Tiet 32 tap tinh cua dong vat (tiep theo)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LẠNG SƠN
----------

SINH HỌC 11 – CƠ
BẢN
Tổ:
NGUYỄN THỊ NHÀN

HÓA - SINH

Thực hiện: Nguyễn Thị Nhàn
Lạng sơn, tháng 1 năm 2010


NGUYỄN THỊ NHÀN


KIỂM TRA BÀI CŨ
• Hãy lựa chọn cụm từ thích hợp ( 1 – 10 ) mơ tả tập
tính bẩm sinh và tập tính học được?
Đáp án
1. Chuỗi phản xạ khơng điều kiện
2. Chuỗi phản xạ có điều kiện:
3. Khơng bền vững.
4. Bền vững
5. Đặc trưng cho loài
6. Đặc trưng cho cá thể.
7. Được hình thành do học tập và rút kinh
nghiệm.
8. Sinh ra đã có
9. Khơng được di truyền.

10. Được
di truyền.
NGUYỄN
THỊ NHÀN

Tập tính bẩm sinh:
(1 – 4 – 5 – 8 – 10)

Tập tính học được:
(2 – 3 – 6 – 7 – 9 )


CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH
Kích thích bên
ngồi

Cơ quan
thụ cảm
TK cảm giác

Liên hệ
ngược

Hệ thần
kinh
TK vận động
Cơ quan
thực hiện

NGUYỄN THỊ NHÀN

Kích thích
bên trong


Nhiều tập tính của động vật hình
thành và biến đổi được là do học tập.
- Chúng ta tìm hiểu một : số hình
thức học tập chủ yếu của động vật
-

NGUYỄN THỊ NHÀN


NGUYỄN THỊ NHÀN


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

Vịt con mới nở đi theo đồ
chơi

Học ngầm.

Ngỗng con
mới nở chạy
theo người

Ngỗng con mới nở chạy
theo mẹ

Học khơn.

H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu
NGUYỄN THỊ NHÀN
học tập ở động vật


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu
NGUYỄN THỊ NHÀN
học tập ở động vật


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

H. Quan sát hình SGK và hình trên bảng cho biết các kiểu
NGUYỄN THỊ NHÀN
học tập ở động vật


IV. MỘT SỐ HÌNH
THỨC HỌC TẬP DO
ĐỘNG VẬT.

1, Quen nhờn.
2. In vết.
3. Điều kiện hố.
4. Học ngầm.

5. Học khơn.

H. Cho biết khái niệm về các kiểu học tập ở động vật –
ví dụ
NGUYỄN THỊ NHÀN


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

1.Quen nhờn.
Mèo và
chó có thể
ở cạnh
nhau mà
khơng có
xung đột?

Tại sao
rùa khơng
phản ứng
gì khi có
người ở
bên?

• Động vật phớt lờ, khơng trả lời những kích thích lặp lại nhiều
H1. Đây là
lần
thức quen nhờn của động vật do đâu mà có
hiện tượng H2.Hình
• Nếu những kích thích đó khơng kèm theo sự nguy hiểm nào.

gì? Giải
VD: mỗi khi có bóng đèn từ trên cao ập xuống , gà con vội vàng
thích, Ví
chạy đi ẩn nấp. Nếu kích thích lặp lại nhiều lần mà khơng kèm
dụ?
H3.
Lấy ví dụ về hình thức quen nhờn ở động vật.
NGUYỄN THỊtheo
NHÀNnguy hiểm nào thì sau đó khi thấy bóng đen gà con sẽ khơng
chạy đi ẩn nấp nữa.


