Quản lý chất lượng nước nuôi trồng thủy sản - Chương 6

Qun lý cht lng nc

93
CHNG 6
QUN LÝ CHT LNG NC
1 TIÊU CHUN CHN IM, CHT LNG NC VÀ T
Cht lng nc trong nuôi trng thy sn bao gm tt c các yu t vt lý, hóa hc
và sinh hc, s bin đng ca các yu t này đu nh hng đn nng sut nuôi. Hu
ht các tác đng ca con ngi đu nhm ci thin các yu t hóa hc và sinh hc,
trong khi đó các yu t vt lý thì li rt khó qun lý khi xy ra điu kin bt li hay s
c. Con ngi ch có th hn ch nhng tác đng xu t các yu t vt lý thông qua
bin pháp chn đim nuôi, thit k và thi công công trình hp lý. Chn đa đim nuôi
thích hp không nhng ch hn ch tác đng xu ca các yu t vt lý mà còn có th
hn ch nhng bt li v yu t hóa hc và sinh hc. Sau đây là mt s tiêu chun v
các yu t vt lý, hóa hc và sinh hc đ la chn vùng nuôi thích hp.
1.1 Các yu t sinh lý hc quan trng trong vic chn đim nuôi thy sn
(Huguenin and Colt, 1989; Trích dn bi C.W. Lin & Yang Yi, 2001)
1.1.1 Môi trng sinh hc
- Nng sut s cp: hot đng quang hp
- Sinh thái vùng: s lng v mc đ dinh dng, loài u th
- Qun th các loài mong mum: cá th trng thành, ngun ging
- S hin din và mt đ đch hi: trong đt, nc, không khí
- Bnh đc hu, ký sinh trùng
1.1.2 Các yu t v đa đim
- c đim lu vc sông: đ dc (đ cao và khong cách), s che ph b mt,
ra trôi, các hot đng trên sn dc
- Cung cp nc ngm: tng ngp nc, đ sâu mc nc ngm, cht lng
- Thy triu: biên đ, tc đ, s thay đi theo mùa và giông bão, s dao đng
- Sóng: biên đ, cng đ, hng, thay đi, tn s giông bão theo mùa
- Dòng chy vùng ven bin: cng đ, hng và thay đi theo mùa
- Kh nng tip cn đa bàn

- Lch s ca đa bàn: s dng đt trc đây
1.1.3 Các yu t v đt
- Loi đt, quá trình s dng đt, đc đim ca tng đt chính
- Tc đ thm: h s thm nc
- a hình và s phân b các loi đt
- Hình dng và kích thc ht
- Góc tnh: t, khô
-  màu m
- Qun th vi sinh vt
Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




94
- Các đc t có th rò r: thuc tr sâu, kim loi nng, các loi hoá cht khác
1.1.4 Các yu t khí tng
- Gió: tc đ gió thnh hành, thay đi theo mùa, cng đ và tn s bão
- Ánh sáng: tng nng lng mt tri hàng nm, cng đ, cht lng, thi gian
chiu sáng: chu k ngày đêm
- Nhit đ không khí và s dao đng
-  m tng đi hoc đim sng và s dao đng
- V lng: lng ma, phân b hàng nm, tn s và mc ti đa ca bão
1.2 Các thông s quan trng trong vic qun lý cht lng nc
(Huguenin and Colt, 1989); Trích dn bi C.W. Lin & Yang Yi, 2001)
1.2.1 Các thông s lý hc
- Nhit đ (bin đng theo ngày và theo mùa)
-  mn (bin đng theo thy triu và theo mùa)
- Ht (cht rn)
thành phn (hu c và vô c)

kích thc
hàm lng
- Màu sc
- Ánh sáng
tng nng lng chiu sáng hng nm
cng đ nng lng bc x
cht lng ánh sáng
thi gian chiu sáng (chu k trong ngày)
1.2.2 Các thông s hoá hc
- pH và đ kim
- Khí
tng áp sut khí
oxy
nit
CO
2

H
2
S
Qun lý cht lng nc

95
- Cht dinh dng
các hp cht nit
các hp cht phospho
kim loi vi lng và s hình thành
- Các hp cht hu c
d phân hy
không phân hy

- Các hp cht đc
kim loi nng
bioxit
1.2.3 Các thông s sinh hc
- Vi khun (chng loi và mt đ)
- Virút
- Nm
- Khác

Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




96
1.3 Tiêu chun v đt và nc đ la chn vùng nuôi thích hp
Bng 6-1: Tiêu chun v tính cht vt lý, hóa hc ca đt đ xây dng công trình nuôi
thy sn
Phân loi
c đim
Tt Trung bình Xu
nh hng
 sâu đn tng sulfidic hoc
tng sulfuric (cm)
>100 50-100 <50 Phèn tim tàng
 dày ca lp vt cht hu
c trong đt (cm)
<50 50-80 >80 Thm lu, khó nén
cht
Trao đi acid (%) <20 20-35 >35 Phèn có th trao đi
Yêu cu hàm lng vôi
(T/ha)
<2 2-10 >10 Phèn khoáng hoá
pH ca lp đáy ao t 50-100
cm
>5,5 4,5-5,5 <4,5 Quá phèn
Hàm lng sét (%) >35 18-35 <18 Cát/bùn quá nhiu;
thm lu rt ln
t sét Nhiu mùn Cát/bùn

 dc ca đa hình <2 2-5 >5  dc
 sâu đn tng nc ngm
(cm)
>75 25-75 <25 Khó tháo cn, pha
loãng
Tn s l lt Không Thnh
thong
Thng
xuyên
L
á nh (%) <50 50-75 >75 á nh
á ln (%) <25 25-50 >50 á ln
Cht hu c phân hu (%)
t có lng sét thp
(< 60% sét)
<4 4-12 >12 Quá nhiu mùn
t có lng sét cao
(> 60% sét)
<8 8-18 >18 Môi trng kh
 sâu ti đá (cm) >150 100-150 <100 Cn; thm lu




Qun lý cht lng nc

97
Bng 6-2. Tiêu chun v cht lng nc cho nuôi trng thy sn
Phân loi
c đim

Tt Trung bình Xu
nh hng
TDS
Nc ngt (mg/L) 50-500 500-2000 >2000 S điu hoà thm thu
15-25 5-15 <5 Nc l (g/L)
25-35 >35
 mn (‰) <0,5 0,5-2 >2
Nc ngt 15-25 5-15 <5 S điu hoà thm thu
Nc l 25-35 >35
6,5-8,5 5,0-6,5 <5,0 pH thp pH
8,5-10,0 >10,0 pH cao
50-200 20-50 <20  kim thp  kim tng cng
(mg/L CaCO
3
) 200-500 >500  kim cao
50-200 20-50 <20  cng thp  cng tng cng
(mg/L CaCO
3
) 200-500 >500  cng cao
30-60 15-30 <15 To phát trin quá mc  trong (cm)
60-120 <120 To kém phát trin
 acid (mg/L CaCO
3
) 0 0-10 >10 Acid khoáng
 đc (NTU) 0-25 25-100 >100 Phù sa; ánh sáng thp
10-25 <10 Thc vt ln phát trin
 cng/đ kim 1 0,5-1 >0,5 pH cao
>5 2-5 <2 Oxygen thp Oxy hoà tàn (mg/L)
10-15 >15 P cao
P (mm Hg) 0 0-50 >50 Bnh bt khí

Fe
+2
(mg/L) 0-0,5 0,5-5 >5 St kt ta
PO
4
3-
(µg/L) 10-20 20-200 >200 To phát trin quá mc
10-20 5-10 <5 To kém phát trin
CO
2
(mg/L) 0-5 5-20 >20 c CO
2

50-200 20-50 <20  cng thp  cng canxi
(mg/liter CaCO
3
) 200-500 >500  cng cao
COD (mg/L) 0-50 50-200 >200 Nhu cu oxy
NH
3
-N (mg/L) <0,1 0,1-1,0 >1,0 c ammonia
NO
2
-N (mg/L) 0-0,5 0,5-2,0 >2,0 c nitrit
H
2
S (µg/L) 0 Rt nh >5 c H
2
S
Clorine (mg/L) 0 Rt nh >1,0 c chlorine

