TAM.DOC

Siêu âm Sản Phụ khoa

HÌNH ẢNH SIÊU ÂM THAI BỆNH LÝ
3 THÁNG ĐẦU THỜI KỲ THAI NGHÉN
MỤC TIÊU:
+ Biết được các hình ảnh siêu âm thai bệnh lí 3 tháng đầu của thời kỳ
+ Kết hợp lâm sàng và siêu âm để chẩn đốn và xử trí dùng bệnh lý thai
nghén 3 tháng.
1. ĐA THAI:
Chẩn đoán song thai hay đa thai là rất quan trọng vì trong nhóm này tồn
tại một số lượng lớn những trường hợp thai chậm phát triển trong tử cung, các
bất thường của thai và nhất tình trạng thai non tháng.
Ngay từ tuần thứ năm vơ kinh (tính từ ngày kinh cuối cùng) các trường
hợp đa thai đã có thể thấy rõ và sau đó được theo dõi đến đủ tháng.
Sự phân biệt giữa đa thai một buồng ối và đa thai nhiều buồng ối tương
đối dễ và rất quan trọng, bên cạnh đó siêu âm cũng cho phép ghi nhận số lượng
thai ở 3 tháng đầu là nhiều hơn số thai khi đủ tháng, sự tiêu thai này có tần suất
tương đối cao và khác nhau tuỳ từng nghiên cứu (25-60%), sau 12 tuần, sự tiêu
thai ít gặp hơn, chẩn đốn đa thai trở nên chính xác và đáng tin cậy.
1.1. Chẩn đốn thai sinh đôi sớm bằng siêu âm:
* Thai sinh đôi hai buồng ối, hai rau
Thấy hai vùng âm vang thưa cách biệt, ở giữa là âm vang thai, đậm hơn.
Xung quanh vùng khơng có âm vang là 2 vịng âm vang đậm của tế bào ni
(hình ảnh hai túi ối).
* Thai sinh đơi một rau, hai buồng ối.
- Hai vịng âm vang đậm bao quanh vùng khơng âm vang.
- Hai túi nỗn hồng tạo thành 1 vịng trịn nhỏ có âm vang đậm trong vùng
ối khơng có âm vang.
- Màng ối mỏng, tạo âm vang thành 1 lớp mỏng di động.
- Hai âm vang thai: Nếu ở giai đoạn sớm chỉ thấy được hai túi nỗn hồng
mà thơi.

* Thai sinh đơi một rau, một buồng ối
Hai vòng âm vang của màng đệm bao quanh nước ối khơng có âm vang
- Âm vang đậm của hai thai, ở giai đoạn muộn hơn có thể thấy được nhịp
tm thai của hai thai.
- Không thấy âm vang của màng ngăn giữa hai buồng ối. Chẩn đốn đa
thai ở giai đoạn đầu dễ dàng vì ở giai đoạn này màng đệm thấy rõ, tạo thành
vòng dày khác với màng ối mỏng và thưa âm vang hơn.
1


Siêu âm Sản Phụ khoa
Tuy nhiên cần phải phân biệt những túi ối khơng có thai 53% ở 3 tháng
đầu và 71% ở tuần lễ thứ 10.

Hình 1: Song thai một bánh nhau, hai túi ối: màng ối ngăn cách mỏng.
Có sự mất cân bằng nhẹ về thể tích dịch ối.

Hình 2: Song thai 2 bánh nhau: có thể thấy màng ngăn cách dầy.

