Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (260.32 KB, 9 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>/ v ' </b>
Trong lich su Viet Nam, trieu Nguyen
tdn tai khdng dai (1802-1945) nhung cd mgt
vi tri het sue dac biet. Day la trieu dai dugc
thiet lap d giai doan cudi cua thdi trung dai
va chiem trgn thdi can dai trong lich sir dan
tgc.
Tir trudc den nay, viec nghien cuu trieu
Nguyen ludn thu hut ddng dao hgc gia trong
va ngoai nudc. Hien nay da cd hang tram
cdng trinh nghien ciru, de cap den rat nhieu
van de nhu: chinh tri, kinh te - xa hdi, tdn
giao, tin ngudng, vi tri cua trieu Nguyen
trong lich sir dan tdc, chinh sach ddi ngi, ddi
ngoai cua vuang trieu Nguyen...Mdi nha
nghien cim cd each tiep can lich sir khac
nhau, do vay cd nhii'ng quan diem lich su
khdng gidng nhau, tham chi trai ngugc nhau.
Vi du, d van de chinh sach ddi ngoai cua nha
Nguyen ddi vdi cac nudc phuang Tay, mgt
so nha sir hgc cho rang, do la chinh sach doi
ngoai mu quang, thye hien "be quan tda
cang" lam cho dat nudc ngay cang suy yeu,
vua quan nha Nguyen bac nhuge, cd tu
tudng dau hang dan tdi mat nudc. Ngugc lai
vdi quan diem tren, mgt sd y kiln cho ring,
sd dT nha Nguyen thye hien nhung chinh
sach tren la do yeu td khach quan tac dgng
rat ldn. Thdi diem the ky XIX, cd rit nhilu
qudc gia d chau A bi dd hd bdi chu nghTa
thye dan, va Viet Nam la mdt vi dy. Do vay,
thye hien chinh sach ddi ngoai tren la dieu de
hieu. Cac nha su hgc cdn cho rang, nha
Nguyen khdng phai cd tu tudng dau hang
hoan toan, cung cd nhirng dng vua quyet tam
chdng giac nhu Ham Nghi, Duy Tan...
Nhu vay, danh gia khach quan chinh
sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi
phuang Tay ciing la mdt van de khdng don
gian. Dieu quan trgng la can cd mgt phuang
phap luan sir hgc bat ngudn tu khoa hgc lich
sir macxit, coi sy that lich sir la dieu kien dau
tien cho viec xem xet, danh gia lich sir.
Mudn vay, can nhin nhan van de theo quan
diem cua chu nghTa duy vat bien chirng, chu
nghTa duy vat lich sir va tu tudng Hd Chi
Minh ve lich su.
Khi nghien cim chinh sach ddi ngoai
cua nha Nguyen vdi the gidi phuang Tay,
cac nha su hgc thudng tap trung nghien ciru
chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi
nudc Phap, bdi vi Phap cd am muu xam luge
va thye hien cudc chien tranh xam luge ddi
vdi Viet Nam. Cac mdi quan he giira nha
Nguyen vdi cac nudc phuong Tay khac nhu:
Anh, Bd Dao Nha, Tay Ban Nha, Ha Lan...
it dugc de cap den. Bai viet nay danh gia mat
dugc va chua dugc trong quan he cua nha
ngoai cua nha Nguyen vdi nudc Anh cd
nhiing diem rieng, song ciing nam trong
chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi
cac nudc phuang Tay, bdi the can lam rd
mdi quan he cua nha Nguyen vdi cac qudc
gia nay.
<b>1. Chinh sach ngoai giao cua nha </b>
<b>Nguyen doi voi cac nuoc phuo'ng Tay </b>
Truyen giao la boat dgng duang nhien
cua bat cir mdt tdn giao nao, dac biet la mdt
tdn giao ldn nbu dao Thien Chua. Tir the ky
XV trd di, tuc la tir sau khi xay ra sy kien
phat kien dia ly, d cac nudc phuang Tay da
xuat hien sy bung nd ve truyen giao. Vao
thdi diem nay, nhu cau thudc dia cua chu
nghTa thuc dan chau Au ngay cang ldn.
Chinh vi vay, viec budn ban va truyen dao
lai mang trong minh mdt y nghTa khac
-"mang dam tinh than thye dan". Thye vay,
dang sau mdi Giao doan la quyen lye va
quyen lgi cua mdt qudc gia dang ngay cang
bi chi phdi bdi giai cap tu san dang ldn
manh.
