hỏi như thế nào?Sẽ có những thắc mắc gì?Đồng thời
giáo viên phải biết cách xử lý các câu trả lời của học sinh như biết khen ngợi,
ghi nhận đóng góp tránh phê bình thẳng thắn, phải ln ln khích lệ học sinh
tham gia xây dựng. Do đó nếu tronghoạt động khởi động, nếu giáo viên đưara
được tình huống khó thì vẫn có thểhấp dẫn, kích thích trí tị mị của học sinhđể
các em có nhu cầu tìm hiểu để tự giác, tích cực giải quyết điều khúc mắc đã
được đưa ra trước đó.
2. Cơ sở thực tiễn
2.1.Thực trạng của việc tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học nói chung
hiện nay
Quá trình dạy - học là một hoạt động phức tạp có sự tác động đa chiều,
trong đó chất lượng và hiệu quả của hoạt động dạy - học cơ bản phụ thuộc vào
chủ thể nhận thức - người học.Tuy nhiên các yếu tố khách quan cũng đóng vai
trị rất quan trọng trong việc tác động để tạo tâm lý sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ
và hứng thú học tập của học sinh. Hiện nay đa số giáo viên đều có tinh thần tự
đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh;
tuy nhiên phần lớn các thầy cô giáo đều hướng đến việc đổi mới trong hoạt động
hình thành kiến thức là chủ yếu, chưa quan tâm đúng mức tới hoạt động khởi
động cũng như vai trò của khởi động trong việc định hướng tiết dạy, tạo tâm lý
tích cực cho học sinh để các em chủ động và tích cực khai thác, khám phá kiến
thức mới nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đề ra về kiến thức, kỹ năng và những

năng lực cần hình thành cho học sinh sau mỗi tiết học. Thực tế cho thấy hầu hết
giáo viên khi thiết kế hoạt động khởi động thường chỉ làm theo hình thức giới
thiệu qua một chút để vào bài, như vậy sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian dành
cho hoạt động khai thác kiến thức mới, không lo lắng nhiều về vấn đề thiếu thời
gian, cháy giáo án… do đó tiết học tương đối khô khan, thiên về lý thuyết và
giảng mà thiếu đi sự hợp tác tích cực của học sinh; ngay từ bước vào bài học
sinh đã có tâm lý thụ động chờ giáo viên dẫn dắt nội dung và truyền thụ một
chiều, từ đó sẽ khó tạo tâm lý để các em sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ một cách
tích cực ở các hoạt động tiếp theo của bài học.
Để khách quan tôi đã tiến hành khảo sát việc tiến hành thực hiện hoạt
động khởi động của giáo viênở tại trường trung học phổ thôngCờ Đỏ - Huyện
Nghĩa Đàn nơi tôi đang công tác(bao gồm 59 giáo viên giảng dạy các môn) và
đem lại kết quả như sau:
7


*Kết quả khảo sát:
Nội dung

Số lượng

Tỷ lệ %

52
7

88
12

20

15
18
6

34
25
31
10

3. Mục đích khởi động
- Kiểm tra và thống kê kiến thứccủa học sinh
- Tạo hứng thú cho học sinh
- Tạo tình huống có vấn đề để vào bài

25
23
11

42
39
19

4. Cách thứctiến hành hoạt động khởi động
thường dùng
- Tổ chức thành hoạt động
- Dẫn dắt
- Khác

25
34

0

42
58
0

5. Người thực hiện hoạt động khởi động
- Giáo viên
- Học sinh
- Giáo viên và học sinh

30
5
24

51
8
41

6. Mức độ thu hút và hiệu quả
- Cao
- TB
- Thấp

28
20
11

47
34

19

1. Thực hiện hoạt động khởi động
- Có
- Khơng
2. Cơ sở tiến hành khởi động
- Xuất phát từ nội dung
- Từ các nội dung liên quan đến bài học
- Từ nội dung liên quan đến tên bài học
- Từ nguồn khác

* Nhận xét:
Đa số giáo viên có thực hiện khởi động nhưng chỉ được tiến hành trong
giờ thao giảng, dạy học chủ đề, dạy học minh họa, nghiên cứu bài học. Họ dành
thời gian và tập trung cho hoạt động khai thác kiến thức mới được nhiều hơn
còn việc định hướng vào bài học chỉ sơ qua bằng một vài câu dẫn dắt có liên
quan, mang tính chất giới thiệu bài học. Khơng ít giáo viên gặp lúng túng khi tổ
chức do chưa nắm được các yêu cầu, mục tiêu cơ bản của hoạt động khởi động,
làm cho giờ học còn nặng nề, nhàm chán.
Một số ít giáo viên có nêu tình huống khởi động nhưng cịn mang tính
hình thức, chưa xuất phát và tạo được liên kết thực sự với bài học để tạo hứng
thú, kích thích sự sáng tạo, chủ động học tập của học sinh. Giáo viên bộ môn
8


GDCD đã đều tay trong triển khai trong giờ dạy song có một số có khi có lúc
cịn lúng túng, làm cho xong chuyện.
2.2.Thực trạng của việc tổ chức hoạt động khởi động trong việc dạy học môn
giáo dục công dân tại các trường trung học phổ thông trên địa bàn Huyện
Nghĩa Đàn và thị xã Thái Hịa