Hình 3: Song thai một túi ối.
1.2. Chẩn đốn thai sinh đơi ở giai đoạn hai của thời kỳ có thai:
Ở giai đoạn này việc chẩn đốn thai đơi chính xác hơn và các dấu hiệu
siêu âm rõ ràng:
- Âm vang hai thai và dấu hiệu thai cử động trong buồng ối.
2


Siêu âm Sản Phụ khoa
- Âm vang vách ngăn giữa hai túi ối (nếu thai đôi hai buồng ối).
- Âm vang đều của hai rau riêng biệt nhau, tuy nhiên có những trường hợp

hai rau kề sát nhau rất khó phân biệt.
Cần phân biệt màng ngăn giữa hai túi ối (bao gồm màng đệm và màng ối).
Vách ngăn tử cung và dải xơ băng của màng ối. Chẩn đốn phân biệt dựa vào
những đặc điểm siêu âm của màng ối giữa hai thai như nhau:
* Theo dõi thấy hình ảnh thai đụng đến hình màng ngăn nhưng phần thai
khơng chui qua màng ngăn.
* Màng ngăn khơng dính phần nào vào thai.
* Màng ngăn khơng có đầu tự do lơ lửng trong túi ối.
1.3. Chẩn đốn thai sinh đơi ở giai đoạn 3 của thời kỳ có thai:
Chẩn đốn siêu âm dựa vào dấu hiệu:
- Hai đầu thai: Thưòng một đầu ở dưới mạng sườn phải, một đầu ở hố chậu,
hoặc hai đầu ở phía dưới...Hai đầu thai phải hiện rõ trên một mặt cắt lớp - mới
có thể xác định chắc chắn được.
- Dấu hiệu dư ối thường gặp.

2. THAI NGHÉN CÓ NGUY CƠ:
Vào đầu thai kỳ, đứng trước một ra máu âm đạo bất thường khi khám lâm
sàng thì siêu âm là một xét nghiệm bổ sung hữu ích. Khám lâm sàng thường ít
mang tính cấp cứu, định lượng  hCG dương tính kéo dài ngay cả khi thai
nghén đã bị gián đoạn. Thông thường khám siêu âm sẽ cho thấy những hình ảnh
bệnh lý hay bình thường. Trong những tuần đầu của thai kỳ, đơi khi có thể định
vị xuất xứ của thương tổn.
2.1. Thai không phát triển:
* Trong lịng túi thai thấy được hình ảnh của phơi nhưng không thấy được
nhịp tim thai sau 7 tuần vô kinh dấu hiệu này cho phép chẩn đoán thai chết
(trong trường hợp kinh nguyệt đều, vòng kinh 28-30 ngày)
* Nếu trong lịng túi thai khơng có hình ảnh của phơi có thể đó là thai cịn
non (< 7 tuần vơ kinh) hoặc là một túi mà phôi đã bị tiêu đi (hình ảnh trứng
trống). Nếu kích thước túi phơi >20-25mm mà khơng có hình ảnh phơi thai thì
có lẻ tiên lượng sẽ xấu. Cũng như vậy tiên lượng sẽ xấu khi túi thai có lớp tế bào

ni khơng dày, thành khơng đều, bờ túi thai méo.
* Một hình ảnh khác cần tìm là bong sớm lớp tế bào ni. Đó là hình ảnh
âm vang trống nằm giữa hai lớp tế bào nuôi và thành tử cung.
Tuy nhiên những dấu hiệu kín đáo khơng ln ln là tiêu chuẩn để chẩn
đốn chắc chắn trong lần khám đầu tiên, trong trường hợp nghi ngờ và sự tiến
triển của bệnh lý không mang tính chất cấp cứu thì tái khám lần 2 sau 7-10 ngày
3


Siêu âm Sản Phụ khoa
để xác định chẩn đốn vì những quan sát thấy được có thể có tiện lượng tốt
trong 65-84%.
2.2. Dọa sẩy thai:
Dọa xẩy thai thường do tử cung co bóp, đơi khi do rối loạn q trình làm
tổ. Nếu mối tương quan giữa tử cung và phôi thai khơng rối loạn thì hình ảnh
siêu âm khơng khác gì thai đang phát triển bình thường. Trong trường hợp phơi
thai bong một phần khỏi buồng tử cung thì sẻ có hình ảnh âm vang trống giữa
túi thai và thành tử cung.
2.3. Sẩy thai khơng hồn tồn:
- Kích thước tử cung nhỏ hơn so với tuổi thai
- Trong buồng tử cung có các âm vang hỗn hợp khơng đồng nhất, tản mạn,
khơng thấy hình ảnh phơi thai, buồng tử cung cịn dãn rộng.

