Xanh hóa công nghiêp- Vai trò mới của cộng đồng, thị trường và chính phủ - Phần3

Chѭѫng 5
Các chính sách kinh tӃ quӕc gia:
Nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm
Ӣ phía Ĉông Nam São Paulo, mӝt phҫn cao nguyên cӫa Braxin nhô cao ӣ
Serra do Mar ÿӇ rӗi ÿӝt ngӝt hҥ thҩp xuӕng phía biӇn. Chҥy dӑc theo vùng ÿҩt
mNJi này vүn còn sót lҥi nhӳng di tích cӫa Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng truyӅn thuyӃt ӣ
Braxin, mӝt trong nhӳng hӋ sinh thái ÿa dҥng nhҩt và ÿang bӏÿe doҥ cӫa thӃ
giӟi. Con ÿѭӡng cao tӕc tӯ São Paulo chҥy dӕc xuӕng ven biӇn ÿӃn Santos, mӝt
hҧi cҧng quan trӑng cӫa khu vӵc này, bӏ chһn ngang bӣi mӝt con sông nhӓ chҧy
êm ÿӅm. Thành phӕ công nghiӋp có tên là Cubatao nҵm trên vùng thѭӧng lѭu,
ba phía bӏ bao bӑc bӣi núi. Trong nhӳng năm 1980 nó ÿѭӧc biӃt ÿӃn vӟi cái tên
“Thung lNJng chӃt”.
Vào nhӳng ngày ÿҫu xây dӵng ÿҩt nѭӟc Braxin, vӏ trí cӫa thung lNJng này
có sӭc hҩp dүn ÿһc biӋt ÿӕi vӟi các nhà quy hoҥch công nghiӋp. Nҵm gҫn hҧi
cҧng Santos, nó là mӝt ÿӏa ÿiӇm tuyӋt vӡi cho mӝt sӕ ngành công nghiӋp nhѭ
sҳt, dҫu mӓ, phân bón và hoá chҩt ÿӇ chӃ biӃn nguyên liӋu nhұp thô thành các
sҧn phҭm và vұn chuyӇn ÿӃn São Paulo bҵng ÿѭӡng thuӹ qua mӝt con dӕc dài.
Con sông nhӓ vӯa là nguӗn cung cҩp nѭӟc lҥi vӯa là nѫi thích hӧp ÿӇ ÿә chҩt
thҧi.
Ĉѭӧc các tұp ÿoàn quӕc doanh lӟn nhѭ COSIPA (thép) và PETROBRAS
(dҫu mӓ) dүn ÿҫu, thung lNJng Cubatao phát triӇn nhanh chóng thành mӝt tә hӧp
công nghiӋp to lӟn ÿӃn mӭc trong năm 1985 nó chiӃm tӟi 3% tәng thu nhұp
quӕc dân cӫa Braxin. Sӕ công ăn viӋc làm cho nhӳng ngѭӡi nhұp cѭÿӃn tӯ các
khu vӵc nghèo khә cӫa Braxin ÿã tăng lên. Tѭѫng lai có vҿ nhѭ sáng sӫa - ngoҥi
trӯ hai sai lҫm cѫ bҧn. Con sông nhӓ êm ÿӅm không phҧi là nѫi thích hӧp cho
dòng chҧy cӫa nѭӟc thҧi công nghiӋp, và thung lNJng là cái bүy tӵ nhiên cho ô
nhiӉm không khí. Không bӏ các cѫ quan quҧn lý ÿӏa phѭѫng ngăn cҧn, các nhà
máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc và các ÿӕi tác tѭ nhân cӫa hӑ hàng ngày ÿã thҧi vào
không khí hàng ngàn tҩn các chҩt gây ô nhiӉm. Vào ÿҫu nhӳng năm 1980 thành
phӕ có tӹ lӋ trҿ em chӃt cao nhҩt ӣ Braxin và hѫn 1/3 dân sӕ bӏ bӋnh viêm phәi,
lao, khí thNJng và các bӋnh hô hҩp khác. ĈӃn năm 1984, sông Cubatao vӅ cѫ bҧn

CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
104
ÿã bӏ chӃt vì ô nhiӉm gây bӣi chҩt hӳu cѫ. Xuôi theo dòng tӯ Cubatao, hàng tҩn
kim loҥi nһng ÿã lҳng ÿӑng ӣ trong các trҫm tích dѭӟi ÿáy sông và bӏ rӱa trôi ra
biӇn ӣ gҫn Santos. Trên bҫu trӡi cӫa thung lNJng, lҳng ÿӑng tӯ ô nhiӉm không khí
bҳt ÿҫu tàn phá Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng và bóc mòn các sѭӡn núi.
Cuӕi cùng, vào tháng 1/1985 cuӝc khӫng hoҧng chuyӇn thành mӝt thҧm
hoҥ do trұn mѭa tӟi 15 insѫ (1 insѫ - 25,4 mm) ÿә nhѭ trút xuӕng các sѭӡn núi
trӑc trong vòng 48 tiӃng ÿӗng hӗ. Hàng trăm trұn trѭӧt bùn ÿә xuӕng thung lNJng
và ÿã phá vӥÿѭӡng ӕng dүn amoniăc ӣ Vila Parisi, làm thoát khí gây thiӋt hҥi
cho nhiӅu ngѭӡi dân ӣÿây và buӝc hӑ phҧi sѫ tán hàng loҥt. Sӵ viӋc chính thӭc
kӃt thúc khi Thӕng ÿӕc bang Sao Paulo tuyên bӕ tình trҥng khҭn cҩp và ra lӋnh
cho Cѫ quan KiӇm soát ô nhiӉm cӫa Bang - CETESB phҧi có hành ÿӝng cѭѫng
quyӃt
1
.
15 năm sau, ÿã có nhiӅu thay ÿәi diӉn ra ӣ thung lNJng Cubatao. CNJng chѭa
phҧi là thiên ÿѭӡng, song các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng ÿã là ÿiӇn hình cӫa các thành
phӕ công nghiӋp quy mô trung bình ӣ Braxin. Rӯng Ĉҥi Tây Dѭѫng ÿã hӗi sinh
trӣ lҥi, thұt sӵ lҥi có nhӳng ngày nҳng, trҿ em khoҿ mҥnh hѫn và các loҥi cá
ÿang trӣ vӅ sông Cubatao ÿӇ sinh sôi, mһc dù trong mô cӫa chúng hiӋn vүn còn
chӭa các kim loҥi nһng. CETESB ÿã có công lӟn trong sӵ hӗi phөc này. Ĉѭӧc
dân chúng hӛ trӧ, nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa CETESB ÿã làm cho các sӵ cӕ ô nhiӉm
không khí ít hѫn và ÿã cҳt giҧm ÿáng kӇ các phát thҧi nguy hҥi (Hình 5.1)
2
.
Hình 5.1 Ô nhiӉm không khí, 1984-1998
Ngu͛n: CETESB
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
105

ChӍ có mӝt hàng rào ngăn cҧn viӋc làm sҥch nhanh hѫn ÿó là sӵ kháng cӵ
cӫa các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã tӯng ÿi ÿҫu trong quá trình phát triӇn
cӫa thung lNJng. ĈӃn năm 1994, các xí nghiӋp nhà nѭӟc ÿã ÿóng góp 42% tәng ô
nhiӉm do bөi trѭӟc khi thӵc hiӋn kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng ӕng, song thӵc tӃ chiӃm
77% các loҥi phát thҧi sau khi thӵc hiӋn kiӇm soát (Hình 5.2). Ĉӕi vӟi ÿioxit lѭu
huǤnh cNJng nhѭ vұy. Các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc phòng chӕng ô nhiӉm
ít hѫn nhiӅu so vӟi các nhà máy tѭ nhân. Thұm chí viӋc kiӇm soát ô nhiӉm ӣ
mӭc thҩp ÿó cNJng chӍÿѭӧc thӵc hiӋn sau nhiӅu năm CETESB tiӃn hành thanh
tra có mөc tiêu và các nhà máy lo lҳng trѭӟc viӋc CETESB sӁ phә biӃn thông tin
vӅ nhà máy cho cӝng ÿӗng và doҥÿóng cӱa. Các nhà quҧn lý cӫa các nhà máy
thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã kiên quyӃt phҧn kháng, hӑ khiӃu nҥi vӅ nhӳng tәn thҩt
tài chính và kêu gӑi sӵӫng hӝ vӅ mһt chính trӏ cҧӣ cҩp bang và cҩp quӕc gia.
Nhӳng thay ÿәi ÿã xҧy ra vào cuӕi năm 1993 khi Chính phӫ tѭ nhân hoá
công ty thép thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc COSIPA. Nhà máy Cubatao ÿã tham gia
vào viӋc hiӋn ÿҥi hoá nhanh chóng ngành công nghiӋp. Tӯ 1990 ÿӃn 1996, các
nhà máy thép cӫa Braxin ÿã tăng sҧn lѭӧng tӯ 22,6 ÿӃn 25,2 triӋu tҩn - sҧn
lѭӧng tính theo ÿҫu công nhân ÿã tăng
gҩp ÿôi
3
. Sӱ dөng nguyên liӋu giҧm
xuӕng, chҩt lѭӧng sҧn phҭm ÿѭӧc nâng
cao và ngày càng quan tâm ÿӃn tiêu
chuҭn chҩt lѭӧng mӟi ISO 14001, bao
gӗm cҧ các ÿiӅu khoҧn môi trѭӡng cӫa
nó. CETESB quҧn lý nhà máy Cubatao
dӉ dàng hѫn khi nó ÿã ÿѭӧc tѭ nhân hoá.
Mһc dù chѭѫng trình tѭ nhân hoá cӫa
Braxin chѭa có nhӳng mөc tiêu môi
trѭӡng cө thӇ nhѭng ÿó là ÿiӅu may mҳn
cho các cѫ quan kiӇm soát ô nhiӉm phҧi