Trong q trình thực hiện đề tài bản thân tôi cũng đã tiến hành khảo sát
việc tổ chức hoạt động khởi động trong việc dạy học môn GDCD ở các
trường THPT trên địa bàn Huyện Nghĩa Đàn và Thị Xã Thái Hòa (bao gồm:
Trường THPT Cờ Đỏ, Trường THPT 1/5, Trường THPT Thái Hịa, Trường
THPT Tây Hiếu, Trường THPT Đơng Hiếu. Tổng 5 trường gồm 12 giáo viên)
kết quả như sau:
*Kết quả khảo sát:
Nội dung
Số lượng
Tỷ lệ %
1. Thực hiện hoạt động khởi động
- Có
- Khơng
2. Cơ sở tiến hành khởi động
- Xuất phát từ nội dung
- Từ các nội dung liên quan đến bài học
- Từ nội dung liên quan đến tên bài học
- Từ nguồn khác

10
2

83
17

5
4
3
0

42
33
25
0

3. Mục đích khởi động
- Kiểm tra và thống kê kiến thức của học sinh
- Tạo hứng thú cho học sinh
- Tạo tình huống có vấn đề để vào bài

5
3
4

42
25
33

4. Cách thức tiến hành hoạt động khởi động
thường dùng
- Tổ chức thành hoạt động
- Dẫn dắt
- Khác

5
7
0

42
58

0

5. Người thực hiện hoạt động khởi động
- Giáo viên
- Học sinh
- Giáo viên và học sinh

5
3
4

42
25
33

6. Mức độ thu hút và hiệu quả
- Cao
- TB
- Thấp

5
5
2

42
42
16

* Nhận xét:
Đa số các giáo viên GDCD trên địa bàn Huyện Nghĩa Đàn và Thị xã Thái

9


Hịa đều đã có sự đổi mới đầu tư cải tiến phương pháp giảng.Tuy nhiên vẫn cịn
một số ít giáo viên có những hạn chế nhất định như:giáo viên vẫn chưa mạnh
dạn vận dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực vào việc thiết kế các hoạt
động dạy học trong đó có hoạt động khởi động. Do đó đang tạo cảm giác mệt
mỏi, thụ động đối với học sinh trong việc tiếp nhận kiến thức. Bên cạnh đó, việc
thiếu những dẫn chứng sinh động trong thực tế cũng như thiếu những dụng cụ
trực quan làm cho hoạt động khởi động trở nên khô khan, nhàm chán, không gây
được sự hứng thú đối với học sinh.Hệ quả tất yếu là chất lượng tiết học có nhiều
hạn chế.Một số giáo viên tâm lí mơn mình là mơn phụ nên chưa chịu đầu tư
trong việc soạn giáo án, tìm hiểu những nội dung kiến thức mới thành ra bài dạy
gây nhàm chán, không tạo được sự hứng thú cho người học.Thực tế trong q
trình giảng dạy bộ mơn này đối với hoạt động khởi động thì chủ yếu giáo viên
đang sử dụng phương pháp dạy học truyền thống.Do đó chưa kích thích được
học sinh chưa chủ động, tích cực trong việc học, khơng chủ động tìm hiểu kiến
thức, vào lớp khơng chú ý nghe giảng, về nhà không xem bài, không học bài.
Chính vì lẽ đó bản thân tơi nghĩ người giáo viên dạy mơn GDCD ln phải tìm
tịi, đổi mới để tìm ra phương pháp phù hợp cho từng bài đặc biệt phải biết cách
thiết kế hoạt động khởi động để đem lại hiệu quả khi giảng dạy.Chúng ta thường
thấy những lời vào bài mượt mà, trơn tru với câu từ bay bổng, trau chuốt của
giáo viên.Tất nhiên để có được lời vào bài đầy tính nghệ thuật như vậy địi hỏi
giáo viên phải có sự am hiểu sâu sắc về nội dung kiến thức bài học cùng những
vấn đề có liên quan rồi chuyển hóa thành câu từ kết hợp với giọng đọc hay nói
diễn cảm, thuyết phục.
Tuy nhiên, lời vào bài có hay đến đâu cũng chỉ là hoạt động khởi động
cho giáo viên là chủ yếu.Bởi học sinh vẫn đóng vai trị thụ động lắng nghe, được
“ru vỗ” bằng những lời có cánh. Cịn cảm xúc, hứng thú chỉ là sự “lây lan” từ
giáo viên sang học sinh chứ khơng phải được khơi dậy, hình thành từ sự hoạt

động của học sinh. Mặt khác do việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa tốt nên
một số giáo viên cịn ngại và rơi vào tình trạng lúng túng trong việc đổi mới
phương pháp dạy học, thiết kế hoạt động khởi động có khi có lúc cịn máy móc,
rập khn, thiếu tính sáng tạo. Cá biệt có giáo viên năng lực chuyên môn chưa
đáp ứng được với nhu cầu của người học hiện nay nên tình trạng tổ chức hoạt
động khởi động nhưng còn lạm dụng như tổ chức trò chơi, hát múa mà không
phù hợp với bài học hoặc chỉ là để “vào bài” với cái tên bài học vẫn xảy ra. Bên
cạnh đó nhiều bài học trong sách giáo khoa mơn GDCD cịn khơ khan, một số
kiến thức triết học, kinh tế, chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học... khá trừu
tượng, khó hiểu đối với học sinh phổ thơng nên việc lựa chọn hình thức hoạt
động như thế nào để dẫn dắt học sinh vào bài quả là vấn đề không mấy dễ dàng
đối với mỗi giáo viên. Rất nhiều giáo viên trong quá trình dạy học thường khơng
tổ chức hoạt động khởi động vì nhiều lí do: lo lắng vì thời gian khơng đủ cho
kiến thức bài dạy; không biết tổ chức như thế nào; sợ hoạt động gây ồn ảnh
hưởng lớp học khác.Vì vậy, trong quá trình dạy, dù rất cố gắng, nhiều giáo viên
10


