Vai trò của ngữ pháp chức năng với việc dạy và học tiếng Nga

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

TAP CHÍ KHOA HỌC DHQGHN, NGOẠI NGỮ, T.XVIII, NọỊ, 2002

<b>VAI TRÒ CỦA N G Ử P H Á P CHỨC N Ă NG </b>
<b>VỚI V IỆC DẠY VÀ HỌC T IÊ N G NGA </b>_• _• _•

<b>N g u y ể n Hữu Chinh</b>
<i>Khoa Ngổn ngữ & Văn hóa Nga </i>
<i>Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội</i>

Mục đích của bài báo là p h â n tích, xem xét n h ữ n g né t đặc t r ư n g của tiếng
Nga với tư cách là một ngoại ngữ làm cơ sỏ cho việc lựa chọn, biên soạn nh ữ n g giáo
trình thích hợp, góp p h ầ n n â n g cao chất lượng đào tạo, n ă n g lực thực h à n h tiếng
Nga của cử n h â n , thạc sỹ chuy ên ng à n h tiếng Nga người nước ngoài nói chun g và
người Việt N a m nói riêng.

Cho đến nay việc giảng dạy, nghiên cứu tiếng Nga trong các trường đại học
chuyên ngừ ở nước ngoài được coi n h ư một lĩnh vực đặc biệt của ngừ văn học, như
một môn học và một c h uyê n n g à n h khoa học.

Nét đặc t r ư n g của mơn học này là tính c hấ t tống hợp của nó. Nó đa dạ ng vê
nội dung, phức tạp vê câu trúc, bao hàm nh iều bình diện ngơn ngữ trong việc
nghiên cứu và mô tả (ngữ pháp, từ vựng, âm thanh...), ứng d ụ n g t h à n h tựu và khái
niệm của n h i ề u môn thuộc ngữ văn học và của các khoa học liên ng à n h (ngôn ngừ
học so s á n h , lý l u ậ n dịch và dịch thực hàn h, ngôn ngữ xã hội học, ngừ dụ ng học,
tâm lý học và văn hóa học...), nó dựa vào các tác ph ẩm vă n học với các mục đích
giảng dạy k h á c nhau; nó cịn liên qu an chặt chẽ với giáo học p h á p và lý l uận dạy
ngôn ngừ.

<i>Bộ p h ậ n cấu t h à n h qu a n trọng của mơn học này ch ính là ngữ pháp. Nó là cơ </i>
sỏ đê tổ chức quá t r ì n h dạy học, là nền t ả n g về m ặt ngôn ngừ để p h á t t r iể n những
kỹ nă ng, kỹ xảo lịi nói cho học viên người nước ngoài. Ngữ p h á p tiếng Nga như một

ngoại ngữ luôn được n h ậ n thức và p h á t triển trong p hạ m vi mơn học, vì vậy nó
ln hướng vào mục đích và nhiệm vụ của môn học khi c h ú n g ta xác định nh ững
nguyên tắc mô tả và p h â n tích ngữ liệu ngôn ngữ.

T ro ng n h ữ n g n ă m qua khi xác định nhiệm vụ dạy tiế ng Nga cho người nước
ngoài và n h ừ n g giải p h á p n â n g cao chất lượng đào tạo thì ngữ ph áp tiếng Nga như
một n g à n h ngoại ngữ thường được tr ìn h bầy theo n h ữ n g ngu yê n tắc gần như
n h ữ n g ng u y ê n tắc ngữ p h á p d à n h cho chính người Nga, dù n h ữ n g nguyên tắc đó
<i>x uâ t p h á t t ừ q u a n điểm p h â n tích hay p h â n loại hệ thông đối với ngôn ngữ.</i>

Hiệ n n a y cần k h ẳ n g định r ằ n g ngữ ph áp tiếng Nga n h ư một ngoại ngữ phải
là ngữ p h á p đặc t h ù p h â n biệt với ngữ pháp được biên soạn cho người Nga. Bất cứ
ng à nh h a y l ĩn h vực khoa học nào muôn p h á t t r iể n cũng cần p hả i dựa vào cơ sở lý
luận r iê ng của mình. Xét từ k hí a cạnh ngơn ngữ học thì việc mơ tả tiếng Nga cho

