Bài giảng Luật Hiến pháp: Bài 5 – ThS. Trần Ngọc Định

BÀI 5
CHẾ ĐỘ BẦU CỬ

Giảng viên: ThS. Trần Ngọc Định


CẤU TRÚC NỘI DUNG
Khái niệm
Các nguyên tắc

Tiến trình cuộc bầu cử

Vai trò của Mặt trận tổ quốc trong bầu cử

Vấn đề bãi nhiệm đại biểu

2


1. Khái niệm chung về bầu cử
THẾ TẬP
TUYỂN DỤNG

CÁC
CHỨC

BỔ NHIỆM

DANH

TRONG

BỘ
MÁY

NHÀ
NƯỚC

CỬ
BẦU
BẦU CỬ


CHỦ TỊCH
NƯỚC

VKSND TC

QUỐC HỘI

CHÍNH PHỦ

TAND TC

UBTVQH

TTCP

Chánh án
TANDTC

Viện

trưởng
VKSNDTC

TAND
CẤP CAO

VKSND
CẤP CAO

HĐND
CẤP TỈNH

UBND
CẤP TỈNH

TAND
CẤP TỈNH

VKSND
CẤP TỈNH

HĐND
CẤP HUYỆN

UBND
CẤP HUYỆN

TAND
CẤP
HUYỆN

VKSND
CẤP
HUYỆN

HĐND CẤP
XÃ

HỘI
ĐỒNG
BẦU CỬ
QG

KIỂM
TOÁN
NHÀ
NƯỚC

UBND
CẤP X÷

4


DÂN CHỦ
TRỰC TIẾP

QUYỀN
LỰC
NHÂN

DÂN

DÂN CHỦ
GIÁN TIẾP


Khái niệm bầu cử
Bầu cử là cách thức mà thông qua đó nhân dân thực hiện quyền
làm chủ của mình, thành lập ra các cơ quan đại diện nhân dân,

bầu ra đại biểu đại diện cho ý chí, nguyện vọng, lợi ích và quyền
làm chủ của mình tham gia thực hiện quyền lực nhà nước.


Khái niệm chế độ bầu cử
CHẾ ĐỘ BẦU CỬ tổng thể các nguyên tắc, các quy
định của pháp luật về bầu cử cùng các mối quan

hệ hình thành trong tất cả các quá trình tiến
hành cuộc bầu cử (từ lúc ấn định ngày bầu cử

đến khi bỏ lá phiếu vào hòm phiếu và xác định
kết quả bầu cử.)


Các văn bản pháp luật
• Hiến pháp 2013
• Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân
dân (2015)

2. Các nguyên tắc của bầu cử
BẦU CỬ PHỔ THÔNG

BẦU CỬ BÌNH ĐẲNG
BẦU
CỬ
BẦU CỬ TRỰC TIẾP

BỎ PHIẾU KÍN


Các nguyên tắc của bầu cử
•

Hiến pháp 1946 (Điều thứ 17): Chế độ bầu cử là phổ thông
đầu phiếu. Bỏ phiếu phải tự do, trực tiếp và kín.

•

Hiến pháp 1959 (Điều 1 Luật bầu cử ĐBQH 1959): Việc bầu cử
đại biểu Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hoà tiến hành
theo ngun tắc phổ thơng, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu
kín.

•

Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992 và Hiến pháp 2013 quy định:
Điều 7: Việc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng
nhân dân tiến hành theo ngun tắc phổ thơng, bình đẳng,

trực tiếp và bỏ phiếu kín.


2.1. Ngun tắc bầu cử phổ thơng
• Cơ sở pháp lý:Điều 27 Hiến pháp
• Cơng dân đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu
cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng
cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân. Việc thực
hiện các quyền này do luật định.