cũng không thể lôi kéo sự tập trung của học sinh, hiệu quả giờ học bị giảm sút.
Chính vì lẽ đó bản thân tơi trong q trình giảng dạy bộ mơn GDCD bậc THPT
tơi ln ln trăn trở để tìm ra giải pháp dạy hoạt động khởi động một cách hiệu
quả nhằm tạo hứng thú cho các em khi học bộ môn này.
3. Một số kinh nghiệm thiết kế hoạt động khởi động trong các bài dạy môn
Giáo dục công dân cấp trung học phổ thông
3.1. Kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp trò chơi khi thiết kế
hoạt động khởi động
- Trò chơi là hoạt động được các học sinh thích thú tham gia. Vì vậy nó có
khả năng lôi kéo sự chú ý và khơi dậy được hứng thú học tập. Rất nhiều trị chơi
ngồi mục đích đó cịn có thể ơn tập kiến thức cũ hoặc dẫn dắt các em vào hoạt
động tìm kiếm tri thức mới một cách tự nhiên, nhẹ nhàng. Hoặc có những trị

chơi giúp các em vận động tay chân khiến cho cơ thể tỉnh táo, giảm bớt những
áp lực tâm lý do tiết học trước gây ra.
- Sử dụng phương pháp trò chơi là phương pháp giáo viên thông qua
việc tổ chức các trị chơi có liên đến nội dung bài học, có tác dụng tạo hứng thú
học tập cho học sinh ngay từ khi bắt đầu bài học mới.
- Qua trò chơi học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự nhiên,
đồng thời cũng phát triển tính tự giác ở học sinh.Bản chất của phương pháp sử
dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh.
Dưới sự hướng dẫn của GV, HS được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi
trong đó mục đích của trị chơi chuyển tải mục tiêu của bài...
- Phương pháp trị chơi có một số ưu điểm và nhược điểm sau:
+ Ưu điểm:
.Trò chơi học tập là một hình thức học tập bằng hoạt động, hấp dẫn HS do
đó duy trì tốt hơn sự chú ý của các em với bài học.
. Trò chơi làm thay đổi hình thức học tập chỉ bằng hoạt động trí tuệ, đo
đó giảm tính chất căng thẳng của giờ học, nhất là các giờ học kiến thức lý
thuyết mới.
. Trò chơi có nhiều học sinh tham gia sẽ tạo cơ hội rèn luyện kỹ năng học
tập hợp tác cho HS.
+Nhược điểm:
.Khó củng cố kiến thức, kỹ năng một cách có hệ thống.
. Học sinh dễ sa đà vào việc chơi mà ít chú ý đến tính chất học tập của các
trò chơi.
Khi sử dụng phương pháp này GVcần lưu ý một số điều sau:
. Lựa chọn hoặc tự thiết kế trò chơi đảm bảo những yêu cầu:
11


.Mục đích của trị chơi phải thể hiện mục tiêu của bài học hoặc một phần
của chương trình.

.Hình thức chơi đa dạng giúp HS được thay đổi các hoạt động học tập trên
lớp, giúp HS phối hợp các hoạt động trí tuệ với các hoạt động vận động.
. Luật chơi đơn giản để HS dễ nhớ, dễ thực hiện. Cần đưa ra các cách chơi
có nhiều HS tham gia để tăng cường kỹ năng học tập hợp tác.
. Các dụng cụ chơi cần đơn giản, dễ làm hoặc dễ tìm kiếm tại chỗ
.Chọn quản trị chơi có năng lực phù hợp với yêu cầu của trò chơi.
. Tổ chức chơi vào thời gian thích hợp của bài học để vừa làm cho học
sinh hứng thú học tập vừa hướng cho học sinh tiếp tục tập trung các nội dung
khác của bài học một cách có hiệu quả.
- Trong q trình tổ chức hoạt động khởi động bản thân tôi thường sử
dụng một số trò chơi sau: Trò chơi “Hỏi nhanh, đáp gọn”, trị chơi “làm theo lời
tơi hát”, trị chơi ơ chữ, trị chơi “Gió thổi”, Trị chơi mảnh ghép, trị chơi đốn ý
đồng đội, trị chơi “nhanh như chớp”…
Sau đây tơi xin trình bày một số ví dụ cụ thể trong các tiết dạy của tôi khi
vận dụng phương pháp trò chơi để thiết kế hoạt động khởi động trong bài dạy
mơn GDCD bậc THPT
Ví dụ 1:Khi dạy bài 6: Công dân với các quyền tự do cơ bản (tiết 3GDCD 12) thì giáo viên thiết kế hoạt động khởi động bằng trò chơi “Hỏi nhanh
đáp gọn”.
- Đây là trị chơi rất hấp dẫn tạo ra khơng khí học tập sôi nổi cho học sinh
đầu tiết học. Giáo viên sẽ đưa ra bộ câu hỏi gồm 10 câu và trong thời gian 1 phút
học sinh sẽ trả lời ‘đúng’ hoặc ‘sai”
-Mục tiêu:
+Kích thích HS tự tìm hiểu xem các em biết gì về các quyền tự do cơ bản
của công dân
+Rèn luyện kĩ năng quan sát, giao tiếp
+Rèn luyện năng lực tư duy.
-Cách tiến hành:
GV tổ chức cho học sinh trò chơi “Hỏi nhanh đáp gọn”
GV chia lớp thành 2 đội. Mỗi đội cử 1 người tham gia chơi
GV cử 1 thư kí ghi kết quả.