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.
Thường xảy ra với các lồi chim, chim con (vài
Tập tính
in vết
thường
có những
ngày tuổi) thường
đi theo
chim
mẹ hoặc
lồi động
nào?động.
hayởnhững
vật vật
chuyển
2, In vết  con vật khác
•Hãy quan sát hình vẽ, nghiên
- Vai trị: Tạo mối• cứu

ràngsgk
buộc
vàgiữa
cho cha
biết:mẹ và
H4. Đây là hình
được
sóc và
vệ
Nónon
có vai
trịchăm
gì trong
đờibảo
sống
thức HT gì? Ví dụ? con non. Con
của động vật
Vịt con
mới nở
đi theo
đồ chơi

Ngỗng con mới nở chạy theo mẹ

NGUYỄN THỊ NHÀN

Ngỗng
con mới
nở chạy
theo

người


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

3./ Điều kiện hố.
a. Điều kiện hóa đáp ứng
b.Điều kiện hóa hành động
(điều kiện hóa kiểu Paplơp) Điều kiện hố (điều kiện hóa kiểu Skinnơ)

• TN: thả •chuột
Điềuvào
kiệnlồng,
hố hành
trong lồng
là hình
đạp gắn
với thành
thức ăn. Khi
•Thí ngiệm: vừa cho chó ăn có một bànđộng
mối
liên
kếtvàmới
trong
•vừa
chuột
chạy
vào
lồng
vơ

tình đạp
Điều
H3.
kiện
Qua
hố
thí
đáp
nghiệm
ứng
là
đánh
chng,
sau
vài
thần
kinh
trung
ương
Mơmối
tả thí
H5. bàn
Điềuđạp
kiện
hố
hành
động
là gì?1
phải
thức

ăn
rơi
ra.
Sau
hình
trên,
thành
hãy
nêu
liên
đặc
kết
điểm
mới
dưới
tác
động
của
các
chục lần kết
hợp, chỉ cần
nghiệm
số lần ngẫukích
nhiên
thích
như
kếtvậy,
hợpmỗi khi
trong
của

thần
hình
kinh
thức
trung
điều
ương
kiện
nghe tiếng
chng
là cho đã
đồngchuột
thời chạy đên nhấn
của
Paplơp.
thấy đói bụng
dưới
hố
tác
đáp
động
ứng.
của
Lấy
các
ví
kích
dụ
tiết nước
bọt.

NGUYỄN
THỊ NHÀN
bàn đạp để lấy thức ăn.
thích
thựckết
tiễn
hợp
? đồng thời.


IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

4./ Học ngầm.
+ Khái niệm:Học ngầm là kiểu học khơng có ý thức, khơng biết rõ
mình đã học được . Sau này, khi có nhu cầu thì kiến thức đó tái
hiện giúp động vật giải quyết được những tình huống tương tự.
+ Học ngầm giúp động vật nhanh chóng tìm được thức ăn và
nơi tránh thú săn mồi
H7.Học ngầm có ý nghĩa gì
đối với đời
sốngảnh
củatrên,
động hãy
H6.Qua
hình
vật?biết: học ngầm là gì? Đặc
cho
điểm và ý nghiã của hình thức
họcNGUYỄN
này? THỊ NHÀN

IV. MỘT SỐ HÌNH THỨC HỌC TẬP DO ĐỘNG VẬT.

5./ Học khơn.

H8. Mơ tả tình
huống trong
tranh.
H9. học khơn là
gì?
H10. Học khơn
chỉ có ở lồi
động vật nào?
Tinh tinh
đang
cách lấy chuối treo ở
NGUYỄN
THỊtìm
NHÀN
trên cao

Quạ đang kéo
dây buộc mồi


• Khái niệm: Học khôn là
H9. Vậy,
học hợp
khôncác kinh

kiểu
học phối
là gì? cũ để tìm cách giải
nghiệm
quyết những tình huống
H10. Học khơn chỉ
mới.
có ở những động
• Chỉ có ở động vật có HTK
vật nào?
phát triển

Tinh tinh dùng cây đào mối

Khỉ bóc chuối
Tinh
tinh THỊ
uống
nước dừa
NGUYỄN
NHÀN

H8. Mơ tả tình huống trong tranh.