Nhng cht đc hi Thp Trung bình Cao c


Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




98
Bng 6-3. Tiêu chun v ngun nc cp cho vùng nuôi thy sn
Phân loi c đim
Nh Trung bình Nng
nh hng
(E + S) - P (cm/year)
Nc ngt 25 25-50 >50 Bin đng mc nc
Nc l'
Dòng chy vào (m
3
/phút)
Nc ngt 0,4 0,2-0,4 <0,2 Rt mt thi gian đ
ly nc đy
Nc l 2 0,5-2 <0,5 Trao đi nc không
thích hp
Áp lc bm nc (m)
Nc ngt <15 15-20 >50 Chi phí bm nc quá
mc
Nc l <2 2-5 >5
Mùa ma (nhiu ngày liên
tc không có ma)

Nc ngt 5 5-20 >20 Tc đ thay nc cao
hoc mc nc thp
Nc l 60 60-150 > 150  mn cao
E: đ bc hi ti ch x 0.7
S: rò r (phi đc đánh giá da trên tính cht ca đt)
P: lng ma.
2 PH THP VÀ BÓN VÔI
pH thp có th gây ra do acid carbonic, acid hu c và acid khoáng. Bón vôi đc s
dng ph bin đ làm tng pH trong ao có nn đáy phèn và đ kim/cng thp.
2.1 Tác dng ca vôi
Các trng hp sau đây cn bón vôi:
- Ao mt cân bng dinh dng vi mùn và bùn có cht hu c.
- Ao có nc mm vi đ kim thp.
- Ao b nhim phèn.
Tác dng ca vôi trong ao:
- Trung hoà acid và tng pH ca nc và nn đáy.
- Tng kh nng đm.
- Tng ngun CO
2
cho s quang hp ca thc vt phiêu sinh.
- Kt ta các cht keo
- Tng hàm lng phosphorus  nn đáy (gim phosphorus hòa tan).
Qun lý cht lng nc

99
- Kt qa cui cùng là tng sinh lng trong ao.
Các loi vôi:
- Vôi nông nghip- CaCO
3
or CaMg(CO

3
)
2

- Vôi ngm nc hay vôi tôi - Ca(OH)
2

- Vôi sng - CaO
Hiu qu tng đi ca các loi vôi khác nhau:
Loi vôi CaCO
3
CaMg(CO
3
)
2
Ca(OH)
2
CaO
Phn trm 100 109 136 179
 mn ca vôi: Vôi sng và vôi tôi dng bt nhng đá vôi (CaCO
3
) đc hình thành
t nhng ht có kích thc khác nhau. Hiu qu ca vôi đc xem là 100% khi kích
thc ht nh hn 0,25 mm (đi qua li 0,25 mm), hiu qu ca vôi gim khi kích
thc ht tng lên.
2.2 Thi gian bón vôi
Vì khi bón vôi gây ra vic gim tc thì lng CO
2
và làm mt PO
4

3-
trong nc, cho
nên ao nên bón vôi mt vài ngày trc khi ly nc và trc khi bón phân. Tránh s
dng vôi sng cho ao đang nuôi cá; bón vôi nông nghip dc theo b ao.
2.3 C s hoá hc cho nhu cu vôi s dng
2.3.1 Mc đ hiu qu ca vôi
Hiu qu trung hòa ca vôi ph thuc vào t l phn trm ca vôi  các c ht khác
nhau. Bng sau đây trình bày cách tính hiu qu trung hòa ca vôi:
Bng 6-4. ánh giá tính hiu qu ca vôi
Loi sàng theo tiêu
chun ASTM
C ht (mm) Hiu qu trung hòa ca vôi
10 >1,70 0,036
20 1,69-0,85 0,127
60 0,84-0,25 0,522
60 <0,24 1,000
54 % t qua sàng 60 54 x 1,000 = 54,0
24 % qua sang 20- nhng không qua sàng 60 24 x 0,522 = 12,5
14 % qua sàng 10- nhng không qua sàng 20 14 x 0,127 = 1,8
8 % không qua sàng 10 8 x 0,036 = 0,3
Hiu qu tng cng 68,6 %

Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




100
2.3.2 Giá tr trung hoà ca vôi
Giá tr trung hòa ca vôi chính là kh nng trung hòa acid ca vôi và đc xác đnh

bng cách cho mt lng vôi phn ng hoàn toàn vi acid HCl (cho mt lng tha
HCl), sau đó chun đ NaOH vi ch th phenoltalein đ xác đnh lng HCl trong
phn ng. Giá tr trung hòa ca vôi đc tính nh sau:
(V - T ) (N) (5,000)
Giá tr trung hoà (%) = ----------------------------
S
Trong đó
V = th tích acid HCl (mL)
T = th tích NaOH (mL)
N = Nng đ đng lng (nng đ ca HCl=NaOH)
S = trng lng mu (mg).
Khi xác đnh đc hiu qu tng đi ca vôi (ER) và giá tr trung hòa ca vôi (NV),
chúng ta có th tính toán lng vôi cn bón cho ao nuôi nh sau

Nhu cu bón CaCO
3
(kg/ha)
Lng vôi cn bón (kg/ha) =

(NV% x ER%)
Trong đó
NV = giá tr trung hòa (%)
ER = t l hiu sut (%)
Thí d, gi s theo lý thuyt cn phi bón 2.000 kg/ha CaCO
3
nguyên cht, vi mt
loi vôi nông nghip bán trên th trng có giá tr trung hoà là 86% và t l hiu sut
72%. Lng vôi cn bón là:
2000
Lng vôi phi bón =

= 3,230 kg/ha
86% x 72%
2.4 Sn xut vôi và phn ng ca vôi
2.4.1 Quá trình sn xut vôi
Vôi nông nghip thng đc sn xut bng phng pháp nghin c hc, đá vôi hay
san hô khi nghin thành bt chúng ta thu đc CaCO
3
, đá vôi đen sau khi nghiên
chúng ta thu đc CaMg(CO
3
)
2
.
á vôi hay san hô khi đc nung  nhit đ cao chúng ta thu đc CaO (vôi sng),
vôi sng ngm nc s chuyn thành Ca(OH)
2
(vôi tôi), phn ng xy ra nh sau:
CaCO
3
→ CaO + CO
2

CaO + H
2
O → Ca(OH)
2

Qun lý cht lng nc

101

2.4.2 Phn ng ca vôi trong ao
CaCO
3
+ H+ → Ca
2+
+H
2
O + CO
2
(tng đ cng)
CaCO
3
+ CO
2
+ H2O → Ca
2+
+ 2HCO
-
3
(tng đ cng và đ kim)
CaO + 2H
+
→ Ca
2+
H
2
O (tng đ cng)
CaO + 2CO
2
+ H

2
O → Ca
2+
+ 2HCO
-
3
(tng đ cng và đ kim)
Ca(OH)
2
+ 2H+ → Ca
2+
+ 2H
2
O (tng đ cng)
Ca(OH)
2
+ 2CO
2
→ Ca
2+
+ 2HCO
-
3
(tng đ cng và đ kim)
Bng 6-5. nh hng ca vic bón vôi nông nghip (lg/L) lên tng đ kim và tng
đ cng ca nc  nhng đ mn khác nhau.
Tng đ kim
(mg/L CaCO
3
)

Tng đ cng
(mg/L CaCO
3
)
 mn
i chng Bón i chng Bón
Nc ngt, ≈ 0.1 ‰
27,4 46,1 30,9 50,5
1 ‰ 18,0 22,4 164,7 164,0
5 ‰ 40,8 40,4 720 746
10 ‰ 60,0 58,0 1540 1690
15 ‰ 91,2 85,6 2120 2100
20 ‰ 108,8 107,2 3060 3050
30 ‰ 139,6 137,2 4180 4220
3 BÓN PHÂN
3.1 Mc đích bón phân
Bón phân nhm kích thích s phát trin ca thc vt phù du, nh vy gia tng sinh vt
làm thc n cho cá và nng sut cá.
3.2 Các loi cht dinh dng
Các yu t đa lng là cht dinh dng cn vi lng tng đi ln, ví d nh C, H,
O, N, P, Si, Mg, Ca, S, K và Na...
Các yu t vi lng là nhng cht dinh dng đc cn vi lng tng đi nh nh
Fe, Mn, Cu, Zn, B, Mo, Va, Co...
3.3 Ngun cht dinh dng
Nc ngun vi đ kim cao thng cha hàm lng cao các cht khoáng hoà tan.
Trong bùn đáy cng tích ly nhiu vt cht dinh dng, quá trình khoáng hóa s cung
cp các mui dinh dng hòa tan cho môi trng nc. Ngoài ra, ngun vt cht dinh
dng còn đc cung cp t s bài tit ca đng vt hay t ngun vt cht nhân to
nh thc n hay phân bón.
Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn

102
3.4 Cht dinh dng c bn
Cht dinh dng c bn gm Phospho (P) Nit (N)
Bng 6-6. Phân loi các loi phân bón thng mi ph bin
Phn trm
Phân bón
N P
2
O
5
K
2
O
Urea 45 0 0
Nitrat canxi 15 0 0
Nitrta natri 16 0 0
Nitrat amôn 33-35 0 0
Sulfat amôn 20-21 0 0
Superphosphate 0 18-20 0
Trisuperphosphate 0 44-54 0
Monoammonium phosphate 11 48 0
Diamrnonium phosphate 18 48 0
Metaphosphate canxi 0 62-64 0
Nitrate kali 13 0 44
Sulfat kali 0 0 50
Bng 6-7. Các ngun yu t vi lng s dng trong phân bón

Yu t Ngun Phn trm xp x ca yu t
Bo (Boran) Borac (Borax) 11
Pentaborate natri 18
Acid Boric 17
ng (copper) Pentahydrate sulfat đng 25
Malachite 57
Oxide Cupric 75
ng kìm 9-13
St (Iron) Sulfat st 19
Oxid st 77
St ammon phosphat 29
St kìm (Iron chelates) 5-14
Mangan (Manganese) Sulfat Mangan 26-28
Oxid Mangan 41-68
Mangan kìm 12
Mangan Chloride 17
Molybden Molybdat natri 39
Molybdat ammon 54
Km (Zinc) Monohydrat sulfate km 35
Sulfate km baz 55
Carbonate km 52
Km kìm 9-14

Qun lý cht lng nc

103
Bng 6-8. Các thành phn dinh dng ca môi trng nuôi to
Nc ngt Nc mn Yu t (mg/L)
Gorham Chu Sverdrup ASP2
Na 7,6 18,1 10.500 7.050

K 8,6 4,5 380 313
Ca 23,2 9,7 400 100
Mg 2,9 2,5 1.350 440
HCO
3
(pH=7) 34,8 23,0 140 -
Cl 13,9 - 19.000 10.400
SO
4
26,8 9,7 2.660 1.930
NO3-N 0,05 6,8 0,001-0,60 8,2
PO4-P 0,004 1,8 0,07 0,9
SiO2 1,0 12,3 6,4 3,2
Fe (Ferric citrate) - 0,18 0,01 0,8
B - 4,6 6,0
Mn - 0,002 1,2
Mo - - 0,01 -
Co - - 0,0005 0,003
Cu - - 0,003 0,0012
Zn - - 0,01 0,15
tis (hydroxymethy)
aminomethane
- - - 1.000
Sodium ethylenadiamine
tetraacetate
- - - 30
Vitamin B12 - - - 0,002
Thiamine hydrochloride - - - 0,5
Nicotinic acid - - - 0,1
Calcium pantothenate - - - 0,1

-aminobenzoic acid - - - 0,010
Biotin - - - 0,001
Inositol - - - 5
Folic acid - - - 0,002
Thymine - - - 3
3.5 Phân bón
Phân vô c kích thích s phát trin ca sinh vt t dng ban đu và nhng sinh vt
trong chui thc n liên quan, trong khi đó phân hu c có tác dng trên sinh vt t
dng và sinh vt d dng.
3.5.1 Các yu t nh hng đn hot tính ca phân bón
- Ánh sáng và nhit đ: mc đ ánh sáng ti, đ sâu mc nc, đ đc.
- Thay nc.
- Cht lng nc
- iu kin nn đáy và quá trình s dng ao.
- Rong c.
Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




104
- Thành phn ca to.
-  hòa tan ca phân.
- Phng pháp và nhp đ bón phân.
- S tiêu th bi đng vt phiêu sinh
3.5.2 Phân bón vô c
Mt dng phân vi loi 15-15-5 cha 15% Nit, 15% P
2
O
5