chӏu sӭc ép lӟn nhѭ CETESB.
Tác ÿӝng cӫa viӋc tѭ nhân hoá ÿӃn
Cubatao không phҧi là mӝt trѭӡng hӧp
riêng biӋt: các chính sách kinh tӃ cҩp
quӕc gia ҧnh hѭӣng ÿӃn phát thҧi công
nghiӋp mҥnh ÿӃn mӭc tҥo ra “nӱa phҫn
ҭn giҩu ô nhiӉm”. Nghiên cӭu mӟi ÿây
cho thҩy sҧn xuҩt sҥch hѫn là kӃt quҧ cӫa
nhӳng cҧi cách kinh tӃ: cҳt giҧm các
hàng rào trong buôn bán quӕc tӃ, tѭ nhân
hoá các ngành công nghiӋp cӫa bang,
xây dӵng các thӏ trѭӡng chӭng khoán
mӟi, giҧm các trӧ giá ÿӕi vӟi năng lѭӧng
Hình 5.2 QuyӅn sӣ hӳu và ô nhiӉm
Ngu͛n: CETESB
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
106
và nguyên vұt liӋu bӓ các quy ÿӏnh cNJÿӕi vӟi các ngành công nghiӋp trong
nѭӟc. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ không phҧi là liӅu thuӕc trӏ bách bӋnh. Mӝt sӕ
nѭӟc cҧi cách nӅn kinh tӃ cӫa mình vì nhӳng lý do môi trѭӡng. Song sӁ là may
mҳn ÿһc biӋt nӃu nhӳng hoҥt ÿӝng này có ÿѭӧc nhӳng tác ÿӝng rõ ràng. Trong
mӝt sӕ trѭӡng hӧp, cҧi cách kinh tӃ làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm công nghiӋp trên
thӵc tӃ, và mӭc ÿӝ tăng trѭӣng kinh tӃ tăng nhanh hѫn do có sӵ tác ÿӝng cӫa thӏ
trѭӡng mӣ cӱa hѫn cNJng sӁ làm tăng khҧ năng ô nhiӉm.
May mҳn thay, ÿã có nhiӅu nghiên cӭu nêu lên các cách thӭc dӵ báo và loҥi
bӓ nhӳng ҧnh hѭӣng phөÿó trong khi cҧi cách kinh tӃ vүn tҩn công vào “nӱa
phҫn ҭn giҩu” cӫa ô nhiӉm trên mӝt mһt trұn rӝng lӟn. Cùng vӟi cҧi cách kinh
tӃ, thu nhұp cNJng phҧi ÿѭӧc nâng lên, và dân chúng ngày càng ӫng hӝ các quy
chӃ quҧn lý chính thӭc và phi chính thӭc vӅ ô nhiӉm. Tuy nhiên, ÿӇ ÿҧm bҧo ô
nhiӉm ít hѫn cҫn phҧi có sӵ hӧp tác chһt chӁ giӳa nhӳng nhà cҧi cách kinh tӃ và

các nhà môi trѭӡng, cNJng nhѭ các nguӗn lӵc bә sung ÿӇ giúp các nhà quҧn lý
môi trѭӡng giám sát ÿѭӧc ô nhiӉm trong tiӃn trình cҧi cách.
5.1 Cҧi cách thѭѫng mҥi ҧnh hѭӣng ÿӃn các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
nhѭ thӃ nào
Khi các nѭӟc ÿang phát triӇn trӣ nên “cӣi mӣ hѫn” - cҳt giҧm thuӃ quan và
giҧm các rào ngăn cҧn khác ÿӕi vӟi thѭѫng mҥi quӕc tӃ - các công ty trong nѭӟc
có thӇ tiӃp cұn tӕt hѫn tӟi các công nghӋ sҧn xuҩt sҥch hѫn. Nhӳng công nghӋ
này phát triӇn rҩt nhanh chóng vào nhӳng năm 1970 do có nhӳng quy ÿӏnh chһt
chӁ hѫn vӅ môi trѭӡng trong hoҥt ÿӝng kinh tӃ cӫa các nѭӟc OECD
4
. Thí dө,
trong ngành sҧn xuҩt thép, công nghӋÿúc liên tөc ÿã tҥo nên mӝt cuӝc cách
mҥng trong sҧn xuҩt khi giҧm các giai ÿoҥn trung gian tiêu tӕn năng lѭӧng và do
ÿó giҧm ÿѭӧc ô nhiӉm xuӗng gҫn 20%. ViӋc sӱ dөng các lò nung hӗ quang ÿiӋn
trong ngành công nghiӋp này ÿã phát triӇn nhanh chóng, mӝt phҫn là do quy
trình sҧn xuҩt ít gây ô nhiӉm. Trong ngành giҩy, công nghӋ làm bӝt giҩy bҵng
phѭѫng pháp nhiӋt hoá ÿã giҧm ÿѭӧc rҩt lӟn nhu cҫu vӅ các hoá chҩt gây ô
nhiӉm.
Mһc dù nhӳng công nghӋ mӟi này sҹn có trên thӏ trѭӡng thӃ giӟi, nhѭng ӣ
các nѭӟc ÿang phát triӇn quy chӃ quҧn lý còn yӃu kém nên ít khuyӃn khích ÿѭӧc
các nhà máy áp dөng vì lý do môi trѭӡng. Tuy nhiên, nhӳng công nghӋ mӟi hoҥt
ÿӝng hiӋu quҧ hѫn so vӟi các công nghӋ trѭӟc ÿó. ViӋc giҧm các rào cҧn thѭѫng
mҥi ÿã làm cho giá mua các công nghӋ rҿ hѫn; và các hãng trong nѭӟc ngày
càng quan tâm ÿӃn viӋc sҧn xuҩt có hiӋu quҧ hѫn bҵng cách mӣ cӱa thӏ trѭӡng
cho cҥnh tranh quӕc tӃ.
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
107
ĈӇ xác ÿӏnh xem liӋu nhӳng nӅn kinh tӃÿang phát triӇn có thu hút ÿѭӧc các
công nghӋ này nhanh chóng hѫn so vӟi nӅn kinh tӃÿóng cӱa không, mӝt nhóm
nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã xem xét ngành sҧn xuҩt thép và giҩy cӫa

