Tiet 32 thao tac lap luan so sanh

•@/Bài

cũ :
•1.Trong chương trình làm văn lớp 10, em đã
được học những thao tác lập luận nào ?
2.Chương trình làm văn 11, chúng ta đã tiếp tục
học và ôn lại thao tác lập luận nào trong văn
nghị luận?
3.Ngoài thao tác lập luận phân tích, diễn dịch,
quy nạp, tổng hợp, trong làm văn nghị luận
chúng ta còn thường sử dụng những thao tác lập
lập nào khác?


Tiết 32 – Làm văn

Thao tác

LẬP LUẬN SO SÁNH


@/

Mục tiêu của bài học :sgk
@/ Nội dung bài học :
A/Tìm hiểu chung về thao tác lập luận so sánh :
 I.Tìm hiểu ngữ liệu.
 II.Khái niệm, mục đích và yêu cầu của lập luận
so sánh.
B/Cách so sánh :
 I.Tìm hiểu ngữ liệu.

 II.Quy trình, cách thức thực hiện thao tác lập
luận so sánh.
C/Ghi nhớ
D.Luyện tập củng cố.


A/ Tìm hiểu chung :
I. Tìm hiểu ngữ liệu :
 1.Ngữ liệu 1:
 Từng nghe nói rằng : Người hiền xuất hiện ở
đời thì như ngơi sao sáng trên trời cao. Sao sáng ắt
chầu về ngôi Bắc Thần, người hiền ắt làm sứ giả
cho thiên tử. Nếu như che mất ánh sáng, giấu đi
vẻ đẹp, có tài mà khơng được đời dùng, thì đó
khơng phải là ý trời sinh ra người hiền vậy.




( “Chiếu

cầu hiền” của Ngơ Thì Nhậm )

*Nội dung đoạn văn trên thể hiện nội dung gì?
 * Nhận xét về cách lập luận của tác giả trong
đoạn văn?
* Mục đích của cách lập luận ấy?


-

Nội dung đoạn văn nói về mối quan hệ
giữa người tài và thiên tử.
- Cách lập luận của tác giả : dùng cách so
sánh :
 +Người hiền như ngôi sao sáng trên trời.
 +Sao sáng phải tụ về Bắc Đẩu  người
hiền phải làm sứ giả cho thên tử.
- Mục đích của cách lập luận nhằm :
Khẳng định vai trị, trách nhiệm của người
hiền với thiên tử và cuộc đời.


2.

Ngữ liệu 2 :
- Đối tượng so sánh và đối tượng được so sánh trong
đoạn văn :
 +Đối tượng được so sánh : Là bài “Văn chiêu hồn”
 +Đối tượng so sánh là Chinh phụ ngâm, Cung oán
ngâm khúc; Truyện Kiều.
- Mục đích so sánh: Tìm ra những nét giống nhau và
những nét khác nhau giữa “Văn chiêu hồn” với các
tác phẩm được đưa ra làm đối tượng so sánh.
 + Gíơng nhau : cùng thể hiện lịng u thương với
con người.
 +Khác nhau: Chỉ riêng “Văn chiêu hồn” là bàn đến
cả loài người trong một vùng địa dư “xưa nay ít ai
động tới : cõi chết”.

 *Như

vậy, ở 2 đoạn văn trên người viết đã làm cơng
việc so sánh một cách cụ thể. Nhưng có phải cứ làm
cơng việc so sánh là có ngay được lập luận so sánh
hay khơng? Vì sao?
 - Để có một lập luận so sánh, người viết ( hay
người nói ) dĩ nhiên phải làm cơng việc so sánh.
Khơng có sự so sánh, khơng thể có lập luận so
sánh.
 - Song để hình thành một lập luận so sánh, cần phải
tiến hành lập luận ( nghĩa là phải dùng so sánh

làm cách thức chủ yếu để tổ chức, gắn kết các
lý lẽ và dẫn chứng ) nhằm làm sáng tỏ cho
luậnđiểm .

















*Theo em, hai đoạn ngữ liệu vừa xem xét có thể xem là một
lập luận so sánh khơng ? Vì sao?
- Đoạn văn 1 viết nhằm để nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm
của người hiền với đất nước .
 Luận điểm ấy được làm sáng tỏ bằng cách so sánh hình
ảnh người hiền như sao sáng và quan hệ của người hiền với
Thiên tử như quy luật của tinh tú.
-Đoạn văn 2 viết để làm sáng tỏ luận điểm về sự đặc sắc của
bài Văn chiêu hồn trong niềm rung động về thân
phận con người.
+Luận điểm ấy được làm sáng tỏ
bằng cách so sánh Văn chiêu hồn
với các kiệt tác cũng nói về
niềm thương xót cho những kiếp người.


