Bài giảng Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam: Bài 2 - ThS. Nguyễn Thị Nguyệt

LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC
VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Giảng viên: ThS. Nguyễn Thị Nguyệt

v1.0015104206

11


BÀI 2
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
VIỆT NAM
Giảng viên: ThS. Nguyễn Thị Nguyệt

v1.0015104206

2


MỤC TIÊU BÀI HỌC

•

Trình bày được quy luật chung của sự ra đời
Nhà nước và nét đặc thù trong quá trình hình
thành Nhà nước đầu tiên ở Việt Nam.

•

Phân tích được tình hình phân hóa xã hội và cơ
cấu tổ chức bộ máy nhà nước thời dựng nước.

•

Chỉ ra được tình hình pháp luật thời kỳ này.

v1.0015104206

3


HƯỚNG DẪN HỌC
•

Đọc tài liệu tham khảo.

•

Thảo luận với giảng viên và các sinh viên khác
về những vấn đề chưa nắm rõ.

v1.0015104206

4


CẤU TRÚC NỘI DUNG

v1.0015104206

2.1.

Cơ sở hình thành Nhà nước Văn Lang

2.2.

Tổ chức Nhà nước Văn Lang

2.3.

Nhà nước Âu Lạc thời An Dương Vương

2.4.

Tình hình pháp luật

5


2.1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC VĂN LANG

2.1.1. Cơ sở kinh tế

2.1.2. Cơ sở xã hội

2.1.3. Các yếu tố khác
tác động đến quá trình
hình thành Nhà nước
Văn Lang

v1.0015104206

6


2.1.1. CƠ SỞ KINH TẾ

Biến đổi từ nền kinh tế tự nhiên nguyên
thủy sang nền kinh tế sản xuất nông
nghiệp là chủ yếu.
Cơ sở
kinh tế
Xuất hiện nghề trồng lúa nước, chăn
nuôi, nghề gốm, cũng như sự xuất hiện
của nghề luyện kim đồng thau.

v1.0015104206

7


2.1.2. CƠ SỞ XÃ HỘI

Những gia đình nhỏ trở thành những đơn vị
kinh tế độc lập. Chế độ mẫu hệ dần dần
chuyển sang chế độ phụ hệ.
Xã hội có sự
chuyển biến
quan trọng, là
hệ quả từ sự
phát triển của

nền kinh tế

v1.0015104206

Công xã thị tộc dần dần tan rã và nhường
chỗ cho công xã nông thôn, kết hợp cả 3
quan hệ láng giềng, địa lý và huyết thống.
Xã hội có sự phân hóa rõ nét ở cả sự phân
hóa giàu nghèo và sự phân hóa về địa vị xã
hội nhưng chưa sâu sắc, chưa mang tính
đối kháng.

8


2.1.3. CÁC YẾU TỐ KHÁC TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC
VĂN LANG

Nền nơng nghiệp ngày càng phát
triển, u cầu về các cơng trình
thủy lợi ngày càng cấp bách.

Giặc ngoại xâm từ phương Bắc
dịm ngó, chuẩn bị xâm lược.

Địi hỏi phải có những
cơ cấu tổ chức mới,
thơi thúc sự ra đời
sớm của Nhà nước.

Bắt nguồn từ chỗ nền sản xuất
phát triển cao, sản phẩm làm ra
nhiều, xã hội phân chia thành giai
cấp, sự bóc lột giữa các giai cấp
dễn đến sự đấu tranh lẫn nhau.

v1.0015104206

9


2.2. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC VĂN LANG

2.2.1. Sự phân hóa
xã hội

v1.0015104206

2.2.2. Tổ chức
Nhà nước Văn Lang

10


2.2.1. SỰ PHÂN HĨA XÃ HỘI

Sự chuyển hóa quyền
lực từ việc thực hiện
chức năng xã hội thành
quyền lực nhà nước.

Quá trình chuyển hóa,
biến đổi diễn ra
một cách chậm chạp
và lâu dài qua hai
biểu hiện cụ thể

Quý tộc thị tộc thành
những người quản lý
xã hội.
Quý tộc thị tộc biến
đổi thành quan chức
nhà nước

v1.0015104206

Bằng địa vị của mình
quý tộc thị tộc chiếm
đoạt sản phẩm dư
thừa của cộng đồng.
11


2.2.2. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC VĂN LANG
•

Hình thành liên minh các Bộ lạc vào khoảng thế kỷ VII TCN, đứng đầu là Hùng
Vương, đóng đơ ở Văn Lang, truyền được 18 đời đều được gọi là Hùng Vương.
Cơ cấu tổ chức gồm:
 Hùng Vương là người đứng đầu cả nước về mặt chính trị.
 Giúp việc cho vua có các Lạc Hầu, vừa nắm giữ quân đội nhằm trấn áp địa

phương không chịu thuần phục, vừa giúp vua giải quyết công việc trong nước.
 Lạc tướng đứng đầu các Bộ lạc.
 Bồ chính đứng đầu các Cơng xã nơng thơn.