Thời gian cho mỗi đội chơi là 1 phút
2 bạn chơi sẽ phải trả lời 10 câu hỏi trong vòng 1 phút.
12


GV mời lần lượt từngHS trả lời
Thư kí ghi kết quả nhưng giáo viên chưa vội công bố đáp án mà
phầnđápán sẽ được cơng bố sau khi tìm hiểu xong bài
Câu1: Khơng ai được xâm phạm tới tính mạng sức khỏe của người
khác.Đúng hay sai?
Câu 2: Nếu chỉ có hành vi đe dọa giết người nhưng chưa thực hiện thì
khơng vi phạm pháp luật. Đúng hay sai?
Câu 3: Nói xấu người khác là không vi phạm pháp luật. Đúng hay sai?
Câu 4: Tự ý vào chỗ người khác làkhông vi phạm pháp luật đúng hay sai?
Câu 5: Em đến nhà bạn mượn sách nhưng khơng có ai ở nhà em vẫn mở
cửa vào lấy sách đem về. Việc làm đó đúng hay sai?
Câu 6:Đồ áo nhà em phơi trên sân thượng, gió thổi bay sang nhà hàng
xóm. Mặc dù khơng có ai ở nhà nhưng em vẫn trèo qua lấy.Việc làm đó đúng
hay sai?
Câu 7: Xâm nhập vào và đọc trộm mail của người khác. Đúng sai Sai?
Câu 8: Tự tiện xem nhật kí của người khác. Đúng hay sai?
Câu 9: Nghe lén điện thoại của người khác là hành vi đúng hay sai?
Câu 10: Đọc trộm thư và tin nhắn của người khác nhưng bí mật khơng nói
cho ai biết là không vi phạm pháp luật. Đúng hay sai?
Kết thúc trò chơi
GV: Như vậy 2 đội đã vừa tham gia một trò chơi rất thú vị với 10 câu hỏi
nhanh. Một số câu liên quan đến các quyền chúng ta đã được học. Tuy nhiên
cũng có một số câu hỏi liên quan đến nội dung kiến thức mà chúng ta sẽ tìm
hiểu trong tiết học ngày hơm nay. Do đó phần đánh giá kết quả của 2 đội chơi
chúng ta sẽ chờ sau khi chúng ta tìm hiểu xong tiết học này nhé! Và bây giờ

chúng ta sẽ tiếp tục tìm hiểu bài 6 tiết 3.
Ví dụ 2:Khởi động phá băngbằng trị chơi“Làm theo lời tơi hát” khi
dạy bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất (GDCD 10)
- Phá băng đầu giờ được xem là một công cụ hữu hiệu để bắt đầu một
buổi học hiệu quả. Phiên đá này được diễn ra vào đầu bài học với nhiều hoạt
động tương tác vui vẻ để giúp mọi người hiểu nhau hơn và giúp học sinh hứng
thú với buổi học hơn.
Nếu một phiên đá băng được thiết kế tốt thì mọi người sẽ có một khởi đầu
tuyệt vời. Bằng cách phá băng, tất cả mọi thành viên sẽ có cơ hội được hiểu về
nhau nhiều hơn, được biết rõ mục tiêu của buổi học từ đó hứng thú hơn với bài
giảng và đóng góp hiệu quả để buổi học đi đến thành công.
13


Trị chơi với mục đích phá băng này được thiết kế để xóa đi những sự
ngại ngùng và khoảng cách giữa các thành viên khi bắt đầu buổi học.
-Mục tiêu:
Kích thích tạo khơng khí vui vẻ cho tiết học đồng thời rèn luyện kĩ năng
quan sát, giao tiếp cho học sinh.
-Cách tiến hành:
GV: Hơm nay nhìn các bạn rất là tuyệt. Cơ muốn mời các em chơi một trị
chơi khởi động cho tiết học
Chúng ta sẽ hát một câu trong bài ALIBABA
Các em để ý trong câu hát cô yêu cầu gì thì các em sẽ làm theo yêu cầu đó
nhé và đồng thời các em hát câu ALIBABA
GV: Alibaba xin mời cả lớp chúng ta đứng lên
HS: vừa đứng lên vừa hát Alibaba
GV: Alibaba xin mời cả lớp chúng ta vỗ tay thật to
HS: vừa vỗ tayvừa hát Alibaba
GV: Alibaba xin mời cả lớp giơtay trái lên