Tir the ky XVII, cac giao sT va thuong
nhan phuang Tay da den Viet Nam de truyen
dao va budn ban. Thuang nhan Anh, Phap,
Bd Dao Nha, Tay Ban Nha da lap dugc
nhiing thuang diem cua minh d ca Dang
Ngoai va Dang Trong. Nha nudc Le - Trinh
da bien phd Hien thanh tram trung chuyen
cua thuyen budn nudc ngoai. Hgi An la
thanh phd cang ldn nhat, nai ddn tiep thuyen
budn nudc ngoai cua nha Nguyen. Ciing
trong thdi gian the ky XVII, chii Qudc ngir
ra ddi tao thuan lgi cho viec truyen dao, vi
thi cac giao sT cung boat ddng tich eye ban.
Song quan he nay yeu di vao nira sau the ky
XVIII, mac dau cac giao sT van len lut boat
ddng.
Nam 1802, nha Nguyen dugc thiet lap,
Nguyen Anh tu dat nien hieu la Gia Long.
Luc bay gid, tinh hinh xa hgi Viet Nam co
nhung bien chuyen mdi, Viet Nam trd thanh
mgt qudc gia hung manh nhat d Ddng Nam
A. Van de md cua hda nhap vdi thi trudng
the gidi de kich thich san xuat la mdt yeu cau
cap thiet va phu hgp vdi xu the thdi dai. Cac
vua Nguyen bieu rang tac dyng trd lai ciia
ndi thuang, ngoai thuang ddi vdi san xuat
ndng nghiep, cdng nghiep, dac biet la sy on
dinh xa hgi la rat ldn. Hon niia, ben canh nha
vua thdi nao cung cd kha nhieu quan lai co
nang lye, hgc van sau rdng va dugc tiep xiic
vdi van minh phuang Tay. Tuy nhien, nha
Nguyen lai gap rat nhieu trd ngai trong viec
thye thi chinh sach "md cira".
Hoan canh the gidi diu till ky XIX tac
ddng khdng nhd den chu trirong, chinh sach
cua nha Nguyen. Luc bay gid cac nudc
phuong Tay dua nhau tim kilm thi trudng,
tim kiem thugc dia. Vuang trilu Nguyen
hung manh d khu vyc, nhung ciing chi la
mdt mieng mdi ngon ddi vdi cac nudc
phuang Tay ma thdi. Thye tien cac nudc
xung quanh cung lam cho trilu dinh nha
Nguyen hit sue lo ling. Them vao do, Gia
Long (1802-1819), ngudi sang lap ra vuang
trieu Nguyen, lai chiu su ung hg va giup dd
cua ngudi Phap. Trong cuge chiln tranh vdi
<i><b>&hinh ideh itoi nijxnii eda trieu QfLcpuijiMt. </b></i>
(cdn ggi la Ba Da Ldc) dua hoang tir Canh
sang Phap xin vien trg quan sy. Ngay
28-11-1787, hiep udc "Lien minh tan cdng va
phdng thu" dugc ky ket d Versailles giira Ba
Da Ldc, la dai dien cua Nguyen Anh, va ba
tudc De Montmorin, la dai dien cua vua
Phap Louis XVI. Vdi Hiep udc Versailles,
ngudi Phap da lay van de thuong mai lam
dieu kien cho sy gup dd cua minh ddi vdi
Nguyen Anh. Nhung thuang mai chi la van
de nhd trong am mun ldn cua ngudi Phap.
Hiep udc edn toat len nhiing toan tinh ciia
Nguyen Anh mudn danh ddi chu quyen qudc
gia de lay dia vi thdng tri cua minh. Hiep
ude Versailles bi ngan can bdi Cach mang tu
san Phap (1787), nhung Nguyen Anh van
nhan dugc sy giup dd dang ke cua ngudi
Phap. "Dd la mgt trong nhirng tac ddng quan
trgng giup Nguyen anh thang dugc lye lugng
Tay San vao nam 1802"'.
