Tải Giáo án bài Bến quê - Giáo án điện tử môn Ngữ văn lớp 9 bài Bến quê

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<i><b> BÕn quª </b></i>
<i><b> - Nguy n Minh Châu - </b></i>

<i>ễ</i>

<i><b>A. Mục tiêu cần đạt:</b></i>

- Qua cảnh ngộ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ trong truyện, cảm nhận đợc ý nghĩa triết lí
mang tính trải nghiệm về cuộc đời con ngời.

- Thấy và phân tích đợc nhứng đặc sắc của truyện: tạo tình huống nghịch lí, trần thuật qua
dịng nội tâm nhân vật, ngôn ngữ, giọng điệu đầy chất suy t, hỡnh nh, biu tng.

- Rèn kĩ năng phân tích tác phẩm có sự kết hợp các yếu tố tự sự, trữ tình, triết lí.

- Giỏo dc cho hc sinh biết nhận ra những vẻ đẹp bình dị và quý giá trong những gì gần
gũi của quê hơng, gia đình.

<i><b>B . Chuẩn bị của thầy trò:</b></i>

- Giỏo viờn c cỏc tài liệu có liên quan.
- Học sinh soạn , tóm tắt truyện.

<i><b>C . Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học:</b></i>

<b>? Em hãy kể tên các tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã học ở sách Ngữ văn 9 kì I?</b>
Nêu chủ đề của các tác phẩm đó.

<b>? Học sinh trả lời, Giáo viên nhận xét rồi dẫn vµo bµi.</b>

<b>Hoạt động của thầy và trị</b> <b>Nội dung bài học</b>

<b>Hoạt động 1: Hớng dẫn tìm hiểu chung </b>

<b>? Giới thiệu vài nét về tác giả Nguyn</b>
Minh Chõu.

<b>? Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm?</b>
Giải thích thêm về tác phẩm nh SG.

Giỏo viờn hớng dẫn đọc: giọng trầm t, suy
ngẫm khi xúc động m bun, khi õn hn
xút xa.

<b>? Tóm tắt tác phẩm?</b>

Học sinh tóm tắt - Giáo viên nhận xét.
Tóm tắt chËm.

<b>? Thể loại của tác phẩm? xác định phơng</b>
thức biểu đạt của tác phẩm?

Giáo viên: Truyện ngắn là tác phẩm tự sự
cỡ nhỏ, với đặc điểm nổi bật, ngắn gọn tập
phản ánh một vài biến cố trong giai đoạn,
một lát cắt nào đó của cuộc đời nhân vật...
Nhân vật thờng ít , cốt truyện đơn giản...
- Đối với truyện ngắn ngời ta thờng quan
tâm tới:

+ T×nh hng trun.
+ Tâm trạng của nhân vật
+ Điểm nhìn của nhân vËt.

Vậy điều ấy đợc thể hiện ở tác phẩm "Bến
quê" nh thế nào?

<i><b>Hoạt động 2: Hớng dẫn phân tích văn</b></i>
<i><b>bản</b>.</i>

<b>? Truyện đợc trần thuật theo điểm nhìn</b>
của nhân vật nào ? (Nhĩ).

<b>? Nhân vật chính của truyện là ai ? (Nhĩ).</b>
Tình huống truyện là yếu tố bất ngờ, ngẫu
nhiên , lạ hoá nhng vẫn hợp lý, nó mang
tính nghịch lí nhng vẫn chấp nhận đợc.
<b>? Vậy nhân vật Nhĩ trong truyện đợc đặt ở</b>

<b>I . Tìm hiểu chung.</b>
<i><b>1 . Tác giả:</b></i>

- Nguyễn Minh Ch©u (1930 - 1989). Quª ë:
Quúnh Lu, NghÖ An.

- Là cây bút suất sắc của văn hc Vit Nam hin
i.

- Trang văn của ông giàu ý vị triết lí và đa nghĩa.
<i><b>2 . Tác phẩm.</b></i>

- Bn quê đợc lấy làm tựa đề cho tập truyện cùng
tên của tác giả , xuất bản năm 1985.

<i><b>3 . Đọc - Tóm tắt tác phẩm:</b></i>
- Học sinh đọc một đoạn.

<i><b>* ThĨ lo¹i: </b></i>

- Truyện ngắn hiện đại.

- Phơng thức biểu đạt: Tự sự, kết hợp với miêu tả ,
nghị luận, biu cm.

<i><b>* Bố cục:</b></i>

<b>II . Phân tích</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

tình huống nào?

<b>? Xây dựng tình huống ấy , tác giả nhằm</b>
thể hiện điều gì ?

