Quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng văn hóa nghệ thuật cần thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Lan Hương

QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
VĂN HÓA NGHỆ THUẬT CẦN THƠ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Lan Hương

QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
VĂN HÓA NGHỆ THUẬT CẦN THƠ
Chuyên ngành : Quản lí giáo dục
Mã số

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS.VÕ VĂN NAM

Thành phố Hồ Chí Minh - 2019

LỜI CAM ĐOAN
-

Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do tôi thực hiện.

-

Kết quả nghiên cứu chưa được công bố ở các nghiên cứu khác.

-

Những số liệu sử dụng trong đề tài là hợp pháp và đáng tin cậy.

-

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 10
năm 2019
Học viên

Trần Thị Lan Hương

tháng 4


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu, thầy, cơ Phịng Sau Đại học,
Khoa Khoa học giáo dục Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh,

các thầy giáo, cô giáo tham gia quản lý, giảng dạy trong suốt quá trình học
tập, cùng gia đình bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi,
động viên tơi trong q trình học tập và hồn thành luận văn tốt nghiệp.
Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cám ơn TS. Võ Văn Nam đã
tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong suốt thời gian viết luận văn.
Tôi cũng xin trân trọng kinh gửi lời cảm ơn đến Hội đồng chấm luận văn
trong quá trình bảo vệ đề tài./.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 10

tháng 4 năm 2019

Học viên

Trần Thị Lan Hương


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐẠI HỌC

6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề......................................................................... 6

1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước............................................................................. 6
1.1.2. Nghiên cứu trong nước............................................................................. 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản............................................................................... 13
1.2.1. Phát triển văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng, đại học......................13
1.2.2. Quản lý phát triển văn hóa nhà trường.................................................... 18
1.3. Lý luận về văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng, đại học..........................22
1.3.1. Ý nghĩa, tầm quan trọng văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng, đại
học đối với việc phát triển nhà trường

22

1.3.2. Các thành tố cấu thành văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng
đại học

26

1.4. Lý luận về quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng,
đại học.......................................................................................................... 31
1.4.1. Phát triển bầu khơng khí trong nhà trường.............................................. 38
1.4.2. Phát triển văn hóa quản lý trong nhà trường........................................... 40
1.4.3. Phát triển văn hóa giảng dạy của giảng viên trong nhà trường...............42
1.4.4. Phát triển văn hóa học tập của sinh viên trong nhà trường.....................44
1.4.5. Phát triển văn hóa ứng xử trong nhà trường............................................ 46
1.4.6. Phát triển cảnh quan và môi trường sư phạm trong nhà trường..............47
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển văn hóa nhà trường.................49


1.5.1. Các yếu tố khách quan............................................................................ 50
1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................ 53
Tiểu kết chương 1.................................................................................................. 56

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG

VĂN HÓA NGHỆ
THUẬT CẦN THƠ

57

2.1. Khái quát về Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ...................57
2.1.1. Bộ máy nhà trường và đội ngũ giáo viên cơ hữu....................................58
2.1.2. Ngành nghề, quy mô đã đào tạo.............................................................. 59
2.2. Giới thiệu về khảo sát thực trạng quản lý phát triển VHNT tại trường
Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ.................................................... 62
2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng................................................................... 62
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng.................................................................. 62
2.2.3. Phương pháp điều tra và xử lý kết quả.................................................... 63
2.3. Thực trạng phát triển văn hóa nhà trường ở Trường Cao đẳng Văn hóa
Nghệ thuật Cần Thơ...................................................................................... 64
2.3.1. Sự cần thiết việc phát triển văn hóa nhà trường ở Trường Cao đẳng
Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ

64

2.3.2. Thực trạng về bầu khơng khí hiện nay của Trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ

65

2.3.3. Thực trạng về về văn hóa quản lý hiện nay của Trường Cao đẳng
Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ

72

2.3.4. Thực trạng về văn hóa giảng dạy của giảng viên hiện nay của
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 80
2.3.5. Thực trạng về môi trường học tập của sinh viên hiện nay của
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 88
2.3.6. Thực trạng về văn hóa ứng xử hiện nay của Trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ

93

2.3.7. Thực trạng về cảnh quan, môi trường sư phạm và cơ sở vật chất
hiện nay của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 98


2.3.8. Thực trạng về niềm tin và các giá trị văn hóa chung hiện nay của
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 102
2.3.9. Trách nhiệm quản lý phát triển VHNT của các lực lượng trong
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 106
2.4. Quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở Trường Cao đẳng Văn hóa
Nghệ thuật CầnThơ..................................................................................... 108
2.4.1. Vai trò của việc quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở Trường
Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật CầnThơ

108

2.4.2. Quản lý phát triển bầu khơng khí nhà trường ở Trường Cao đẳng
Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ

111

2.4.3. Quản lý phát triển văn hóa quản lý nhà trường ở Trường Cao đẳng
Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ

114

2.4.4. Quản lý phát triển văn hóa giảng dạy tích cực trong nhà trường ở
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ. 116
2.4.5. Quản lý phát triển môi trường học tập tích cực, sáng tạo

của sinh

viên trong nhà trường ở Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật
Cần Thơ