Day chinh la ca sd de chung ta hieu rd
hon chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen
ddi vdi cac nudc phuang Tay. Chinh sach
ngoai giao ndi bat cua nha Nguyen vdi cac
qudc gia nay la chinh s^ch "ddng cira". Cac
vua Nguyen quan niem rang: Mudn bao ve
bd cdi thi dimg cd vdi nhiing ngudi d xa xdi
den, can phai han che viec budn ban vdi
nudc ngoai va cam truyen dao. "Cac vin dl
phiic tap tu viec budn ban va truyin dao cua
ngudi nudc ngoai lam cho tinh hinh chinh
tri, xa hdi Viet Nam cang trd nen rac rdi
them <b>n2 </b>
Gia Long chiu an cua ngudi Phap nen
budc phai giii mdi quan he tdt vdi nudc
Phap, nhung lanh nhat vdi Tay Ban Nha,
Anh. Mdt sd ngudi Phap dugc lam quan cho
nha Nguyen la Jean Baptiste Chaigneau,
Philippe Vannier, De Forsans, Despiau. Gia
Long td ra khoan dung ddi vdi dao Thien
Chua va chua thye hien chinh sach cam dao
d Viet Nam. Ddng thdi, trieu Nguyen cdn
cho Phap thiet lap tda lanh sy quan d Hue
vao nam 1805 cung vdi viec thanh lap nha
cdng quan de khoan tiep cac thuong gia
phuang Tay. Nhu vay, vua quan nha Nguyen
mang on nudc Phap nen khdng the thye hien
chinh sach "ddng cua" mdt each triet de. Va
ngay tir dau, chinh sach "ddng cira" cua nha
Nguyen da chira dyng nhiing mau thuan.
Din thdi Minh Mang (1820- 1840),
Thieu Tri (1841-1847) va sau nay la Ty Dire
(1848-1883), cac vua Nguyen td ra dut khoat
hon ddi vdi cac nudc phuang Tay, ke ca
ngudi Phap. Nam 1824, Chaigneau, Vannier
phai xin ve Phap. Nam 1825, Phap xin dat
lanh sy tai Viet Nam nhung Minh Mang tir
chdi. Nam 1830, Phap lai dat van de mgt lan
nira nhung khdng dat ket qua. Trong khoang
thdi gian tir 1822-1830, nudc Phap lien tyc
cir ngudi sang thuang thuyet vdi Viet Nam
de xin budn ban nhung khdng dugc. Bien
phap tir chdi cdn dugc ap dung ddi vdi cac
thuyen budn cua Anh, My, Y, Due, Tay Ban
Nha...
Tuy nhien, chinh sach "ddng cua" cua
nha Nguyen da bi that bai bdi sy tham nhap
cua chu nghTa thye dan phuang Tay. Thirc
hien chinh sach ngoai giao can trgng nhu vay
nhung nha Nguyen khdng cam dugc cac
nudc phuang Tay den truyen dao va budn
ban. Nha nudc chang the kiem soat dugc cac
tau budn. Nha budn nude ngoai van thuc
hien budn ban let lut. Vua quan van phai
duang dau vdi nan thudc phien. Cac giao sT
dao Thien Chua van hoat ddng bi mat, khan
truong nhu mdt su thach do trieu dinh va
viec cam dao cu dai dang mai den khi nudc
Phap sang bao hg mdi thdi. Vua Minh Mang
da thuc hien viec cam dao rat quyet liet
khien cho cac giao sT Thira sai ggi dng ta la
"Neron". Dac biet, Thieu Tri va Ty Dirc thye
hien mgt each triet de chinh sach cam dao.
Vua Ty Dire da ban hanh cac chi dy cam dao
va tuyen thudng nhirng ai bat dugc cac giao
sT phuong Tay. Neu giao sT phuang Tay bi
tdi nang thi xir theo hinh phat bugc da vao cd
va virt xudng bien.
Sy phan tich tren cho thay ban than
chinh sach "ddng cua" va "md cua" cua trilu
dinh da bdc Id nhiing mau thuan khdng the
khac phuc dugc. Nha Nguyen dimg trudc
yeu cau "md cira" nhung lai thye hien chinh
sach "ddng cua" de ngan chan y do xam luge
cua Phap va cac nudc phuong Tay. Cudi
cung nha Nguyen lai bi chinh cac nudc dd
bat phai "md cira" de md rgng viec budn
ban. Hanh ddng cam dao mdt each dien
cudng cang the hien su be tac cua vua quan
trudc hoan canh.
Chinh sach ngoai giao tren da dem lai
ket qua tai hai. Dat nude rai vao hga xam
lang. "Tri hoan dugc it nhieu cudc xam luge
cd the xay ra cua cac nude phuang Tay
nhung nha Nguyen lai khdng tan dung dugc
thdi gian de tang cudng sue ty ve ciia dat
nudc" . Dudng ldi ngoai giao lanh nhat vdi
mgt sd nude phuang Tay (trong do cd nudc
Anh) lieu cd phai la mgt giai phap dung?