, và 5% K
2
O. 100 kg phân
hn hp 15-15-5 s đc to thành t Urê, Trisuperphosphate (TSP) và Chlorua kali
(KCl). Trong 100 kg phân 15-15-5, có 15kg N, 15kg P
2
O
5
, và 5 kg K
2
O. T l phi
trn nh sau:
15 kg N ÷ 0.45 kg N / Kg urea = 33.3 kg ure
15 kg P
2
O
5
÷ 0.46 kg P
2
O
5
/ kg TSP = 32.6 kg TSP
5 kg K
2
O ÷ 0.60 kg K
2
O / kg KCl = 8. 3
kg KCl
Tng hp cht phân = 74.2 kg
Cht ph gia (vôi nông nghip) = 25.8 kg

Tng cng = 100.0 kg
B sung phân vô c cho phân hu c:
Vì sn phm thi đng vt (phân chung) thng cha hàm lng N và P không cân
đi nh nhu cu ti u ca to, nên cn thit phi b sung cho phân chung vi ngun
phân vô c (N/P) đ to ra nhng nguyên liu thích hp hn.
Thí d:
- T l bón phân: 250 kg phân gà khô/hecta/tun
- Hàm lng cht dinh dng trong phân gà: N = 2,5%, P = 2%
- T l N:P theo yêu cu = 5:1, gi s hàm lng P trong phân là hp lý.
- Cn bao nhiêu Ure (46% N) đ thêm vào phân gà đ to ra loi phân vi t l
N:P theo yêu cu?
Tính toán
- Lng phân gà ban đu cha:
- N: 250 kg x 2.5% = 6.25 kg,
- P: 250 kg x 2% = 5 kg
- Phân vi t l N: P yêu cu = 5 : 1 cha 25 kg N.
- Lng N thêm cn trong phân gà:
- 25kg - 6.25 kg = 18.75 kg
- Lng ure cn thit là
- 18.75 kg x 100/46 = 40.76 kg.
Qun lý cht lng nc

105
3.5.3 Phân hu c
Bng bên di lit kê hàm lng cht dinh dng ca các loi cht hu c khác nhau
dùng làm phân bón. Vì t l C:N:P trong phân hu c thng cung cp mt t l cht
dinh dng không cân đi (N:P), do đó đc khuyn cáo là b sung phân vô c đ có
đc t l mong mun.
Bng 6-9. Thành phn c bn trung bình ca phân chung hu c (giá tr đc biu
th bng % trng lng)

% phn c bn không có đ m Phân chung T l
C:N
N P K
Phân gia súc
Phân
2/

Trâu 19 1,23 0,55 0,69
Bò 19 1,91 0,56 1,40
Cu 29 1,87 0,79 0,92
Dê và cu (hn hp) - 1,50 0,72 1,38
Nga 24 2,33 0,83 1,31
Heo 13 2,80 1,36 1,18
Lc đà - 1,51 0,15 1,30
Voi 43 1,29 0,33 0,14
Cp 10 2,82 3,19 0,03
S t 9 3,60 3,21 0,04
Ngi 8
7,24 1,72 2,41
Phân gia cm 9 3,77 1,39 1,76
Phân vt 10 2,15 1,13 1,15
Phân th - 1,72 1,30 1,08
Nc tiu
Trâu - 2,05 0,01 3,78
Bò - 9,74 0,05 7,78
Cu - 9,90 0,10 12,31
Dê và cu (hn hp) - 9,64 0,14 -
Heo - 10,88 1,25 17,86
Nga - 13,20 0,02 10,90
Ngi 0,8 17,14 1,57 4,86

Bt
Bt máu 3,5 11,12 0,66 -
Bt sng và móng guc - 12,37 1,60 -
Bp xng 8 3,36 10,81 -
Phân cá 4,5 7,50 2,82 0,80

Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




106
% phn c bn không có đ m
Phân xanh T l
C:N
N P K
Rm lúa mì 105 0,49 0,11 1,06
Rm lúa mch 110 0,47 0,13 1,01
Rm lúa nc 105 0,58 0,10 1,38
Rm yn mch - 0,46 0,11 0,97
Rm bp 55 0,59 0,31 1,31
Rm đu nành 32 1,30 - -
Lá và cung bông - 0,88 0,15 1,45
Bt ht bông - 7,05 0,90 1,16
Rm đu phng 19 0,59 - -
V ht đu phng - 1,75 0,20 1,24
V đu phng - 1,00 0,06 0,90
Rm đu xanh - 1,57 0,32 1,34
Cng đu đa - 1,07 1,14 2,54
R đu đa - 1,06 0,12 1,50