Hãy thực hiện lệnh sgk. (chọn phương án đúng)
1. Một con mèo đang đói chỉ nghe thấy tiếng bày bát đĩa lách
cách, nó đã vội vàng chạy xuống bếp. Đây là một ví dụ về hình
thức học tập:
a. Quen nhờn.

b.
đáp
ứng.
b. Điều
Điềukiện
kiệnhố
hố
đáp
ứng.
c. Học khơn.
d. Điều kiện hố hành động.
2. Thầy dạy toán yêu cầu bạn giải một bài tập đại số mới.
Dựa vào những kiến thức đã có, bạn đã giải được bài tập
đó. Đây là một ví dụ về hình thức học tập:
a. Điều kiện hoá đáp ứng.
b. In vết.
c. Học ngầm.
d. Học khơn.
3. Nếu thả một hịn đá nhỏ bên cạnh con rùa, rùa sẽ rụt đầu
và chân vào mai. Lặp lại hành động đó nhiều lần thì rùa
sẽ khơng rụt đầu vào mai nữa. Đây là một ví dụ về hình
thức học tập:
a.NGUYỄN
In vết.
b. Quen nhờn. c. Học ngầm. d. Học khôn
THỊ NHÀN


V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
Tập tính kiếm ăn.

Tập tính di cư.

Tập tính bảo vệ lãnh thổ. Tập tính sinh sản.
Tập tính xã hội.
1./ Tập tính kiếm ăn.

NGUYỄN THỊ NHÀN

nhân
kích
thích:
Hình ăn
ảnh,
âm
•- Tác
Phần
lớn
tập
tính
kiến
và
mồi
H11.
Mơ
tả
cách
kiếm
ăn
H12. Nghiên cứu SGK và chosăn
biết:

thanh,
mùitính
phát thứ
ra từsinh
con m
ồi. thành qua
là
tập
hình
của
hổ,
báo,
gấu?
tập tính
kiếm tập
ăn được
hình từ
thành
trình
đồng
- Tq
ập tính
kiếhọc
m ăn ở độtừ
ngbố
vậtmẹ,
khác nhau.
Nêu
những
đặc

điểm
về
tập
tính
như
thế nào?
loại
bản
- Ch
ủ yhoặc
ếu làdo
tậpkinh
tính nghiệm
học được.
Độthân.
ng vật
kiếm ăn ở động vật.
có hệ thần kinh càng phát triển thì tập tính
càng phức tạp.


V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1./ Tập tính kiếm ăn.
2./ Tập tính bảo vệ lãnh thổ

- KN:

Động vật có tập tính
bảo vệ lãnh thổ của mình
chống lại các cá thể khác

cùng lồi để bảo vệ nguồn
thức ăn, nơi ở và sinh sản.
- VD: Hươu đực có tuyến
nằm ở cạnh mắt tiết ra 1 loại
dịch có mùi đặc biệt quệt vào
cành cây để BV lãnh thổ
-ÝNghĩa:+BV nguồn TA, nơi ở, sinh sản
NGUYỄN
THỊbảo
NHÀNphân bố hợp lí để tồn tại
+ Đảm

H13.
vật biết
có
những
tập
H12.Động
Hãy
thếvật
nào
H14.
Tại cho
sao
động
tính
nào
để
thổ
là tập

tính
bảo
vệ lãnh
thổ?
phải
có
tập
tính
này?
của chúng?


V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn.
3. Tập tính sinh sản.
H 15. Trình bày một số
tập tính của động vật
vào mùa sinh sản,
VD minh họa?
H16. Tập tính sinh
sản có đặc điểm gì?

NGUYỄN THỊ NHÀN

2. Tập tính bảo vệ lãnh thổ
- Hiện tượng khoe mẽ, làm tổ ấp
trứng…
- VD: Công đực nhảy múa và khoe mẽ
bộ lông sặc sỡ để quyến rũ công cái …
- Phần lớn tập tính sinh sản mang tính

bẩm sinh, bản năng.


V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN
Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn. 2. Tập tính bảo vệ lãnh thổ
3. Tập tính sinh sản. 4./ Tập tính di cư.
Vịt trời

- Động vật di cư để tìm nơi có
nguồn thức ăn phong phú hoặc
đi trú đơng.
- Định hướng nhờ vị trí mặt trời,
trăng, sao, địa hình ( Bờ biển, các
dãy núi).
H16. Vì sao ở động vật lại
H17. Động
vậttính
di cư
nhờ
có tập
di cư?
NGUYỄN
THỊ NHÀN
những
yếu
tố nào?