50 nѭӟc. Chúng tôi thҩy rҵng nӅn kinh tӃ mӣ áp dөng các công nghӋ sҥch nhanh
hѫn các nӅn kinh tӃÿóng rҩt nhiӅu (Hình 5.3), và do ÿó nӅn kinh tӃ mӣÿã
hѭӣng ÿѭӧc nhӳng lӧi ích môi trѭӡng ÿáng kӇ. Thí dө, theo ѭӟc tính cӫa chúng
tôi thì viӋc áp dөng nhanh chóng hѫn công nghӋÿúc liên tөc và hӗ quang ÿiӋn
làm cho cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm gây bӣi ngành sҧn xuҩt thép ӣ nѭӟc có nӅn kinh tӃ
mӣ ít hѫn 17% so vӟi nӅn kinh tӃÿóng
5
.
Mӝt sӕ nhà kinh tӃ cNJng ÿã cho rҵng viӋc mӣ cӱa buôn bán nhiӅu hѫn có
thӇ khuyӃn khích sҧn xuҩt sҥch hѫn bӣi vì nhӳng nѭӟc chӫ trѭѫng bҧo vӋ ngành
công nghiӋp trong nѭӟc có xu hѭӟng bҧo hӝ các ngành công nghiӋp nһng gây ô
nhiӉm. Vào ÿҫu nhӳng năm 1990, mӝt nhóm nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi ÿã thҩy rҵng mӭc ÿӝ ô nhiӉm ӣ các nѭӟc Mӻ La Tinh có chӫ trѭѫng bҧo hӝ
các ngành công nghiӋp trong nѭӟc thӵc sӵ cao hѫn so y các nѭӟc có nӅn kinh tӃ
có ít rào cҧn thѭѫng mҥi hѫn. Mӝt nhóm nghiên cӭu khác cӫa Ngân hàng ThӃ
giӟi cNJng ÿã cho kӃt quҧ tѭѫng tӵ trong mӝt nghiên cӭu ÿѭӧc tiӃn hành vӟi tҩt
Hình 5.3 Chính sách thѭѫng mҥi và áp dөng công nghӋ sҥch
Ngu͛n: Wheeler, Huq và Martin (1993)
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
108
cҧ các nѭӟc ÿang phát triӇn
6
. Bҵng chӭng gҫn ÿây ӣ Trung Quӕc cho thҩy rҵng
càng mӣ cӱa thѭѫng mҥi thì tӹ lӋ các ngành gây ô nhiӉm sӁ càng giҧm (Khung
5.3).
Tuy nhiên, nghiên cӭu ӣ cҩp nhà máy tҥi Inÿônêxia, Ҩn Ĉӝ, và Mêhicô cho
thҩy không phҧi các nhà máy có nhiӅu mӕi liên hӋ thѭѫng mҥi vӟi bên ngoài
hѫn thì sӁ có cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thҩp hѫn hoһc là sӁ tuân thӫ các các quy chӃ
quҧn lý môi trѭӡng tӕt hѫn
7

. Do vұy, chúng tôi cho rҵng nhӳng nѭӟc có chính
sách thѭѫng mҥi mӣ cӱa hѫn thì áp dөng công nghӋ sҥch hѫn mӝt cách nhanh
chóng hѫn, tuy nhiên các nhà máy riêng lҿÿӏnh hѭӟng xuҩt khҭu lҥi không hӅ có
mӝt lӧi thӃ nào. Các nѭӟc có nӅn kinh tӃ mӣ có vҿ nhѭ ít chҩp nhұn các ngành
công nghiӋp gây ô nhiӉm hѫn.
Tҩt nhiên, sӵ phát triӇn thѭѫng mҥi quӕc tӃ có thӇ kích thích sҧn xuҩt nhiӅu
hѫn, làm lu mӡ công tác cҳt giҧm ô nhiӉm do ÿó làm tăng tәng ô nhiӉm cӫa mӝt
nѭӟc. Chúng tôi sӁ tұp trung vào vҩn ÿӅ này trong phҫn sau cӫa chѭѫng này.
5.2 Giá cҧ nguyên liӋu ÿҫu vào tác ÿӝng ÿӃn ô nhiӉm nhѭ thӃ nào
ViӋc xoá bӓ chӃÿӝ trӧ giá ÿӕi vӟi các loҥi nguyên liӋu thô và nhiên liӋu và
phá bӓ nhӳng ÿӝc quyӅn ÿѭӧc bҧo hӝÿӕi vӟi sҧn xuҩt năng lѭӧng và nguyên
liӋu ÿã làm thay ÿәi giá cҧ các mһt hàng này. Bӣi vì các ngành công nghiӋp chӫ
yӃu dӵa vào các hàng hoá ÿҫu vào này, nên nhӳng thay ÿәi vӅ giá cҧ cӫa chúng
cNJng có nhӳng tác ÿӝng ÿáng kӇÿӃn tình trҥng ô nhiӉm công nghiӋp - ÿôi khi
theo nhӳng hѭӟng ÿӕi nghӏch nhau.
Thí dө, nhiӅu nghiên cӭu trѭӟc ÿây cho rҵng các ngành công nghiӋp sӱ
dөng nhiӅu vұt liӋu cNJng sҧn sinh ra nhiӅu chҩt thҧi. Do ÿó, xoá bӓ chӃÿӝ trӧ
giá ÿӕi vӟi các nguyên liӋu thô - bҵng cách tăng giá nguyên liӋu - làm cho sҧn
xuҩt chuyӇn hѭӟng sang các quy trình sӱ dөng ít nguyên liӋu hѫn và ít gây ô
nhiӉm hѫn. (ViӋc kiӇm soát ô nhiӉm cuӕi ÿѭӡng ӕng cNJng sӱ dөng các nguyên
liӋu ÿҫu vào nhѭ các hoá chҩt chҷng hҥn. ViӋc tăng chi phí nguyên liӋu cNJng
làm cho viӋc kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng ӕng trӣ nên ÿҳt hѫn, và do ÿó rõ ràng nó ít
ÿѭӧc sӱ dөng hѫn. Tuy nhiên, tәng ô nhiӉm sӁ giҧm xuӕng bӣi vì chҩt thҧi ngay
trong quy trình sҧn xuҩt giҧm nhiӅu hѫn so vӟi kӃt quҧ kiӇm soát cuӕi ÿѭӡng
ӕng)
8
. Mһt khác, viӋc phá bӓÿӝc quyӅn sҧn xuҩt nguyên liӋu sӁ làm tăng tính
cҥnh tranh và giҧm giá thành. VӅ phҫn mình các công ty sӁ sӱ dөng nguyên liӋu
nhiӅu hѫn và do ÿó làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm.
ViӋc xoá bӓ chӃÿӝ trӧ giá năng lѭӧng có nhӳng tác ÿӝng ÿӕi nghӏch nhau

ӣ cҩp nhà máy và ngành công nghiӋp. Mӝt sӕ dӵ án nghiên cӭu cho thҩy tăng
giá năng lѭӧng cNJng sӁ làm tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm ӣ tӯng nhà máy riêng lҿ
(Khung 5.1)
9
. Giá năng lѭӧng cao hѫn làm tăng chi phí xӱ lý cuӕi ÿѭӡng ӕng và
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
109
Khung 5.1 Hѫn cҧ chuyӋn cѭӡi: xây dӵng cѫ sӣ dӳ liӋu thông qua nghiên cӭu
cӝng tác
Sӵ khan hiӃm thông tin làm cho
viӋc tiӃn hành nghiên cӭu vӅ các vҩn ÿӅ
môi trѭӡng - công nghiӋp trӣ nên khó
khăn ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn. Các cѫ
quan môi trѭӡng quӕc gia và khu vӵc
có thӇ là nhӳng nguӗn thông tin tӕt,
song nói chung, các dӳ liӋu cӫa hӑ vӅ
phát thҧi và vӅ mӭc ÿӝ tuân thӫ các tiêu
chuҭn không ÿѭӧc phә biӃn công khai.
Do ÿó, Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã xây
dӵng mӝt chѭѫng trình hӧp tác vӟi mӝt
sӕ các cѫ quan môi trѭӡng nhҵm ÿáp
ӭng nhu cҫu thông tin có chҩt lѭӧng
hѫn. Ĉӕi vӟi các cѫ quan ÿӕi tác,
chѭѫng trình cung cҩp nhӳng thông tin
vӅ kinh nghiӋm quӕc tӃ trong công tác
kiӇm soát ô nhiӉm, hӛ trӧ kӻ thuұt ÿӇ
xây dӵng chѭѫng trình quҧn lý mӟi và
ÿánh giá nhӳng kӃt quҧ cӫa chѭѫng
trình. Ĉӕi vӟi nhóm nghiên cӭu cӫa
Ngân hàng ThӃ giӟi, nhӳng cѫ quan ÿӕi

