Tải Soạn bài lớp 7: Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người - Soạn bài môn Ngữ văn lớp 7 học kì I

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Soạn bài: Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người</b>
<b>NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH YÊU</b>

<b>QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI</b>
<b>Bài tham khảo 1</b>

<b>I. Đọc – hiểu văn bản </b>

<b>Câu 1. Ý kiến b và ý kiến c là đúng. </b>

- Khác với những bài ca dao trong phần “Những câu hát về tình cảm gia đình” mà chúng
ta đã học, thường có lời của một người và chỉ có một phần. Bài ca dao này có hai vế đối
và đáp. Phần đầu là lời chàng trai và cô gái. Phần sau là lời người con gái đáp lại lời đ ố
của chàng trai.

- Đây là hình thức khá phổ biến trong ca dao – dân ca. Mục đích thử tài nhau, thường
được sử dụng vào những dịp lễ hội hoặc vui chơi trong lao động.

<b>Câu 2. </b>

- Chàng trai hỏi đố cô gái chủ yếu là những địa danh nổi tiếng ở vùng Bắc Bộ.

- Dùng những đặc điểm về địa danh để hỏi đáp là để thử tài nhau, thử tài về kiến thức địa
lí: “Sơng nào sáu khúc”, “Nút thắt cổ bồng”… Thử tài về kiến thức lịch sử văn hóa: “Ở
đâu năm cửa”, “Đền nào thiêng nhất”, “Nơi nào thánh sinh”…

- Đó là sự biểu hiện tình yêu, niềm tự hào về quê hương đất nước: Từ Hà Nội đến Hải
Dương, từ Lạng Sơn, Bắc Giang xi về Thanh Hóa, ở đâu cũng có những vẻ đẹp riêng,
thơ mộng hữu tình, giàu truyền thống văn hóa.

<b>Câu 3. </b>

a. Cụm từ “Rủ nhau” đứng ở đầu bài ca dao có ý nghĩa.

- Người ta chỉ “Rủ nhau” khi giữa mọi người có mối quan hệ thân thiết gần gũi.
- Mọi người cùng có chung ý muốn, sở thích.

- Điều mà khiến cho mọi người “Rủ nhau” phải có sự hấp dẫn hứng thú, không thể không
đi, không thể không làm, niềm háo hức của người làm cảnh.

b. Cách tả của bài ca dao

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

- Ý nghĩa: Vẻ đẹp của cảnh là vô cùng phong phú, đa dạng.
c. Cảm xúc gợi lên từ cảnh.

- Đây là địa danh nổi tiếng bậc nhất của chốn kinh kì ngàn năm văn vật, đã đi vào máu
thịt tâm hồn của mọi người.

- Cảnh vừa có hồ (hồ Hồn Kiếm) vừa có đền (đền Ngọc Sơn) vừa có cầu (cầu Thê Húc)
lại vừa có Đài Nghiên, Tháp Bút, một quần thể thiên tạo và nhân tạo hài hòa với nhau,
làm cho cảnh khơng chỉ hữu tình mà cịn rất thiêng liên bởi yếu tố văn hóa và lịch sử.
d. Câu hỏi kết thúc bài thơ.

- Gợi nhắc đến công lao của cha ông đã tạo đựng nên thắng cảnh.

- Đó cịn là lời nhắn nhủ con cháu cần phải có trách nhiệm bảo vệ, giữ gìn và xây dựng để
cho đất nước ngày càng đẹp hơn.

<b>Câu 4. </b>

a. Nhận xét về cảnh trí và cảnh tả:

- Phong cảnh xứ Huế rất nên thơ, hữu tình làm ngơ ngẩn hồn người, tựa như một bức
tranh sơn thủy thơ mộng.

- Không miêu tả cụ thể mà dùng thủ pháp so sánh để cực tả vẻ đẹp của cảnh.
b. Phân tích đại từ “Ai”.

- “Ai” đại từ phiếm chỉ:
+ Là những người đã quen
+ Những người chưa quen

+ Những người có lịng với Huế mến cảnh mến người
- Lời nhắn gửi: “Ai vơ xứ Huế thì vơ…”:

+ Lời mời ngắn gọn dừng lại ở câu lục chỉ 6 chữ, thay vì kết thúc một bài ca dao lục bát
là câu bát (8 chữ).

+ Người mời vừa rất chân thành, nhưng vừa rất kiêu hãnh tự hào về xứ Huế nên thơ: “Xứ
Huế quyến rũ vậy đấy, đố ai cưỡng nổi lịng mình” vừa mời vừa thách đố.

<b>Câu 5. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

bài ca dao khác.

- Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật: Đối xứng, điệp ngữ, đạo từ:
Đứng bên ni đồng – Đứng bên tê đồng - > Điệp từ và đối

Mênh mông bát ngát – Bát ngát mênh mông - > Đảo điệp
- Ý nghĩa tác dụng:

+ Làm tăng thêm sự rộng lớn mênh mông của cánh đồng.

+ Thể hiện sự sống căng nồng, tốt tươi của cánh đồng đang thì con gái.
<b>Câu 6. </b>

- Phép so sánh: Cơ gái như chẽn lúa địng địng trong buổi sáng mai vừa thể hiện sự trẻ
trung đầy sức sống và sự tinh khôi thanh khiết, lại vừa rất duyên dáng mảnh mai của
người con gái.

- Sự hài hòa giữa con người và cảnh vật một cách tuyệt đẹp, cánh đồng trù phú mênh
mơng, lịng người phơi phới rạo rực.

<b>Câu 7. </b>

- Có lẽ đây là lời của người con gái; đi thăm đồng một buổi sáng mai, vừa ngắm nhìn
cánh đồng tươi đẹp mênh mơng vừa nghĩ tới mình với niềm vui rạo rực của tuổi thanh
xuân.

- Nhưng cũng có một số ý kiến cho rằng đây là lời của chàng trai, chàng trai đang nói về
cánh đồng và cô gái đẹp trẻ trung đầy sức sống.

- Ý kiến này cũng có sơ sở song chưa thật hợp lí lắm. Bởi vì cụm từ “Thân em như”
thường là dùng để người con gái tự nói về mình.

Ví dụ như:

- Thân em như tấm lụa đào
- Thân em như miếng cau khô
- Thân em như hạt mưa sa.
<b>II. Luyện tập. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

+ Bài 1: Lục bát biến thể. Bởi vì có những dịng lục phải 6 tiếng: Câu thứ 3 – lối đáp của
cơ gái. Có những dịng bát không phải là 8 tiếng là 9 tiếng: Câu thứ 2 ở lời của chàng trai
và câu thứ 2 ở lời đáp của cơ gái.

+ Bài 4: Hai dịng đầu: 12 tiếng. Dòng 3 : 7 tiếng Dòng 4 : 8 tiếng
<b>Câu 2. Tình cảm chung thể hiện trong bốn bài ca là gì? </b>

- Bốn bài ca dao có những giọng điệu, những vẻ đẹp khác nhau, nhưng đều mang một nét
chung là tình yêu quê hương đất nước tha thiết.

- Điều này đã cụ thể trong ghi nhớ, em đừng quên học thuộc.
<b>Bài tham khảo 2</b>

<b>I. VỀ THỂ LOẠI</b>

(Xem bài Những câu hát về tình cảm gia đình).
<b>II. KIẾN THỨC CƠ BẢN</b>

1. Đáp án đúng là:

b) Bài ca có hai phần: phần đầu là câu hỏi của chàng trai, phần sau là lời đáp của cơ gái.
c) Hình thức đối đáp rất phổ biến trong ca dao.

Ví dụ:

<i>Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng.</i>
<i>Tre non đủ lá, đan sàng nên chăng</i>

<i>Chàng hỏi thì thiếp xin vâng.</i>

<i>Tre non đủ lá, nên chăng hỡi chàng?...</i>

2. Trong bài 1, chàng trai và cô gái lại dùng những địa danh với nhưng đặc điểm của từng
địa danh như vậy để hỏi - đáp nhau, vì đây là lời mà các chàng trai và các cô gái hát giao
duyên trong chặng hát đố – chặng hát thử tài hiểu biết của nhau về lịch sử, địa lí,…của
các vùng miền.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

3. Ca dao có nhiều bài mở đầu bằng cụm từ "Rủ nhau": Rủ nhau đi cấy đi cày..., Rủ nhau
đi tắm hồ sen... Người ta thường "rủ nhau" khi người rủ và người được rủ có quan hệ gần
gũi, thân thiết và cùng chung mối quan tâm, cùng muốn làm một việc gì đó. Điều này là
một trong những yếu tố thể hiện tính chất cộng đồng của ca dao.

