Tải Bình giảng một bài ca dao về Bông sen. Hình ảnh hoa sen được thể hiện như thế nào qua thơ văn? - Bài văn mẫu lớp 10

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Đề bài: Bình giảng một bài ca dao về Bơng sen. Hình ảnh hoa sen được thể</b>
<b>hiện như thế nào qua thơ văn?</b>

<b>Bài làm</b>

Những câu tục ngữ, những câu vè, ca dao rất hay là những sáng tác của quần
chúng... Những sáng tác ấy là những hòn ngọc quý (Hồ Chí Minh). Một viên
ngọc quý ấy là bài ca dao về bơng sen, một lồi hoa đồng nội có dáng vẻ thanh
nhã, màu sắc gợi cảm, hương thoang thoảng nhưng thơm lâu:

<i>Trong đầm gì đẹp bằng sen</i>
<i>Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng</i>

<i>Nhị vàng bông trắng lá xanh</i>
<i>Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.</i>

Nội dung ý nghĩa và đặc điểm nghệ thuật của bài ca dao như thế nào, hình ảnh
hoa sen xuất hiện trong văn học ra sao?

<i>Trong đầm gì đẹp bằng sen</i>

Đây là lối so sánh hơn, hơn tuyệt đối. Khơng gì đẹp bằng sen, nhất là vào
những ngày hè rực nắng. Người nông dân thăm đồng, cậu mục đồng hát nghêu
ngao trên mình trâu, khách nhàn du lững thững dạo đường làng... tất cả đều
dừng lại ngắm những đoá hoa đang khoe sắc màu, toả hương thơm ngát, rồi
xúc cảm:

<i>Trong đầm gì đẹp bằng sen.</i>

Màu xanh lá sen, màu trắng cánh hoa, màu vàng nhị hoa chen nhau:
<i>Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng.</i>

Nhị vàng giữa những cánh hoa trắng, hoa trắng vượt lên mặt nước phủ mấy
chiếc lá xanh. Xanh, trắng, vàng hồ hợp, tơn vẻ đẹp của hoa như tự nhiên mà
có, lại như do một bàn tay xếp đặt. Dáng vẻ nào, màu sắc ấy: lá rộng trải trên
làn nước, cánh hoa trắng che quanh đốm nhị vàng. Chỉ bằng mấy lời thơ, hình
ảnh của hoa hiện lên như một bức tranh, thật là thi trung hữu họa (trong thơ có
hoạ)

<i>Nhị vàng bơng trắng lá xanh.</i>

Đây chính là ý thơ trong cặp lục bát trước, nhưng ở vị trí đảo ngữ của câu 2 và
rút bớt lại hai từ lại, chen. Nhà thơ Huy Cận đã có lần phân tích: Chính nhờ sự
đảo ngược hình ảnh ấy mà chúng ta như thấy hiện lên bàn tay ai đó đang lật
từng lá sen xanh, chỉ từng bông sen trắng, đếm từng nhị sen vàng...

Nhịp thơ câu 3 trở nên dồn dập, xác định màu sắc của nhị hoa, của cánh hoa và
cửa lá. Tồn thể đố hoa như hiện ra trên lá xanh, xinh đẹp, thanh nhã, quyến
rũ hơn.

<i>Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Bài ca dao miêu tả một loài hoa quen thuộc của ruộng đồng thôn dã. Hoa gợi
liên tưởng đến con người, con người tay lấm chân bùn nhưng tâm hồn trong
sáng, thanh cao. Họ chính là người nơng dân thường bị bọn địa chủ khinh
thường, coi là hạng người hôi tanh mùi bùn. Cho nên bài ca dao như một khúc
hát ngợi ca, đồng thời cũng là một tuyên ngôn của người nơng dân về bản thân
mình, về tầng lớp mình. Đây còn là lời phản kháng mọi sự xúc phạm, xác định
phẩm chất trong sạch của mình:

<i>Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.</i>

Chẳng những hoa chẳng hôi tanh mùi bùn mà cịn tỏa hương thơm ngát. Nơng
dân làm ra lúa gạo, nuôi sống con người, không ăn bám, không bóc lột xấu xa.
Họ gắn bó với quê hương, sống theo nề nếp đạo lí truyền thống, bảo vệ và phát
huy mĩ tục thuần phong của dân tộc như hoa sen cao quý.