Giỏo viờn liờn h vi các tác phẩm khác .
Qua tình huống nghịch lí ấy tính cách
nhân vật Nhĩ đợc bộc lộ rất rõ nét ...
<b>? Tâm trạng nhân vật Nhĩ đợc thể hiện</b>
theo mạch cảm xúc và suy nghĩ nào?
- Cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên và
trong một buổi sáng đầu thu.

- Những suy ngẫm của Nhĩ từ hồn cảnh
của mình mà phát hiện quy luật giống nh
một nghịch lí đời ngời.

- Câu chuyện của Nhĩ với cậu con trai và
sự chiêm nghiệm của anh về một quy luật
của đời ngời.

<b>? Học sinh đọc phần đầu của truyện.</b>
<b>? Xác định phơng thức biểu đạt? (Tự sự +</b>
miêu tả .

<b>? Cảnh thiên nhiên đợc miêu tả qua cái</b>
nhìn và cảm xúc của nhân vật Nhĩ nh thế
nào?

<b>? Em cã nhận xét gì về trình tự miêu tả</b>
cảnh vật của tác giả và nêu tác dụng của
cách miêu tả ấy?

<b>? HÃy nêu cảm nhận của em về cảnh vật</b>
thiên nhiên qua cái nhìn của nhân vËt
NhÜ?

<b>? Khi nhìn thấy cảnh thiên nhiên đó, Nhĩ</b>
khao khát điều gì? Vì sao anh lại có niềm
khao khỏt y? Nú cú ý ngha gỡ?

Giáo viên tiểu kÕt:

<b>? Hãy đọc lại những câu văn thể hiện sự</b>
cảm nhận của Nhĩ về Liên (vợ anh) trong
truyện?

Giáo viên: Hoàn cảnh của Nhĩ, bệnh tật
kéo dài, mọi sự trông cậy vào sự chăm sóc
của vợ con. Anh cảm nhận đợc thời gian
<i>của mình chẳng cịn bao lâu nữa: "Đêm</i>
<i>qua.... tiếng gì khơng ?” . "Hơm nay đã</i>
<i>là ... rồi em nhỉ ?</i>” . Vợ anh hầu nh cũng
cảm nhận đợc tình cảnh ấy nên lãng tránh
<i>trả lời câu hỏi của anh "Trớc mặt chị ...</i>
<i>giấc ngủ". Có thể nói ngịi bút miêu tả tâm</i>
lý của tác giả ở thiên truyện này rất tinh tế
và thấm đợm tinh thần nhân đạo. Em hãy
tìm và phân tích những cảm nhận của Nhĩ
về Liên - vợ anh để thấy rõ điều ấy?

Gi¸o viên bình:

<b>? Trong nhng ngy cui i Nh ó khao</b>
khát điều gì khi nhìn qua khung cửa sổ?
<b>? Vì sao anh lại có niềm khao khát ấy?</b>

- Cảnh ngộ éo le, ngặt nghèo của Nhĩ trong những
ngày cuối đời: Là một ngời từng đi khắp mọi nơi
trên trái đất, khơng thiếu một xó sỉnh nào , vậy
mà đến cuối đời lại bị buộc chặt trên giờng bệnh ,
sự sống gần nh bị cạn kiệt.

- Nhĩ khao khát đợc đặt chân sang bờ bãi bên kia
sông, anh đã nhờ cậu con trai thực hiện niềm
khao khát của mình nhng cậu ta lại không hiểu và

sa vào phá cờ thế trên hè phố.

=> Tạo tình huống nghịch lí để chiêm nghiệm
một triết lí về đời ngời, về cuộc đời, cuộc sống số
phận con ngời chứa đựng những điều bất thờng,
những nghịch lí ngẫu nhiên, vợt ra ngoài dự định
và ớc muốn cả những hiểu biết và toan tính của
con ngời => đồng thời mang tính tổng kết, trải
nghiệm của cả đời ngời, qua những suy nghĩ của
nhân vật ...

<i><b>2 . Nh©n vËt NhÜ:</b></i>

<i><b>a, Cảm nhận về thiên nhiên:</b></i>

- Hoa bng lng cui mựa trở nên đậm sắc hơn.
- Sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sơng nh rộng
thêm ra.

- Vßm trêi cịng nh cao hơn.
- Những tia nắng sớm ...

-> Trỡnh t miêu tả: Từ gần đến xa => tạo bằng
một không gian có chiều sâu rộng.

-> Cảnh đợc Nhĩ cảm nhận bằng cảm xúc tinh tế:
tất cả vốn rất quen thuộc, gần gũi nhng lại rất mới
mẽ với Nhĩ, tởng chừng nh lần đầu tiên anh cảm
nhận đợc tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó.
=> Điều đó thể hiện: Anh khao khát đợc khám

phá và tận hởng vẻ đẹp đó vì cảnh rất đẹp, rất mới
mẻ...

