Tải bản đầy đủ (.pdf) (9 trang)

Chính sách đối ngoại của Triều Nguyễn trong quan hệ với nước Anh giai đoạn 1802-1858

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (260.32 KB, 9 trang )

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>/ v ' </b>


<b>Cnil^H SACH B O I IVGOAI CUA TRIEU IVGUYEIV TROIVG </b>


<b>QUAN HE v e i l A l l e l e AJ^m GIAI DOAIV 1 8 0 2 - 1 8 5 8 </b>



Ths. Nguyen Thj Thanh Hoa


<i>Tneang CDSP Hdi Duang </i>



Trong lich su Viet Nam, trieu Nguyen


tdn tai khdng dai (1802-1945) nhung cd mgt


vi tri het sue dac biet. Day la trieu dai dugc


thiet lap d giai doan cudi cua thdi trung dai


va chiem trgn thdi can dai trong lich sir dan


tgc.


Tir trudc den nay, viec nghien cuu trieu


Nguyen ludn thu hut ddng dao hgc gia trong


va ngoai nudc. Hien nay da cd hang tram


cdng trinh nghien ciru, de cap den rat nhieu


van de nhu: chinh tri, kinh te - xa hdi, tdn


giao, tin ngudng, vi tri cua trieu Nguyen



trong lich sir dan tdc, chinh sach ddi ngi, ddi


ngoai cua vuang trieu Nguyen...Mdi nha


nghien cim cd each tiep can lich sir khac


nhau, do vay cd nhii'ng quan diem lich su


khdng gidng nhau, tham chi trai ngugc nhau.


Vi du, d van de chinh sach ddi ngoai cua nha


Nguyen ddi vdi cac nudc phuang Tay, mgt


so nha sir hgc cho rang, do la chinh sach doi


ngoai mu quang, thye hien "be quan tda


cang" lam cho dat nudc ngay cang suy yeu,


vua quan nha Nguyen bac nhuge, cd tu


tudng dau hang dan tdi mat nudc. Ngugc lai


vdi quan diem tren, mgt sd y kiln cho ring,


sd dT nha Nguyen thye hien nhung chinh


sach tren la do yeu td khach quan tac dgng



rat ldn. Thdi diem the ky XIX, cd rit nhilu


qudc gia d chau A bi dd hd bdi chu nghTa


thye dan, va Viet Nam la mdt vi dy. Do vay,


thye hien chinh sach ddi ngoai tren la dieu de


hieu. Cac nha su hgc cdn cho rang, nha


Nguyen khdng phai cd tu tudng dau hang


hoan toan, cung cd nhirng dng vua quyet tam


chdng giac nhu Ham Nghi, Duy Tan...


Nhu vay, danh gia khach quan chinh


sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi


phuang Tay ciing la mdt van de khdng don


gian. Dieu quan trgng la can cd mgt phuang


phap luan sir hgc bat ngudn tu khoa hgc lich


sir macxit, coi sy that lich sir la dieu kien dau


tien cho viec xem xet, danh gia lich sir.



Mudn vay, can nhin nhan van de theo quan


diem cua chu nghTa duy vat bien chirng, chu


nghTa duy vat lich sir va tu tudng Hd Chi


Minh ve lich su.


Khi nghien cim chinh sach ddi ngoai


cua nha Nguyen vdi the gidi phuang Tay,


cac nha su hgc thudng tap trung nghien ciru


chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi


nudc Phap, bdi vi Phap cd am muu xam luge


va thye hien cudc chien tranh xam luge ddi


vdi Viet Nam. Cac mdi quan he giira nha


Nguyen vdi cac nudc phuong Tay khac nhu:


Anh, Bd Dao Nha, Tay Ban Nha, Ha Lan...


it dugc de cap den. Bai viet nay danh gia mat


dugc va chua dugc trong quan he cua nha



</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>46 </b>

<b>NGHIEN CLfu CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N°5 (116).2010 </b>


ngoai cua nha Nguyen vdi nudc Anh cd


nhiing diem rieng, song ciing nam trong


chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen ddi vdi


cac nudc phuang Tay, bdi the can lam rd


mdi quan he cua nha Nguyen vdi cac qudc


gia nay.


<b>1. Chinh sach ngoai giao cua nha </b>


<b>Nguyen doi voi cac nuoc phuo'ng Tay </b>


Truyen giao la boat dgng duang nhien


cua bat cir mdt tdn giao nao, dac biet la mdt


tdn giao ldn nbu dao Thien Chua. Tir the ky


XV trd di, tuc la tir sau khi xay ra sy kien


phat kien dia ly, d cac nudc phuang Tay da


xuat hien sy bung nd ve truyen giao. Vao



thdi diem nay, nhu cau thudc dia cua chu


nghTa thuc dan chau Au ngay cang ldn.