Hình 4: Sẩy khơng hồn tồn
2.4. Sẩy thai hồn tồn:
- Kích thước tử cung khơng lớn
- Buồng tử cung khơng dãn
- Khơng có âm vang bất thường trong buồng tử cung hoặc chỉ thấy buồng
tử cung có lớp dịch mỏng
2.5. Thai trứng:

- Hình ảnh điển hình trong thai trứng tồn phần là dấu hiệu “bảo tuyết”: đó
là âm vang hỗn hợp do các túi trứng và máu tụ tạo nên
- Kích thước tử cung lớn hơn tuổi thai
- Khơng thấy hình ảnh phơi thai, túi thai. Trong trường hợp thai trứng bán
phần có thể thấy thêm hình ảnh một phần nhau thai bình thường, hoặc hình ảnh
trứng + thai trong thai trứng kèm thai.
- Bên cạnh tử cung có hình ảnh nang hồng tuyết có kích thước khác nhau.

4


Siêu âm Sản Phụ khoa

Hình 5: Thai trứng
* Chẩn đốn phân biệt:
- Thoái hoá nước các gai rau: thường kèm theo sẩy thai có hình ảnh giống
như chửa trứng. Tuy nhiên, hình ảnh rau vẫn rõ ràng mặc dầu các gai rau bị phù
nề thối hố, khơng có dấu hiệu q sản tế bào ni, và  hCG bình thường hoặc
thấp. Thối hố nước rau có liên quan đến tam bội thể .
- Khối u cơ trơn (Leiomyoma). Phân tích kỹ thuật độ siêu âm trong khối u,
bằng cách tăng giảm độ khuếch đại sẻ giúp phân biệt chửa trứng dễ dàng.
- Thai chết lưu: Thai chiết lưu lâu ngày sẻ bị treo đét nước ối giảm tạo
thành những khoang nhỏ kèm theo rau thối hố, “tạo âm vang khơng đều rất dễ
nhầm với chữa trứng ở giai đoạn sớm. Xét nghiệm  hCG giúp chẩn đoán phân
biệt nhưng trong trường hợp thai chết lưu lâu ngày  hCG (-) thì chẩn đốn xác
định càng khó khăn mà phải dựa vào cơ thể bệnh học.
* Chẩn đoán siêu âm chửa trứng xâm nhập và ung thư biểu mô màng đệm:
Chẩn đốn siêu âm dựa vào các dấu hiệu:
- Hình ảnh xâm nhập lớp tế bào nuôi. Lớp tế bào nuôi có độ trở kháng
khác biệt với lớp cơ tạo nên hình ảnh âm vang đậm nét lẫn vào trong lớp cơ có

âm vang thưa hơn, tạo thành những đường nét khơng đều của một khối âm vang
khơng đồng nhất.
- Hình ảnh khơng có âm vang hoặc thưa âm vang của vùng chảy máu
trong cơ có kích thước khác nhau, tuỳ theo mức độ chảy máu - Hình ảnh nang
hồng tuyến thường gặp một hoặc nhiều nang kích thước khác nhau.
Nang hoàng tuyến là dấu hiệu hoạt động của tế bào ni, tăng hơn bình
thường. Tuy nhiên, điều trị lấy hết khối trứng các nang sẽ mất đi (sau 4 tháng),
nhưng nếu nang vẫn tồn tại cũng không phải là một chỉ báo sự hoạt động của tế
bào ni cịn lại.
- Rối loạn dòng máu chảy ở động mạch tử cung qua sóng xung Doppler.