Bã cà phê
3/
- 1,79 0,12 1,80
Bã mía 116 0,35 0,04 0,50
C
4/
20 0,41 0,03 0,26
Rong c xanh 13 2,45 - -
Tro cây c du - - 1,71 32,50
Si nén cây c du - 1,24 0,10 0,36
Bng 6-10. Thành phn khoáng cht (% tng cht rn) cha trong chân chung
Khoáng cht Thc n heo Phân heo Phân bò tht
Ca 0,917 2,47 1,16
Mg 0,194 1,20 0,47
Zn 0,122 0,05 0,01
Cu 0,00218 0,05 0,035
Fe.. 0,0161 0,05 0,08
Mn 0,00398 0,02 0,01
Na 0,312 0,63 0,09
K 0,682 3,49 2,28
P 0,741 3,7 1,7
S 0,455
N 2,839
Theo Ngoddy et al. (1971), trích dn C.W. Lin & Yang Yi (2001)
Bng 6-11. Lng phân chung thi t đng vt nuôi
Pounds/con vt/nm
ng vt
n v trng lng
ca con vt, lb,
N P

2
O
5
K
Bò sa 1.000 131,4 36,1 55,8
Bò tht 1.000 170,8 26,3 39,4
Gia cm 5 1,81 1,46 0,67
Heo 100 14,7 6,6 8,7
Cu 100 12,3 4,3 8,9
Theo Dale (1971), trích dn bi C.W. Lin & Yang Yi (2001)
H s chuyn đi xp x: P x 2.3 = P
2
O
5,
K x 1.2 = K
2
O
Qun lý cht lng nc

107

Bng 6-12. Hàm lng nit (N) và phospho (P) theo khi lng khô ca các loi phân
chung khác nhau đc s dng bón cho ao.
Phân % N % P T l N : P Ngun
Gà 2,8 1,4 2,0 : 1 AIT
Bò 1,5 0,6 2,5 : 1 GREEN et al. 1989
Vt 4,4 1,1 4,0 : 1 A.I.T. 1986
Trâu 1,4 0,2 7,0 : 1 A.I.T. 1986
3.6 Phng pháp bón phân
3.6.1 Phng pháp bón phân

Khi bón phân hu c cn tránh s tích t  đáy ao vì nh th s sinh ra nhiu khí đc.
Do đó, khi bón phân hu c nên gi chúng  tng mt bng cách dùng sàng bón phân.
Phn đ ca sàng bón phân nên đt t 15-20 cm di nc và đt gn đu nc cp
hoc cui ao ni gió thi thnh hành. Mt sàng nh vy thì đ cho 1 ao lên đn 7 ha
khi phiêu sinh phát trin. Kích thc ca sàng ph thuc vào din tích ao:
Bng 6-13. Tng quan gia din tích ao và kích thc sàng
Din tích ao (ha) Kích thc phn trên ca sàng (m)
1 0,85 X 0,85
2 1,25 x 1,25
3 1, 50 X 1, 50
4 1,70 x 1,70
5 1,90 X 1,90
6 2,10 x 2,10
7 2,25 x 2,25
Ngun: ASEAN (1978), trích dn bi C.W. Lin & Yang Yi (2001)


Hình 6-1. Sàng bón phân
Ngoài ra, có th cho phân bón và thùng ni đc l hay túi li treo  gn mt nc ao
đ bón phân cho ao.
Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




108

Hình 6-2. Bón phân bng thùng ni đc l

Hình 6-3. Bón phân bng túi li

3.6.2 T l và tn s bón phân
Vì tính cht phc tp liên quan đn hiu qu ca vic bón phân nh đc tho lun 
trên, cho nên khó đ đa ra mt công thc v t l bón phân có th áp dng đc trong
mi trng hp. Nói chung đ duy trì mc đ sinh khi ca to  80-300 µg
chlorophyll-a/L, đ trong khong 20-40 cm, thì tng hàm lng lân (TP) và đm (TN)
trong nc nên duy trì trong khong 0,2-0,5 mg P/L and 1-3 mg N/L, vi mt t l
N:P là 5-10:1.
Theo nguyên tc thì s ln bón phân càng nhiu s càng to s n đnh v hàm lng
dinh dng trong nc, vì th duy trì đc nng sut sinh hc n đnh. Trong thc t,
bón 2 ln/tun đn 1 ln/tun là tn s thích hp.
3.7 Mùi hôi
Cá có mùi hôi nh mùi bùn, hôi c hoc hôi du làm gim cht lng nên không th
bán đc hoc ch bán vi giá thp
.
Qun lý cht lng nc