Chinh vi vay, viec budn ban va truyen dao


lai mang trong minh mdt y nghTa khac


-"mang dam tinh than thye dan". Thye vay,


dang sau mdi Giao doan la quyen lye va


quyen lgi cua mdt qudc gia dang ngay cang


bi chi phdi bdi giai cap tu san dang ldn


manh.


Tir the ky XVII, cac giao sT va thuong


nhan phuang Tay da den Viet Nam de truyen


dao va budn ban. Thuang nhan Anh, Phap,


Bd Dao Nha, Tay Ban Nha da lap dugc


nhiing thuang diem cua minh d ca Dang


Ngoai va Dang Trong. Nha nudc Le - Trinh



da bien phd Hien thanh tram trung chuyen


cua thuyen budn nudc ngoai. Hgi An la


thanh phd cang ldn nhat, nai ddn tiep thuyen


budn nudc ngoai cua nha Nguyen. Ciing


trong thdi gian the ky XVII, chii Qudc ngir


ra ddi tao thuan lgi cho viec truyen dao, vi


thi cac giao sT cung boat ddng tich eye ban.


Song quan he nay yeu di vao nira sau the ky


XVIII, mac dau cac giao sT van len lut boat


ddng.


Nam 1802, nha Nguyen dugc thiet lap,


Nguyen Anh tu dat nien hieu la Gia Long.


Luc bay gid, tinh hinh xa hgi Viet Nam co


nhung bien chuyen mdi, Viet Nam trd thanh


mgt qudc gia hung manh nhat d Ddng Nam



A. Van de md cua hda nhap vdi thi trudng


the gidi de kich thich san xuat la mdt yeu cau


cap thiet va phu hgp vdi xu the thdi dai. Cac


vua Nguyen bieu rang tac dyng trd lai ciia


ndi thuang, ngoai thuang ddi vdi san xuat


ndng nghiep, cdng nghiep, dac biet la sy on


dinh xa hgi la rat ldn. Hon niia, ben canh nha


vua thdi nao cung cd kha nhieu quan lai co


nang lye, hgc van sau rdng va dugc tiep xiic


vdi van minh phuang Tay. Tuy nhien, nha


Nguyen lai gap rat nhieu trd ngai trong viec


thye thi chinh sach "md cira".


Hoan canh the gidi diu till ky XIX tac


ddng khdng nhd den chu trirong, chinh sach


cua nha Nguyen. Luc bay gid cac nudc



phuong Tay dua nhau tim kilm thi trudng,


tim kiem thugc dia. Vuang trilu Nguyen


hung manh d khu vyc, nhung ciing chi la


mdt mieng mdi ngon ddi vdi cac nudc


phuang Tay ma thdi. Thye tien cac nudc


xung quanh cung lam cho trilu dinh nha


Nguyen hit sue lo ling. Them vao do, Gia


Long (1802-1819), ngudi sang lap ra vuang


trieu Nguyen, lai chiu su ung hg va giup dd


cua ngudi Phap. Trong cuge chiln tranh vdi


</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i><b>&hinh ideh itoi nijxnii eda trieu QfLcpuijiMt. </b></i>

<b>47 </b>



(cdn ggi la Ba Da Ldc) dua hoang tir Canh


sang Phap xin vien trg quan sy. Ngay


28-11-1787, hiep udc "Lien minh tan cdng va


phdng thu" dugc ky ket d Versailles giira Ba



Da Ldc, la dai dien cua Nguyen Anh, va ba


tudc De Montmorin, la dai dien cua vua


Phap Louis XVI. Vdi Hiep udc Versailles,


ngudi Phap da lay van de thuong mai lam


dieu kien cho sy gup dd cua minh ddi vdi


Nguyen Anh. Nhung thuang mai chi la van


de nhd trong am mun ldn cua ngudi Phap.


Hiep udc edn toat len nhiing toan tinh ciia


Nguyen Anh mudn danh ddi chu quyen qudc


gia de lay dia vi thdng tri cua minh. Hiep


ude Versailles bi ngan can bdi Cach mang tu


san Phap (1787), nhung Nguyen Anh van


nhan dugc sy giup dd dang ke cua ngudi


Phap. "Dd la mgt trong nhirng tac ddng quan


trgng giup Nguyen anh thang dugc lye lugng



Tay San vao nam 1802"'.