QUY ĐỊNH QUYỀN

CÁC QUY ĐỊNH VỀ LẬP DS CỬ TRI

CÁC QUY ĐỊNH VỀ CHUYỂN ĐV BẦU CỬ
BẦU
CỬ
PHỔ
THÔNG

CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐỊA ĐIỂM,
THỜI GIAN BỎ PHIẾU

CÁC QUY ĐỊNH VỀ TUYÊN TRUYỀN BẦU CỬ

CÁC QUY ĐỊNH KHÁC


LÀ CÔNG DÂN VIỆT NAM

TỪ ĐỦ 18 TUỔI TRỞ LÊN

ĐIỀU
KIỆN
THỰC
HIỆN
QUYỀN
BẦU
CỬ
CỦA
CÔNG
DÂN

KHÔNG BỊ PHÁP LUẬT TƯỚC QUYỀN BẦU
CỬ

ĐANG CƯ TRÚ Ở TRONG NƯỚC

ĐƯỢC GHI TÊN TRONG DS CỬ TRI
(Thường trú hoặc tạm trú)


Những trường hợp pháp luật
tước quyền bầu cử
người mất năng lực hành vi dân sự
người đang phải chấp hành hình phạt tù nhưng không
được hõan thi hành án, không cho hưởng án treo; chờ
thi hành án tử hình
Người bị Tịa án tước quyền bầu cử bằng một bản án,

quyết định có hiệu lực pháp luật


LÀ CÔNG DÂN VIỆT NAM
TỪ ĐỦ 21 TUỔI TRỞ LÊN

ĐIỀU
KIỆN
THỰC
HIỆN
QUYỀN
ỨNG
CỬ
CỦA
CÔNG
DÂN

KHÔNG BỊ PHÁP LUẬT TƯỚC QUYỀN ỨNG
CỬ

ĐANG CƯ TRÚ Ở TRONG NƯỚC

TỰ ỨNG CỬ HOẶC ĐƯỢC GIỚI THIỆU ỨNG CỬ
QUA QUÁ TRÌNH HIỆP THƯƠNG ĐƯỢC GHI TÊN
TRONG DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI ỨNG CỬ CHÍNH
THỨC


Các trường hợp khơng được ứng cử
• Người khơng có quyền bầu cử;

• Người đang bị khởi tố về hình sự;
• Người đang phải chấp hành bản án, quyết định hình sự của Tịa
án;
• Người đã chấp hành xong bản án, quyết định hình sự của Tịa án
nhưng chưa được xóa án tích;
• Người đang chấp hành quyết định xử lý VPHC về giáo dục tại xã,
phường, thị trấn, tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh hoặc đang
bị quản chế hành chính.


Kết quả bầu cử ĐBQH khố XIII
•
•
•
•

1. Tỷ lệ cử tri đi bầu và phiếu bầu
Tổng số cử tri cả nước là:
62.313.605 người;
Tổng số cử tri đi bầu cử:
62.010.266 người;
Tỷ lệ cử tri đi bầu cử đạt:
99,51%.


Kết quả bầu cử đại biểu Quốc hội
• Tổng số người trong danh sách ứng cử: 827 người.
• Tổng số người trúng cử: 500 người, trong đó:
–
–

–
–

đại biểu do trung ương giới thiệu: 167 người (33,40%);
đại biểu cư trú và làm việc tại địa phương: 333 người (66,60%);
đại biểu tham gia Quốc hội lần đầu 333 người (66,60%).
Đại biểu có trình độ trên đại học: 229 người (45,80%); đại biểu có
trình độ đại học: 262 người (52,40%); đại biểu có trình độ cao đẳng
và trung cấp: 9 người (1,80%).
– Đại biểu là người dân tộc thiểu số: 78 người (15,60%); đại biểu là
phụ nữ: 122 người (24,40%); đại biểu là người ngoài đảng: 42
người (8,40%); đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi): 62 người (12,40%);
đại biểu khoá XII tái cử: 167 người (33,40%); đại biểu tự ứng cử:
04 người (0,80%).