<b>-> Chứng tỏ niềm tha thiết với cuộc sống, với</b>
<b>vẻ đẹp bình dị và sâu xa của thiên nhiên, của</b>
<b>quê hơng, của nhõn vt Nh.</b>

<i><b>b, Cảm nhận của Nhĩ về Liên:</b></i>

- Ln đầu tiên Nhĩ để ý:
+ Liên đang mắc tấm ỏo vỏ.

+ Những ngón tay gấy guộc âu yếm vuốt ve vai
anh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

(Vì Nhĩ biết mình sắp phải từ giã cuộc đời
-> trong anh bừng dậy niềm khao khát vơ
vọng.

<b>? Em cã suy nghÜ g× vỊ niỊm khao khát</b>
này của Nhĩ?

Giỏo viờn: Qua nhng iu cm nhận của
Nhĩ về Liên và niềm khat khao của Nhĩ
Nguyễn Minh Châu muốn gửi đến bạn
đọc: Cuộc sống và số phận con ngời đầy
những điều bất thờng, vợt qua nhiều dự
định để rồi khi sắp giã biệt cuộc đời mới
cảm nhận thấm thía. Vẻ đẹp cuộc sống
không phải nơi đâu xa lạ mà nó hiện hữu ở

ngay trong những gì gần gũi, quen thuộc:
<i>"Hạnh phúc là những gì gần gũi xung</i>
<i>quanh ta mà chỉ khi tuột khỏi tầm tay ta</i>
<i>mới biết đó là hạnh phúc". </i>

<b>? Hãy đọc thầm đoạn đối thoại giữa Nhĩ</b>
và cậu con trai.

<b>? Không thể thực hiện đợc điều mình</b>
muốn, Nhĩ đã nhờ cậy vào ai (con trai).
<b>? Nhng rồi anh có thực hiện đợc ớc muốn</b>
của mình khơng? vì sao?

(Anh khơng thực hiện đợc ớc muốn của
mình, anh gặp một nghịch lý: Đứa con
không hiểu đợc ớc muốn của cha nên làm
một cách miễn cỡng và sau đó lại cuốn
hút vào trị chơi phá cờ thế để rồi có thể lỡ
chuyến đị ngang duy nhất trong ngày).
<b>? Từ đó anh đã suy ngẫm nh thế nào về</b>
nghịch lí cuộc đời?

<b>? Em hiĨu nh thÕ nµo vỊ triÕt lÝ nµy cđa</b>
NhÜ?

(Ai cũng có một thời trai trẻ, sơi nổi, bồng
bột, tài năng.... Cuộc đời thì đầy những
cạm bẫy, khó khăn... khó mà tránh đợc.
Nhng dờng nh anh cảm nhận đợc giá trị
của cuộc sống và anh thấy tiếc khi ngời

<i>con trai của anh lại lặp lại "con ng" ca</i>
anh ... ).

<b>? ở cuối truyện tác giả miêu tả chân dung</b>
và cử chỉ của Nhĩ khác thờng nh thế nào?
<b>? Em hÃy phân tích ý nghĩa của những chi</b>
tiết ấy?

Giáo viên: ? Em có nhận xét gì về ngòi
bút miêu tả t©m lý cđa Nguyễn Minh
Châu?

Giáo viên tiểu kết:

Nhõn vật Nhĩ là nhân vật trữ tình (nhà văn
đã gửi gắm qua nhân vật những điều quan
sát, suy ngẫm triết lí về cuộc đời và con
ngời. Những chiên nghiệm, triết lí đợc
chuyển hố vào trong đời sống nội tâm
của nhân vật với diễn biến của tâm trạng
dới sự tác động của hoàn cảnh đợc miêu tả

+ Bíc ch©n rãn rÐn ....

-> Nhận ra tình yêu thơng, sự tần tảo, đức hi sinh
thầm lặng của vợ.

<i><b>c, NiỊm khao kh¸t cđa NhÜ :</b></i>

- Đợc đặt chân lên bãi bồi bên kia sơng -> Ước

muốn bình dị , gần gũi thân thuộc.

=> Sự thức tỉnh về những giá trị thờng bị ngời ta
bỏ qua, lãng quên nhất là lúc còn trẻ khi những
ham muốn xa vời đang lơi cuốn con ngời tìm đến.
Sự nhận thức này chỉ đến đợc khi con ngời ta đã
từng trải (Với Nhĩ thì lúc đó là lúc cuối đời khi
phải nằm trên giờng bệnh) Bởi thế đó là sự thức
tỉnh có xen niềm ân hận và nỗi xót xa .