Day chinh la ca sd de chung ta hieu rd


hon chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen


ddi vdi cac nudc phuang Tay. Chinh sach


ngoai giao ndi bat cua nha Nguyen vdi cac


qudc gia nay la chinh s^ch "ddng cira". Cac


vua Nguyen quan niem rang: Mudn bao ve


bd cdi thi dimg cd vdi nhiing ngudi d xa xdi


den, can phai han che viec budn ban vdi


nudc ngoai va cam truyen dao. "Cac vin dl


phiic tap tu viec budn ban va truyin dao cua


ngudi nudc ngoai lam cho tinh hinh chinh


tri, xa hdi Viet Nam cang trd nen rac rdi


them <b>n2 </b>


Gia Long chiu an cua ngudi Phap nen



budc phai giii mdi quan he tdt vdi nudc


Phap, nhung lanh nhat vdi Tay Ban Nha,


Anh. Mdt sd ngudi Phap dugc lam quan cho


nha Nguyen la Jean Baptiste Chaigneau,


Philippe Vannier, De Forsans, Despiau. Gia


Long td ra khoan dung ddi vdi dao Thien


Chua va chua thye hien chinh sach cam dao


d Viet Nam. Ddng thdi, trieu Nguyen cdn


cho Phap thiet lap tda lanh sy quan d Hue


vao nam 1805 cung vdi viec thanh lap nha


cdng quan de khoan tiep cac thuong gia


phuang Tay. Nhu vay, vua quan nha Nguyen


mang on nudc Phap nen khdng the thye hien


chinh sach "ddng cua" mdt each triet de. Va


ngay tir dau, chinh sach "ddng cira" cua nha



Nguyen da chira dyng nhiing mau thuan.


Din thdi Minh Mang (1820- 1840),


Thieu Tri (1841-1847) va sau nay la Ty Dire


(1848-1883), cac vua Nguyen td ra dut khoat


hon ddi vdi cac nudc phuang Tay, ke ca


ngudi Phap. Nam 1824, Chaigneau, Vannier


phai xin ve Phap. Nam 1825, Phap xin dat


lanh sy tai Viet Nam nhung Minh Mang tir


chdi. Nam 1830, Phap lai dat van de mgt lan


nira nhung khdng dat ket qua. Trong khoang


thdi gian tir 1822-1830, nudc Phap lien tyc


cir ngudi sang thuang thuyet vdi Viet Nam


de xin budn ban nhung khdng dugc. Bien


phap tir chdi cdn dugc ap dung ddi vdi cac


</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>48 </b>

<b>NGHIEN COU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N°5 (116).2010 </b>


thuyen budn cua Anh, My, Y, Due, Tay Ban


Nha...


Tuy nhien, chinh sach "ddng cua" cua


nha Nguyen da bi that bai bdi sy tham nhap


cua chu nghTa thye dan phuang Tay. Thirc


hien chinh sach ngoai giao can trgng nhu vay


nhung nha Nguyen khdng cam dugc cac


nudc phuang Tay den truyen dao va budn


ban. Nha nudc chang the kiem soat dugc cac


tau budn. Nha budn nude ngoai van thuc


hien budn ban let lut. Vua quan van phai


duang dau vdi nan thudc phien. Cac giao sT


dao Thien Chua van hoat ddng bi mat, khan


truong nhu mdt su thach do trieu dinh va


viec cam dao cu dai dang mai den khi nudc



Phap sang bao hg mdi thdi. Vua Minh Mang


da thuc hien viec cam dao rat quyet liet


khien cho cac giao sT Thira sai ggi dng ta la


"Neron". Dac biet, Thieu Tri va Ty Dirc thye


hien mgt each triet de chinh sach cam dao.


Vua Ty Dire da ban hanh cac chi dy cam dao


va tuyen thudng nhirng ai bat dugc cac giao


sT phuong Tay. Neu giao sT phuang Tay bi


tdi nang thi xir theo hinh phat bugc da vao cd


va virt xudng bien.


Sy phan tich tren cho thay ban than


chinh sach "ddng cua" va "md cua" cua trilu


dinh da bdc Id nhiing mau thuan khdng the


khac phuc dugc. Nha Nguyen dimg trudc


yeu cau "md cira" nhung lai thye hien chinh



sach "ddng cua" de ngan chan y do xam luge


cua Phap va cac nudc phuong Tay. Cudi


cung nha Nguyen lai bi chinh cac nudc dd


bat phai "md cira" de md rgng viec budn


ban. Hanh ddng cam dao mdt each dien


cudng cang the hien su be tac cua vua quan


trudc hoan canh.