HS: vừa giơ tayvừa hát Alibaba
GV: Alibaba xin mời cả lớp giơ tay phải lên
HS: vừa giơ tayvừa hát Alibaba
GV: Alibaba xin mời cả lớp chúng ta ngồi xuống
HS: vừa ngồi xuống vừa hát Alibaba
GV: Rất tuyệt vời. Xin Cảm ơn các bạn
Hỏi: Các em thấy trong màn khởi động đó chúng ta đã làm những làm
những gì nào?
HS: thực hiện những động tác đứng lên, vỗ tay, giơ tay trái lên, giơ tay
phải lên, ngồi xuống
GV: Tất cả những động tác đó là chúng ta đang vận động và đó là 1 hình
thức vận động. Trong thực tế vận động nó có phải là như thế hay khơng?Nó có
những hình thức nào?Vì sao phải vận động?Vận động có làm cho sự vật hiện
tượng phát triển và tồn tại hay khơng?Thì bài học hơm nay chúng ta sẽ cùng
tìm hiểu.
Ví dụ 3:Khởi động phá băng bằng trị chơi “gió thổi” khi thiết kế hoạt
động khởi động bài3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất (tiết 1GDCD 10)
* Mục tiêu:Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
14


giúp học sinh tiếp cận được kiến thức sẽ tìm hiểu trong bài học
* Cách tiến hành:
- Cách chơi:
GV hướng dẫn: Các em hãy tưởng tượng mình là một cái cây. Tất cả đứng
giang tay ra để tạo hàng cây. Gió thổi bên nào các em nghiêng về bên đó.
Cả lớp đứng rồi dang tay sang hai bên.
+ GV: (Hô) Gió thổi, gió thổi.
+ Cả lớp: Về đâu, về đâu?
+ GV: Bên trái, bên trái.

+ Cả lớp: Nghiêng người sang bên trái.
+ GV: Bên phải, bên phải.
+ Cả lớp: Nghiêng người sang bên phải.
+GV hô rồi làm tiếp với các vị trí: trước, sau.
GV dẫn dắt: Tất cả những động tác đó là chúng ta đang vận động và đó
là 1 hình thức vận động. Trong thực tế vận động nó có phải là như thế hay
khơng? Nó có những hình thức nào? Vì sao phải vận động? Vận động có làm
cho sự vật hiện tượng phát triển và tồn tại hay khơng? Thì bài học hơm nay
chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.
Ví dụ 4:Khởi động bằng trị chơi “Nhanh như chớp”khi dạy bài 12: Cơng
dân với tình u hơn nhân gia đình (Tiết 2- GDCD 10)
Đây là trị chơi mang tính trí tuệ và cũng rèn luyện khả năng phản xạ
của học sinh. Các em phải đối mặt với người hỏi, trong thời gian nhanh nhất
trả lời được nhiều câu hỏi nhất. Câu hỏi ở đây có thể liên quan đến kiến thức
bài học trước, cũng có thể là những câu hỏi hài hước để các em suy luận theo
logic lứa tuổi.
* Mục tiêu:Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
giúp học sinh tiếp cận được kiến thức sẽ tìm hiểu trong bài học
* Cách tiến hành:
- Trong thời gian 2 phút sẽ có các câu hỏi ngắn. Học sinh đối diện trực
tiếp với dẫn chương trình.
- Gói câu hỏi được chuẩn bị như sau:
Câu 1: Điền từ còn thiếu vào hai câu thơ sau:
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng… như ngồi đống than
Đáp án: Đống lửa
15


Câu 2: Tình yêu là sự… và…sâu sắc giữa hai người khác giới?

Đáp án: Rung cảm và quyến luyến
Câu 3: Trong tình yêu chúng ta cần tránh những điều gì
Đáp án: Yêu đương quá sớm
Yêu một lúc nhiều người
Quan hệ tình dục trước hơn nhân
Câu 4: Lối sống của một số thanh niên hiện nay mà dư luận xã hội lên án?
Đáp án: Sống thử
Câu 5: Hậu quả đau lòng do nhận thức không đúng đắn trong yêu đương
của một bộ phận giới trẻ hiện nay?
Đáp án:Nạo phá thai
Câu 6: Đây là cụm từ dùng để nói đến tình cảm của lứa tuổi học sinh?
Đáp án: Trong sáng
Câu 7:Tên một bài hát ca ngợi tình cảm gia đình của nhạc sỹ Ngọc Lễ?
Đáp án: Ba ngọn nến lung linh
Với gói câu hỏi nhanh đó giáo viên vừa giúp học sinh hệ thống lại những
kiến thức vừa học đồng thời cũng là để khởi động cho tiết học mới.Với trò chơi
này tạo khơng khí lớp học sơi nổi giúp học sinh bước vào tiết học nhẹ nhàng và
hiệu quả.
Ví dụ 5:Khởi động bằng trò chơi mảnh ghép khi dạy Bài 11: Một số phạm
trù cơ bản của đạo đức học (tiết 2- GDCD 10)
Đây là trò chơi vừa đòi hỏi học sinh có vốn hiểu biếtnhất định, vừa có
sự nhanh nhẹ vận động thể lực, lại vừa đòi hỏi sự kết hợp ăný với các bạn
cùng nhóm.
* Mục tiêu:Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
giúp học sinh tiếp cận được kiến thức sẽ tìm hiểu trong bài học
* Cách tiến hành:
- Cách tổ chức: Chia lớp thành 2 đội chơi. Giáo viên sẽ cho chủ đề trước
thích hợp cho bài dạy. Mỗi nhóm sẽ tìm những mảnh ghép phù hợp để ghép vào
chủ đề đã chotheo nhóm. Trong thời gian 2 phút, đội nào tìm được nhiều mảnh
ghép sẽ chiến thắng.