<b>2. Chinh sach ngoai giao ciia nha </b>
<b>Nguyen doi vdi nudc Anh </b>
Cudc phat kien dia ly dien ra vao the ky
XV-XVI da dan den sy ra ddi cua chu nghTa
thye dan. Theo dd, nudc Anh tien hanh banh
trudng thudc dia tir the ky XVI, XVII. Trong
thdi gian nay, nudc Anh thye hien viec di
dan sang Bac My va chinh phuc An Do. Din
the ky XVIII, nudc Anh chiem dugc vi tri
hang dau tren mat bien sau khi da danh bai
cae ddi thu Tay Ban Nha va Phap. He thong
thudc dia cua nude Anh dugc md rdng. 6
chau Au, nudc Anh da chilm dugc Alien,
Gibranta, khdng chi con dudng tir Dai Tay
Duang den Dia Trung Hai. Ci chau My, nudc
Anh chiem 13 thugc dia dgc bd biln Dai Tay
Duong lan rgng tdi sdng Mitxixipi, Canada
va mdt sd hdn dao vung biln Caribe. 6 Tay
Phi, nhiing vung phi nhieu cua song
Xenegan va Gambia, miln duyen hai doc
vinh Ghine deu dudi quyin thing tri ciia
<i>" Truong Huu Quynh, Dinh Xuan Lam, Le Mau Han, </i>
<i><b>&tinh ideJt itdi ntjxuii eda trieu Qflguijen. </b></i>
Chinh nhung cudc xam luge dam mau d
cac thudc dia, dac biet la d An Do lam cho
nudc Anh giau cd nhanh chdng. Them vao
do, viec budn ban nd le da den day tdi ac da
lam cho giai cap tu san Anh thu dugc mdn
lai ldn, tich liiy dugc sd vdn khdng Id de phat
trien kinh te tu ban chu nghTa va day manh
hon nira viec chinh phuc cac vung dat mdi.
trong dd cd Viet Nam.
Nudc Anh thiet lap quan he vdi nha
Nguyen tir rat sdm, nhung nha Nguyen
khdng vdi nhii'ng ngudi d xa den nen nam
1803, ngudi Anh sai sii den hien phuang vat,
dang bieu xin lap phd budn ban d Tra San,
dinh Quang Nam. Nha Nguyen da tir chdi
yeu cau cua ngudi Anh vdi ly do: hai cuang
la nai quan yeu nen khdng eho ngudi ben
ngoai vao. Vua sai ngudi tra le vat va bao ve.
Mac du vay, thuyen budn cua Anh van
nhieu lan den xin budn ban. Dieu dd la
duang nhien, vi tham vgng ldn cua de qudc
khdng the bi can trd bdi mgt ldi tir chdi.
Nam 1804, nude Anh lai sai su den dang
phuang vat. dang bieu xin thdng thuang, xin
d Da Nang de budn ban. Nha Nguyin lai
khudc tir, vua ndi: "Tien vuang kinh dinh
viec nude, khdng de cho ngudi Ha lan vdi
ngudi Di, dd thye la cai y de phdng tir liic
viec cdn nhd. Ngudi Hdng-mao'' gian giao tri
tra, khdng phai ndi gidng ta, long hg hIn
khac, khdng cho d lai, ban cho uu hau ma
khien ve, khudc tir nhirng phuang vat ma hg
hien"\ Trudc thai do tir chdi dirt khoat cua
nha Nguyen, nude Anh danh ra ve. Sau sy
kien nay, ngudi Anh hai, ba lan dang thu yeu
cau ddi thdng thuang nhung nha vua deu
khdng ddng y.
Rd rang, ngay tir dau nha Nguyen da
thang than chdi bd mdi quan he ngoai giao
vdi nude Anh. Ly do ma nha Nguyen dua ra
nhu tren khdng phai la khdng cd ly. Bang
each "ddng cira"- cam thdng thuang, nha
Nguyen hy vgng cac nudc phuang Tay se di
tim nhiing vung dat mdi. Tuy nhien, sy thye
khdng phai vay. Sau khi khdng dat dugc viec
thdng thuang, ngudi Anh cd the da nghT ra
nhirng cai cd de thiet lap mdi quan he ngoai
giao ma nha Nguyen dang tim each chdi bd.