Chinh sach ngoai giao tren da dem lai


ket qua tai hai. Dat nude rai vao hga xam


lang. "Tri hoan dugc it nhieu cudc xam luge


cd the xay ra cua cac nude phuang Tay


nhung nha Nguyen lai khdng tan dung dugc


thdi gian de tang cudng sue ty ve ciia dat


nudc" . Dudng ldi ngoai giao lanh nhat vdi


mgt sd nude phuang Tay (trong do cd nudc



Anh) lieu cd phai la mgt giai phap dung?


<b>2. Chinh sach ngoai giao ciia nha </b>


<b>Nguyen doi vdi nudc Anh </b>


Cudc phat kien dia ly dien ra vao the ky


XV-XVI da dan den sy ra ddi cua chu nghTa


thye dan. Theo dd, nudc Anh tien hanh banh


trudng thudc dia tir the ky XVI, XVII. Trong


thdi gian nay, nudc Anh thye hien viec di


dan sang Bac My va chinh phuc An Do. Din


the ky XVIII, nudc Anh chiem dugc vi tri


hang dau tren mat bien sau khi da danh bai


cae ddi thu Tay Ban Nha va Phap. He thong


thudc dia cua nude Anh dugc md rdng. 6


chau Au, nudc Anh da chilm dugc Alien,


Gibranta, khdng chi con dudng tir Dai Tay



Duang den Dia Trung Hai. Ci chau My, nudc


Anh chiem 13 thugc dia dgc bd biln Dai Tay


Duong lan rgng tdi sdng Mitxixipi, Canada


va mdt sd hdn dao vung biln Caribe. 6 Tay


Phi, nhiing vung phi nhieu cua song


Xenegan va Gambia, miln duyen hai doc


vinh Ghine deu dudi quyin thing tri ciia


ngudi Anh.



<i>" Truong Huu Quynh, Dinh Xuan Lam, Le Mau Han, </i>


</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i><b>&tinh ideJt itdi ntjxuii eda trieu Qflguijen. </b></i>

<b>49 </b>



Chinh nhung cudc xam luge dam mau d


cac thudc dia, dac biet la d An Do lam cho


nudc Anh giau cd nhanh chdng. Them vao


do, viec budn ban nd le da den day tdi ac da


lam cho giai cap tu san Anh thu dugc mdn



lai ldn, tich liiy dugc sd vdn khdng Id de phat


trien kinh te tu ban chu nghTa va day manh


hon nira viec chinh phuc cac vung dat mdi.


trong dd cd Viet Nam.


Nudc Anh thiet lap quan he vdi nha


Nguyen tir rat sdm, nhung nha Nguyen


khdng vdi nhii'ng ngudi d xa den nen nam


1803, ngudi Anh sai sii den hien phuang vat,


dang bieu xin lap phd budn ban d Tra San,


dinh Quang Nam. Nha Nguyen da tir chdi


yeu cau cua ngudi Anh vdi ly do: hai cuang


la nai quan yeu nen khdng eho ngudi ben


ngoai vao. Vua sai ngudi tra le vat va bao ve.


Mac du vay, thuyen budn cua Anh van


nhieu lan den xin budn ban. Dieu dd la



duang nhien, vi tham vgng ldn cua de qudc


khdng the bi can trd bdi mgt ldi tir chdi.


Nam 1804, nude Anh lai sai su den dang


phuang vat. dang bieu xin thdng thuang, xin


d Da Nang de budn ban. Nha Nguyin lai


khudc tir, vua ndi: "Tien vuang kinh dinh


viec nude, khdng de cho ngudi Ha lan vdi


ngudi Di, dd thye la cai y de phdng tir liic


viec cdn nhd. Ngudi Hdng-mao'' gian giao tri


tra, khdng phai ndi gidng ta, long hg hIn


khac, khdng cho d lai, ban cho uu hau ma


khien ve, khudc tir nhirng phuang vat ma hg


hien"\ Trudc thai do tir chdi dirt khoat cua


nha Nguyen, nude Anh danh ra ve. Sau sy


kien nay, ngudi Anh hai, ba lan dang thu yeu



cau ddi thdng thuang nhung nha vua deu


khdng ddng y.