+

Các lý lẽ so sánh ( nhất là về sự khác nhau)
được tổ chức, sắp xếp thật rõ ràng, hợp lý, có
sức thuyết phục :
 “Chinh phụ ngâm,Cung ốn ngâm khúc mới
bàn đến một hạng người, Truyện Kiều nói đến
cả xã hội người, nhưng phải tới Văn chiêu hồn
ta mới thấy niềm xót xa cho cả lồi người ; các
tác phẩm khác chỉ nói về con người trong cõi

sống, chỉ Văn chiêu hồn mới động đến con
người trong cõi chết”
  Đoạn văn là một lập luận so sánh điển hình.



II/

Khái niệm, mục đích và yêu cầu của thao tác
lập luận so sánh :
1. Khái niệm:
*Từ việc tìm hiểu các ngữ liệu trên, em hãy cho
biết : Thế nào là lập luận so sánh ?
- Lập luận so sánh là một kiểu lập luận nhằm đối
chiếu hai hay nhiều sự vật hoặc các mặt trong
cùng một sự vật, hiện tượng… để chỉ ra những
nét giống nhau hoặc khác nhau giữa chúng.
 Từ đó, thấy được đặc điểm
và giá trị của mỗi sự vật,
hiện tượng được so sánh.


2/

Mục đích của lập luận so sánh :
- Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau của đối tượng
so sánh hoặc được so sánh.
- Thấy được bản chất của sự vật, hiện tượng được
so sánh.
- Khẳng định giá trị, ý nghĩa của sự vật, hiện

tượng đối với cuộc sống con người, sự đóng góp
sáng tạo của tài năng con người.
@/ Ví dụ:
Xuân Diệu tìm kiếm cài đẹp ngay trong cảm nhận
buồn trước cuộc đời (Đây mùa thu tới). Nguyễn
Tuân lại tìm thấy cái đẹp phải gắn liền với cái
thiện. Nam Cao lại tìm thấy cái đẹp khi con người
ln trăn trở về nhân phẩm của mình.


3.

Yêu cầu của thao tác lập luận so sánh:
-So sánh là cần thiết. Song, để so sánh
một cách có hiệu quả, cần :
+ So sánh dựa trên cùng một tiếu chí,
cùng bình diện.
+ Khi so sánh, cần phải rút ra những
nhận xét – đánh giá về đối tượng so sánh
và đối tượng được so sánh.


B/
 I/

Cách so sánh :

Tìm hiểu ngữ liệu :
 - Nguyễn Tuân đã so sánh Ngô Tất Tố với hai
loại người :

 + Loại người theo chủ trương cải lương
hương ẩm. Họ cho rằng chỉ cần cải cách
những hủ tục, thì đời sống của nơng dân
được nâng cao.
 + Loại người hoài cổ. Họ cho rằng chỉ cần trở
về cuộc sống thuần phác ngày xưa thì đời
sống nơng dân được cải thiện.


-Mục

đích so sánh của Nguyễn Tuân:
 +Chỉ ra cái ảo tưởng về suy nghĩ của 2
loại người trên.
 +Làm nổi bật cái đúng trong suy nghĩ
và nhận thức của Ngô Tất Tố : Người
nông dân phải đứng lên chống lại kẻ
bóc lột, áp bức mình.
 Đây là sự so sánh khác nhau.


@/

Từ ngữ liệu này, em có nhận xét gì về
quy trình và thao tác cụ thể của tác giả để
xây dựng thao tác lập luận so sánh trong
đoạn văn?

-

Mở đầu , nêu lên luận điểm mà ông muốn làm
sáng rõ : Không ngờ trong cái xã hội tối tăm, tác
giả “Tắt đèn” lại có thể tìm được đường đi cho
nhân vật của mình.



Cách nêu luận điểm rất tự nhiên ( bằng một
câu hỏi chứa đầy sự ngạc nhiên và thán phục :
“Làm sao trong đêm tối ngày đó….tự mình soi
đường cho nhân vật mình đi?”).


-

Tiếp đến, Nguyễn Tuân làm sáng tỏ luận điểm
bằng cách so sánh :
 + Đối tượng so sánh ở đây : đều là các nhà
văn “nói về làng xóm dân cày” trước Cách
mạng tháng Tám 1945.
 + Tiêu chí so sánh : nội dung bàn luận về
nông thôn và người nơng dân.
 +Mục đích hướng tới của so sánh :
 Là làm nổi bật sự đặc sắc, sự thành công kỳ
lạ của Ngô Tất Tố trong việc ông đã “xui người
nông dân nổi loạn”, trong khi các nhà văn khác
chỉ bàn đến sự cải lương hoặc thoát ly


Chính mục đích so sánh này đã quyết định

cách lựa chọn kiểu so sánh : kiểu so sánh
khác nhau, để làm rõ vấn đề.



-

Cuối cùng, từ kết quả so sánh, tác giả lại trở
về luận điểm ba đầu, nhưng ở một tầm nhận
thức sâu sắc, mới mẻ hơn và ở mức xúc động
mạnh mẽ hơn.