Về mặt nghệ thuật ca dao thường được kết cấu theo các lối phú, tỉ, hứng.
Nhưng hiếm có bài tổng hợp cả ba lối như trong bài này.

Bông sen hiện ra trước mắt ta (phú):

<i>Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng</i>
<i>Nhị vàng bơng trắng lá xanh.</i>

Nói về một loài hoa với một xúc động thẩm mỹ (hứng), cùng lúc sử dụng phép
so sánh (tỉ):

<i>Trong đầm gì đẹp bằng sen.</i>

Còn 4 câu ca ngợi hoa sen cùng lúc ngụ ý ẩn dụ (tỉ) với người có phẩm chất
thanh cao:

<i>Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.</i>

Bài ca dao gồm bốn câu thơ lục bát. Bởi không ngụ ý nuối tiếc một duyên tình
lỡ làng như Nụ tâm xuân, hoặc tỏ tình một cách ý nhị như Tát nước đầu đình,
hay giãi bày một nỗi buồn mênh mang như Buồn trông, bài ca dao Bông sen
chỉ miêu tả một lồi hoa, nên bốn câu thơ là vừa đủ, ít hơn thì ngắn, mà nhiều
hơn có thể dài chăng?

Lục bát trong bài có vần luật uyển chuyển, biến đổi trong ba câu sau. Vần cuối
của câu bát (câu 2) không gieo vần cuối câu lục kế tiếp (câu 3) mà ở tiếng thứ
hai:

<i>Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng</i>
<i>Nhị vàng bông trắng lá xanh.</i>

<i>Hay là không cần gieo vần?</i>

Từ vần luật mà vượt lên vần luật, có thể mới đích thực là thơ. Ở đây sắc hương
của hoa sen đã làm rung động lòng người, gợi cảm hứng dân tộc của người
bình dân và vượt lên vần luật thơng thường.

Tiết tấu của bài ca dao giàu tính nhạc. Nhịp chẵn của câu lục 2 - 2- 2, của câu 2
- 2 - 2 - 2 (câu 2) hoặc 2 - 6 (câu 4) thật giản dị nhưng không đơn điệu. Đặc
biệt, số tiếng của câu 3 là rút lại từ câu 2, hay nói khác đi, câu 2 là dạng trải dài
của câu 3 là rút lại từ câu 2, hay nói khác đi, câu 2 là dạng trải dài của câu 3,
như láy đi láy lại âm hưởng của lời thơ. Rải ra thì chi tiết nào cũng hiện rõ, gộp
lại là một loài hoa xinh đẹp, như những nốt nhạc hoà âm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Hoa sen là lồi hoa được u thích. Trước hết vì hoa có dáng vẻ thanh lịch,
màu sắc dễ cảm, hương thoảng thơm lâu. Văn chương vốn chuộng hoa sen. Đó
là một lồi hoa q.

Đời Tề (Trung Quốc) có Đơng Hơn Hầu u dấu nàng họ Phan, cho đúc hoa
sen vàng lát nền nhà để ngắm bước chân mỹ nhân bước đi, mà khen rằng:
Mỗi bước nở một đóa sen. Từ đó có điển tích sen vàng, gót sen.

Trong Truyện Kiều, sau mỗi buổi thanh minh, đêm về Kiều nghĩ ngợi vẩn vơ,
mơ màng thì hồn Đạm Tiên hiện lên báo mộng:

<i>Sương in mặt tuyết pha than</i>
<i>Sen vàng lãng đãng như gần như xa.</i>
Và khi Kiều sang nhà Kim Trọng để hò hẹn, thề bồi:

<i>Tiếng sen sẽ động giấc hịe</i>
<i>Bóng trăng đã xế, hoa lê lại gần.</i>

Lý Bạch, nhà thơ nổi tiếng thời Thịnh Đường (Trung Quốc), có viết Thái liên
khúc (Khúc hát hái sen) mà Tản Đà dịch rằng:

<i>Có cơ gái nhà ai</i>

<i>Hái sen chơi ở bên ngoài Nhược gia</i>
<i>Mặt hoa cười cách đóa hoa,</i>
<i>Cùng ai nói nói mặn mà thêm xinh</i>