Nudc Anh, dung nhu ldi vua Nguyen da
nhan dinh, hg that khdn ngoan.
Nam 1807, thuyen budn cua ngudi Anh
den dau d Da Nang va ndi rang trudc kia hg
budn ban d Gia Dinh, da tirng ban sung dng
cho Nha nudc, nay hg "tung tien" nen xin
tang gia. Trudc tinh hinh dd, nha Vua da cap
cho ngudi Anh 24.000 ddng bac phien rdi
bao di. Nam 1812, tau ciia ngudi Anh lai dau
d vung Tra San vdi ly do nhu cii: Nam trudc
nha Vua mua sung dan cua cua trudng tau
"hay cdn thieu", xin nha Vua tra cho. Mac du
rat gian dii, cho rang ngudi Anh "tham lam
khdng chan", nhung nha Vua van bao quan
lai dua ca sd mua hang cho ngudi Anh xem.
Xem xong, ngudi Anh xau hd, sg, va di mat.
Ca hai lan tren, nha Nguyen deu xir ly rat
Honsi Mao: tire nauoi Anh.
kheo, cd the mat rat nhieu tien va phai chung
minh dugc sy trong sach cua vuang trieu,
dieu dd ciing dugc, cdt sao la ngudi Anh di.
Thang 7 nam 1822, tau ciia nude Anh lai vao
Da Nang xin thdng thuang. nha Vua van
khdng cho.
Nhirng dan chirng tren cho thIy nha
Nguyen ludn cd thai do lanh nhat vdi nudc
Anh, tuy nhien cung thay trong thai do lanh
nhat ciia nha Nguyen each cu xir cd toan
tinh, vua mem mdng nhung cung het sire
cirng ran. Sau nay, khi mau thuan giira Anh
va Phap trd nen gay gat trong viec tranh chip
thudc dia d chau A, khi Anh gay sir vdi Mien
Dien thi trong mdi quan he vdi nudc Anh,
nha Nguyen can phai de chirng. Mac dii nha
Nguyen cho rang ngudi Anh la "quy quyet",
"gian tra tram khoanh", nhung khi ddi dien
vdi ngudi Anh thi phai "kheo xu tri". Chinh
vi vay, vao thang 7 nam 1826, thuyin budn
cua nudc Anh bi nan dau d Binh Thuan, Vua
sai Iran than tinh dau ngudi cap cho thuyin
gao. Nam 1934, thuyen budn eua ngudi Anh
den dd d tan sd Da Nang thudc dinh Quang
Nam, ban chin phat sung chao. Quan trilu
dinh thay sap den ngay le cung tl, khdng
dam ban sung de dap le. Viec nay tau len
Vua, Vua xir phat nhiing ngudi khdng thi
hanh le, sau dd truyen cho 2 phao dai, mdi
phao dai ban ngay 3 phat sung dl dap ll. Vua
sai ngudi den xin ldi chu thuyen cua ngudi
Anh va dan dd quan lai trieu dinh nen "cdng
binh chinh tryc" de giir qudc thi.
Sy kien tae ddng rat ldn din tinh hinh
chinh tri nha Nguyen dd la Anh khdng
ngung quay nhieu va tan cdng vung ven bien
tinh Quang Ddng, Trung Qudc vao cudi nam
1939. Nhu da biet, chinh sach ngoai giao ciia
nha Nguyen vdi the gidi ben ngoai ludn lay
quan he vdi Man Thanh lam trung tam va to
ra "than phyc" nha Thanh. Vi the, chu quyen
cua mdt vuong trieu ldn d chau A bi xam
pham khien cho vua quan khdng the khong
lo lang va bat ngd. Vua bao vdi thi than
rang: "Binh thuyen nudc Hdng-mao bat qua
may chiee. Lam Tac Tir dem quan toan tinh
danh, sao lai khdng danh ndi. Han niia, quan
Hdng-mao vugt bien ma den, trdng luong
thye vao dau ma cd the chdng vdi nha Thanh
lau dugc? Ha rang chung cd tay trong hudng
irng, cd chd trdng cay ma dam thi u?"^. Nha
Nguyen khdng tin ndi Man Thanh bi thit bai
trong tran chien ay va hit sire bit binh cho
nudc Thanh. Thang 6-1840, chinh phii Anh
chinh thuc phat ddng cudc chiln tranh vdi
Trung Qudc va sau dd md rdng hon viec
xam luge. Ciing tu day, nha Nguyen phai c6
each ddi xir than trgng vdi nude Anh han
bao gid bit, ddi khi phai tim each lly long
nudc Anh, mac du trong long nha Nguyen
coi ngudi Anh la bgn "di dich ngdng cudng".