II. Cách thực hiện thao tác lập luận so sánh :

1.Quy trình thực hiện:

-Bước 1: Xác định đối tượng so sánh và đối tượng
được so sánh.

- Bước 2: Xác định tiêu chí so sánh.

- Bước 3 :Xác định mục đích so sánh.

-Bước 4 : Lựa chọn cách so sánh.
 2. Các cách so sánh :
 -So sánh tương đồng (từ một chân lý đã biết suy ra một


chân lý tương tự, có chung một logíc bên trong.So sánh này
nhằm mục đích chỉ ra những nét giống nhau)
-

So sánh tương phản (đối chiếu các mặt trái ngược để làm
nổi bật luận điểm )


Ví

dụ 1:
Mở đầu bản Tun ngơn độc lập, Hồ Chí Minh đã
viết :
 “Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình
đẳng.Tạo hố cho họ những quyền khơng ai có thể
xâm phạm được.Trong những quyền ấy, có quyền
được sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc”.
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn độc lập 1776
của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là : Tất
cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng;
dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung
sướng và quyền tự do.
 So sánh tương đồng.


 -Ví

dụ 2:

Các

cụ ưa nhìn màu đỏ cht, ta lại ưa nhìn
những màu nhạt… Các cụ bâng khuâng vì tiếng
trùng đêm khuya, ta lại nao nao vì tiếng gà gáy
lúc đúng ngọ. Nhìn một cơ gái xinh xắn, ngây
thơ, các cụ coi như đã làm một việc tội lỗi, ta thì
cho mát mẻ như đứng trước một cánh đồng
xanh. Cái tình của các cụ chỉ là sự hơn nhân,
nhưng đối với ta thì trăm hình mn trạng: cái
tình say đắm , cái tình thoảng qua, cái tình gần
gũi, cái tình xa xơi…cái tình trong giây phút, cái
tình ngàn thu. ( Lưu Trọng Lư )
 So sánh tương phản.


3.

Thao tác thực hiện :
 - Nêu luận điểm cần so sánh.
 - Làm sáng tỏ luận điểm bằng các cách
đặt các đối tượng được so sánh và so sánh
vào cùng một bình diện. Đánh giá các đối
tượng trên cùng một tiêu chí để thấy được
sự giống và khác nhau giữa chúng.
 -Nêu ý kiến,quan điểm của của người
nói và người viết với vấn đề được so sánh.


C/ GHI NHỚ

(SGK)
 D/
 1/

Luyện tập :

Phân biệt sự giống và khác nhau giữa

thao tác lập luận so sánh với so sánh
trong lời nói thường ngày và so sánh tu
từ trong văn chương. ( tổ 2 )
2.Bài tập vận dụng trong SGK. ( Tổ 1 và
tổ 3)


-

Bài tập 1 :
1. Sự giống nhau của các hình thức so sánh : là đối
chiếu các đối tượng nhằm phát hiện ra những nét
giống nhau hay khác nhau giữa chúng.
2.Sự khác nhau : Chủ yếu là ở mục đích so sánh
 + So sánh trong lời nói đời thường là làm cho sự
vật , hiện tượng cụ thể ,dễ thấy.
 +So sánh trong tu từ làm cho sự vật hiện tượng dễ
hình dung, dễ tưởng tượng hơn, hình ảnh và đẹp hơn
cách nói thơng thường.
 + Trong bài văn nghị luận, so sánh phải phục vụ cho
lập luận, nhằm làm sáng rõ ý kiến, nhận định của
người làm văn trước vấn đề hay hiện tượng được đưa

ra bàn luận.


 -Bài

2:
 1. Tác giả so sánh Bắc –Nam về các mặt : văn
hoá - phong tục; địa lý; lịch sử; hào kiệt- hiền
tài.
 2. Mục đích của việc so sánh : khẳng định
hùng hồn, mạnh mẽ về vị trí, tư thế của nước ta
đứng ngang bằng, hiên ngang bên cạnh các
nhà nước phong kiến Trung Hoa…
 3. Sức thuyết phục của đoạn trích thể hiện ở
cách sử dụng kiểu so sánh tương đồng với cách
lập luận chặt chẽ,giàu cảm xúc …


@/

Hướng dẫn học và chuẩn bị bài :
 -Xem lại cách sử dụng thao tác lập luận so sánh
từ các ngữ liệu. nắm vững mục đích và quy
trình thực hiện thao tác lập luận so sánh; chủ
động làm các bài tập phần luyện tập trang 116117.
- Tiết sau thực hành về Thao tác lập luận so sánh
 *Yều cầu :
 + Nắm vững lý thuyết bài học.
 +Cá nhân chuẩn bị bài tập ở nhà.
 +Các nhóm các tổ chuẩn bị bảng phụ để làm

bài theo nhóm trên lớp.