109
3.7.1 Hp cht hoá hc gây ra mùi hôi
Các hp cht gây mùi hôi  tôm cá gm: Geosmin (C
12
H
22
O), methyhsobomeol (MIB,
C
11
H
20
O), and mucidone (C
16
H

18
O
2
). Tôm cá s có mùi hôi khi các cht to mùi hôi
tích ly trong tht cá là <1 µg/kg cá.

geosmin methyhsobomeol mucidone
Hình 6-4. Các hp cht gây mùi hôi trong cá
Các hp cht này có th xut hin trong nc và bùn, vi sinh vt và cá; có th chit
sut đc bng chng ct và tách ra bng methylene và phân tích bng sc khí ký.
Cá hp th các hp cht có mùi l t mang và chuyn ti máu đi khp c th hoc t
thc n n vào.
3.7.2 Vi sinh vt sn sinh ra các hp cht có mùi hôi:

To lam Anabacna scheremetievi
Lyngbya Best
Oscillatoria agardhii
O. bornetii fa. tenuis
O. cortiana
O. prolifica
O. simplicissima
O. spiendida
O. tenuis
O. variabilis
Schizothrix muelleri
Symplow muscorum
Lyngbya cryptovaginata
Oscillatoria curviceps
O. tenuis var. levis
Nm Actinomycetes

Streptomyces

3.7.3 iu kin nh hng đn s phát trin ca sinh vt to ra mùi hôi
- Cht hu c nhiu trong ao đã cung cp giá th cho s phát trin ca nm.
- Streptomycete spp. có th b kim hãm bi hàm lng oxy thp trong ao (bào
t hình thành si nm th cp to ra MIB và mucidone).
- Nhit đ ti u cho các sinh vt sn sinh mùi hôi trong khong 25-30
o
C
- t và nc có tính kim thích hp cho s phát trin ca nhng sinh vt to
mùi hôi.
Qun lý cht lng nc nuôi trng thy sn




110
3.7.4 Các bin pháp phòng nga vn đ v mùi hôi:
- Tránh s tích t ca hp cht hu c  đáy ao.
- Chun b đáy ao bng vic dn sch nhng cht hu c d tha và qua vic
phi ao.
- Các cht hoá hc có th khng ch nhng sinh vt gây mùi hôi- CuSO
4
,
Simazine.
- NaCl (10 mg/L) kim hãm s phát trin ca Streptomycete. Cá bin ít có vn
đ v mùi hôi.
3.7.5 Loi b mùi hôi khi cá:
- Ra sch cá còn sng vi nc sch có thiosufat natri.
- Thu hoch cá khi sinh vt to mùi hôi b tàn li nh lúc nhit đ thp.

- S ch cá bng vic nhúng cá vào dung dch mui 80% và hun khói.
4 SC KHÍ VÀ LUÂN CHUYN NC
4.1 Nguyên lý ca quá trình sc khí
4.1.1 Mc đích
- Cung cp oxy cho đi tng nuôi trong thy vc,
- Loi b các khí đ nh H
2
S, NH
3

- Tp trung các cht cn bã vào gi ao
- Xáo trn các phiêu sinh vt
4.1.2 C ch ch yu ca quá trình sc khí
Làm tng tc đ khuch tán ca oxy t không khí. Hàm lng oxy hoà tan ti đa, s
bão hòa có đc t quá trình sc khí nhân to là 100% di nhng điu kin chun.
Sc khí đc dùng trong nuôi trng thy sn bao gm các tri ging, ao nuôi thâm
canh, nuôi cá nc chy và nuôi trong h thng tun hoàn.
Tính toán hiu sut sc khí:

(DOa - DOi) x V
N(g/kw.gi) = ------------------------
N x t
Trong đó: DOa = Hàm lng O
2
sau khi sc khí
DOi = Hàm lng O
2
lúc ban đu (g/m
3
)

V = Th tích nc (m
3
)
N = Công sut máy sc khí (kw)
t = Thi gian sc khí (gi)
4.1.3 Phng pháp kim tra máy sc khí c hc