Rd rang, ngay tir dau nha Nguyen da


thang than chdi bd mdi quan he ngoai giao


vdi nude Anh. Ly do ma nha Nguyen dua ra


nhu tren khdng phai la khdng cd ly. Bang


each "ddng cira"- cam thdng thuang, nha


Nguyen hy vgng cac nudc phuang Tay se di


tim nhiing vung dat mdi. Tuy nhien, sy thye


khdng phai vay. Sau khi khdng dat dugc viec


thdng thuang, ngudi Anh cd the da nghT ra


nhirng cai cd de thiet lap mdi quan he ngoai


giao ma nha Nguyen dang tim each chdi bd.


Nudc Anh, dung nhu ldi vua Nguyen da


nhan dinh, hg that khdn ngoan.



Nam 1807, thuyen budn cua ngudi Anh


den dau d Da Nang va ndi rang trudc kia hg


budn ban d Gia Dinh, da tirng ban sung dng


cho Nha nudc, nay hg "tung tien" nen xin


tang gia. Trudc tinh hinh dd, nha Vua da cap


cho ngudi Anh 24.000 ddng bac phien rdi


bao di. Nam 1812, tau ciia ngudi Anh lai dau


d vung Tra San vdi ly do nhu cii: Nam trudc


nha Vua mua sung dan cua cua trudng tau


"hay cdn thieu", xin nha Vua tra cho. Mac du


rat gian dii, cho rang ngudi Anh "tham lam


khdng chan", nhung nha Vua van bao quan


lai dua ca sd mua hang cho ngudi Anh xem.


Xem xong, ngudi Anh xau hd, sg, va di mat.


Ca hai lan tren, nha Nguyen deu xir ly rat



Honsi Mao: tire nauoi Anh.


</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<b>50 </b>

<b>NGHIEN CCrU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N°5 (116).2010 </b>


kheo, cd the mat rat nhieu tien va phai chung


minh dugc sy trong sach cua vuang trieu,


dieu dd ciing dugc, cdt sao la ngudi Anh di.


Thang 7 nam 1822, tau ciia nude Anh lai vao


Da Nang xin thdng thuang. nha Vua van


khdng cho.


Nhirng dan chirng tren cho thIy nha


Nguyen ludn cd thai do lanh nhat vdi nudc


Anh, tuy nhien cung thay trong thai do lanh


nhat ciia nha Nguyen each cu xir cd toan


tinh, vua mem mdng nhung cung het sire


cirng ran. Sau nay, khi mau thuan giira Anh


va Phap trd nen gay gat trong viec tranh chip



thudc dia d chau A, khi Anh gay sir vdi Mien


Dien thi trong mdi quan he vdi nudc Anh,


nha Nguyen can phai de chirng. Mac dii nha


Nguyen cho rang ngudi Anh la "quy quyet",


"gian tra tram khoanh", nhung khi ddi dien


vdi ngudi Anh thi phai "kheo xu tri". Chinh


vi vay, vao thang 7 nam 1826, thuyin budn


cua nudc Anh bi nan dau d Binh Thuan, Vua


sai Iran than tinh dau ngudi cap cho thuyin


gao. Nam 1934, thuyen budn eua ngudi Anh


den dd d tan sd Da Nang thudc dinh Quang


Nam, ban chin phat sung chao. Quan trilu


dinh thay sap den ngay le cung tl, khdng


dam ban sung de dap le. Viec nay tau len


Vua, Vua xir phat nhiing ngudi khdng thi



hanh le, sau dd truyen cho 2 phao dai, mdi


phao dai ban ngay 3 phat sung dl dap ll. Vua


sai ngudi den xin ldi chu thuyen cua ngudi


Anh va dan dd quan lai trieu dinh nen "cdng


binh chinh tryc" de giir qudc thi.