118

2.4.6. Quản lý phát triển văn hóa ứng xử của sinh viên trong nhà trường ở
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 121
2.4.7. Quản lý phát triển quang cảnh và cơ sở vật chất của nhà trường ở
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 122
2.4.8. Quản lý phát triển xác định giá trị chung của nhà trường ở Trường
Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ. 124
2.4.9. Cơ sở để quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở Trường Cao đẳng

Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ

126

Tiểu kết chương 2................................................................................................ 128
Chương 3. BIỆN

PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA

NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG VĂN HÓA
NGHỆ THUẬT CẦN THƠ

129

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý phát triển VHNT.............................129


3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích, tư tưởng của quá trình giáo dục .. 130
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, tồn diện các giá trị văn hóa.........131
3.1.3. Ngun tắc đảm bảo tính hiệu quả, thiết thực....................................... 132
3.1.4. Ngun tắc đảm bảo tính cụ thể và tồn diện........................................ 133
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò của các chủ thể tham gia vào
công tác quản lý phát triển VHNT........................................................ 134
3.2. Những biện pháp cụ thể để quản lý phát triển VHNT tại Trường Cao
đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ......................................................... 135
3.2.1. Biện pháp tuyên truyền nâng cao nhận thức cán bộ, nhân viên,
giảng viên và HSSV về công tác phát triển VHNT và tăng cường
giáo dục chính trị, tư tưởng cho CB, NV,GV và HSSV........................136
3.2.2. Biện pháp phát triển văn hóa học tập chủ động sáng tạo trong sinh
viên và rèn luyện sinh viên trong môi trường học tập thân thiện và
lành mạnh............................................................................................. 141
3.2.3. Biện pháp xây dựng mơi trường cảnh quan văn hóa, khn viên
xanh, sạch đẹp kết hợp với tăng cường cơ sở vật chất nhà trường........144
3.2.4. Biện pháp đẩy mạnh vai trò của đoàn thể và phối hợp các lực lượng

giáo dục ở địa phương trong quản lý phát triển VHNT........................148
3.2.5. Biện pháp tổ chức thực hiện kế hoạch quản lý phát triển VHNT..........150
3.2.6. Biện pháp chỉ đạo thực hiện kế hoạch quản lý phát triển VHNT..........152
3.2.7. Biện pháp phát động các phong trào thi đua “nếp sống văn minh –
nhà trường thân thiện” để tạo bầu khơng khí tích cực trong các hoạt
động chung của nhà trường.................................................................................... 157
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................. 158
Tiểu kết chương 3................................................................................................ 160
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 161
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 164


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

VI

1

CB

2

CBQL

3

GV

4

NV

5

VHNT

6

HSSV


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Giảng viên theo trình độ chuyên môn.................................................. 58
Bảng 2.2. Ngành nghề, quy mô đào tạo của trường.............................................. 59
Bảng 2.3. Ngành nghề, quy mô liên kết đào tạo của Trường................................ 60
Bảng 2.4. Mô tả số lượng khảo sát cán bộ quản lý và giáo viên...........................63
Bảng 2.5. Kết quả khảo sát ý kiển về phát triển văn hóa nhà trường ở trường
Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ 64
Bảng 2.6. Ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên................................................ 65
Bảng 2.7. Ý kiến của sinh viên............................................................................. 70
Bảng 2.8. Ý kiến Cán bộ quản lý và giáo viên..................................................... 72
Bảng 2.9. Ý kiến sinh viên................................................................................... 78
Bảng 2.10. Ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên...................................................... 80
Bảng 2.11. Ý kiến sinh viên................................................................................... 85
Bảng 2.12. Ý kiến của CBQL và Giáo viên............................................................ 88
Bảng 2.13. Ý kiến sinh viên................................................................................... 91
Bảng 2.14. Ý kiến của CBQL và giáo viên............................................................ 93
Bảng 2.15. Ý kiến sinh viên................................................................................... 96
Bảng 2.16. Ý kiến cảu CBQL và Giáo viên............................................................ 98

Bảng 2.17. Ý kiến sinh viên.................................................................................101
Bảng 2.18. Ý kiến của CBQL và giáo viên..........................................................102
Bảng 2.19. Ý kiến của sinh viên...........................................................................104
Bảng 2.20. Kết quả khảo sát ý kiến về trách nhiệm quản lý phát triển VHNT ở
trường Cao đẳng VHNT Cần Thơ......................................................106
Bảng 2.22. Kết quả khảo sát mức độ phát triển bầu khơng khí văn hóa nhà
trường ở trường Cao đẳng VHNT Cần Thơ.......................................111
Bảng 2.23. Kết quả khảo sát phát triển văn hóa quản lý nhà trường ở trường
Cao đẳng VHNT Cần Thơ.................................................................114
Bảng 2.24. Kết quả khảo sát phát triển văn hóa giảng dạy tích cực ở trường
Cao đẳng VHNT Cần Thơ.................................................................116


Bảng 2.25. Kết quả khảo sát quản lý phát triển mơi trường học tập tích cực,
sáng tạo của HSSV ở trường Cao đẳng VHNT Cần Thơ