tác cho phép hӑÿѭӧc sӱ dөng nhӳng
thông tin vӅ tình hình ô nhiӉm ӣ cҩp
nhà máy và quy chӃ quҧn lý. Nhóm này
cNJng ÿã phát triӇn các mӕi quan hӋ hӧp
tác vӟi các cѫ quan quҧn lý ӣ mӝt sӕ
nѭӟc thuӝc OECD.
Nhӳng nghiên cӭu liên quӕc gia
vӅ ô nhiӉm nѭӟc công nghiӋp ÿѭӧc nêu
trong chѭѫng này (Hettige, Mani và
Wheller, 1998) ÿã minh hoҥ rҩt tӕt cho
kӃt quҧ cӫa các mӕi quan hӋ hӧp tác.
ĈӇ thӵc hiӋn nghiên cӭu này, nhóm
nghiên cӭu cӫa Ngân hàng ThӃ giӟi ÿã
thu thұp nhӳng thông tin cӫa 12 nѭӟc
(Hình B5.1).
Braxin. CETESB, Cѫ quan Môi
trѭӡng cӫa Bang São Paulo, ÿã cung
cҩp thông tin vӅ ô nhiӉm hӳu cѫ các
nguӗn nѭӟc tӯ cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ 1250
nhà máy.
Hình B5.1 Dӳ liӋu phөc vө nghiên cӭu so sánh
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
110
Trung Quӕc: Cөc Bҧo vӋ môi
trѭӡng quӕc gia (SEPA) ÿã cung cҩp
nhӳng thông tin vӅ ô nhiӉm nѭӟc tӯ cѫ
sӣ dӳ liӋu tәng hӧp vӅ các nguӗn ô
nhiӉm công nghiӋp chính. Nhӳng ѭӟc
tính cӫa chúng tôi dӵa trên các dӳ liӋu
năm 1993 cӫa SEPA vӅ 269 nhà máy

nҵm rҧi rác trên toàn Trung Quӕc.
Phҫn Lan: Văn phòng Nѭӟc thҧi
công nghiӋp cӫa Ban Quӕc gia vӅ Nѭӟc
và Môi trѭӡng ÿã cung cҩp các dӳ liӋu
vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc trong năm
1992 lҩy tӯ 193 nhà máy lӟn gây ô
nhiӉm nѭӟc.
Ҩn Ĉӝ: Hӝi ÿӗng KiӇm soát ô
nhiӉm Tamil Nau, là cѫ quan giám sát ô
nhiӉm không khí và nѭӟc cho tҩt cҧ các
ÿѫn vӏ sҧn xuҩt công nghiӋp trong
nѭӟc, ÿã cung cҩp các dӳ liӋu năm 1993
- 1994 ӣ cҩp nhà máy.
Inÿônêxia: BAPEDAL, Cөc KiӇm
soát ô nhiӉm Quӕc gia cӫa Inÿônêxia
thuӝc Bӝ Môi trѭӡng, ÿã cung cҩp các
dӳ liӋu vӅ các loҥi phát thҧi ӣ cҩp nhà
máy.
Hàn Quӕc: Cөc KiӇm soát ô
nhiӉm Quӕc gia ÿã cung cҩp các dӳ liӋu
năm 1991 vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc cӫa
13.504 nhà máy.
Mêhicô: Cѫ quan Giám sát nѭӟc
Quӕc gia ÿã cung cҩp các dӳ liӋu năm
1994 lҩy tӯ 7.500 nhà máy tҥi khu vӵc
ÿô thӏ Monterrey.
Hà Lan: Bӝ Nhà ӣ, Quy hoҥch
không gian và Môi trѭӡng ÿã cung cҩp
dӳ liӋu năm 1990 vӅ ô nhiӉm nѭӟc lҩy
tӯ hӋ thӕng thӕng kê vӅ các phát thҧi

cӫa 700 nhà máy ÿѭӧc giám sát thѭӡng
xuyên.
Philippin: Bӝ Môi trѭӡng và Tài
nguyên thiên nhiên Philippin (DENR)
và Cѫ quan Phát triӇn hӗ Laguna ÿã
cung cҩp các dӳ liӋu vӅ các phát thҧi tӯ
các nhà máy trong khu vӵc Manila.
Ĉài Loan (Trung Quӕc): Phòng
Bҧo vӋ Chҩt lѭӧng nѭӟc thuӝc Cѫ quan
Bҧo vӋ môi trѭӡng Ĉài Loan ÿã cung
cҩp dӳ liӋu vӅ các phát thҧi tӯ 1800 nhà
máy.
Thái Lan: Seatec Intemational -
mӝt hãng tѭ vҩn môi trѭӡng tѭ nhân ӣ
Băng Cӕc, ÿã cung cҩp các dӳ liӋu ӣ
cҩp nhà máy vӅ các loҥi phát thҧi nѭӟc
tӯ 450 nhà máy thuӝc hai khu công
nghiӋp ӣ Rangsit và Suksawat trong
năm 1992.
Sri Lanka: Chѭѫng trình cҧi thiӋn
môi trѭӡng khu ÿô thӏ cӫa Ngân hàng
ThӃ giӟi và Uӹ ban Ĉҫu tѭ Sri Lanka ÿã
cung cҩp các dӳ liӋu vӅ ô nhiӉm và viӋc
làm nhѭ mӝt phҫn nghiên cӭu cӫa mình
vӅ các giҧi pháp xӱ lý nѭӟc thҧi cho
khu công nghiӋp Ekala/Ja-ele, mӝt
trong hai khu công nghiӋp chính ӣ Sri-
Lanka, bao gӗm 143 cѫ sӣ công nghiӋp
vӟi 21.000 nhân viên.
Mӻ: Các cѫ sӣ dӳ liӋu vùng ÿã cung

cҩp nhӳng thông tin vӅ thҧi nѭӟc thҧi
công nghiӋp do Cѫ quan Bҧo vӋ môi
trѭӡng Mӻ thu thұp
Khung 5.1 (TiӃp)
Ngu͛n: Hettige, Mani, Wheeler (1998)
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
111
do ÿó không khuyӃn khích ÿѭӧc kiӇm soát ô nhiӉm. Chúng cNJng làm giҧm khҧ
năng thay thӃ bҵng các quy trình sҧn xuҩt tѭѫng ÿӕi sҥch có hiӋu quҧ vӅ vӕn và
năng lѭӧng mà sinh ra ít chҩt thҧi hѫn, ví dө nhѭ các lò hӗ quang ÿiӋn và quy
trình nghiӅn bӝt giҩy cѫ nhiӋt.
Tuy nhiên, nӃu xét tәng thӇ toàn bӝ ngành công nghiӋp nói chung thì viӋc
tăng giá năng lѭӧng lҥi làm cho cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thҩp hѫn bӣi vì nhӳng ngành
chӃ biӃn nguyên vұt liӋu thô (và gây ô nhiӉm nhҩt) cNJng là các ngành sӱ dөng
nhiӅu năng lѭӧng. Năng lѭӧng ÿҳt hѫn ÿã tҥo nên nhu cҫu chuyӇn hѭӟng sang
các sҧn phҭm ít tiêu tӕn năng lѭӧng (và ít gây ô nhiӉm hѫn). Giá năng lѭӧng cao
hѫn cNJng làm giҧm nhu cҫu vӅ năng lѭӧng, làm giҧm sҧn lѭӧng cӫa các nhà
máy ÿiӋn - là các cѫ sӣ gây nhiӅu ô nhiӉm không khí. Trѭӟc ÿây ngѭӡi ta cho
rҵng nhӳng tác ÿӝng ÿó ӣ cҩp toàn ngành công nghiӋp lӟn hѫn so vӟi các tác
ÿӝng ÿӕi nghӏch ӣ cҩp nhà máy, vұy nên giá năng lѭӧng cao hѫn sӁ làm giҧm
tәng ô nhiӉm công nghiӋp. Tuy nhiên, viӋc thiӃu các nguӗn dӳ liӋu ÿã gây cҧn
trӣ cho viӋc tiӃn hành nghiên cӭu kӻ lѭӥng vӅ vҩn ÿӅ này ӣ các nѭӟc ÿang phát
triӇn. Thұm chí viӋc tăng giá năng lѭӧng có tác ÿӝng tӕt, thì mӝt sӕ khu vӵc có
thӇ vүn phҧi chӏu tình trҥng ô nhiӉm ӣ mӭc ÿӝ cao hѫn nӃu các nhà máy ÿӏa
phѭѫng có lѭӧng phát thҧi lӟn hѫn nhiӅu. VӅÿiӇm này thì tác ÿӝng cӫa viӋc xoá
bӓ chӃÿӝ kiӇm soát giá propane ÿӃn phát thҧi cӫa các lò sҧn xuҩt gҥch mӝc ӣ
Ciudad Juárez là mӝt ví dө minh hoҥ rҩt tӕt.
Hình 5.4 minh hoҥ nhӳng phҧn ӭng có thӇ xҧy ra ÿӕi vӟi nhӳng cҧi cách
kinh tӃ tҥi mӝt nhà máy mà ӣÿó nhӳng ngѭӡi quҧn lý nhà máy thӵc hiӋn giҧm
thiӇu các chi phí bҵng cách cân bҵng các chi phí biên giҧm ô nhiӉm và các