5


Siêu âm Sản Phụ khoa

Hình 6: Nhân chorio
* Siêu âm theo dõi sự đáp ứng của điều trị (nạo, hoá chất v.v.)
- Điều trị có đáp ứng khi có dấu hiệu sau:
+ Hình khối âm vang nhỏ dần và mất đi kèm theo  hCG giảm và hết.
+ Sóng xung Doppler dịng máu thời tâm thu và tâm trương có dạng độ trở
kháng thấp tương đương với sóng xung ở thời kỳ thứ ba của thai nghén.
* Siêu âm theo dõi di căn (thường gặp trong ung thư biểu mô màng đệm)
(Chorio Carcinoma):
- Hình ảnh di căn thường là khối âm vang bờ không đều, ở rải rác, hoặc ở
một vị trí trong các bộ phận có di căn như não, thận, gan, v.v.
2.6. Thai ngoài tử cung:
Khác với thai trứng hình ảnh siêu âm chẩn đốn thai ngồi tử cung rất
phức tạp và độ chính xác khơng cao.
- Khi thai ngoài tử cung chưa vở ta thấy:

* Tử cung có kích thước khơng tương xứng với tuổi thai
* Buồng tử cung có đám âm vang hỗn hợp. Trong trường hợp điển hình
có thể thấy được hình ảnh phơi thai có hoạt động của tim thai.
- Khi ngồi tử cung xuất huyết bên trong vịi trứng máu tích tụ lại chỉ ở
vịi trứng, hình ảnh siêu âm khó phân biệt với ứ dịch vịi trứng.
- Khi thai ngồi tử cung vở thường có âm vang trống trong khoang bụng
nhất là ở túi cùng douglas chứng tỏ có dịch trong ổ bụng.
- Chẩn đoán huyết tụ thành nang bằng siêu âm rất khó khăn đơi khi chỉ
phát hiện được khối âm vang hỗn hợp cạnh tử cung (hình 6,7,8,9,10).

Hình 7: Khối thai ngoài tử cung

6


Siêu âm Sản Phụ khoa

Hình 8: khối thai ngồi tử cung (+), tim thai (+)

Hình 9: Dịch túi cùng và quang tử cung

Hình 10: Dịch ở ngách gan thận, lách thận
2.7. Thai lưu:
Giai đoạn tuổi thai nhỏ:
- Vị trí buồng ối thấp
- Bờ túi ối khơng đều, mỏng
- Có âm vang phơi nhưng khơng có hình ảnh tim thai hoạt động, khi tuổi
thai > 7 tuần có hình ảnh trứng trống. (hình 11, 12)

Hình 11: Trứng trống

7


Siêu âm Sản Phụ khoa

Hình 12: Thai lưu, tim thai (-)
* Giai đoạn thai lớn:
- Tim thai âm tính
- Hình ảnh ngực bụng nhỏ
- Đầu thai méo mó, cấu trúc não thay đổi, xương sọ chồng lên nhau (dấu
hiệu Spalding) hoặc có hình ảnh tụ dịch giữa da dầu và xương sọ (dấu hiệu
Halo).
- Có hơi trong hệ tuần hồn (dấu hiệu Roberson)
- Xương sống bị gấp khúc đặc biệt là vùng đốt sống cổ
- Thay đổi về buồng ối: buồng ối nhỏ lại nước ối ít hoặc vơ ối.
2.8. Thai và dụng cụ tử cung:
Cần tiến hành khám siêu âm sớm khi thai khoảng 5 tuần, vì nếu chậm hơn
phôi thai chiém gần hết buồng tử cung nên rất khó tìm được hình ảnh của dụng
cụ tử cung.
2.9. Thai và các bất thường của tử cung và phần phụ:
Như tử cung 2 sừng, buồng tử cung có vách ngăn, tử cung đôi, u nang
buồng trứng kèm thai.

8