118

Bảng 2.26. Kết quả khảo sát về phát triển văn hóa ứng xử của HSSV ở trường
Cao đẳng VHNT Cần Thơ 121
Bảng 2.27. Kết quả khảo sát phát triển quang cảnh và cơ sở vật chất ở trường
Cao đẳng VHNT Cần Thơ 122
Bảng 2.28. Kết quả khảo sát về xác định giá trị cốt lõi của nhà trường ở
trường Cao đẳng VHNT Cần Thơ 124
Bảng 2.29. Cơ sở để lập kế hoạch quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở
Trường Cao đẳng VHNT Cần Thơ 126
Bảng 3.1. Đánh giá về mức độ thực hiện một số phương pháp kiểm tra, đánh
giá quản lý phát triển VHNT ở Trường Cao đẳng VHNT
Cần Thơ

155


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xã hội ngày càng phát triển thì đời sống văn hóa ngày càng phong phú,
đa dạng và sinh động. Xu thế hội nhập Quốc tế hiện nay đang mở ra khơng ít
những triển vọng phát triển nền giáo dục cho các quốc gia và cho các nhà
trường từ bậc mầm non đến bậc đại học. Đồng thời cũng đặt ra những thách
thức to lớn đối với việc giữ gìn, phát triển văn hóa nói chung và văn hóa nhà
trường (VHNT) nói riêng.
Nghiên cứu về VHNT cũng chính là nghiên cứu một hệ thống giá trị đặc
thù được con người tích lũy trong quá trình tích hợp các hoạt động sáng tạo
văn hóa, giáo dục và khoa học.
Hệ giá trị VHNT được biểu hiện thơng qua vốn di sản văn hóa và các
quan hệ ứng xử văn hóa giữa những người trong một mơi trường giáo dục, có
ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục trong nhà
trường, ảnh hưởng rõ rệt đến cách suy nghĩ, cảm nhận và hành động của mỗi
thành viên trong nhà trường theo hướng phát triển con người tồn diện, Do đó,
nhìn vào những biểu hiện của VHNT, người ta có thể đánh giá trình độ, chất
lượng giáo dục của nhà trường.
VHNT được hình thành và phát triển trong quá trình xây dựng và phát
triển của nhà trường, thể hiện ở mọi góc độ nhà trường từ phong cách, ngôn
ngữ của cán bộ (CB), giáo viên (GV) và học sinh, sinh viên (HSSV). Văn hóa
nhà trường lành mạnh giúp giảm bớt sự khơng hài lịng của GV và giúp giảm
thiểu hành vi, cử chỉ không lịch sự của HSSV đồng thời nuôi dưỡng, hỗ trợ
việc dạy và học.
Thế nhưng, vấn đề VHNT và tìm kiếm các biện pháp quản lý sự hình

thành và phát triển VHNT hiện nay vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức,
mặc dù muốn hay không, những yếu tố tiêu cực từ mơi trường văn hóa nhà
trường tự phát đang hàng ngày, hàng giờ tác động rất sâu sắc đến quá trình


2

giáo dục – đào tạo đến HSSV thế hệ tương lai của đất nước. Vậy các nhà
Quản lý giáo dục đào tạo đã và đang làm gì để phát triển một mơi trường văn
hóa nhà trường lành mạnh và tích cực?
Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ chịu sự quản lý nhà
nước về giáo dục nghề nghiệp của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội;
hoạt động theo Luật giáo dục nghề nghiệp, Điều lệ trường Cao đẳng và những
quy định của pháp luật về giáo dục nghề nghiệp. Trường đào tạo trình độ sơ
cấp, trung cấp, cao đẳng hệ chính quy và đào tạo thường xuyên ngắn hạn
trong lĩnh vực văn hóa-nghệ thuật. Hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến
thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học để có thể tìm
được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hồn thành khóa học đồng thời
nâng cao trình độ nghề nghiệp. Nhiều năm qua nhà trường luôn ý thức và
phấn đấu cho mục tiêu chất lượng giáo dục nghề nghiệp nhằm đáp ứng nguồn
nhân lực có phẩm chất chính trị, chuẩn chun mơn, có khả năng hội nhập
vào thị trường lao động. Tuy nhiên, trước tình hình hiện nay về đổi mới giáo
dục, trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ Cần Thơ đang trên con
đường phát triển. Nhiệm vụ hàng đầu là xây dựng một môi trường xã hội lành
mạnh, nâng cao thương hiệu nhà trường. Đó chính là VHNT.
Chính vì vậy, chúng tơi chọn đề tài: “Quản lý phát triển văn hóa nhà
trường ở trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ” làm đề tài nghiên
cứu, dựa trên cơ sở phân tích những thực trạng để đề xuất những giải pháp
khả thi và hiệu quả nhất cho phát triển VHNT.
2.

Mục đích nghiên cứu
Thực hiện đề tài Quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường Cao

đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ, chúng tơi nhằm hướng đến những mục
đích sau:
Hệ thống hóa lý luận về văn hóa và VHNT, khái quát về văn hóa tổ chức
và hoạt động quản lý phát triển VHNT hiện nay.


3

Xác định thực trạng quản lý phát triển VHNT ở trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ Cần Thơ, phân tích những mặt tích cực cần được
phát huy và những hạn chế cần phải khắc phục.
Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển VHNT nhằm xây dựng nhà
trường văn hóa, tiến bộ và phát triển tồn diện.
3.