•

Mối quan hệ giữa Nhà nước và Công xã: Công xã được tự trị nhưng phải thuần phục
tuyệt đối Nhà nước.

•

Về tổ chức quân đội: Đã được tổ chức, trong đó Vua, Lạc hầu, Lạc tướng có những
đơn vị thân binh để bảo vệ và làm chủ lực trong chiến tranh.

 Như vậy thời kỳ Hùng Vương dù chưa có một Nhà nước hồn chỉnh, nhưng đã có
một cơ cấu mới có một số đặc tính của của một Nhà nước trong tương lai.

v1.0015104206

12


2.2.2. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC VĂN LANG (Tiếp theo)
Sơ đồ bộ máy Nhà nước Văn Lang

Thủ lĩnh
(Liên minh bộ lạc)

Vương: Hùng Vương
Lạc hầu

(Trợ giúp cho Hùng Vương)

v1.0015104206

Tù trưởng

Lạc tướng

(Bộ lạc)

(Bộ)

Tộc trưởng

Bồ chính

(Cơng xã thị tộc)

(Cơng xã nơng thơn)

13


2.3. NHÀ NƯỚC ÂU LẠC THỜI AN DƯƠNG VƯƠNG

2.3.1. Lịch sử hình
thành Nhà nước Âu Lạc

v1.0015104206

2.3.2. Tổ chức bộ máy
nhà nước

14


2.3.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC ÂU LẠC
Theo thư truyền, vào năm 241 TCN, nhà Tần xâm lược nước ta, Âu Việt – nơi của An
Dương Vương Thục Phán là địa bàn bị xâm lược đầu tiên. Thục Phán đã lãnh đạo
nhân dân chiến đấu chống xâm lược và được nhân dân suy tôn là người chỉ huy cao
nhất. 5 – 6 năm chiến tranh đã thắt chặt quan hệ giữa người Âu Việt và Lạc Việt, đó là
nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của Nhà nước Âu Lạc (kết hợp giữa Âu và Lạc) thay
thế cho Hùng Vương.

v1.0015104206

15


2.3.2. TỔ CHỨC BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
Nhìn chung vẫn kế thừa tổ chức bộ máy nhà nước của Văn Lang, bên cạnh đó vẫn có
sự tăng cường hơn trước. Điểm nổi bật là quân đội được chú trọng hơn, lực lượng nô lệ
đông đúc hơn, chủ yếu là nô lệ gia đình.

v1.0015104206

Nhà nước Âu Lạc

An Dương
Vương

Bộ lạc

Lạc tướng

Cơng xã nơng thơn

Bồ chính

16


2.4. TÌNH HÌNH PHÁP LUẬT

2.4.1. Nguồn luật

v1.0015104206

2.4.2. Nội dung
pháp luật

17


2.4.1. NGUỒN LUẬT
•

Pháp luật tập qn: Giữ vai trị chủ đạo và phổ biến nhất. Bao gồm: Tập quán từ
thời ngun thủy, Tập qn chính trị, Lệ của Cơng xã nơng thơn.

•

Pháp luật khẩu truyền: Là ý chí của người thống trị đối với xã hội nhiều khi được
ban hành bằng miệng và khơng được ghi bằng văn bản.

•

Pháp luật thành văn: Hiện nay vẫn chưa thể khẳng định, thời Hùng Vương đã có
chữ viết chưa. Tuy nhiên có thể giả định, khi phạm vi lãnh thổ của Nhà nước được
mở rộng hơn nhiều so với Thị tộc, Bộ lạc thì cần thiết phải có cách truyền mệnh
lệnh của người chỉ huy bằng các dấu hiệu đặc thù, ngắn gọn và cụ thể.

v1.0015104206

18


2.4.2. NỘI DUNG PHÁP LUẬT
Nội dung pháp luật của Nhà nước Văn Lang – Âu Lạc được phản ánh mơ hồ, gián tiếp
trong truyền thuyết dân gian và thư tịch cổ.
•

Về hơn nhân gia đình: Chế độ một vợ một chồng.

•

Về dân sự: Hình thành quy định về chia tài sản cho người chết, nếu không sẽ bị
xã hội lên án.

•

Về hình luật: Hiện chưa có tài liệu nào cho thấy sự xuất hiện của hình luật. Chỉ có
một chi tiết là An Dương Vương giết Mị Châu khi biết tin nàng tiếp tay cho giặc.

v1.0015104206

19


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI

Trong bài học này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu các nội
dung sau:

v1.0015104206

•

Cơ sở hình thành Nhà nước Văn Lang.

•

Tổ chức Nhà nước Văn Lang.

•

Nhà nước Âu Lạc thời An Dương Vương.

•

Tình hình pháp luật thời kỳ này.

20