Nam 1844, thuyin cua nudc Anh co 11
ngudi bi nan dat vao cua bien Ma Van tinh
Binh Thuan. "Vua sai diu chgn tim chd cho
thuyen do, rdi cap cho tiln gao va quin ao,
dgi khi cd thuyen cdng phai di ngoai quIc se
cho dap v l nudc"^ Su viec nay da khiSn
<i><b>^htnh ideh itdi ngjoui eda trieu Qlgxigeu... </b></i>
nude Anh bet sue cam kich, vi the nam
1845, nudc Anh cho sii den dang bieu ta an
va kinh dang le pham, bao gdm: mdt ddi cay
den hang to, mdt ldng chim ma vang va mgt
chiee ddng hd. Vua xudng chieu dac biet de
dap lai. Vua sai ngudi den de hdi tham va du
vdi bd Le rang: "Anh Cat Lgi la nudc
phuang Tay, the ma biet cam md phong hda
nha vua, dem vang nggc dang cdng, long
thanh dang xet; nen dinh khen thudng hau de
<i>f o </i>
yen ui ngudi tir phuang xa den" . Nha vua
trao qua cho qudc vuong rat hau: su tir bang
vang, ngya bang nggc trang, mdi thii mgt bg;
2 ddng kim tien hang to ket day ru xudng ed
xau tran chau va san hd; 2 chau cay cd hoa
bang nggc cac mau, 2 chiee simg te bit vang,
2 chiee nga voi...va nhieu mdn dd quy gia
khac. Nhirng ngudi den dang thu va theo hau
cua nudc Anh deu dugc nha vua thudng.
Ngoai ra, nha vua cdn khen thudng eho cac
quan lai da ddi dai tdt vdi ngudi Anh. Ciing
trong nam dd, nudc Anh lai cd ngudi d
thuyen bi nan bao trdi giat vao cira bien Da
Nang. Nha Nguyen da cho ngudi Anh d lai
nha cdng quan, rdi cap cho 200 quan tien,
100 phuong gao va cho dap theo thuyin
cdng ve nude.
Nhu vay ed the hinh dung dugc phin
nao ve chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen
ddi vdi nudc Anh. Ddi vdi mdt nudc tu ban
manh nhat the gidi, trilu Nguyin da bill
each tir chdi de thye hien y do "ddng cira"
cua minh. Mac du "ddng cua" nhung nha
<i>Quoc sir quan trilu Nguyen, Dgi Nam thuc luc, tap </i>
Nguyen ludn td ra tdn trgng va than thien vdi
ngudi Anh. Tinh than nhan dao va giup dd
qudc te dugc nha Nguyen thye hien rat thanh
cdng. Cd le chinh each hanh xir tren cua nha
Nguyen vdi nudc Anh da tao nen sy thien
cam cua nudc nay ddi vdi dan tdc Viet Nam,
tren ca sd dd, nhiing mau thuan sau nay giira
hai nudc deu dugc hda giai.
Mua thu nam 1847, cd 2 chiee thuyen
quan cua nudc Anh den cira bien Da Nang.
Tinh than Mai Cdng Ngdn dem viec dd tau
len nha Vua. Theo lenh Vua, Sai thy Tham
tri bd Hd Tdn That Thudng den hdi ngudi
Anh cho rd su tinh. Thuyen trudng Diic Hue
Lu ndi rang: Sd dT thuyen quan Anh sang
day la vang lenh cua Qudc trudng, mudn
dugc "chiem can" kinh do sau dd mdi trinh
qude thu. Tdn That Thudng cho rang nhu the
la khdng hgp le va khdng chap nhan viec lam
tren cua ngudi Anh, cdn ngudi Anh ciing
kien tri bao ve cai ly cua minh. Ca hai ben
"tranh bien" ban 10 ngay song cudi cung da
tim ra giai phap. Nha Nguyen ban thudng le
vat va khoan dai ngudi Anh. Sau dd, thuyen
cua ngudi Anh nhd neo di. Cd le day chinh
la dgt mau thuan ldn nhat giira nha Nguyen
vdi nudc Anh. Sau sy kien nay, mdi quan he
cua nha Nguyen vdi nudc Anh trd lai binh
thudng.