Khách thể và đối tượng nghiên
cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý trường cao đẳng đại học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý phát triển VHNT ở Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần

Thơ Cần Thơ.
4.

Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài nghiên cứu công tác quản lý phát triển VHNT ở trường Cao đẳng

Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ, xuất phát từ việc khảo sát những thực trạng về
VHNT tại trường, đề xuất những biện pháp nhằm khắc phục những hạn chế
và phát huy những mặt tích cực để xây dựng VHNT Cao đẳng Văn hóa Nghệ
thuật Cần Thơ lành mạnh, tiến bộ.
Giới hạn về thời gian: Đề tài khảo sát thực trạng cũng như đề ra biện
pháp dựa trên ngữ liệu năm học 2018 – 2019.
5. Giả thuyết khoa học
Phát triển VHNT ở trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ là sức
mạnh cho sự phát triển ổn định và bền vững. Tuy nhiên công tác quản lý cịn
gặp nhiều khó khăn, hạn chế nhất định. Nếu xây dựng được cơ sở lý luận
đúng đắn, phù hợp, khảo sát đúng thực trạng quản lý phát triển VHNT có thể
đưa ra các biện pháp quản lý phát triển VHNT ở trường Cao đẳng Văn hóa
Nghệ thuật Cần Thơ, từ đó khắc phục được những tồn tại và nâng cao chất
lượng giáo dục - đào tạo trong nhà trường.


4
6.

Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa lý luận cơ bản về quản lý phát triển văn hóa nhà trường
Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở

trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ.
Đề xuất biện pháp quản lý phát triển văn hóa nhà trường ở trường Cao
đẳng Văn hóa Nghệ thuất Cần Thơ.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
7.1.1. Tiếp cận hệ thống-cấu trúc: bao gồm tiếp cận hệ thống : hệ thống

ngoài và hệ thống trong
7.1.2. Tiếp cận logic-lịch sử: dựa vào quá trình hình thành và phát triển
VHNT của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Cần Thơ để làm cơ sở cho
việc định hướng quản lý phát triển VHNT trong giai đoạn hiện nay
7.1.3. Tiếp cận thực tiễn: tiếp cận vấn đề nghiên cứu từ các góc độ: tiếp
cận giá trị, tiếp cận hoạt động nhân cách, tiếp cận hệ thống và trên cơ sở của
những chủ trương chính sách phát triển văn hóa giáo dục của Đảng, Nhà nước
và thực tế hoạt động quản lý giáo dục của nhà trường Trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ hiện nay.
7.2. Các phương pháp cụ thể
7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Đối với các phương pháp này, phương pháp khái quát hóa lý luận được
sử dụng để tạo những tiền đề, cơ sở lý thuyết cho việc triển khai các vấn đề cụ
thể. Chúng tôi cũng sử dụng phương pháp phân tích nội dung để chỉ ra những
vấn đề quan trọng cần được thực hiện trong quá trình quản lý phát triển
VHNTr. Trên cơ sở đó, chúng tôi dùng phương pháp tổng hợp ý tưởng đề đề
xuất những định hướng và giải pháp cụ thể.


5

7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1.Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Nhằm mục đích thu thập thơng tin về thực trạng hoạt động VHNT và
các yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề nghiên cứu cũng như kiểm chứng tính khả
thi, cần thiết của các biện pháp đề xuất trong đề tài. Tác giả sử dụng các bộ
phiếu điều tra bảng câu hỏi cho các nhóm đối tượng: Cán bộ quản lý nhà
trường, giảng viên, nhân viên và học sinh -sinh viên.
7.2.2.2 Phương pháp Tổng kết kinh nghiệm
Trên cơ sở các báo cáo tổng kết của ngành giáo dục, các cơ sở giáo dục

đào tạo, vận dụng để đánh giá thực trạng.
7.2.2.3 Phương pháp Quan sát
Phương pháp này nhằm ghi chép lại về không gian giáo dục và đào tạo
trong nhà trường. Cùng với đó là những thái độ, hành vi giao tiếp, tác phong
ứng xử, làm việc giữa cán bộ quản lý với GV, giữa GV với GV, giữa GV với
HSSV, giữa HSSV với HSSV.
7.2.3.4 Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phần mềm xử lý số liệu (SPSS) và phương pháp thống kê để xử
lý số liệu thu thập được từ phiếu khảo sát.
8.

Cấu trúc của luận văn
Phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo.
Phần nội dung bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý phát triển VHNT ở các bậc

giáo dục Cao đẳng, Đại học
Chương 2: Thực trạng quản lý phát triển VHNT ở Trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ.
Chương 3: Biện pháp quản lý phát triển VHNT ở Trường Cao đẳng Văn
hóa Nghệ thuật Cần Thơ.