khoҧn phҥt biên ѭӟc tính do gây ô nhiӉm. Cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm trѭӟc khi cҧi cách
cӫa nhà máy là màu xanh da trӡi (khi MAC màu xanh da trӡi = MEP màu ÿӓ).
Trong trѭӡng hӧp 1, khi giá năng lѭӧng tăng, chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm tăng lên
mӭc màu ÿӓ, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng tăng lên nhѭ thӃ (tҥi ÿiӇm có MAC màu
ÿӓ = MEP màu ÿӓ). Trong trѭӡng hӧp 2, khi giҧm các chӃÿӝ trӧ giá, nhà máy
sӱ dөng ít nguyên liӋu hѫn, chҩt thҧi giҧm xuӕng và chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm tөt
xuӕng màu xanh, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng giҧm nhѭ vұy (tҥi ÿiӇm có MAC
màu xanh lá cây = MEP màu ÿò). Trong trѭӡng hӧp 3, bên cung ӭng nguyên
liӋu cӫa nhà máy ÿã mҩt ÿӝc quyӅn và giá nguyên liӋu giҧm, nên nhà máy sӱ
dөng nhiӅu nguyên liӋu hѫn (tҥo ra nhiӅu chҩt thҧi hѫn), chi phí biên ÿӇ giҧm ô
nhiӉm tăng lên, và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cNJng tăng.
Giá trӏÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc cNJng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn giá cҧ cӫa các hoá
chҩt, thiӃt bӏ, phө tùng thay thӃ sӱ dөng trong kiӇm soát ô nhiӉm, vì các nѭӟc
ÿang phát triӇn thѭӡng phҧi nhұp chúng. Sӵ phá giá ÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc,
mӝt ÿһc ÿiӇm thѭӡng thҩy cӫa cҧi cách kinh tӃ, làm cho giá các thiӃt bӏÿҫu vào
nhұp khҭu tăng lên và dүn ÿӃn tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm do kiӇm soát ô nhiӉm bӏ
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
112
giҧm xuӕng. Nghiên cӭu ÿѭӧc trình bày trong Khung 5.2 chӍ ra rҵng sӵ phá giá
ÿӗng tiӅn mӟi xҧy ra gҫn ÿây ӣ Inÿônêxia ÿã gây nên tác ÿӝng nhѭ vұy.
ĈӇ chӍ rõ thêm, hình 5.4 giҧ thiӃt rҵng các chi phí biên giҧm ô nhiӉm tăng
lên cùng mӝt lѭӧng bҵng vӟi lѭӧng giҧm mӭc trӧ giá năng lѭӧng, vӟi viӋc xoá
bӓ chӃÿӝÿӝc quyӅn và sӵ phá giá ÿӗng tiӅn. Nhà máy sӁ chuyӇn qua cѭӡng ÿӝ
ô nhiӉm màu xanh da trӡi chӍ trong trѭӡng hӧp khoҧn phҥt biên ѭӟc tính do gây
ô nhiӉm tăng tӯ màu ÿӓ sang màu xanh da trӡi nhӡ có các quy chӃ/luұt lӋ chính
thӭc hoһc không chính thӭc chһt chӁ hѫn.
5.3 Tác ÿӝng cӫa quyӅn sӣ hӳu nhà máy ÿӃn ô nhiӉm
Ӣ mӝt sӕ nѭӟc, cҧi cách kinh tӃ thѭӡng làm thay ÿәi hình thӭc sӣ hӳu nhà
máy và ÿiӅu này lҥi tác ÿӝng ÿӃn tình trҥng ô nhiӉm. Trѭӡng hӧp dӉ nhұn thҩy
nhҩt là viӋc tѭ nhân hoá - chuyӇn các nhà máy sӣ hӳu nhà nѭӟc sang tay tѭ

nhân, song cҧi cách thѭѫng mҥi cNJng có thӇ làm giҧm vai trò cӫa các công ty sӣ
hӳu gia ÿình và cӫa công ty có mӝt nhà máy trong nӅn kinh tӃ, ÿӗng thӡi nâng
cao vai trò cӫa các xí nghiӋp lӟn (ÿһc biӋt là các công ty ÿa quӕc gia). Ӣ qui mô
toàn cҫu, các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ÿã lұp nên mӝt kӹ lөc ngoài mong
muӕn vӅ sӱ dөng lãng phí tài nguyên và làm cҥn kiӋt vӅ tài chính, ÿiӅu ÿó có
nghƭa là phҧi có các chi phí ÿӇ giҧm ô nhiӉm cao hѫn, ÿҫu tѭ ít hѫn cho công tác
kiӇm soát ô nhiӉm và làm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm tăng lên. Mӝt sӕ nghiên cӭu gҫn
ÿây ÿã khҷng ÿӏnh thêm vӅ nhӳng tác ÿӝng này. Nghiên cӭu ӣ Inÿônêxia cho
thҩy các xí nghiӋp nhà nѭӟc gây ra ô nhiӉm nhiӅu hѫn so vӟi khu vӵc tѭ nhân
10
.
Hình 5.4 Cҧi cách vӅ giá và cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
113
Nhӳng phân tích ӣ Trung Quӕc chӍ ra rҵng các xí nghiӋp nhà nѭӟc có cѭӡng ÿӝ
ô nhiӉm cao hѫn và ít tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng hѫn so vӟi các
công ty khác
11
. Cuӝc ÿiӅu tra các nhà máy bӝt giҩy ӣ bӕn nѭӟc Thái Lan,
Bănglaÿét, Ҩn Ĉӝ, và Inÿônêxia cho thҩy các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc ít
cӕ gҳng hѫn so vӟi các nhà máy thuӝc sӣ hӳu tѭ nhân trong công cuӝc giҧm ô
nhiӉm
12
.
Trong chѭѫng trình PROPER cӫa Inÿônêxia, mһc dù ban ÿҫu các nhà máy
thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc tuân thӫ các qui chӃ quҧn lý tӕt hѫn so vӟi các Công ty
tѭ nhân, nhѭng sau 18 tháng thì mӭc ÿӝ tuân thӫ cӫa hai loҥi hình nhà máy này
cNJng không khác nhau nhiӅu. Chúng tôi xem ÿây là sӵ phҧn ánh thӵc tӃ - cNJng
giӕng nhѭ thӵc tӃÿã xҧy ra vӟi CETESB ӣ Cubatao - các nhà máy thuӝc sӣ hӳu
nhà nѭӟc ít bӏҧnh hѭӣng bӣi sӭc ép tӯ bên ngoài hѫn, nên viӋc phә biӃn thông

tin cho cӝng ÿӗng ít ҧnh hѭӣng tӟi hành vi cӫa hӑ. NӃu ÿiӅu này ÿúng thì trong
nhӳng năm tӟi các nhà máy sӣ hӳu nhà nѭӟc chҳc chҳn sӁ tөt hұu so vӟi các
công ty khác trong chѭѫng trình PROPER. Nói chung, chúng tôi tin chҳc rҵng
tiӃn hành tѭ nhân hoá các cѫ sӣ thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc sӁ làm giҧm ô nhiӉm.
Khung 5.2 Ô nhiӉm công nghiӋp trong thӡi kǤ khӫng hoҧng tài chính ӣ Inÿônêxia
Mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây ÿã phân tích
tác ÿӝng cӫa cuӝc khӫng hoҧng tài chính ӣ
Inÿônêxia ÿӃn sҧn xuҩt công nghiӋp và các
loҥi phát thҧi ӣ mӝt sӕ nhà máy lӟn (Afsah,
1998). Nghiên cӭu này khҷng ÿӏnh rҵng
không nhӳng sҧn lѭӧng công nghiӋp có
giҧm sút ÿáng kӇ trong thӡi kǤ khӫng
hoҧng - khoҧng 18% - mà cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm các chҩt hӳu cѫ cӫa các nhà máy còn
tăng lên 15%. Nghiên cӭu chӍ ra hai
nguyên nhân chính làm tăng cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm: phá giá nhanh chóng ÿӗng tiӅn
trong nѭӟc làm cho giá ÿҫu vào nhұp khҭu
ÿӇ giҧm ô nhiӉm trӣ nên ÿҳt hѫn rҩt nhiӅu
(tăng chi phí biên giҧm ô nhiӉm); và viӋc
cҳt giҧm ÿáng kӇ ngân sách cӫa các cѫ
quan quҧn lý (hҥ thҩp khoҧn phҥt biên ѭӟc
tính do gây ô nhiӉm). Vì các nhà quҧn lý
Hình B5.2 Khӫng hoҧng tài chính
và ô nhiӉm
nhà máy phҧi ӭng phó vӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn mӟi, nên cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm nhҧy tӯ
màu xanh da trӡi lên màu ÿӓ (Hình B5.2) . Tuy nhiên, tәng lѭӧng phát thҧi các
chҩt hӳu cѫ gây ô nhiӉm nѭӟc cӫa cҧ nѭӟc vүn không ÿәi do giҧm khӕi lѭӧng
sҧn xuҩt ÿã bù cho sӵ tăng cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm.
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM

114
Tác ÿӝng không chҳc chҳn cӫa quyӅn sӣ hӳu gia ÿình
Ӣ Châu Á và Mӻ La Tinh, các xí nghiӋp thuӝc sӣ hӳu gia ÿình trѭӟc ÿây
chiӃm ѭu thӃ trong nhiӅu ngành công nghiӋp. Thí dө, ӣ Braxin, 2/3 cӫa 33 tұp
ÿoàn doanh nghiӋp tѭ nhân lӟn nhҩt ÿѭӧc kiӇm soát theo gia ÿình, và nhӳng tұp
ÿoàn kiӇu này cNJng chiӃm ѭu thӃӣ Mêhicô, Achentina, Côlombia, Chilê
13
. Các
công ty thuӝc sӣ hӳu gia ÿình ÿã phát triӇn trong thӡi kǤ bҧo hӝ nӅn công nghiӋp
trong nѭӟc, bӣi vì sӵ cѭӥng chӃ nhà nѭӟc ÿӕi vӟi các hӧp ÿӗng kinh doanh
không chҳc chҳn, không có sӵ cҥnh tranh quӕc tӃÿã làm giҧm sӭc ép thuê mѭӟn
các nhà quҧn lý chuyên nghiӋp, và thӏ trѭӡng trong nѭӟc hҥn chӃÿã làm giҧm
nhu cҫu cӫa các công ty vӅ các nguӗn vӕn lӟn tӯ bên ngoài. Vӟi thӏ trѭӡng mӣ
cӱa hѫn và buôn bán quӕc tӃ mҥnh mӁ, nhӳng lӧi thӃ cӫa cѫ cҩu kinh doanh sӣ
hӳu gia ÿình ÿã bҳt ÿҫu hӃt thӡi.
Giӕng nhѭ các nhà máy thuӝc sӣ hӳu nhà nѭӟc, các công ty sӣ hӳu gia
ÿình rõ ràng ÿã gây ô nhiӉm nhiӅu hѫn và ít tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi
trѭӡng hѫn so vӟi các công ty thѭѫng mҥi công khai. Nhѭÿã thҩy ӣ trong
chѭѫng 3, các nghiên cӭu ӣ Mêhicô và các nѭӟc khác ÿã cho thҩy thӏ trѭӡng
chӭng khoán rҩt khuyӃn khích thӵc hiӋn môi trѭӡng tӕt, và mӝt nghiên cӭu bә
sung vӅ các xí nghiӋp cӫa Mêhicô cNJng cho thҩy các công ty thѭѫng mҥi công
khai tuân theo các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng nhiӅu hѫn so vӟi công ty thuӝc sӣ
hӳu gia ÿình. Tuy nhiên, nhӳng kӃt quҧ cҩp nhà máy ӣҨn Ĉӝ không cho thҩy
sӵ khác biӋt giӳa các công ty sӣ hӳu gia ÿình và các hãng thѭѫng mҥi công khai
trong viӋc tuân thӫ các quy chӃ quҧn lý môi trѭӡng. Các tác giҧ cӫa nghiên cӭu
vӅҨn Ĉӝ cho rҵng viӋc cѭӥng chӃ thӵc hiӋn các qui chӃ quҧn lý ӣ Mêhicô tӕt
hѫn ÿã làm cho thӏ trѭӡng chӭng khoán Mêhicô ÿánh giá các thӵc hiӋn môi
trѭӡng cao hѫn so vӟi thӏ trѭӡng chӭng khoán Ҩn Ĉӝ. Tuy vұy, sӵ giҧi thích này
chӍ là suy ÿoán, và vүn chѭa thӇ kӃt luұn ÿѭӧc ҧnh hѭӣng cӫa quyӅn sӣ hӳu gia
ÿình ÿӃn cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm

14
.
Tác ÿӝng cӫa các công ty quӕc gia
HiӇu biӃt trѭӟc ÿây cho rҵng, ӣ các nѭӟc ÿang phát triӇn, các công ty ÿa
quӕc gia xanh hѫn (ít gây ô nhiӉm hѫn) các doanh nghiӋp sӣ hӳu trong nѭӟc vì
các công ty ÿa quӕc gia có trình ÿӝ kӻ thuұt ӣ cҩp cao, có thông tin ÿҫy ÿӫ vӅ
các phѭѫng án giҧm ô nhiӉm, có cách thӭc quҧn lý mang tính cҥnh tranh quӕc
tӃ, và có khҧ năng tiӃp cұn các nguӗn vӕn tӕt hѫn. Hѫn nӳa, ÿѭӧc coi là khách”
trong nӅn kinh tӃÿӏa phѭѫng, các công ty ÿa quӕc gia dӉ bӏҧnh hѭӣng bӣi sӭc
ép chính thӭc và không chính thӭc tӯ phía các cѫ quan quҧn lý và các cӝng
ÿӗng.
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
115
Tuy nhiên, minh chӭng có tính hӋ thӕng trong các nghiên cӭu vӅ các dӳ
liӋu ӣ cҩp nhà máy cӫa Inÿônêxia, Bănglaÿét, Thái Lan, Ҩn Ĉӝ, Mêhicô cho
thҩy rҵng trên thӵc tӃ, các công ty ÿa quӕc gia không xanh hѫn các công ty
thѭѫng mҥi công khai trong nѭӟc có cùng ÿһc ÿiӇm
15
. Các kӃt quҧ cӫa chѭѫng
trình phә biӃn thông tin cho cӝng ÿӗng PROPER cӫa Inÿônêxia cNJng ÿã dӵ báo
trѭӟc ÿiӅu này. Khi chѭѫng trình mӟi bҳt ÿҫu, mӭc ÿӝ tuân thӫ các qui chӃ quҧn
lý cӫa các công ty ÿa quӕc gia và các công ty tѭ nhân trong nѭӟc ÿӅu nhѭ nhau.
Nhѭng sau ÿó 18 tháng, tӹ lӋ các công ty ÿa quӕc gia ÿã tuân thӫ các quy chӃ
quҧn lý lӟn hѫn nhiӅu. ĈiӅu ÿó cho thҩy các công ty ÿa quӕc gia ÿã ÿiӅu chӍnh
mӝt cách nhanh chóng hѫn ÿӕi vӟi dѭ luұn cӝng ÿӗng (Khung 3.2). Do nghiên
cӭu ӣ Inÿônêxia chѭa nҳm bҳt ÿѭӧc tình hình vӅ quyӅn sӣ hӳu, nên chúng tôi
chѭa biӃt ÿѭӧc rҵng liӋu có phҧi hiӋu ӭng này xuҩt phát tӯ nguyên nhân công ty
là ÿa quӕc gia hay chӍ là công ty thѭѫng mҥi hay không. Nhӳng kӃt quҧӣ
Mêhicô ÿѭӧc nêu trong chѭѫng 3 cho thҩy viӋc thѭѫng mҥi công khai là yӃu tӕ
chӫ yӃu.