<i>Áo quần mặc mới trắng tinh</i>
<i>Nắng soi đáy nước rung rinh bóng lồng</i>

<i>Thơm tho vạt áo gió tung</i>

<i>Bay lên phấp phới trong khơng ngọt ngào...</i>

Thiếu nữ đẹp như cười nói với hoa sen đẹp. Hương sen ngát tỏa lên y phục tinh
khiết của người thiếu nữ. sắc hoa, hương hoa hoà lẫn hương sắc giai nhân. Ca
ngợi giai nhân hay ca ngợi hoa sen thanh quý thơm tho, hay ca ngợi cả hai?
Trong một bài dân ca Trị Thiên. Mơi tình thuỷ chung:

<i>Bèo dạt nhờ sen, nhờ khi sương sa ấm gốc.</i>

<i>Sen lại nhờ bèo, nhờ khi nắng xốc mua vui</i>

<i>Sen trách lịng bèo lại xin lui</i>

<i>Để mình sen ở lại ngậm ngùi nhớ thương...</i>

Trong Truyện Kiều, suốt một năm dài Từ Hải ra đi lập nghiệp, Kiều ở nhà cô
đơn thui thủi, lòng tràn ngập bao nỗi nhớ niềm thương: mong Từ Hải, nhớ cha
mẹ già yếu, quê hương thân yêu xa cách đã mười năm..., rồi hoài tưởng cố
nhân Kim Trọng:

<i>Tiếc thay chút nghĩa cũ càng</i>
<i>Dẫu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng.</i>

Duyên nàng với Kim Trọng đã tan vỡ, nhưng lịng vấn vương vấn tơ tình, như
ngó sen tuy gãy nhưng tơ vẫn còn liền, ngẫu đoạn nhi ti liên.

Đặc biệt, nhà thơ Nguyễn Trãi một anh hùng dân tộc có cơng lớn trong cuộc
kháng chiến chống qn Minh, rồi tận lực góp sức xây dựng đất nước hồ bình,
vẫn thường nặng ưu tư vì lịng người đố kị, thói đời vùi dập, nên gửi tâm sự
qua câu thơ buồn:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Bài ca dao miêu tả hoa sen lại làm cho ta suy nghĩ bao điều về ý nghĩ nhân
sinh. Đó là loại hoa tiêu biểu cho những con người có tâm hồn cao đẹp, phẩm
chất thanh cao.

Hơn nữa, sen là một loài hoa dân dã nhưng vương giả, thanh khiết. Sen là lồi
hoa thường gắn bó với sinh hoạt, tâm tình của những người lao động. Anh trai
làng tỏ tình cùng cơ thơn nữ, sao mà khéo chọn nơi để quên cái áo sứt chỉ
đường tà của mình:

<i>Hơm qua tát nước đầu đình</i>
<i>Bỏ qn cái áo trên cành hoa sen.</i>

Xuất thân từ ruộng đồng nhưng hoa đượm mùi vương giả sang quý. Đời Trần
Anh Tôn, Mạc Đĩnh Chi thi đậu Trạng Nguyên, nhà vua thấy ông hình dạng
xấu xí, khơng muốn lấy đỗ đầu tiến sĩ. Như một cách trần tình, Mạc Đĩnh Chi
làm bài Ngọc tỉnh liên phú (Bài phú ‘hoa sen trong giếng ngọc), tự ví mình
thanh cao như lồi sen q:

Phải chăng giống hoa cao mười trượng, ngó cong như thuyền, lạnh giá như
băng, ngọt ngon tựa mật...

Hơn nữa, hoa sen là loài hoa thuần khiết. Đức Phật ngồi trên tịa sen. Hình ảnh
này thấp thống trong một bài thơ cảm hồi triều đại vàng son nhà Lê đã thành
vang bóng:

<i>Mấy tồ sen rớt mùi hương ngự,</i>
<i>Năm thức mây phong nếp áo chầu</i>

<i>Sóng lớp phế hưng xem đã rộn,</i>
<i>Chuông hồi kim cổ lắng càng mau.</i>

</div>

<!--links-->