6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐẠI
HỌC
Việt Nam là một đất nước giàu truyền thống hiếu học. Từ xa xưa, mối
quan hệ trong nhà trường rất được coi trọng, đặc biệt là việc xây dựng lối

sống, cách ứng xử đúng đắn, chuẩn mực trong nhà trường. Cùng với quá trình
phát triển của nhân loại và quá trình hội nhập khơng ngừng của đất nước. Văn
hóa nói chung, VHNT nói riêng đã có sự phát triển và đổi mới không ngừng.
Đây cũng là vấn đề được nhiều nhà giáo dục quan tâm, nghiên cứu để có
những định hướng xây dựng VHNT vừa đúng đắn vừa tiến bộ. Đây cũng là
một vấn đề khá phức tạp, liên quan đến nhiều phương diện trong đời sống cần
được quan tâm đúng mức.
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước
Thuật ngữ “Văn hóa nhà trường” (School culture) là một khái niệm
mới xuất hiện gần đây. Nội dung của “Văn hóa học đường” bao hàm nội dung
của “Trường học thân thiện” do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đề
xướng từ những thập kỷ cuối thế kỷ XX.
Tác giả Purkey và Smith (1982) cho rằng VHNT là một kết cấu, một
quá trình và một khơng gian có giá trị và những chuẩn mực được hình thành
bởi truyền thống của nhà trường, các lực lượng giáo dục trong nhà trường,
nhằm nhấn mạnh các yếu tố giá trị và chuẩn mực trong VHNT. Yếu tố này có
vai trị định hướng và điều chỉnh các hoạt động dạy – học, các mối quan hệ,
trong nhà trường.
Được xem là một trong những đặt nền tảng cho VHNT, Shein, E (2004)
xem VHNT gồm 3 thành tố chính: 1. Những q trình và cấu trúc hữu hình; 2.
Hệ thống giá trị được tuyên bố; 3. Những quan niệm chung. Có thể coi VHNT


7

được tạo thành bởi thành hai phần: giá trị vật chất và giá trị tinh thần. Các yếu
tố này chính là các yếu tố cơ bản cấu thành nên văn hoá của nhà trường.
Muốn xây dựng văn hoá nhà trường thì chủ thể quản lý cần phải tìm ra các
giải pháp quản lý phù hợp để tác động tới 3 yếu tố này.

Tác giả Fralinger, B (2007) trong nghiên cứu “Văn hóa tổ chức ở cấp độ
trường đại học: Một nghiên cứu dựa trên bộ công cụ đánh giá văn hóa tổ chức
(OCAI)” đã chỉ ra rằng Văn hóa tổ chức là một thành phần chính của việc ra
quyết định chức năng trong các trường đại học. Để các quản trị viên, giảng
viên và nhân viên phối hợp hiệu quả một mơi trường học thuật hiệu quả. Đồng
thời VHNT có thể dẫn đến quản trị thành công thông qua sự tin tưởng giữa các
nhà quản lý và nhân viên, giảng viên và sinh viên. Một nền văn hóa đại học
hiệu quả dạy và thể hiện hành vi phù hợp, thúc đẩy các cá nhân và chi phối
việc xử lý thông tin; Những thành phần của văn hóa có thể định hình các quan
hệ và giá trị nội bộ. Đổi lại, các giá trị mạnh mẽ có thể làm nảy sinh niềm tin
về các phương thức ứng xử ưa thích và các mục tiêu mong muốn.
Văn hóa nhà trường cũng được coi như chân dung nhân cách của một tổ
chức. Thông qua kiến trúc của các tịa nhà, việc bảo trì thiết bị của nhà trường,
tương tác giữa sinh viên với nhau, giữa giảng viên, cán bộ quản lý và sinh
viên.
Tác giả Witziers, B (2003), đã nghiên cứu về sự tác động của chủ thể
quản lý tới văn hoá nhà trường. Chủ thể quản lý là người quyết định văn hoá
nhà trường. Điều cần thiết là hiểu biết sâu sắc hơn về vai trò của các nhà lãnh
đạo trường học trong việc phát triển và duy trì và dung hịa nhiều nền văn hóa
trong một trường cao đẳng đại học để định hướng ra một VHNT đa chiều và
hịa hợp.
Văn hóa nhà trường cũng có thể được coi là một khn khổ có ảnh
hưởng đối với những người ra quyết định. Các tài liệu cho thấy rằng để có
hiệu quả, các nhà lãnh đạo phải có sự hiểu biết đầy đủ về phong tục và truyền


8

thống, lịch sử và triết học, cấu trúc chính trị và giá trị tinh thần và giá trị vật
chất, tạo nên một tổ chức cụ thể (ASHE, 2003). Điều này đòi hỏi một kiến