Trong mӑi trѭӡng hӧp, ÿӇ thay ÿәi huyӅn thoҥi vӅ các công ty ÿa quӕc gia
xanh, các nghiên cӭu này cho thҩy tiӃn bӝ môi trѭӡng là công viӋc trong nѭӟc.
Ĉҫu tѭ nѭӟc ngoài có thӇ tӕt tӯ nhiӅu phѭѫng diӋn, song không nhҩt thiӃt là do
thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm có hiӋu quҧ.
Sӵ hӧp nhҩt quyӅn sӣ hӳu
Do viӋc các nѭӟc mӣ cӱa biên giӟi ÿӇ buôn bán và giҧm vai trò cӫa nhà
nѭӟc trong các hoҥt ÿӝng kinh tӃ, các nhà máy lӟn hѫn, có trình ÿӝ công nghӋ
cao hѫn, và có khҧ năng chӕng lҥi sӵ cҥnh tranh ÿã bҳt ÿҫu thu hút các công ty
có mӝt nhà máy. Nhѭÿã thҩy ӣ chѭѫng 4, nhӳng thay ÿәi này có thӇÿҭy mҥnh
hoҥt ÿӝng môi trѭӡng, bӣi vì các công ty lӟn hѫn có thӇ chi cho các dӏch vө kӻ
thuұt nӝi bӝ cho nhiӅu nhà máy hѫn. Nhӳng phân tích ӣ cҩp nhà máy ÿѭӧc thӵc
hiӋn tҥi mӝt sӕ nѭӟc ÿã khҷng ÿӏnh ѭu thӃ này. Mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây ӣ
Mêhicô cNJng cho thҩy rҵng các công ty có nhiӅu nhà máy tuân thӫ các qui chӃ
quҧn lý môi trѭӡng tӕt hѫn. (Chúng ta có thӇ thҩy rҵng các nhà quҧn lý môi
trѭӡng chú ý nhiӅu hѫn ÿӃn các công ty nhiӅu nhà máy, song mӝt nghiên cӭu
mӟi ÿây ӣҨn Ĉӝ cho thҩy ÿһc ÿiӇm có nhiӅu nhà máy lҥi không có ҧnh hѭӣng
ÿӃn tӍ lӋ thanh tra môi trѭӡng ÿӕi vӟi công ty)
16
.
Nhìn chung, viӋc giҧm can thiӋp cӫa nhà nѭӟc trong nӅn kinh tӃ có xu
hѭӟng làm hình thành các nhà máy lӟn hѫn trong các ngành công nghiӋp gây ô
nhiӉm, cho dù ÿiӅu này là hiӇn nhiên. Liên Xô ÿã xây dӵng các nhà máy thép
khәng lӗ và ít quan tâm tӟi các chi phí vұn chuyӇn nguyên liӋu và thép, và trong
thӡi kǤ hұu Liên Xô ngѭӡi ta ÿã giҧm quy mô cӫa các nhà máy này do các chi
phí vұn chuyӇn tăng lên.
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
116
Các xí nghiӋp nhà nѭӟc thuӝc nhiӅu nӅn kinh tӃ khác ÿã ÿӕi mһt vӟi nhӳng
vҩn ÿӅ tѭѫng tӵ. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ thѭӡng mӣ rӝng quy mô cӫa nhà
máy. Mӝt công trình gҫn ÿây ӣ Philippin ÿã chӍ ra rҵng các nhà máy sҧn xuҩt lӟn

hѫn là các nhà máy có hiӋu quҧ hѫn vӅ kinh tӃ
17
. Nhѭ khung 5.3 cho thҩy cҧi
cách thӏ trѭӡng ӣ Trung Quӕc ÿã dүn ÿӃn hӧp nhҩt sҧn xuҩt. ӢҨn Ĉӝ, nhiӅu
nhà máy nhӓ còn tӗn tҥi chӍ vì chúng ÿѭӧc luұt pháp bҧo vӋ.
Hình 5.5 thӇ hiӋn 4 nghiên cӭu kinh trҳc nhҵm mô tҧ các kӃt quҧ hӧp nhҩt
trong cҧ nѭӟc: viӋc sát nhұp hai nhà máy nhӓ hѫn vӟi sҧn lѭӧng và mӭc ô nhiӉm
ban ÿҫu là 100 ÿѫn vӏ, có thӇ cҳt giҧm tәng ô nhiӉm xuӕng gҫn 70 ÿѫn vӏӣ
Mêhicô và Ҩn Ĉӝ và gҫn 80 ÿѫn vӏӣ Trung Quӕc và lnÿônêxia
18
.
Tuy nhiên, mһc dù ÿã giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm, viӋc hӧp nhҩt có thӇ mang
lҥi thiӋt hҥi do tәng ô nhiӉm lӟn hѫn bӣi vì các nhà máy lӟn có xu hѭӟng co
cөm ӣ các khu vӵc ÿông dân. Thí dө, mӝt nghiên cӭu mӟi ÿây ӣ Braxin ÿã phân
chia 3.500 ÿô thӏ thành 10 nhóm theo thu nhұp ÿҫu ngѭӡi và xem xét vӏ trí cӫa
156.000 nhà máy có quy mô khác nhau. Hình 5.6 cho thҩy các nhà máy lӟn nҵm
ӣ các khu vӵc giàu có hѫn, là nhӳng khu vӵc cNJng dӵ kiӃn sӁ có sӕ dân lӟn nhҩt
(Khung 2. 2). Mһc dù các nhà máy lӟn là các nhà máy có cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm ít
hѫn, song lҥi có sӕ ngѭӡi chӃt do ô nhiӉm không khí nhiӅu hѫn vì hӑ sӕng gҫn
vӟi các nhà máy ÿó hѫn
19
.
Vì thӃ, nӃu các cѫ quan quҧn lý không thӵc hiӋn kiӇm soát ô nhiӉm chһt
chӁ hѫn, thì ҧnh hѭӣng thұt sӵ cӫa viӋc hӧp nhҩt các công ty có thӇ sӁ gây thiӋt
hҥi do ô nhiӉm nhiӅu hѫn. May mҳn thay, các nhà máy lӟn cNJng còn là mөc tiêu
tӵ nhiên cӫa các cѫ quan quҧn lý tuy vӟi năng lӵc giám sát và cѭӥng chӃ còn
hҥn chӃ. Các chiӃn lѭӧc tұp trung vào các cѫ sӣ gây ô nhiӉm chính nhѭ phѭѫng
pháp phân nhóm ABC cӫa CETESB, có thӇ làm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm giҧm xuӕng
ÿӇ ÿӅn bù cho sӕ ngѭӡi dân phҧi chӏu nҥn ô nhiӉm lӟn hѫn. Ngay cҧӣ nhӳng
nѫi mà các qui chӃ quҧn lý còn yӃu kém, thì các cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng cNJng ÿã

có thӇ dӉ dàng xác ÿӏnh các nhà máy lӟn và gây sӭc ép buӝc hӑ phҧi giҧm ô
nhiӉm.
5.4 Tính toán chi phí cho nӱa phҫn ҭn giҩu cӫa ô nhiӉm
VӅ tәng thӇ, cҧi cách kinh tӃ giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm thông qua cҳt giҧm
các trӧ giá nguyên liӋu và kích thích thѭѫng mҥi quӕc tӃ, tѭ nhân hoá các xí
nghiӋp nhà nѭӟc, tăng các công ty thѭѫng mҥi công khai, mӣ rӝng qui mô các
hãng và các nhà máy. Tuy nhiên, cҧi cách kinh tӃ không phҧi lúc nào cNJng giҧm
ÿѭӧc ô nhiӉm. Gia tăng mӭc tăng sҧn lѭӧng có thӇ lҩn át viӋc giҧm cѭӡng ÿӝ ô
nhiӉm. Và trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, viӋc phá giá ÿӗng tiӅn cӫa mӝt nѭӟc, cҳt bӓ
trӧ giá năng lѭӧng, giҧm tính ÿӝc quyӅn vӅ sҧn xuҩt nguyên liӋu có thӇ làm tăng
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
117
ĈӇ xác ÿӏnh tác ÿӝng cӫa cҧi cách
kinh tӃӣ Trung Quӕc ÿӃn ô nhiӉm công
nghiӋp, chúng tôi ÿã lұp các sӕ liӋu
thӕng kê so sánh cho 5 tӍnh ӣ miӅn
trung và phía ÿông Trung Quӕc (kӇ cҧ
Bҳc Kinh và khu nӝi thành Thѭӧng
Hҧi), là các tӍnh nҵm rҧi rác tӯ bҳc ÿӃn
nam dӑc theo khu bӡ biӇn phía ÿông
cӫa Trung Quӕc. Công nghiӋp Bҳc
Kinh rҩt ÿa dҥng, phҧn ánh ÿѭӧc vai trò
là thӫÿô chính trӏ quӕc gia. Liêu Ninh
là mӝt trung tâm công nghiӋp nһng có
tӯ lâu và nhiӅu nhà máy ӣÿây dӵa vào
các quy trình sҧn xuҩt cNJ gây ô nhiӉm
nһng. Cѫ sӣ công nghiӋp Thѭӧng Hҧi
rҩt ÿa dҥng song quy mô lӋch hѭӟng
cӫa nó chҳc chҳn sӁ gây ra nhiӅu vҩn ÿӅ
ô nhiӉm. Sӵ phát triӇn cӫa Quҧng Ĉông

