BÀI TẬP THAM KHẢO MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN

Bài tập tham khảo mơn Kinh tế chính trị Mác-Lênin

Một số công thức cần nhớ:
1, Giá trị mới của 1 sản phẩm/công nhân tạo ra: v + m
2, Khối lượng giá trị mới: V + M
3, Giá trị của 1 sản phẩm: c + v + m
4, Giá trị tổng sản phẩm: C + V + M
5, Chi phí sản xuất: C + V
6, Thời gian lao động trong ngày: (t + t’)
Trong đó {

7, Tỷ suất Giá trị thặng dư: {

8, Khối lượng Giá trị thặng dư: M = m’*V
9, Tỷ suất lợi nhuận: P’ =
10, Cấu tạo tư bản:

(phân số tối giản)


I. Dạng bài tập về Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối
Bài 1
Công nhân làm thuê tạo nên khối lượng giá trị mới là 12.000 USD mỗi ngày, tỷ
suất giá trị thặng dư 300%. Sau đó, nhà tư bản kéo dài thời gian làm việc từ
8h/ngày lên thành 9h/ngày, mà không trả thêm lương.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD trong ngày ?
(2,0đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (1,0đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

{

Mặt khác, lại có: {

{

Về sau, nhà tư bản kéo dài thời gian lao động lên 9h/ngày mà ko trả thêm lương
Vậy suy ra {

=> {

=>

Do lương công nhân ko đổi, số lượng công nhân ko đổi
=>
Ta được: Ms = m’s*Vs = 350% * 3000 = 10500 $
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 300% lên 350%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 9000$ lên 10500$
b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản áp dụng phương pháp sx GTTD tuyệt đối


Cách thức: kéo dài thời gian làm việc trong ngày mà ko trả thêm lương tương xứng
Bài 2
Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 200%, th cơng nhân làm việc 7,5h/ngày.
Sau đó, nhà tư bản kéo dài thời gian làm việc lên thành 8,5h/ngày mà không trả
thêm lương. Kết quả, về sau thu được khối lượng giá trị mới là 340.000 USD.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD trong ngày ?
(2,0đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (1,0đ)

Bài làm
Ban đầu, ta có: {

{

Về sau: thời gian làm việc tăng lên 8.5h/ngày mà ko trả thêm lương
=> {

=> {

=>

Khối lượng giá trị mới thu được về sau: Vs + Ms = 340000$
Mà

Ms = m’s*Vs

=> {
Do lương công nhân ko đổi, số lượng công nhân ko đổi
=>
Ta được: Mt = m’t*Vt = 200% * 100000 = 200000 $
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 200% lên 240%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 200000$ lên 240000$


b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản áp dụng phương pháp sx GTTD tuyệt đối
Cách thức: kéo dài thời gian làm việc trong ngày mà ko trả thêm lương tương xứng

II. Dạng bài tập về Sản xuất giá trị thặng dư tương đối

Bài 3
Ban đầu, nhà tư bản ngành gia công chi tiết máy phải ứng ra chi phí sản xuất
2.000.000 USD với cấu tạo hữu cơ tư bản 4/1, và có trình độ bóc lột 200%. Về sau,
do mặt bằng giá trị hàng tiêu dùng trên thị trường giảm đi 20%, nên nhà tư bản đã
giảm lương công nhân tương ứng. Tuy nhiên, thời gian lao động, năng suất lao
động, cùng với quy mô sản lượng là không thay đổi.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
? (2,25đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

{

=> Mt = m’t*Vt = 200%*400000 = 800000$
=> P’t =

=

= 40%

Theo đề bài, về sau quy mô sản lượng ko đổi
=>

= 1600000 $

Ta lại có năng suất lđ, thời gian lđ, quy mơ sản lượng ko đổi => số lượng công
nhân ko đổi
Mà lương công nhân giảm 20% do giá trị hàng tiêu dùng giảm
=>

= 80%*400000 = 320000$


Mặt khác, năng suất lđ ko đổi => giá trị 1 sản phẩm ko đổi mà quy mô sản lượng
ko đổi => Giá trị tổng sản phẩm ko đổi
=>
=> Ms = 2800000 – 1600000