Thang 3-1848, cd mdt chiee thuyin
nhieu day cua ngudi Tay duong vao cira bien
Quang Nam. Dd la chiee thuyen quan cua
ngudi Anh den tim ngudi bi nan, khdng h i
cd y dinh gay sy. Nhan ca hdi do, nha
<i><b>&iinh itieJi itoi ngoai eAa trien QU/ugen... </b></i>
thuong mai khdng dat dugc. Vao dau thi ky
XIX, d chau A, Anh tap trung hoat ddng d
thi trudng Trung Qudc, An Do va mdt sd
nudc d Ddng Nam A (Singapore, Malaysia,
Mianma). Anh da bd ngd thi trudng Viet
Nam va Phap mat di mdt ddi thu canh tranh.
Dieu nay khdng phai la mdt dau hieu tdt vi
Viet Nam phai duong dau vdi mgt nude tu
ban duy nhat la thye dan Phap. Phap lai cd
da tam xam luge Viet Nam tir lau va da thiet
lap dugc ca sd chinh tri, kinh te, tdn giao
viing chac d ngay trong long nha Nguyen.
Dd chinh la ly do de Phap sir dyng sire manh
quan sy bat Viet Nam phai "md cira" va tirng
budc thdn tinh Viet Nam.
Nhin sang dat nudc Thai Lan thdi gian
nay se thay chinh sach "md cira" cua vuang
trieu Rama 111. "Vdi vi tri dia ly thuan lgi,
trong thdi ky dau cua sy giao thuong vdi
phuong Tay, nhirng cuge canh tranh thuong
mai giiia cac nudc tu ban chau Au hau nhu
chua dyng cham tryc tiep den quyen lgi cua
Thai Lan"^. Chinh vi vay. Thai Lan da thi
hanh chinh sach ngoai giao binh dang vdi
cac nudc phuong Tay, md cira cho thuong
nhan nudc ngoai den budn ban. Han nira,
qudc gia nhd nay cdn lgi dyng mau thuan
giira cac nudc tu ban ldn de tim kiem hda
binh va md rdng anh hudng ra cac nudc
xung quanh. Day chinh la dudng ldi ddi
ngoai het sire khdn ngoan. DT nhien, nd trai
ngugc vdi dudng ldi ngoai giao cua vuong
trieu nha Nguyen.
<b>Tai lieu tham khao </b>
<i>1. Tran Trgng Kim, Viet Nam sie luac, </i>
Nxb Van hda Thdng tin. Ha Ndi, 1999.
<i>2. Ddng Tap Minh, Sa luac lich sic </i>
<i>Trung Qudc. Nxb Van hda Thdng tin. Ha </i>
Ngi, 2002.
<i>3. Vu Duong Ninh (chu bien). Mot sd </i>
<i>chuyen de lich sie the gidi, Nxb Dai hgc </i>
Qudc gia Ha Ndi, 2006.
4.Vii Duong Ninh - Nguyen Van Hdng,
<i>Lich sic the gidi can dgi, Nxb Giao due, Ha </i>
Ndi, 2001.
<i>5. Nhieu tac gia, Lich sic nhd Nguyen </i>
<i>mot cdch tiep can mdi, Nxb Dai hgc Su </i>
pham. Ha Ndi, 2002.
<i>6. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>
<i>thuc luc, tap XXI, Nxb Khoa hgc Xa hdi. Ha </i>
Ndi, 1969.
<i>7. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>
<i>thuc luc, tap mdt, Nxb Giao dye, Ha Ndi, </i>
2004.
<i>8. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>
<i>Nam thuc luc, tap ba, Nxb Giao dye. Ha Ndi, </i>
2004.
<i>9. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>
<i>thuc luc, tap bdn, Nxb Giao dye. Ha Ndi, </i>
2005.
<i>10. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>
<i>Nam thuc luc, tap sau, Nxb Giao due. Ha </i>
Ndi, 2005.
<i>11. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>
<i>Nam thuc luc, tap bay, Nxb Giao dye. Ha </i>
Ndi, 2005.
12. Truang Huu Quynh, Dinh }Cuan
<i>Lam, Le Mau Han, Dgi cuang Lich sie Viet </i>
<i>Nam, Ha Ndi, 2002. </i>