Trong bài 2 có cảnh Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ. Kiếm Hồ tức Hồ Hồn Kiếm (hay cịn
gọi là Hồ Gươm), một thắng cảnh thiên nhiên đồng thời cũng là một di tích lịch sử, văn
hố, gắn với truyền thuyết về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, nơi Rùa Vàng nổi lên đòi lại
thanh gươm thần từng giúp Lê Lợi đánh tan giặc Minh hung bạo ngày nào. Câu "Rủ nhau
xem cảnh Kiếm Hồ" thực ra là một câu dẫn, hướng người đọc, người nghe đến thăm hồ
Gươm với những tên gọi nổi tiếng (cầu Thê Húc, chùa Ngọc Sơn, Đài Nghiên, Tháp Bút),
góp phần tạo nên vẻ đẹp hài hoà, đa dạng vừa thơ mộng vừa thiêng liêng. Thủ pháp ở đây
là gợi chứ khơng tả, hay nói cách khác là tả bằng cách gợi. Chỉ dùng phương pháp liệt kê,
tác giả dân gian đã gợi lên một cảnh trí thiên nhiên tuyệt đẹp ngay giữa thủ đơ Hà Nội.
Những địa danh và cảnh trí đó gợi lên tình yêu, niềm tự hào về cảnh đẹp, về truyền thống
lịch sử, văn hoá của đất nước, quê hương.

Câu cuối bài 2 (Hỏi ai xây dựng nên non nước này) là một câu hỏi tu từ, có ý nghĩa khẳng
định, nhắc nhở về công lao xây dựng non nước của ông cha ta. Hồ Gươm không chỉ là
một cảnh đẹp của thủ đơ, nó đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp, cho truyền thống văn
hoá, lịch sử của cả đất nước. Đó cũng là lời nhắc nhở các thế hệ mai sau phải biết trân
trọng, gìn giữ, xây dựng và tiếp nối truyền thống đó.

4. Cảnh trí xứ Huế trong bài 3 được tác giả dân gian phác hoạ qua vẻ đẹp của con đường.
Đó là con đường được gợi nên bằng những màu sắc rất nên thơ, tươi tắn (non xanh, nước
biếc). Cảnh ấy đẹp như trong tranh vẽ (“tranh hoạ đồ”) – ngày xưa cái gì đẹp thường
được ví với tranh (đẹp như trong tranh). Bức tranh xứ Huế như thế vừa khoáng đạt, lại
vừa gần gũi quây quần. Biện pháp so sánh vẫn là biện pháp tu từ chủ đạo tạo nên vẻ đẹp
trong những câu ca dao này.

Đại từ “Ai” trong lời mời, lời nhắn gửi (“Ai vơ xứ Huế thì vơ”) là một từ phiếm chỉ (đa
nghĩa, có thể chỉ trực tiếp người mà tác giả quen nhưng cũng có thể hiểu đó là lời nhắn
gửi đến mọi người). Lời mời ấy vừa có hàm ý tự hào về cảnh thiên nhiên xứ Huế, vừa
như muốn chia sẻ nó với tất cả mọi người.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

điệp từ, điệp ngữ, đảo ngữ, đối xứng giữa câu 1 với câu 2 càng tô đậm cảm giác về một
không gian rộng rãi, tràn đầy sức sống.

6. Hai câu cuối của bài 4 có nhiều cách hiểu. Cách hiểu phổ biến hơn cả cho rằng đây là
hai câu ca dao miêu tả vẻ đẹp của cô gái. Trước cánh đồng mênh mơng, bát ngát, hình
ảnh cơ gái có vẻ nhỏ bé nhưng cơ chính là người làm ra cánh đồng "mênh mơng bát ngát"
đó, và hình ảnh của cơ "như chẽn lúa địng địng - Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban
mai" thật đẹp, vẻ đẹp kết tinh từ sắc trời, hương đất, từ cánh đồng "bát ngát mênh mơng"
kia.

7. Theo cách hiểu trên thì đây là lời chàng trai đang ngắm cô gái đứng trên cánh đồng.
Chàng trai thấy cánh đồng mênh mông bát ngát và thấy cô gái hồn nhiên, trẻ trung, đầy
sức sống. Nhưng ngồi ra, cịn có cách hiểu khác cho rằng đây là lời của cô gái. Đứng
trước cánh đồng "bát ngát mênh mơng" rợn ngợp, nhìn đâu cũng khơng thấy bờ, cô gái
cất lên những tiếng than về thân phận nhỏ bé, vô định.

<b>III. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG</b>
1. Cách đọc

Có thể coi phần lớn các bài ca dao này được viết theo thể lục bát nhưng một số dòng
được kéo dài ra: Sông nào / bên đục / bên trong. Núi nào thắt cổ bồng / mà có thánh sinh?
Do đó, cách hiệp vần cũng khơng hồn tồn theo kiểu bình thường: Nước sơng Thương /
bên đục / bên trong. Núi Đức Thánh Tản / thắt cổ bồng / lại có thánh sinh.

</div>

<!--links-->