ÿã tҥo nên sӵ tăng trѭӣng nhanh chóng
trong ngành sҧn xuҩt công nghiӋp nhҽ.
Cuӕi cùng là Tӭ Xuyên, nҵm trên lѭu
vӵc sông Hoàng Hà ӣ phía nam-trung
Trung Quӕc, ÿѭӧc coi là nghèo hѫn so
vӟi 4 tӍnh kia, và công nghiӋp cӫa nó có
cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm cao. Nhӳng cҧi cách
kinh tӃ cӫa Trung Quӕc ÿã làm thay ÿәi
ÿáng kӇ quy mô trung bình cӫa nhà máy
Hình B5.3B Quy mô nhà máy và quyӅn
sӣ hӳu
Hình B5.3a Các tӍnh cӫa Trung Quӕc
và các ÿһc ÿiӇm vӅ quyӅn sӣ hӳu 5 tӍnh
này. Tӯ 1987 ÿӃn 1993, các nhà máy
lӟn liên tөc tăng phҫn ÿóng góp cӫa
mình cho nӅn kinh tӃ, ÿáng ghi nhұn
nhҩt là ӣ Thѭӧng Hҧi, trong khi ÿó
phҫn ÿóng góp cӫa các xí nghiӋp sӣ hӳu
nhà nѭӟc lҥi giҧm xuӕng, ÿһc biӋt là ӣ
Tӭ Xuyên và Quҧng Ĉông (Hình
B5.3b).
Nhӳng kӃt quҧ kinh trҳc do
Dasgupta, Wang, và Wheeler (1997)
ÿѭa ra cho rҵng các nhà máy thuӝc sӣ
hӳu nhà nѭӟc lӟn và nhӓÿӅu có vai trò
trong viӋc làm giҧm cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm
công nghiӋp. Hình B5.3c minh hoҥ kӃt
quҧ này ÿӕi vӟi ô nhiӉm nѭӟc do chҩt
hӳu cѫ (nhu cҫu ôxy hoá hӑc- COD), ô
nhiӉm không khí. Tҥi cҩp tӍnh, phát thҧi

mҥnh ӣ cҧ hai kiӇu ô nhiӉm trên ÿã
giҧm xuӕng ÿáng kӇ trong thӡi gian cҧi
cách kinh tӃ. Tӭ Xuyên, và Quҧng
Ĉông giҧm ô nhiӉm nhiӅu nhҩt, song cҧ
Khung 5.3 Cҧi cách kinh tӃ và ô nhiӉm công nghiӋp ӣ Trung Quӕc
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
118
cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm. Hѫn nӳa, sӵ hӧp nhҩt có thӇ làm cho nhiӅu nhà máy lӟn tұp
trung ӣ các khu ÿô thӏ và tăng tác ÿӝng cӫa ô nhiӉm ÿӕi vӟi sӭc khoҿ con ngѭӡi.
ĈiӅu cѫ bҧn là các nhà môi trѭӡng có thӇ hѭӣng ӭng phҫn lӟn các cuӝc cҧi
cách nӃu ÿó là các yӃu tӕ giúp chӕng ô nhiӉm, song các nhà cҧi cách kinh tӃ
cNJng nên xác ÿӏnh rõ nhӳng nӛ lӵc cӫa hӑ có thӇ sӁ gây ra nhӳng tác ÿӝng xҩu
cho môi trѭӡng. Nhӳng phân tích kӻ lѭӥng cӫa các nhà kinh tӃ và môi trѭӡng vӅ
nhӳng tác ÿӝng trên cNJng nhѭ sӵ cӝng tác cӫa hӑ là vô cùng cҫn thiӃt. May mҳn
Hình B5.3c Cѭӡng ÿӝ ô nhiӉm và cҧi
cách
Hình B5.3d Các ngành gây ô nhiӉm ӣ
Trung Quӕc
5 tӍnh ÿӅu giҧm ÿѭӧc cѭӡng ÿӝ gây ô
nhiӉm.
Mӕi lo ngҥi vӅ “vùng cѭ trú ô
nhiӉm” ӣĈông Á có thӇ tұp trung ӣ
Trung Quӕc, bӣi vì nѭӟc này có các
quy ÿӏnh vӅ môi trѭӡng yӃu kém và giá
cҧ nguyên vұt liӋu lҥi thҩp hѫn nhiӅu so
vӟi các ÿӕi tác buôn bán cӫa mình. ĈӇ
xem liӋu các ngành gây ra ô nhiӉm có
phát triӇn ÿѭӧc trong nhӳng ÿiӅu kiӋn
ÿó, chúng tôi ÿã phân tích các xu thӃ
ÿӕi vӟi 5 ngành gây ô nhiӉm nhҩt: hoá

chҩt, bӝt giҩy và giҩy, kim loҥi màu,
kim loҥi ÿen, khoáng sҧn phi kim loҥi
(chӫ yӃu là xi măng)*. Chúng tôi thҩy
rҵng phҫn ÿóng góp vào sҧn lѭӧng quӕc
gia cӫa 5 ngành gây ô nhiӉm cao này
thӵc tӃÿã giҧm trong thӡi ký cҧi cách
(Hình B5.3d). Do ÿó, ÿӕi vӟi Trung
Quӕc, viӋc mӣ cӱa nӅn kinh tӃ sang
buôn bán nhiӅu hѫn ÿã không làm
chuyӇn theo hѭӟng các ngành công
nghiӋp gây ô nhiӉm.
* ĈӇ xác ÿӏnh các ngành gây ô nhiӉm xem Mani và Wheeler (1998) và Hettige, Martin,
Singh và Wheeler (1994).
Khung 5.3 (tiӃp)
XANH HOÁ CÔNG NGHIӊP: VAI TRÒ MӞI CӪA CÁC CӜNG ĈӖNG, THӎ TRѬӠNG VÀ CHÍNH PHӪ
119
là, nhѭ chúng tôi ÿã nêu ӣ trong chѭѫng 6, viӋc sӱ dөng khôn khéo công nghӋ
thông tin có thӇ giúp các cѫ quan quҧn lý tұp trung vào các cѫ sӣ gây ô nhiӉm
nghiêm trӑng nhҩt và tranh thӫÿѭӧc các cӝng ÿӗng. ĈӇ duy trì nhѭng nӛ lӵc ÿó
và ÿҧm bҧo thành công, các nhà hoҥch ÿӏnh chính sách sӁ phҧi dành mӝt sӕ kinh
phí có ÿѭӧc do cҧi cách kinh tӃÿӇ cҧi tiӃn thông tin và các qui chӃ quҧn lý môi
trѭӡng.
Hình 5.5 Quy mô nhà máy và ô nhiӉm
Ngu͛n: Xem chú thích 16
Hình 5.5 Quy mô nhà máy và phát triӇn khu vӵc
Ngu͛n: Dasgupta, Lucas và Wheeler (1998)
CÁC CHÍNH SÁCH KINH Tӂ QUӔC GIA: NӰA PHҪN ҬN GIҨU CӪA Ô NHIӈM
120
Tài liӋu tham khҧo
Afsah, S., 1998, “Impact of Financial Crisis on Industrial Growth and

Environmental Performance in Indonesia,” (Washington: US- Asia
Environmental Partnership), July.
CETESB, 1986, “Restoring the Sena do Maz.”
--------, 1990, “Cubatao:A Change of Air.”
--------, 1994, “Acao da CETESB em Cubatao: Situacao em Junho de 1994.”
Birdsall, N., and D. Wheeler, 1993, “Trade Policy and Industrial Pollution in
Latin America: Where Are The Pollution Havens?” Journal of
Environment and Development, Vol. 2, No. 1 , Winter.
Dasgupta, S., H. Hettige, and D. Wheeler, 1997, “What Improves Environmental
Performance? Evidence from Mexican Industry,” World Bank
Development Research Group Working Paper, No. 1877, December.
Dasgupta, S., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Bending the Rules: Discretionary
Pollution Control in China,” World Bank Development Research Group
Working Paper, No. 1761, February.
Dasgupta, S., R. Lucas, and D. Wheeler, 1997, “Small Plants, Pollution and
Poverty: Evidence from Mexico and Brazil,” World Bank Development
Research Group Working paper, No. 2029, November.
Dasgupta, S., H. Wang, and D. Wheeler, 1997, “Surving Success: Policy
Reform and the Future of Industrial Pollution in China,” World Bank
Policy Research Department Working Paper, No. 1856, October.
Dollar, D., 1992, “Outward-oriented Developing Economies Really Do Grow
More Rapidly: Evidence from 95 LDCs, 1976-1985,” Economic
Development and Cultural Change, 523-44.
Economist, The, 1997a, “A Survey Big Deal,” Dec. 6.
---------, 1997b, “Inside Story”, Dec. 6.
Hartman, R., M. Huq, and D. Wheeler, 1997, “Why Paper Mills Clean Up:
Determinants of Pollution Abatement in Four Asian Countries,” World
Bank Policy Research Department Working Paper, No. 1710, January.