Kết quả bầu cử đại biểu
Hội đồng nhân dân các cấp
• Số lượng đại biểu: Cả nước bầu được 302.648 đại biểu HĐND các
cấp. Trong đó, cấp tỉnh: 3.822 người, cấp huyện: 21.079 người, cấp
xã: 277.747 người.
• Cấp tỉnh: Đại biểu là người dân tộc thiểu số: 688 người (18,00%); phụ
nữ: 962 người (25,17%); ngoài đảng: 231 người (6,04%); trẻ tuổi (dưới
35 tuổi): 406 người (10,62%); tôn giáo: 142 người (3,72%); tái cử: 941
người (24,62%); tự ứng cử: 02 người (0,05%).
• Cấp huyện: Đại biểu là người dân tộc thiểu số: 4.237 người (20,10%);
phụ nữ: 5188 người (24,62%); trẻ tuổi (dưới 35 tuổi): 3.345 người
(15,87%); tôn giáo: 692 người (3,28%); tái cử: 5.960 người (28,28%);
khơng có đại biểu tự ứng cử.
• Cấp xã: Đại biểu là người dân tộc thiểu số: 62.383 người (22,46%);

phụ nữ: 60.302 người (21,71%); trẻ tuổi (dưới 35 tuổi): 64.279 người
(23,14%); tôn giáo: 10.555 người (3,80%); tái cử: 114.110 người
(41,08%); tự ứng cử: 43 người (0,01%).


QUY ĐỊNH QUYỀN

CÁC QUY ĐỊNH VỀ LẬP DS CỬ TRI

BẦU
CỬ
PHỔ
THÔNG

CÁC QUY ĐỊNH VỀ CHUYỂN ĐV BẦU CỬ

ĐỊA ĐIỂM,
THỜI GIAN BỎ PHIẾU

CÁC QUY ĐỊNH VỀ

CÁC QUY ĐỊNH VỀ

TUYÊN TRUYỀN BẦU CỬ

CÁC QUY ĐỊNH KHÁC


2.2. Nguyên tắc bầu cử bình đẳng
Đảm bảo sự bình đẳng trong suốt quá trình bầu cử

Bình đẳng trong quy định quyền bầu cử, ứng cử.

Bình đẳng giữa các cử tri

Bình đẳng giữa những người ứng cử

Bình đẳng dân tộc, tơn giáo, thành phần xã hội…
Bình đẳng trong việc xác định số đại biểu được bầu của
các đơn vị bầu cử
Bình đẳng trong xác định kết quả bầu cử


2.3. Nguyên tắc bầu cử trực tiếp
CỬ TRI

ĐẠI BIỂU (NGHỊ SỸ)
TỔNG THỐNG

CỬ TRI

ĐẠI CỬ TRI/
ĐẠI BIỂU TRUNG GIAN
CƠ QUAN TRUNG GIAN

ĐẠI BIỂU (NGHỊ SỸ)
TỔNG THỐNG


Mẫu phiếu bầu cử

Các quy định đảm bảo bầu cử trực tiếp
• Bầu thẳng người mình tín nhiệm
• Quy định về ngày bầu cử, địa điểm bầu cử
• Tuyên truyền bầu cử
• Cử tri tự mình đi bầu, khơng đồng ý bầu ai, gạch tên người đó
• khơng bỏ phiếu qua thư, khơng bầu cử hộ
• Quy định những trường hợp viết phiếu hộ, bỏ phiếu hộ vào
hịm phiếu.
• Quy định về xác định kết quả bầu cử trực tiếp trên số phiếu
bầu của cử tri


Ngun tắc bỏ phiếu kín
• Cử tri tự mình viết phiếu, khơng tự viết được thì có thể nhờ
người khác viết nhưng người được nhờ phải giữ bí mật lá

phiếu của cử tri
• Tự mình bỏ phiếu vào hịm phiếu
• Khi cử tri viết phiếu không ai được xem, kể cả thành viên tổ
bầu cử.
• Khu vực viết phiếu phải bố trí đảm bảo nguyên tắc này.