Nhóm 1: Chủ đề tìm những việc làm thể hiện là người có nhân phẩm,
danh dự
Nhóm 2: Chủ đề viết những điều em cảm nhận được xung quanh cuộc
sống của mình mà em cho đó là hạnh phúc?
16


Sau khi học sinh chơi xong giáo viên sẽ nhận xét và dẫn dắt: Với phần
khởi động đó các em đã tìm ra những hành động việc làm biểu hiện của người
có nhân phẩm và biểu hiện của hạnh phúc trong cuộc sống của chúng ta. Vậy
nhân phẩm, danh dự là gì? Thế nào là hạnh phúc thì tiết học hơm nay chúng ta
sẽ cùng tìm hiểu
Ví dụ 6: Khởi động bằng trị chơi mảnh ghép khi dạy Bài13: Chính sách
giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và văn hóa (tiết 3)GDCD 11.
* Mục tiêu:Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
giúp học sinh tiếp cận được kiến thức sẽ tìm hiểu trong bài học
* Cách tiến hành:
- GV chuẩn bị một số bức ảnh: Quan họ Bắc Ninh; Nhã nhạc cung đình
Huế, Cồng chiêng Tây Nguyên, Ca trù, Dân ca ví dặm, Vịnh Hạ Long, Cố đô
Huế, Phố cổ Hội An,Thánh địa Mỹ Sơn, Hoàng Thành Thăng Long
+ Chia cả lớp thành 2 đội chơi. Mỗi đội chơi gồm 3 HS tham gia trò chơi
tiếp sức. Trong thời gian 1 phút, 3 học sinh tham gia trò chơi lên bảng hỗ trợ
nhau để ghép 10 mảnh ghép thành “cây văn hóa”.
+GV nêu yêu cầu trong thời gian nhanh nhất 2 đội chơi hãy ghép các
mảnh ghép hình ảnh cho phù hợp theo hai mảng màu tinh thần và vật chất tạo
thành giá trị văn hóa.
+ GV tuyên bố đội chơi thắng cuộc và dẫn vào bài mới: Đây là những giá
trị vật chất hay giá trị tinh thần do con người lao động sáng tạo ra. Vậy Nhà
nước ta đã có những chính sách như thế nào nhằm giữ gìn và phát huy những giá
trị văn hóa đó chúng ta sẽ tìm hiểu trong tiết học ngày hôm nay.

* Đánh giá hiệu quả sau khi sử dụng phương pháp trò chơi để thiết kế
hoạt động khởi động trong dạy học mơn GDCD:
Có thể nói rằng khi sử dụng phương pháp trị chơi trong thiết kế hoạt
động khởi động đã làm cho bài học thêm sôi nổi, hấp dẫn, đem lại hiệu quả cao
trong giờ học. Tất cả các thành viên của nhóm đều tham gia hết mình và từ đó
các em sẽ được trải nghiệm.Trò chơi giúp cho hoạt động dạy học trở nên nhẹ
nhàng, hứng thú với học sinh, giúp các em rèn luyện sự mạnh dạn tự tin, tinh
thần đoàn kết và dễ dàng tiếp cận với kiến mới của bài học.
3.2. Kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp đóng vai khi thiết kế
hoạt động khởi động
Đóng vai là phương pháp tổ chức cho HS thực hành, “làm thử” một số cách
ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm giúp HS
suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ thể mà các
em vừa thực hiện hoặc quan sát được. Việc “diễn” không phải là phần chính của
17


phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy.Trong các
phương pháp dạy học tích cực, đóng vai là phương pháp phù hợp với đặc trưng
dạy - học của môn GDCD, đặc biệt là dạy học phần pháp luật và đạo đức. Đây là
phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành để trình bày những suy nghĩ, cảm
nhận và ứng xử theo một vai giả định. Từ đó giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về
một vấn đề bằng cách đứng từ chỗ đứng, góc nhìn của người trong cuộc, tập trung
vào một sự kiện cụ thể mà các em quan sát được từ vai của mình. Với phương
pháp đóng vai học sinh được rèn luyện thực hành những kỹ năng ứng xử và bày
tỏ thái độ trong thực tiễn. Đồng thời gây hứng thú và chú ý cho học sinh, tạo điều
kiện làm nảy sinh óc sáng tạo của học sinh, khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi
của học sinh theo chuẩn mực hành vi đạo đức và chính trị - xã hội. Tuy nhiên
trong quá trình sử dụng phương pháp này GV cần lưu ý về tình huống đóng vai
phải phù hợp với chủ đề bài học, phù hợp với lứa tuổi, trình độ HS và điều kiện,