thức lớn về các giả định, giá trị, định mức và các dấu hiệu hữu hình giữa các
giảng viên, nhân viên và quản trị viên.
Bàn về phát triển văn hóa nhà trường, nghiên cứu của Sarason, S.
(1996), cho rằng các giải pháp phát triển văn hóa của nhà trường đóng vai trị
quan trọng trong đổi mới và phát triển của nhà trường; và chủ thể quản lý nhà
trường cần phải có những giải pháp cụ thể để phát triển văn hố trường mình
theo đúng mục tiêu đã xác định. Tác giả đã đề xuất các giải pháp mang tính
khả thi cao, được khảo sát thực tế giúp nhà trường định hình văn hóa và phát
triển theo ý mong muốn .
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Trong việc quản lý nhà trường, VHNT là một nội dung quan trọng cần
đảm bảo thực hiện để xây dựng và củng cố các hoạt động khác trong nhà
trường. Nội dung này đã được nhiều nhà nghiên cứu, học giả, các nhà quản lý
trong và ngồi nước quan tâm. Nhiều cơng trình nghiên cứu đã được công bố
và phổ biến. Đây là cơ sở cần thiết để chúng tơi tìm hiểu trong q trình triển
khai đề tài.
Văn hóa là một vấn đề có phạm vi rộng và đã được các nhà nghiên cứu
xem xét tỉ mỉ, đa diện, chính vì vậy, có rất nhiều cơng trình liên quan đến
phương diện này. Chẳng hạn như cơng trình Cơ sở văn hóa Việt Nam của Trần
Ngọc Thêm tái bản năm 1999 đề cập nhiều vấn đề văn hóa Việt Nam, cơng
trình Văn hóa học (2000) do Nguyễn Hồng Minh (dịch). Cơng trình Cơ sở
văn hóa Việt Nam (2002) của Chu Xuân Diên đã đề cập đến văn hóa vật chất
và văn hóa tinh thần của người Việt. Tác giả cơng trình cũng chú ý đến hệ giá
trị trong văn hóa truyền thống của người Việt. Bên cạnh đó, tác giả cũng chú
ý đến văn hóa ứng xử của con người đối với những người xung quanh cũng
như đối với môi trường tự nhiên và xã hội. Trong giáo trình Văn


9

hóa học và văn hóa Việt Nam xuất bản năm 2004, Trần Ngọc Thêm đã đề cập
đến vấn đề văn hóa tổ chức đời sống, văn hóa ứng xử, vấn đề giáo dục sinh
viên giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Trần Ngọc Thêm nhấn mạnh vai trò cũng
như tác động của sinh viên trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc. Tác
giả cơng trình phản ánh chi tiết về tổ chức đời sống tập thể, tổ chức đời sống
cá nhân. Đây cũng là cơ sở để xây dựng văn hóa nhà trường. Năm 2006, trong
cơng trình Cơ sở văn hóa Việt Nam, Trần Quốc Vượng đã trình bày khái niệm
cơ bản về văn hóa, cấu trúc, các thiết chế và chức năng văn hóa, diễn trình lịch
sử của văn hóa Việt Nam và khơng gian văn hóa. Tác giả cho thấy q trình
phát triển của lịch sử Việt Nam qua các thời kỳ cũng như những tác động của
văn hóa đến đời sống con người.
Nhà nghiên cứu Đỗ Huy, trong cơng trình Xây dựng mơi trường văn hóa
ở

nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị học (2001), đã trình bày một số khái

niệm cơ bản, phân tích về mơi trường văn hóa cũng như cách tiếp cận trong
giai đoạn hiện nay. Tác giả công trình chủ yếu hướng đến một số phương diện
về giá trị, cái hay, cái tốt và cái thẩm mỹ. Đây là những nội dung cơ bản cần
thiết được triển khai trong hệ thống nhà trường nhằm nâng cao nhận thức của
người dạy, người học và người quản lý về tính thẩm mỹ, tính nhân văn trong
mơi trường sư phạm.
Tác giả Nguyễn Văn Lê trong cơng trình Ứng xử sư phạm một số sự kiện
thường gặp ở trường học (2001) đã đưa ra những tình huống cơ bản, phổ biến
trong quá trình dạy học. Tác giả cơng trình cũng đi vào phân tích các tình
huống đồng thời định hướng phương pháp giải quyết, xử lý thích hợp. Cơng
trình này trang bị cho người dạy cách thức ứng xử phù hợp để đạt được hiệu
quả trong giao tiếp nhằm tạo được môi trường văn hóa tích cực trong nhà
trường.
Trong bài viết Văn hóa tổ chức Đại học Quốc gia Hà Nội trong bối cảnh

đổi mới và hội nhập (2009), tác giả Nguyễn Viết Lộc đã trình bày những khái


10

niệm như văn hóa, văn hóa tổ chức dựa trên những cơng trình của các nhà
nghiên cứu nổi tiếng trên thế giới. Tác giả còn chỉ ra các yếu tố cấu thành văn
hóa tổ chức của một trường cao đẳng, đại học bao gồm những quá trình và
cấu trúc hữu hình, hệ thống giá trị được tuyên bố và những quan niệm chung
(niềm tin, nhận thức, suy nghĩ và tình cảm có tính vơ thức, mặc nhiên và
ngầm định). Trên cơ sở đó, tác giả đã đi vào phân tích và đánh giá cụ thể đặc
trưng cũng như mơ hình xây dựng văn hóa tổ chức ở trường Đại học Quốc gia
Hà Nội. Từ một trường hợp cụ thể, tác giả đã có những đánh giá đồng thời đề
xuất những biện pháp hiệu quả, thiết thực để áp dụng ở các trường đại học và
cao đẳng trong nước.
Nghiên cứu về xây dựng và phát triển VHNTr, tác giả Phạm Quang
Huân đã có nhiều bài viết và có những đề xuất phù hợp. Trong bài viết Văn
hóa tổ chức – hình thái cốt lõi của văn hóa nhà trường (2007) và Văn hóa tổ
chức trong nhà trường và phương hướng xây dựng (2015), tác giả khẳng định
VHNTr là một hình thái của văn hóa tổ chức. Riêng về VHNTr, ơng cho rằng
các hình thái và cấp độ biểu hiện rất đa dạng. Cụ thể, những phần nổi có thể
nhìn thấy được như cơ sở vật chất, hành vi, biểu tượng, truyền thống; các giá
trị được thể hiện; các ngầm định nền tảng; phong cách ứng xử hàng ngày,
phong cách làm việc, phương pháp ra quyết định...Tác giả cũng khẳng định
rằng:
Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính – sư phạm.
Đó là một thế giới thu nhỏ với những cơ cấu, chuẩn mực, quy tắc hoạt động,
những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu riêng do những con người cụ thể thuộc
mọi thế hệ tạo lập. Với tư cách là một tổ chức, mỗi nhà trường đều tồn tại, dù
ít hay nhiều, một nền văn hố nhất định (Phạm Quang Hn, 2015).