Sy kien tae ddng rat ldn din tinh hinh


chinh tri nha Nguyen dd la Anh khdng


ngung quay nhieu va tan cdng vung ven bien


tinh Quang Ddng, Trung Qudc vao cudi nam


1939. Nhu da biet, chinh sach ngoai giao ciia


nha Nguyen vdi the gidi ben ngoai ludn lay


quan he vdi Man Thanh lam trung tam va to


ra "than phyc" nha Thanh. Vi the, chu quyen


cua mdt vuong trieu ldn d chau A bi xam


pham khien cho vua quan khdng the khong



lo lang va bat ngd. Vua bao vdi thi than


rang: "Binh thuyen nudc Hdng-mao bat qua


may chiee. Lam Tac Tir dem quan toan tinh


danh, sao lai khdng danh ndi. Han niia, quan


Hdng-mao vugt bien ma den, trdng luong


thye vao dau ma cd the chdng vdi nha Thanh


lau dugc? Ha rang chung cd tay trong hudng


irng, cd chd trdng cay ma dam thi u?"^. Nha


Nguyen khdng tin ndi Man Thanh bi thit bai


trong tran chien ay va hit sire bit binh cho


nudc Thanh. Thang 6-1840, chinh phii Anh


chinh thuc phat ddng cudc chiln tranh vdi


Trung Qudc va sau dd md rdng hon viec


xam luge. Ciing tu day, nha Nguyen phai c6


each ddi xir than trgng vdi nude Anh han



bao gid bit, ddi khi phai tim each lly long


nudc Anh, mac du trong long nha Nguyen


coi ngudi Anh la bgn "di dich ngdng cudng".


Nam 1844, thuyin cua nudc Anh co 11


ngudi bi nan dat vao cua bien Ma Van tinh


Binh Thuan. "Vua sai diu chgn tim chd cho


thuyen do, rdi cap cho tiln gao va quin ao,


dgi khi cd thuyen cdng phai di ngoai quIc se


cho dap v l nudc"^ Su viec nay da khiSn


</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<i><b>^htnh ideh itdi ngjoui eda trieu Qlgxigeu... </b></i>

<b><sub>51 </sub></b>



nude Anh bet sue cam kich, vi the nam


1845, nudc Anh cho sii den dang bieu ta an


va kinh dang le pham, bao gdm: mdt ddi cay


den hang to, mdt ldng chim ma vang va mgt


chiee ddng hd. Vua xudng chieu dac biet de



dap lai. Vua sai ngudi den de hdi tham va du


vdi bd Le rang: "Anh Cat Lgi la nudc


phuang Tay, the ma biet cam md phong hda


nha vua, dem vang nggc dang cdng, long


thanh dang xet; nen dinh khen thudng hau de


<i>f o </i>


yen ui ngudi tir phuang xa den" . Nha vua


trao qua cho qudc vuong rat hau: su tir bang


vang, ngya bang nggc trang, mdi thii mgt bg;


2 ddng kim tien hang to ket day ru xudng ed


xau tran chau va san hd; 2 chau cay cd hoa


bang nggc cac mau, 2 chiee simg te bit vang,


2 chiee nga voi...va nhieu mdn dd quy gia


khac. Nhirng ngudi den dang thu va theo hau


cua nudc Anh deu dugc nha vua thudng.



Ngoai ra, nha vua cdn khen thudng eho cac


quan lai da ddi dai tdt vdi ngudi Anh. Ciing


trong nam dd, nudc Anh lai cd ngudi d


thuyen bi nan bao trdi giat vao cira bien Da


Nang. Nha Nguyen da cho ngudi Anh d lai


nha cdng quan, rdi cap cho 200 quan tien,


100 phuong gao va cho dap theo thuyin


cdng ve nude.


Nhu vay ed the hinh dung dugc phin


nao ve chinh sach ddi ngoai cua nha Nguyen


ddi vdi nudc Anh. Ddi vdi mdt nudc tu ban


manh nhat the gidi, trilu Nguyin da bill


each tir chdi de thye hien y do "ddng cira"


cua minh. Mac du "ddng cua" nhung nha


<i>Quoc sir quan trilu Nguyen, Dgi Nam thuc luc, tap </i>


6, Nxb Giao due, Ha Noi, 2005, tr.768.


Nguyen ludn td ra tdn trgng va than thien vdi


ngudi Anh. Tinh than nhan dao va giup dd


qudc te dugc nha Nguyen thye hien rat thanh


cdng. Cd le chinh each hanh xir tren cua nha


Nguyen vdi nudc Anh da tao nen sy thien


cam cua nudc nay ddi vdi dan tdc Viet Nam,


tren ca sd dd, nhiing mau thuan sau nay giira


hai nudc deu dugc hda giai.


Mua thu nam 1847, cd 2 chiee thuyen


quan cua nudc Anh den cira bien Da Nang.


Tinh than Mai Cdng Ngdn dem viec dd tau


len nha Vua. Theo lenh Vua, Sai thy Tham


tri bd Hd Tdn That Thudng den hdi ngudi


Anh cho rd su tinh. Thuyen trudng Diic Hue



Lu ndi rang: Sd dT thuyen quan Anh sang


day la vang lenh cua Qudc trudng, mudn


dugc "chiem can" kinh do sau dd mdi trinh


qude thu. Tdn That Thudng cho rang nhu the


la khdng hgp le va khdng chap nhan viec lam


tren cua ngudi Anh, cdn ngudi Anh ciing


kien tri bao ve cai ly cua minh. Ca hai ben


"tranh bien" ban 10 ngay song cudi cung da


tim ra giai phap. Nha Nguyen ban thudng le


vat va khoan dai ngudi Anh. Sau dd, thuyen


cua ngudi Anh nhd neo di. Cd le day chinh


la dgt mau thuan ldn nhat giira nha Nguyen


vdi nudc Anh. Sau sy kien nay, mdi quan he


cua nha Nguyen vdi nudc Anh trd lai binh


thudng.