= 2800000 $
320000 = 880000 $

Ta được: {

Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 200% lên 275%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 800000$ lên 880000$
Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 40% lên 45.8%
b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản áp dụng phương pháp sx GTTD tương đối
Cách thức: Ứng dụng thành tựu KH công nghệ, để nâng cao năng suất lđ XH, từ đó
làm giảm hao phí sức lđ để sx mỗi sản phẩm
Bài 4
Ban đầu, nhà tư bản ngành cơ khí chế tạo máy có trình độ bóc lột 300% và thời
gian công nhân làm việc mỗi ngày là 8h, cấu tạo hữu cơ tư bản là 9/1. Về sau, do
mặt bằng giá trị hàng tiêu dùng trên thị trường giảm đi 20%, nên nhà tư bản đã
giảm lương công nhân tương ứng. Tuy nhiên, thời gian lao động, năng suất lao
động, cùng với quy mô sản lượng là không thay đổi. Kết quả về sau, khối lượng
GTTD là 8 triệu USD.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
? (2,25đ)

b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm


Ban đầu {

=> P’t =

Về sau, quy mô sản lượng ko đổi => Cs = Ct

=

=

= 30%

(2)

Ta lại có năng suất lđ, thời gian lđ, quy mô sản lượng ko đổi => số lượng công
nhân ko đổi
Mà lương công nhân giảm 20% do giá trị hàng tiêu dùng giảm
=>

(3)

Mặt khác, năng suất lđ ko đổi => giá trị 1 sản phẩm ko đổi mà quy mô sản lượng
ko đổi => Giá trị tổng sản phẩm ko đổi
=>

(4)

Thế (1),(2),(3) vào (4) được:
=>

80%*Vt + 8000000 = Vt + m’t*Vt

=> Vt = 2500000 $
=> Mt = m’t*Vt = 300%*2500000 = 7500000 $
=> Vs = 80%*Vt =2000000 $
=>
Lại có: Cs = Ct = 9*Vt = 22500000$
=> P’s =
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 300% lên 400%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 7500000$ lên 8000000$


Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 30% lên 32.7%
b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản áp dụng phương pháp sx GTTD tương đối
Cách thức: Ứng dụng thành tựu KH công nghệ, để nâng cao năng suất lđ XH, từ đó
làm giảm hao phí sức lđ để sx mỗi sản phẩm
Bài 5
Nhà tư bản ngành cơ khí chế tạo máy đã ứng ra chi phí sản xuất với cấu tạo hữu cơ
tư bản 9/1, và có trình độ bóc lột 188%. Về sau, năng suất lao động xã hội trong
toàn bộ chuỗi sản xuất hàng tiêu dùng tăng lên, làm cho mặt bằng giá trị hàng tiêu
dùng giảm 10%, nên nhà tư bản đã giảm lương công nhân tương ứng. Tuy nhiên,
năng suất lao động, thời gian lao động 8h/ngày của công nhân, và quy mô sản
lượng là khơng thay đổi. Kết quả, về sau tổng chi phí sản xuất là 3.960.000$
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
? (2,25đ)

b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu {

=> P’t =

Về sau, quy mô sản lượng ko đổi => Cs = Ct

=

=

= 18.8%

(2)

Ta lại có năng suất lđ, thời gian lđ, quy mơ sản lượng ko đổi => số lượng công
nhân ko đổi
Mà lương công nhân giảm 10% do giá trị hàng tiêu dùng giảm
=>

(3)

Và: Cs + Vs = 3960000 $

(4)

Thay (1),(2),(3) vào (4):
=> 9*Vt +90%*Vt = 3960000 => Vt = 400000 $

=> Vs = 90%*Vt = 360000$
Lại có: Mt = m’t*Vt = 752000$
Mặt khác, năng suất lđ ko đổi => giá trị 1 sản phẩm ko đổi mà quy mô sản lượng
ko đổi => Giá trị tổng sản phẩm ko đổi
=>

(5)

Từ (2) và (5) => Ms = Vt + Mt – Vs = 792000 $
Ta được : {

Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 188% lên 220%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 752000$ lên 792000$
Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 18.8% lên 20%
b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản áp dụng phương pháp sx GTTD tương đối
Cách thức: Ứng dụng thành tựu KH công nghệ, để nâng cao năng suất lđ XH, từ đó
làm giảm hao phí sức lđ để sx mỗi sản phẩm

III. Dạng bài tập về Tích lũy tư bản và tình trạng thất nghiệp
Bài 6
Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 200% và th 500 cơng nhân làm việc, mỗi
công nhân tạo nên giá trị mới là 900 USD. Sau đó, 80% giá trị thặng dư được dùng
để tích lũy tư bản, làm cho cấu tạo hữu cơ tư bản tăng từ 5/1 lên thành 17/2, trong
khi tiền lương công nhân giữ nguyên. Kết quả về sau tỷ suất lợi nhuận không đổi.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD và xác định tỷ lệ
công nhân bị sa thải rồi thất nghiệp. Biết rằng lương của mỗi công nhân bằng nhau
và không thay đổi ? (2,25đ)

b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

{

Theo đề bài:

=> Ct = 5*150000 = 750000$

=> P’t =
Về sau, nhà tư bản lấy 80% GTTD (Mt) để tích lũy tư bản làm cho cấu tạo tư bản
tăng lên

=> {

=> {

Ta lại có: P’s = P’t =>
=>
Ta thấy:
thải là

=> Ms = 380000$

316.7%
, mà lương công nhân ko đổi => tỷ lệ công nhân bị sa

=> số công nhân bị sa thải: 500*

= 100 (người)

Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 200% lên 316.7%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 300000$ lên 380000$
Số công nhân bị sa thải là 100 người
b, Có sự thay đổi là do tích lũy tư bản làm cấu tạo tư bản tăng từ

lên


Khái niệm tích lũy tư bản: là sự tư bản hóa GTTD (M), tức là lấy một phần hoặc
tồn bộ GTTD (M) để tái đầu tư, làm cho tư bản đầu tư về sau tăng hơn so với
trước
Bài 7
Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 150%. Tồn bộ giá trị thặng dư được dùng
để tích lũy tư bản, đầu tư thiết bị mới vào năm sau, làm cho cấu tạo hữu cơ tư bản
tăng từ 11/1 lên 14/1. Kết quả về sau, nhà tư bản thu được khối lượng GTTD là
810.000 USD và tỷ suất lợi nhuận tăng 1,2 lần so với trước.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD và xác định tỷ lệ
công nhân bị sa thải rồi thất nghiệp. Biết rằng lương của mỗi công nhân bằng nhau
và khơng thay đổi ? (2,25đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

=> P’t =

=

Về sau: {

=> Vs = 360000$ => m’s =
Lại có: nhà tư bản lấy tồn bộ GTTD (Mt) để tích lũy tư bản làm cho cấu tạo tư bản
tăng lên

=>

=> 5400000 =
=> Vt =

= 400000$

=> Mt = 600000$


Ta thấy:

, mà lương công nhân ko đổi => tỷ lệ công nhân bị

sa thải là
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 150% lên 225%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 600000$ lên 810000$
Tỷ lệ công nhân bị sa thải là
b, Có sự thay đổi là do tích lũy tư bản làm cấu tạo tư bản tăng từ

lên

Khái niệm tích lũy tư bản: là sự tư bản hóa GTTD (M), tức là lấy một phần hoặc
tồn bộ GTTD (M) để tái đầu tư, làm cho tư bản đầu tư về sau tăng hơn so với
trước
Bài 8
Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 250%, tổng khối lượng giá trị mới là
1.050.000 USD. Nhà tư bản lấy toàn bộ giá trị thặng dư của năm đầu để đầu tư
thiết bị mới và sa thải, cắt giảm 10% chi phí nhân cơng. Kết quả, về sau cấu tạo
hữu cơ tư bản đạt 47/3 và tỷ suất lợi nhuận đạt 21%,
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
? (2,25đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

{

Về sau, nhà tư bản cắt giảm 10% chi phí nhân cơng
=> Vs = 90%Vt = 270000$


Lại có, nhà tư bản lấy tồn bộ GTTD (Mt) để tích lũy tư bản làm cho cấu tạo tư bản
đạt

=>

Và P’s =

= 21% =>Ms = 21%*(4230000+270000) = 945000$

Nhà tư bản lấy tồn bộ GTTD (Mt) để tích lũy tư bản

=>
=> Ct = (4230000+270000) – (750000+300000) = 3450000$
=>

Vậy ta được: {
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 250% lên 350%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 750000$ lên 945000$
Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 20% lên 21%
b, Có sự thay đổi là do tích lũy tư bản làm cấu tạo tư bản tăng từ

lên

Khái niệm tích lũy tư bản: là sự tư bản hóa GTTD (M), tức là lấy một phần hoặc
toàn bộ GTTD (M) để tái đầu tư, làm cho tư bản đầu tư về sau tăng hơn so với
trước

IV. Dạng bài tập kết hợp Tích lũy tư bản & Phương pháp sản xuất giá trị
thặng dư tuyệt đối
Bài 9


Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 300%, đầu tư với cấu tạo tư bản 7/1, thuê
công nhân làm việc 8h/ngày, tạo nên khối lượng giá trị mới 800.000 USD. Sau đó,
nhà tư bản lấy một phần giá trị thặng dư tích lũy, để đầu tư thêm 30% tư liệu sản
xuất, đồng thời kéo dài thêm 30% thời gian làm việc của công nhân mà không trả
thêm lương. Bằng cách đó, về sau quy mơ sản lượng tăng thêm 30%, trong khi
năng suất lao động không đổi.
a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
và tỷ lệ tích lũy tư bản ? (2,25đ)

b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

Theo đề bài:

{

=> Ct = 1400000$

Về sau, nhà tư bản đầu tư thêm 30% giá trị tư liệu sx
=> Cs = 130%Ct = 1820000$
Ta lại có năng suất lđ ko đổi, mà thời gian lđ và sản lượng tăng 30% => số lượng
công nhân ko đổi
Mà lương công nhân ko đổi => Vs = Vt = 200000$
Vì năng suất lđ ko đổi => giá trị của 1 sản phẩm ko đổi, mà sản lượng tăng 30%
=> Giá trị tổng sản phẩm về sau tăng 30% so với ban đầu
=>


Từ đó ta được {
Giá trị tích lũy tư bản: (Cs + Vs) – (Ct + Vt)

= (1820000+200000) – (1400000+200000) = 420000$
Vậy tỷ lệ tích lũy tư bản là:
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 300% lên 420%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 600000$ lên 840000$
Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 37.5% lên 41.6%
Tỷ lệ tích lũy tư bản so với khối lượng giá trị thặng dư ban đầu là 70%

b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản tích lũy tư bản và áp dụng phương pháp sx
GTTD tuyệt đối
Khái niệm sx giá trị thặng dư tuyệt đối: kéo dài thời gian làm việc trong ngày mà
ko trả thêm lương tương xứng
Khái niệm tích lũy tư bản: là sự tư bản hóa GTTD (M), tức là lấy một phần hoặc
toàn bộ GTTD (M) để tái đầu tư, làm cho tư bản đầu tư về sau tăng hơn so với
trước
Bài 10
Ban đầu, nhà tư bản có trình độ bóc lột 400%, đầu tư với cấu tạo tư bản 9/1, thuê
công nhân làm việc8h/ngày. Sau đó, nhà tư bản lấy một phần giá trị thặng dư tích
lũy, để đầu tư thêm 20% tư liệu sản xuất, đồng thời kéo dài thêm 20% thời gian
làm việc của công nhân mà không trả thêm lương. Bằng cách đó, về sau quy mơ
sản lượng tăng thêm 20%, tổng chi phí sản xuất 1.180.000 USD, trong khi năng
suất lao động không đổi.


a/ Hãy xác định sự thay đổi của tỷ suất GTTD, khối lượng GTTD, tỷ suất lợi nhuận
và tỷ lệ tích lũy tư bản ? (2,25đ)
b/ Vì sao có sự thay đổi như vậy ? (0,75đ)
Bài làm
Ban đầu, ta có: {

=> P’t =

=

Về sau, nhà tư bản đầu tư thêm 20% giá trị tư liệu sx
=> Cs = 120%Ct = 10.8*Vt

(1)

Ta lại có năng suất lđ ko đổi, mà thời gian lđ và sản lượng tăng 20% => số lượng
công nhân ko đổi
Mà lương công nhân ko đổi => Vs = Vt

(2)

Tổng chi phí sx về sau là: Cs + Vs = 1180000$

(3)

Thay (1),(2) vào (3):
10.8*Vt + Vt = 1180000 => Vt = 100000$
Thay vào (1) và (2) được: {
Có Mt = m’t*Vt = 400%*100000 = 400000$
Vì năng suất lđ ko đổi => giá trị của 1 sản phẩm ko đổi, mà sản lượng tăng 20%
=> Giá trị tổng sản phẩm về sau tăng 20% so với ban đầu
=>
Từ đó ta được {


Giá trị tích lũy tư bản: (Cs + Vs) – (Ct + Vt)

= (1080000+100000) – (900000+100000) = 180000$
Vậy tỷ lệ tích lũy tư bản là:
Kết luận:
a, Tỷ suất giá trị thặng dư tăng từ 400% lên 500%
Khối lượng giá trị thặng dư tăng từ 400000$ lên 500000$
Tỷ suất lợi nhuận tăng từ 40% lên 42.4%
Tỷ lệ tích lũy tư bản so với khối lượng giá trị thặng dư ban đầu là 45%

b, Sự thay đổi đó là do nhà tư bản tích lũy tư bản và áp dụng phương pháp sx
GTTD tuyệt đối
Khái niệm sx giá trị thặng dư tuyệt đối: kéo dài thời gian làm việc trong ngày mà
ko trả thêm lương tương xứng
Khái niệm tích lũy tư bản: là sự tư bản hóa GTTD (M), tức là lấy một phần hoặc
toàn bộ GTTD (M) để tái đầu tư, làm cho tư bản đầu tư về sau tăng hơn so với
trước