Văn hóa nhà trường hình thành và phát tiển song hành với các thế hệ của
nhà trường. Mỗi người đều có vai trị quan trọng trong việc điều chỉnh văn
hóa, biến đổi và phát triển theo từng thời điểm và theo nhu cầu của xã hội.


11

Trong bài viết Văn hóa nhà trường trong bối cảnh hiện nay (2014),
Trịnh Ngọc Toàn cho rằng: Giáo dục gắn liền với lịch sử loài người. Đối với
nhân loại, giáo dục là phương thức bảo tồn và bảo vệ kho tàng tri thức văn
hoá xã hội. Nhân dân Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học và một nền giáo
dục lâu đời, trải qua các thời kỳ lịch sử, cộng đồng người Việt đã tiếp thu và
chọn lọc, hình thành nên đạo đức, tư tưởng văn hóa Việt Nam. Nền tảng văn
hóa ấy đã tạo nên bản sắc về nhân cách con người Việt Nam” (Trịnh Ngọc
Tồn, 2014).
Ơng cũng đề cập đến những nội dung liên quan đến ứng xử của người
dạy và người học trong nhà trường, đồng thời cho thấy những hạn chế về
VHNTr trong xã hội hiện nay. Đây là vấn đề các nhà trường cần nhìn nhận,
rút kinh nghiệm và có biện pháp giải quyết thích hợp.
Theo hai tác giả Phạm Thị Minh Hạnh (2012) và Nguyễn Khắc Hùng
(2012) có cùng quan điểm “Văn hóa học đường là một bộ phận của văn hóa
xã hội, là đặc trưng văn hóa cơ bản mà mỗi nhà trường phải dày công xây
dựng trong một thời gian dài mới có thể đạt được nét văn hóa phù hợp với sự
phát triển của xã hội trong từng giai đoạn lịch sử. Đặc biệt văn hóa học đường
chịu nhiều ảnh hưởng của hiệu trưởng - người lãnh đạo cao nhất trong nhà
trường. Do đó, khi nói đến xây dựng văn hóa học đường ở nước ta hiện nay
người hiệu trưởng phải là người đầu tiên thấy rõ bản chất, vai trò và những
yếu tố cơ bản nhất của văn hóa học đường mới có thể thực hiện hoạt động này
hiệu quả”.
Từ quan điểm trên, chúng ta có thể thấy, mỗi nhà trường muốn phát

triển bền vững, đạt được chất lượng như mong muốn, Hiệu trưởng phải là
người nắm vững những tri thức văn hóa học đường và có năng lực của người
quản lý.
Người Hiệu trưởng không chỉ đưa ra kế hoạch phát triển VHNT mà còn
phải trực tiếp chỉ đạo, giám sát việc thực thi kế hoạch phát triển VHNT, thông


12

qua các hoạt động cụ thể của mình quyết định đến sự phát triển và định hình
cho diện mạo VHNT.
Theo tác giả Vũ Thị Quỳnh (2018), trong luận án “Phát triển văn hóa
nhà trường cao đẳng sư phạm đồng bằng Sông Hồng trong bối cảnh đổi mới
giáo dục” cũng đã nhấn mạnh các thành tố cấu tạo nên văn hóa trường, trong
đó nhấn mạnh đến vai trị của hiệu trưởng trong việc xác định giá trị cốt lõi và
các giá trị văn hóa nhà trường, từ đó xây dựng các biện pháp nhằm phát triển
văn hóa nhà trường dựa trên kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống.
Nhìn chung, những cơng trình nghiên cứu nêu trên đã cung cấp cơ sở lý
luận cần thiết cho việc nghiên cứu về xây dựng và phát triển văn hóa nhà
trường. Tuy nhiên, những cơng trình này chưa đi sâu vào vấn đề xây dựng và
phát triển văn hóa nhà trường ở trường Cao đẳng. Các cơng trình này đã đưa
ra những gợi ý cơ bản để người viết làm cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu
đạt kết quả tốt hơn.
Tóm lại, các nhà nghiên cứu nước ngồi đã có những nghiên cứu sớm về
VHNTr, thông qua các tài liệu và bài báo, các tác giả có nhiều cách tiếp cận
khác nhau, nhưng đều tựu trung lại để phát triển VHNT cần phải có q trình,
sự sáng suốt lãnh đạo của ban giám hiệu nhà trường, có sự tham gia nhiệt tình
của các thành viên khác trong nhà trường.
Ở Việt Nam khái niệm VHNT cũng bắt đầu được nghiên cứu và cũng có
một vài kết quả nhất định, tuy nhiên chỉ mới dừng lại làm rõ khái niệm, đặc

điểm VHNTr, mà chưa có những nghiên cứu chuyên sâu về VHNT cũng như
chưa ứng dụng những nghiên cứu đó vào vấn đề xây dựng và phát triển văn
hóa nhà trường.