Thang 3-1848, cd mdt chiee thuyin


nhieu day cua ngudi Tay duong vao cira bien


Quang Nam. Dd la chiee thuyen quan cua


ngudi Anh den tim ngudi bi nan, khdng h i


cd y dinh gay sy. Nhan ca hdi do, nha


</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

<b>52 </b>

<b>NGHIEN CLfu CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N°5 (116).2010 </b>


Diet Da) ao quan tien gao, ddng vien ngudi



bi nan, rdi giao cbo thuyen quan cua nudc



Anh nhan ve. Mdt thang sau, cd mdt chiee



tau cua Anh dudi bat ten tu ngudi nudc



Thanh d bd bien hdn Khoai. Ngudi Tay



duang tdi cua sdng Nghi Giang, Ha Tien xin



them binh linh de dudi bat. Quan quan trieu



dinh khdng ddng y, lai dem 100 quan va mdt



ngudi thdng dich den nai xet bdi va xua dudi




hg. Sy viec ay den tai nha Vua. Vua ndi vdi



quan lai rang, dd la thuyen cua nudc Anh,



nen "hdi rd sy trang", "lam cho dn thda".



Dudi sy cbi dao cua nha Vua, sy viec tren



dugc dan xep, khdng lam ngudi Anh mat



ldng. Quan he giiia nha Nguyen vdi nudc



Anh khdng bi dd vd.



Nam 1849, thuyen chay may bang hai



nudc cua nudc Anh chay vao phan bien



Quang Nam dua mgt phong cdng van ndi vai



ldi ta on nha Nguyen vi nam trudc trieu dinh



da dua ngudi bi nan cua nudc Anh trd ve.



Ngudi Anh cdn ndi, sau nay neu cd ngudi



nudc hg bi nan thi mong trieu dinh giup dd.



Nhu vay, nudc Anh da khdng he nghT den




viec quan quan trieu dinh Nguyen da khdng



hgp tac vdi ngudi Anh trong viec dudi bat



mdt ngudi tu Trung Qudc. Dieu dd cd nghTa



nudc Anh ciing khdng lay bat cir mdt mau



thuan nao cua hai ben lam cai cd de can thiep



vao Viet Nam. Trai lai, trong con mat cua



ngudi Anh, vuong trieu Nguyen dang dugc



tdn trgng. Nudc Anh da nhieu lan giri thu



cam on trieu dinh da dang tay cim vdt ngudi



gap nan.



<i>Trong eudn Dai Nam thuc luc cd ghi lai: </i>



<i>Vdo ndm 1857, I huyen chgy mdy bdng hoi </i>



<i>nudc Anh ddu nhd d vung San Trd. Khdm sai </i>



<i>Id Tdn Thdt Cdp tdu len. Nhd vuu dd cic </i>



<i>ngudi theo ddi nhung khdng cd vdn de gi xdy </i>




<i>ra. </i>



Nhu vay, mdi quan he cua nha Nguyen


doi vdi nudc Anh giai doan 1802-1858 da


dugc tim hieu sa qua. Day la giai doan cac


nude dua nhau tim kiem thi trudng, vi the


nha Nguyen phai ddi mat vdi rat nhieu ddi


thu, trong dd duang nhien cd nudc Anh. The


nbung, mdi quan he giiia nha Nguyen vdi


nudc Anil van dugc duy tri binh thudng,


khdng he cd mau thuan ldn. Anh khdng co y


dinh xam luge hoac tan cdng Viet Nam.


Trong khi dd, quan he giiia vuang trieu


Nguyen ddi vdi Phap lai hoan toan ngugc lai,


mau thuan gay gat den ndi khdng the dieu


hda dugc. Cudi cung, lien quan Phap - Tay


Ban Nha da tan cdng Da Nlng vao thang



8-1858.