- Con ngời ta trên đờng đời thật khó tránh khỏi
những cái điều vịng vèo hoặc chùng chình.

=> Cuộc sống và số phận con ngời chứa đầy
nghịch lí, vợt ra ngồi dự định ớc muốn -> mang
tính trải nghiệm cuộc đời.

- Mặt mũi đỏ dựng, hai mắt long lanh... cố đu
mình nhơ ngời, giơ một cánh tay gầy guộc khoát
khoát nh ra hiệu....

-> Nơn nóng thúc giục con trai hãy mau mau kẻo
lỡ chuyến đò...

=> Thức tĩnh mọi ngời dứt ra khỏi cái vịng vèo,
chùng chình trên đờng đời, hớng tới giá trị đích
thực, giản dị, gần gũi, bền vững...

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

tinh tế và hợp lí.

<i><b>Hot ng 3: Hng dn tng kết - luyện</b></i>
<i><b>tập</b>.</i>

<i><b>? Truyện ngắn "Bến quê" thành công về</b></i>
nội dung là nhờ có những yếu tố nghệ
thuật đặc sắc nào?

Giáo viên: Nhiều hình ảnh chi tiết trong
truyện mang hai líp nghÜa:

+ NghÜa thùc.
+ NghÜa biĨu tỵng.

Muốn hiểu đợc nghĩa biểu tợng thì cần đặt
hình ảnh, chi tiết trong mối liên hệ với
chỉnh thể tác phẩm, đặc biệt với chủ đề t
t-ởng của truyện, liên hệ với các biểu tợng
gần gũi đã có trong văn học, văn hoá.
<b>? Theo em trong tác phẩm này có những</b>
hình ảnh, chi tiết nào vừa mang nghĩa thực
vừa mang ý nghĩa biểu tợng.

<b>? Hãy giải mã những hình ảnh, chi tiết</b>
mang ý ngha biu tng ú?

(Học sinh làm theo nhóm).

Mỗi nhóm giải mà 1 - 2 hình ảnh mang ý
nghĩa biểu tợng - Học sinh trình bày - Lớp
nhận xét - Giáo viên kết luận.

<b>? Phỏt biu ni dung ca truyện.</b>
<b>? Phát biểu chủ đề của truyện ngắn.</b>

<b>? Trong những ngày cuối đời Nhĩ hiểu ra</b>
điều gì?

<b>? Câu văn nào thể hiện rõ nhất sự chiêm</b>
nghiêm cảu nhân vật Nhĩ về cuộc đời.

<b>III . Tỉng kÕt - lun tập</b>
<i><b>1 . Đặc sắc nghệ thuật: </b></i>

- Tạo dựng tình huống nghịch lí.

- Miêu tả tâm trạng tâm lí nhân vật rất tinh tế.
- Sự kết hợp ngôi kể thø 3 vµ thø nhÊt -> vừa
mang tính khách quan + chủ quan.

- Đặc biệt là sáng tạo nhiều hình ¶nh mang ý
nghÜa biĨu tỵng:

1 . Bến quê.

2 . Những bông bằng lăng cuối mùa.

3 . Đứa con trai của Nhĩ sa vào đám chơi phá cờ
thế.

4 . Con đò ngang duy nhất trong ngày ch cú mt

ln.

5 . Nhĩ giơ cánh tay khoát khoát.

<i><b>2 . Néi dung</b></i>

SGK (Học sinh đọc ghi nhớ).
<i><b>* Chủ đề: </b></i>

- Những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của nhà
văn về con ngời và cuộc đời, thức tỉnh ở mọi ngời
sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị , gần
gũi của gia đình, quê hơng.

(Trong cuộc đời, con ngời thờng khó tránh khỏi
những sự vịng vèo, chùng chình , đồng thời thức
tỉnh về những giá trị và vẻ đẹp đích thực của cuộc
sống ở những gì gần gũi, bình thờng mà bền
vững).

<b>* NhÜ hiĨu ra 3 ®iỊu: </b>

- Cái đẹp tồn tại ngay ở bến q mình. Đó là cái
đẹp giản dị nhng trừng cửu, cái đẹp của quê hơng.
- Gia đình là điểm tựa vững chắc nhất trong cuộc
đời mỗi con ngời.

- Trong đời có biết bao bất ngờ, con ngời ta" Thật
khó tránh khỏi đợc những cái điều vịng vèo hoặc
chùng chình".

<i><b>Hoạt động 4: Hớng dẫn học ở nhà</b>: </i>
- Học sinh làm bài tập 1, 2 phần luyện tập.

</div>

<!--links-->