13

1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Phát triển văn hóa nhà trường ở trường cao đẳng, đại học
1.2.1.1. Văn hóa
Văn hóa là một khái niệm có phạm vi bao hàm khá rộng. Trong các tài
liệu và các cơng trình nghiên cứu về văn hóa, có khá nhiều định nghĩa khác
nhau về vấn đề này bởi vì đây là một thuật ngữ khoa học có nhiều sắc thái
ngữ nghĩa và được thể hiện trên mọi phương diện trong đời sống của con
người.
Năm 2002, UNESCO đã đưa ra định nghĩa về văn hóa như sau: Văn hóa
nên được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật
chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và
nó chứa đựng, ngồi văn học, nghệ thuật, cịn có cách sống, phương thức
chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin.
Văn hóa có gốc từ tiếng La Tinh: cultura (có nghĩa là cải tạo, xử lý, vun
trồng, phát triển, sùng kính, giáo dục), là khái niệm rất đa nghĩa và được sử
dụng rất thường xuyên trong ngôn ngữ hàng ngày và trong ngôn ngữ khoa
học (Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Kim Lai, 2007).
Từ khái niệm này, có thể thấy rằng, tất cả mọi hiện tượng diễn ra trong
đời sống của con người đều có liên quan đến văn hóa. Trong đó, văn hóa tồn
tại thành hai phương diện văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần. Văn hóa vật
chất thể hiện thành các phạm trù cụ thể như ăn, mặc, ở, đi lại của con người.
Văn hóa vật chất biểu hiện thơng qua tín ngưỡng, phong tục tập quán, các
lĩnh vực nghệ thuật, giao tiếp, ứng xử… Các phương diện này xuất hiện trong

hầu hết các tình huống đời sống của con người, trong các mối quan hệ gia
đình, nhà trường và xã hội.
Văn hố được giới hạn theo chiều sâu hoặc theo chiều rộng, theo không
gian hoặc theo thời gian… Giới hạn theo chiều sâu, văn hóa được hiểu là
những giá trị tinh hoa của nó (nếp sống văn hoá, văn hoá nghệ thuật…). Giới


14

hạn theo chiều rộng, văn hoá được dùng để chỉ những giá trị trong từng lĩnh
vực (văn hoá giao tiếp, văn hố kinh doanh…). Giới hạn theo khơng gian, văn
hố được dùng để chỉ những giá trị đặc thù của từng vùng (văn hoá Tây
Nguyên, văn hoá Nam Bộ…). Giới hạn theo thời gian, văn hoá được dùng để
chỉ những giá trị trong từng giai đoạn (văn hố Hồ Bình, văn hố Đơng
Sơn…)… (Trần Ngọc Thêm, 2004).
Theo cách hiểu này, văn hóa được hình thành và phát triển song hành
với sự hình thành và phát triển của xã hội lồi người. Do đó, văn hóa khơng
vĩnh hằng, bất biến mà luôn thay đổi theo thời gian và không gian. Trong q
trình này, các biểu hiện giá trị của văn hóa ln được điều chỉnh để khơng
ngừng hồn thiện, phù hợp với xã hội.
Trong tập 3 của cơng trình Hồ Chí Minh tồn tập, Chủ tịch Hồ Chí Minh
quan niệm: Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với
biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu
đời sống và địi hỏi của sự sinh tồn (Hồ Chí Minh, 1995).
Văn hóa gắn với đời sống xã hội và nhu cầu về mọi mặt của con người
trên tất cả các phương diện: ăn, mặc, ở, đi lại, giao tiếp, ứng xử… Tất cả các
hoạt động này đều gắn liền với một hình thái tổ chức xã hội, trong đó, con
người phải chấp nhận những ràng buộc và chuẩn mực nhất định.
Ở phương Tây trong thời cận hiện đại, khái niệm “văn hóa” được sử
dụng phổ biến để chỉ trình độ học vấn, học thức, tri thức, phép lịch sự. Do

nhu cầu phản ánh các hoạt động xã hội, khái niệm này đã được mở rộng trên
nhiều lĩnh vực của đời sống. Ở phương Đơng, khái niệm “văn hóa” được mở
rộng vào đời sống tinh thần chỉ các phong tục, tập quán, lễ hội, sinh hoạt cộng
đồng, nhân cách, sáng tạo nghệ thuật. Cho đến nay có nhiều cách tiếp cận văn
hóa theo những quan điểm khác nhau, theo Nguyễn Dục Quang (2011).
Về nghĩa gốc, dù theo quan niệm phương Tây hay phương Đơng, văn
hóa gắn liền với giáo dục, bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ, đào tạo con người, một