hồn cảnh lớp học, không nên quá dài và phức tạp, vượt quá thời gian cho phép,
tình huống phải có nhiều cách giải quyết, cần để mở để HS tự tìm cách giải quyết,
cách ứng xử phù hợp, không cho trước “kịch bản”, lời thoại.Mỗi tình huống có
thể phân cơng một hoặc nhiều nhóm cùng đóng vai, cần quy định rõ thời gian
thảo luận và đóng vai của các nhóm. Trong khi HS thảo luận và chuẩn bị đóng
vai, GV nên đi đến từng nhóm lắng nghe và gợi ý, giúp đỡ HS khi cần thiết, nên
khích lệ cả học sinh nhút nhát cùng tham gia.
Ví dụ 1: Khởi động bằng phương pháp đóng vai khi dạy bài 6: Cơng dân
với các quyền tự do cơ bản (tiết1 - GDCD 12)
*Mục tiêu:Tạo không khí vui vẻ, từ đó học sinh nhận biết được những nội
dung có liên quan đến bài học.
* Cách thức tiến hành
- GV đưa ra tình huống: Nghi ngờ em A ăn trộm hàng của siêu thị A nên
bảo vệ X đã bắt nhốt em A lại trong phòng, đồng thời cịn chửi và đánh em A
- Các nhóm sẽ thảo luận và đóng vai đưa ra cách xử lý.
- GV đưa ra câu hỏi: Em có nhận xét gì về hành vi của Bảo vệ X?
- GV sẽ căn cứ vàocâu trả lời của HS để GV dẫn dắt học sinh vào nội
dung kiến thức sẽ tìm hiểu hơm nay. Cụ thể khi HS trả lời hành vi của bảo vệ X
là vi phạm pháp luật…GV dẫn dắt vậy thì hành vi đó xâm phạm đến quyền gì
của cơng dân? Quyền đó có nội dung như thế nào thì bài học hơm nay chúng ta
sẽ cùng tìm hiểu
Ví dụ 2: Khởi động bằng phương pháp đóng vai khi dạy bài 10: “Quan
niệm về đạo đức” (tiết 1- GDCD 10)
*Mục tiêu: Tạo khơng khí vui vẻ, từ đó học sinh nhận biết được những
nội dung có liên quan đến bài học.
18


* Cách thức tiến hành
- Cáchtiến hành:

Phương pháp đóng vai chủ yếu được tiến hành theo các bước sau:
+ Giáo viên nêu chủ đề, chia nhóm và giao tình huống. Tình huống nêu ra
cho học sinh đóng vai gần như là tình huống có thật trong thực tế; u cầu đóng
vai của từng nhóm, trong đó quy định thời gian cho mỗi nhóm.
+ Các nhóm thảo luận đóng vai.
Các nhóm tiến hành đóng vai, bắt đầu biểu diễn, trong khi đó các em khác
theo dõi các vai diễn, xem các bạn diễn và suy nghĩ như thế nào để giải quyết
tình huống đó.
+ GV hướng dẫn lớp thảo luận, nhận xét.
+GV sẽ dẫn dắt vào nội dung bài học
- Đối với phần khởi động ở tiết 1 bài 10 - GDCD10 GV có thể đưa ra tình
huống sau: Trên đường đi học về, tình cờ em đi cùng chiều với một chị vừa bế
con, vừa xách một túi nặng. Em sẽ làm gì trong tình huống đó? Tại sao em lại
làm như vậy?
Và sau đó yêu cầu các nhóm thảo luận và đóng vai thể hiện cách giải
quyết của mình.
Sau khi diễn giáo viên cho học sinh kết luận được: Trong trường hợp trên
em sẽgiúp người phụ nữ đó vì trong cuộc sống mỗi cá nhân phải biết tự điều
chỉnh hành vicủa mình cho phù hợp với các chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Vậy đạo đức là gì? Bài học hơm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu
Ví dụ3:Khởi động bằng phương pháp đóng vai khi dạy bài 2: Thực hiện
pháp luật (tiết1 - GDCD 12)
*Mục tiêu: Tạo không khí vui vẻ, từ đó học sinh nhận biết được những
nội dung có liên quan đến bài học.
* Cách thức tiến hành
- GV đưa ra tình huống: Emvà bạnđang vội đi học. Tới ngã tư thấy đèn đỏ
nhưng vắng người. Em sẽ như thế nào? vì sao em lại có hành động như vậy?
- Các nhóm sẽ thảo luận và đóng vai đưa ra cách xử lý.
- GV sẽ căn cứ vào phần thể hiện của các nhóm để dẫn dắt học sinh vào
nội dung kiến thức sẽ tìm hiểu hơm nay. Chẳng hạn như có nhóm sẽ thể hiện là

bạn sẽ dừng lạikhi thấy tín hiệu đèn đỏ. Khi đó GV sẽ dẫn dắt việcbạn dừng lại
khi thấy đèn đỏ là các bạn đã thực hiện pháp luật. Vậy thực hiện pháp luật là gì
bài học hơm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.
19


Ví dụ 4:Sử dụngphương phápđóng vai khi tổ chức hoạt động khởi động
cho bài 11: Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học (Tiết 1- GDCD 10)
*Mục tiêu:
+Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề giúp học
sinh tiếp cận được khái niệm nghĩa vụ, lương tâm.
+ Góp phần hình thành năng lực tư duy, năng lực hợp tác cho học sinh
- Cách thức tiến hành hoạt động:
+ HS tiến hành thực hiệnthông qua hình thứcđóng vai về cách xử sự của
các nhân vật về một vụ tai nạn. Trên đường đi học về tình cờ em nhìn thấy một
vụ tai nạn, em và một bạn nữacứu giúp người bị nạn. Tuy nhiên bên cạnh đó có
2 người đàn ơng dừng lại nhưng không cứu giúp người bị nạn. Em và bạn em rất
vui vì cứu giúp người bị nạn, cịn 2 người kia bị mọi người lên án nên rất xấu hổ
+ Sau khi các bạn HS thể hiện các vai diễn, GV đặt câu hỏi: Em có nhận
xét gì về hành động của 2 người đàn ông và 2 em học sinh?
+ HS trả lời được hành động của 2 người đàn ông là không phù hợp với
các chuẩn mực đạo đức xã hội, còn hành động của 2 em HS là phù hợp với
chuẩn mực đạo đức, đã thực hiện được nghĩa vụ của cá nhân đối với xã hội và
thể hiện là người có lương tâm. Từ cách trả lời của HS, GV dẫn dắt vào bài.
Ví dụ 5:Sử dụngphương phápđóng vai khitổ chức hoạt động khởi động
chobài 2. Hàng hóa, tiền tệ, thị trường(GDCD 11)
* Mục tiêu: tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
giúp học sinh tiếp cận được thị trường và các yếu tố liên quan, góp phần hình
thành năng lực tư duy, năng lực hợp tác cho học sinh
* Cách tiến hành:

Giáo viên giao nội dung hoạt động cho học sinh thực hiện đóng vai một
các bạn HS tham gia bán hàng tại một gian hàng của hội chợ. Trong thời gian
6 phút:
+ Học sinh chuẩn bị: 3 nhân vật đóng vai người bán các mặt hàng: Sách
vở, bút,bánh kẹo; 3 nhân vật đóng vai người mua; một số tiền tệ, người bán, bàn
ghế...
+ Học sinh tiến hành thực hiện giả định một gian hàng tại hội chợ trong
đó người mua người bán thực hiện quá trình mua bán trao đổi hàng hóa.
+ Sau khi đóng vai kết thúc, giáo viên đặt câu hỏi:Em thấy hoạt độngchủ
yếu nào xuất hiện tại gian hàng trong hội chợ ?
Học sinh trả lời được hoạt động chủ yếu trong gian hàng tại hội chợ là:
hoạt động mua bán trao đổi hàng hóa giữa người bán, người mua... Vậy thì thế
nào là hàng hóa? Thế nào là tiền tệ? Thế nào là thị trường? Chúng ta sẽ cùng tìm
20


hiểu bài 2: Hàng hóa, tiền tệ, thì trường...
* Đánh giá hiệu quả sau khi sử dụng phương pháp đóng vai để thiết kế
hoạt động khởi động trong dạy học mơn GDCD
Có thể nói rằng khi sử dụng phương pháp đóng vai trong thiết kế hoạt
động khởi động đã làmbầu khơng khí trong lớp học ln sơi nổi, hấp dẫn và thu
hút người học, hiệu quả mang lại rất rõ rệt. Các em sẽ được trải nghiệmvào các
nhân vậtđược rèn luyện thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ của
mình trước những vấn đề đặt ra. Chính vì vậy với việc sử dụng phương pháp này
khi tổ chức hoạt động khởi động tơi đã có những thành cơng nhất định khi dạy
các bài ở chương trình GDCD đặc biệt là phần pháp luật và đạo đức.
3.3. Kinh nghiệm trong việc khai thác ca dao, tục ngữ, thành ngữ, thơ khi
thiết kế hoạt động khởi động
Ca dao, tục ngữ, thơ rất gần gũi và gắn bó với con người Việt Nam.Ngay
từ khi mới lọt lòng ca dao, tục ngữ, thơ đã đến với tuổi ấu thơ qua lời ru của mẹ,

lớn lên ca dao, tục ngữ, thơ là người thầy răn dạy con người đạo lý tốt đẹp của
dân tộc. Ca dao, tục ngữ, thơ là người từ ngữ được chọn lọc chính xác và được
gọt giũa qua nhiều thời gian. Không những thế ca dao, tục ngữ là kho tàng vô
cùng quý báu về những kinh nghiệm,lối sống của ông cha ta truyền lại, vận dụng
vào việc hình thành nhân cách,đạo đức cho học sinh vừa là tiếp thu vừa là tiếp
nối truyền thống đạo đứcdân tộc.
Chính vì lẽ đó nên trong q trình giảng dạy môn GDCD cấp THPT bản
thân tôi đã mạnh dạn sử dụng ca dao, tục ngữ, thơ...vào trong hoạt động khởi
động của các bài dạyđểcác em học sinhnhanh chóng nhận biết được các nội
dungcủa bài và ý nghĩa giáo dục của ca dao tục ngữ,thơ qua bài dạy. Bên cạnh
đó học sinh sẽ tiếp xúc bài học hứng thú hơn, giờ học sinh động hơn.Có thể nói
rằngtrong q trình thiết kế hoạt động khởi động giáo viên có thể khai thác ca
dao, tục ngữ, thơ... để dẫn dắt bài nhằm tạo hứng thú cho học sinh tiếp cận kiến
thức bài học.
Ví dụ 1:Sử dụng ca dao, tục ngữ, thơ...để tổ chức hoạt động khởi động
bài 5 SGK GDCDlớp 10: "Cách thức vậnđộng, phát triển của sự vật và hiện
tượng".
* Mục tiêu:Tạo khơng khí vui vẻ trong lớp và tạo tình huống có vấn đề
giúp học tiếp cận được kiến thức sẽ tìm hiểu trong bài học.
* Cách tiến hành:
GV có thể đọc cho HS nghe 2 câu thành ngữ sau:
“Góp gió thành bão”
“Tích tiểu thành đại”
21