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

8 <i><b>Nguyễn Hữu Chinh</b></i>

sinh viên ngưòi nước ngoài cho đến nay cịn m ang tính trực cảm: t u y n h ừ n g dẫn
chứng, q u a n sát, quy tắc và điều kiện sử dụ ng các đơn vị ngôn ngữ đã được tích lũy
nhiều và được ph ả n á n h t ro ng các giáo tr ình, sách giáo khoa, n h ư n g cơ sở lý luận
đã có vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu mong muôn. Đã đến lúc cần p hả i nghiên cứu
và khái q u á t n h ừ n g kinh nghiệm, kế t quả đã đ ạ t được để xác lập cơ sở lý l uận biên
soạn ngừ ph áp tiếng Nga như một ngoại ngữ, nh ận thức nó như là một lĩnh vực độc lập
của ngôn ngữ học.

Đặc t r ư n g của ngữ ph áp tiếng Nga như một ngoại ngữ là ngữ ph á p đặc thù ,
thế hiện ở ha i kh ía cạnh khá c nh a u , n hư n g liên qu a n c h ặ t chẽ với n h a u : nó phải
khác với ngữ ph áp d à n h cho người Nga, n h ư n g phải t u â n theo n h ữ n g qui tắc và
nguyên lý của riêng mình.

Ngữ ph áp t iến g Nga d à n h cho học viên người nước ngoài thuộc chuyên
ngà nh ngoại ngừ liên qu an c hặ t chẽ với ngữ pháp mô tả, ngữ p h á p lý thuyết.
Nhưng nếu nh ư đôi vối các n h à lý lu ận ngôn ngữ Nga, các n h à Nga ngữ học người
Nga tiếng Nga là đối tượng ngh iên cứu n h ằ m mục đích hiếu rõ k ế t cấu và cấu trúc
của nó, thì ngữ p h á p tiếng Nga d à n h cho các nh à Nga ngữ học người nước ngoài
trước h ế t phải là đối tượng sử dụng, vì vậy nó phải chỉ rõ các đơn vị ngôn ngữ Nga
được sử d ụn g n h ư t h ế nào trong giao tiếp, phải giúp cho sinh viên ngưịi nưóc ngồi
nắm vững và sử d ụ n g t h à n h t hạo tiếng Nga, hiểu rõ thực c h ấ t nội t ạ i của tiếng
Nga.

Khi đỗi chiếu hai d ạ n g ngữ pháp nêu trên, cần phải n h ậ n t h ấ y khơng chỉ có
<i>sự khác biệt mà còn phải n h ậ n th ấ y mối liên hệ và ả n h hưởng qu a lại lẫn n h a u </i>
giữa chúng.

Cơ sở lý l u ậ n của ngữ ph áp tiếng Nga n h ư một ngoại ngữ t r o n g giai đoạn
hiện nay chính là sự cân nhắc, xem xét một cách tồn diện, có lưu ý đế n tính chất
đa chức nă n g của ngôn ngữ. Ngôn ngữ không chỉ là phương tiệ n t h ô n g báo và thu
n h ặ n thông tin. Ngơn ngữ cịn là phương tiện cơ bả n để giao tiếp. Ngôn ngữ m ang
lại cho con người k h ả n ă n g to lớn trong việc biểu thị t ìn h cảm, t h á i độ với thực tại
xung qua nh . Ngôn ngữ cịn có chức n ă n g t h ẩ m mỹ, p h ả n á n h t í n h cách dân tộc khi
nhì n n h ậ n t h ế giới thực tại. Chín h tính c hấ t đa chức n ă n g của ngôn ngữ quy định
nh ữ n g q u a n điểm cơ b ả n mô t ả ngữ liệu ngôn ngữ, n h ữ n g n g u y ê n tắc biên soạn ngữ
pháp cho người nước ngoài. Lý l u ậ n và thực tiễn giảng dạy t i ế n g Nga nh ư một
ngoại ngữ cho t h ấ y việc mô t ả tiếng p hù hợp với n h ữ n g nhi ệm vụ của q u á tr ìn h dạy
tiếng cho người nước ngoài cần được p h â n tích, xem xét từ n h i ề u k h í a cạnh về mặt
ngôn ngữ học.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i><b>Vơi trò của ngừ p h á p chức năng với viẻc..</b></i> 9

là vai trò của h i ệ n tượng này hay hiện tượng khác của ngôn ngừ trong việc tạo ra

lời nói mạch lạc, tức là tro ng quá t r ì n h giao tiếp người học n h ậ n biết chuẩn mực
của việc sử d ụ n g các hiện tượng ngôn ngữ này hay khác đôi với từ n g tình hng cụ
thể. Tóm lại q u a n điểm chức n ă n g khi mô tả các yếu tô" ngôn ngữ thế hi ện ở việc:

- Xem xét n h ữ n g thuộc tín h riêng của các đơn vị từ vựng, cú ph áp cụ thể có
lưu ý tới n h ữ n g đặc t ín h c hu ng của cả hệ thông ngôn ngữ;

- Xác đị n h n h ữ n g khác biệt về từ vựng, ngữ pháp, tu từ ở các cấp độ khác
nhau của hệ t h ô n g ngôn ngừ và ở các lĩnh vực lịi nói khác nhau;

- Chỉ ra sự tác động của các yếu tô" phi ngôn ngữ đối V Ớ I việc sử dụng ngôn

ngữ trong lịi nói.

<i>Phương p h á p tổng hợp khi nghiên cứu các yếu tố ngôn ngữ bao hàm cả việc </i>
xem xét nh ữn g phương thức ở các cấp độ khác n h a u cùng biểu th ị một nội dung ý
nghía là đặc t r ư n g cho q u a n điểm chức nă ng mô tả ngữ phá p tiếng Nga nh ư một
ngoại ngừ. Đảm bảo tín h giao tiếp lúc đầu là một t h ủ t h u ậ t của giáo học pháp.
Hiện nay nó được xem n h ư là qu an điểm cơ bản trong việc mô tả ngữ liệu ngôn
ngữ. Quan điểm n à y thế hiện rõ ở hai m ặ t sau :

- Đi sâ u vào việc mô tả ngữ nghĩa;

- Xác đị nh và liệt kê ngữ liệu ngôn ngữ, ngữ liệu lịi nói p h ả n á n h chứ năng
giao tiếp của ngôn ngữ, giúp cho việc rèn luyện sinh viên giao tiếp bằ ng tiếng nưỏc
ngoài.

Một t r on g n h ữ n g nguyên tắc chính của ngữ p h á p tiếng Nga n hư một ngoại
ngữ là môi liên hệ của nó vỏi lý luận dạy ngôn ngữ được qui định bơi niệm vụ nân g
cao c h ấ t lượng đào tạo.

Những n é t đặc t rư n g vừa ph â n tích tr ên đây của ngữ p há p tiếng Nga dành
<i>cho ngưịi nước ngồi, và nói ri êng tính chất tổng hợp khi mơ tả nó, mối liên hệ của </i>
nó với lý lu ận dạy ngôn ngữ, bình diện văn hóa - xã hội của nó quy định nét đặc
t rư n g trong việc biên soạn ngữ pháp mới có cấu trúc không n h ấ t th iế t phải giông
như câu trúc ngữ p há p mô tả tru yề n thông thường bao gồm các p h ầ n như "ngừ
âm", "hình thái", "cấu tạo từ"...

T Ư L IỆ U THAM KHẢO

1. BcLibixHHci T.M., <i>HeKoropbie npoõ/ieMbi oõyHCHMH MarHCTpoB-ỘHjjojioroB H nyrn </i>

<i><b>H xpeiueH H x, "MaTepnaiibi IX KoHrpecca M A n P f l r r , BpaTMCJiaBa, 1999.</b></i>

<b>2. </b> <b>Pơ>KKOBa ỉ . M</b> <i><b>B o n p o c b i npíìKTHLỉecKOM rpaMMdTMKH tì npcnojỊãtìcìHHM p y cc K o ro </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

10 <i><b>Nguyễn Hừu Chinh</b></i>
VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Foreign Languages, T.XVIII, NọỊ, 2002

ROLE OF F U N C T I O N GRAMMAR IN T EA CHI NG AND L E A R N I N G RUSSIAN

<b>N g u y e n Huu Chinh</b>

<i>Departm ent o f Russian Language a n d Culture </i>
<i>College o f foreign languages - V N U</i>

</div>

<!--links-->