Chim di cư trú đông

Cá hồi về đẻ ở nước ngọt


V. MỘT SỐ DẠNG TẬP TÍNH PHỔ BIẾN Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tập tính kiếm ăn.
2.Tập tính bảo vệ lãnh thổ
3. Tập tính sinh sản. 4. Tập tính di cư.
5.Tập tính xã hội.
Tập đồn kiến
a. Tập tính thứ bậc:
- Là tậpb.
tính
đàn,
như:
Tập
tínhbầy
vị tha:
Tập tính
thứsống
bậc:
duy
trì trật
tựgà,
trong
Ngựa vằn
hươu,
nai,
ong,
kiến,
mối,…

đàn,
tăng
cường
tốt
Tập
tính
vị thatruyền
là tậptính
tínhtrạng
hy sinh
cho
thế
hệ
sau.
lợi đàn
bản
thânTập
vì lợi
ích
của
-của
Cóquyền
2con
tậpđầu
tính
xã hội
tính
thứ
bậclồi.
VD:

gà, hươu,
nai,…Tập tính vị tha
VD:ong
thợ, kiến,…
Tập đồn kiến

- Duy
trì trật
tự trong
tăng
Giúp
nhau
kiếmđàn,
ăn, tự
vệ.cường truyền
tính trạng
contại
đầucủa
đàncảcho
thế hệ sau.
Duy tốt
trì của
sự tồn
đàn.
Bằng kiến thức thực tế,
H23.
H19.Ở
Tập
Tậpđộng
tính

tínhthứ
vật
nàycó
bậc
có
nghiên cứu SGK, hãy H20.
H21.
H22.
H24.
H18.Thế
Tập nào
Thế
tính
nàolà
này
vị
là tha
tập
có
ở
lồiđộng
những
là
gì?
Cho
tập
vật
VD.
tính
nào?

cho biếtNGUYỄN
nhữngTHỊ
thơng
NHÀNtin
vaitrị
tập
giúp
tính
tính
gìgìxã
cho
vị
đối
hội?
tha
động
vớiVD?
VD?
lồi?
vật?
về tập tính Xã hội?
xã hội
? nào?

Ong
Bầy mật
nai


VI. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÁO ĐỜI SỐNG VÀ SẢN XUẤT

* Ứng dụng:
-Giải trí: Dạy hổ, voi làm xiếc, cá heo nhảy vịng.
- Săn bắn: Dạy chó, chim ưng săn mồi.
•Bảo vệ mùa màng: Làm bù nhìn đuổi chim phá hoại mùa màng...
•Chăn ni: Nghe tiếng kẻng trâu bị ni trở về chuồng...
-An ninh Q. phịng:Sử dụng chó để phát hiện ma tuý, bắt kẻ gian…

NGUYỄN THỊ NHÀN

Dạy chó làm xiếc


Tập tính học được ở người:
* •Ví *dụ:
- Conkết,
người
cũng
có những
-• Đồn
khơng
đánh
nhau tập tính giống ĐV.
-• Vệ
sinh
nơi cơng
cộng,
trêntuổi
đường
- Do

HTK,
đặc biệt
là khơng
vỏ nãotiểu
pháttiện
triển,
thọ phố,
cao, thuận
lợiquy
chotập
việcthể:
HT,Đihình
nhiều
- Thực
hiện nội
họcthành
đầy đủ,
đúngtập
giờ(để
tính
phù
hợp
với
xã
hội
lồi
người
chng báo thức)
• - Có nhiều tập tính chỉ có ở người mà khơng có ở
- Thực hiện nếp sống văn minh: Cư sử đúng mức với

động vậtnhư trong học tập, rèn luyện đạo đức, tạo
mọithói
người
xung
quen
tốt.quanh , nhặt được của rơi trả lại người
mất.
•
- Kiềm chế cảm xúc (tức giận), ăn ngủ đúng
- Bảo
sinhthủ
vật,luật
môipháp
trường
sốngđức
củaxãSV
giờ,vệ
tuân
và đạo
hội.
- Bảo vệ trật tự an ninh Xã hội….

NGUYỄN THỊ NHÀN

H26.Con người cónhững
tập tính giống động vật
khơng? Vì sao? Lấy ví
dụ.(lệnh2)mục IV. Sgk.

NGUYỄN THỊ NHÀN

Tập chó làm xiếc