Chu truang cua nha Nguyen trong quan


he vdi nudc Anh la thye hien chinh sach


"ddng cua". Dl thye hien chu truang dd, nha


Nguyen khdng he dung nhiing bien phap


manh hay cd thai do xua dudi ke thu ma thi


hien dugc su kheo leo trong each cu xir va


ludn giii gin the dien cho mdt cudng quIc


ldn. Dd la each ngoai giao cua mdt nudc ylu


ddi vdi mgt nudc manh.




<i>.;• Nhung chinh sach ngoai giao lanh nhat </i>



cua nha Nguyen ddi vdi nudc Anh da khdng


dem lai ket qua tdt dep. Nudc Anh chuyin



</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

<i><b>&iinh itieJi itoi ngoai eAa trien QU/ugen... </b></i>

<b>53 </b>



thuong mai khdng dat dugc. Vao dau thi ky


XIX, d chau A, Anh tap trung hoat ddng d


thi trudng Trung Qudc, An Do va mdt sd


nudc d Ddng Nam A (Singapore, Malaysia,


Mianma). Anh da bd ngd thi trudng Viet


Nam va Phap mat di mdt ddi thu canh tranh.


Dieu nay khdng phai la mdt dau hieu tdt vi


Viet Nam phai duong dau vdi mgt nude tu


ban duy nhat la thye dan Phap. Phap lai cd


da tam xam luge Viet Nam tir lau va da thiet


lap dugc ca sd chinh tri, kinh te, tdn giao


viing chac d ngay trong long nha Nguyen.



Dd chinh la ly do de Phap sir dyng sire manh


quan sy bat Viet Nam phai "md cira" va tirng


budc thdn tinh Viet Nam.


Nhin sang dat nudc Thai Lan thdi gian
nay se thay chinh sach "md cira" cua vuang
trieu Rama 111. "Vdi vi tri dia ly thuan lgi,
trong thdi ky dau cua sy giao thuong vdi
phuong Tay, nhirng cuge canh tranh thuong
mai giiia cac nudc tu ban chau Au hau nhu
chua dyng cham tryc tiep den quyen lgi cua
Thai Lan"^. Chinh vi vay. Thai Lan da thi
hanh chinh sach ngoai giao binh dang vdi
cac nudc phuong Tay, md cira cho thuong
nhan nudc ngoai den budn ban. Han nira,
qudc gia nhd nay cdn lgi dyng mau thuan
giira cac nudc tu ban ldn de tim kiem hda
binh va md rdng anh hudng ra cac nudc
xung quanh. Day chinh la dudng ldi ddi
ngoai het sire khdn ngoan. DT nhien, nd trai
ngugc vdi dudng ldi ngoai giao cua vuong
trieu nha Nguyen.


<b>Tai lieu tham khao </b>


<i>1. Tran Trgng Kim, Viet Nam sie luac, </i>
Nxb Van hda Thdng tin. Ha Ndi, 1999.



<i>2. Ddng Tap Minh, Sa luac lich sic </i>


<i>Trung Qudc. Nxb Van hda Thdng tin. Ha </i>


Ngi, 2002.


<i>3. Vu Duong Ninh (chu bien). Mot sd </i>


<i>chuyen de lich sie the gidi, Nxb Dai hgc </i>


Qudc gia Ha Ndi, 2006.


4.Vii Duong Ninh - Nguyen Van Hdng,


<i>Lich sic the gidi can dgi, Nxb Giao due, Ha </i>


Ndi, 2001.


<i>5. Nhieu tac gia, Lich sic nhd Nguyen </i>


<i>mot cdch tiep can mdi, Nxb Dai hgc Su </i>


pham. Ha Ndi, 2002.


<i>6. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>


<i>thuc luc, tap XXI, Nxb Khoa hgc Xa hdi. Ha </i>


Ndi, 1969.



<i>7. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>


<i>thuc luc, tap mdt, Nxb Giao dye, Ha Ndi, </i>


2004.


<i>8. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>


<i>Nam thuc luc, tap ba, Nxb Giao dye. Ha Ndi, </i>


2004.


<i>9. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi Nam </i>


<i>thuc luc, tap bdn, Nxb Giao dye. Ha Ndi, </i>


2005.


<i>10. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>


<i>Nam thuc luc, tap sau, Nxb Giao due. Ha </i>


Ndi, 2005.


<i>11. Qudc sir quan trieu Nguyen, Dgi </i>


<i>Nam thuc luc, tap bay, Nxb Giao dye. Ha </i>


Ndi, 2005.



12. Truang Huu Quynh, Dinh }Cuan
<i>Lam, Le Mau Han, Dgi cuang Lich sie Viet </i>


<i>Nam, Ha Ndi, 2002. </i>


</div>

<!--links-->

×