Vài suy nghĩ bước đầu về "Hệ thống chính trị" ở Việt Nam thời cận đại

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.75 MB, 4 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĐẠI H Ọ C T Ồ N G HỌ P HÀ NỘI

T Ạ P CHÍ K H O A H Ọ C N o 2 - 1993

VÀI SUY NGHĨ BƯỚC ĐẦU

v ầ "HỆ T H Ố N G C H Í N H TRI"

Ở VI ỆT NAM T H Ờ I CẬN ĐẠI

* • •

D Ư Ơ N G K IN H Q U Ố C +

N g h i ê n c ứ u "Hệ t h ố n g c hí nh trị" c ủ a Vi ệt N a m t h ờ i cận đại ( 1 8 5 8 - 1 9 4 5 ) k h ỗ n g thề 
k h ô n g n g hi ê n c ứ u "Hệ t h ố n g c h í nh trị" của n ư ớ c P h á p t ro ng k h o ả n g t hời g i an t ư ơ n g ứ n g
đố.

B<Vi lẽ lúc đ ó V i ệ t N a m đá bị đ ế q u ố c Pháp c h i ế m làm t h u ộ c địa, v ớ i ng hĩ a r ộ n g của 
t ừ n g ữ này. V i ệ t N a m lúc đ ó đã bị mất hết chủ q u y ề n , cả vê đố i nội cũng n h ư đ ố i n go ạ i, 
t ừ b ộ phậ n đ ế n t o àn b ộ đất n ư ớ c .

D o đó , "Hệ t h ố n g c h í n h trị" của V i ệ t Nam t h ờ i cận đại chi là s ự phản ánh một phan 
nà o đ ấy "Hệ t h ố n g c h í nh trị" của n ư ớ c P há p lúc b ấy g i ờ , s o n g c ó s ự đ i ều c h ỉnh đề c h o 
t h íc h h ợ p v ớ i một địa bàn ờ q uá xa c h í nh q u ố c - một địa bàn v ốn đã c ó mộ t hộ t h ổ n g 
q u ản lý đất n ư ớ c t ư ơ n g đ ố i òn định. Đ â y c hí nh là một đặ c đ i ềm quan t r ọ n g c ủa "Hệ 
t h ố n g c hí nh trị" c ủa V i ệt N a m t h ờ i cận đại. Đ ặ c đ i ề m này đ ư ợ c thề h i ện t h ô n g q ua hệ 
t h ổ n g t ồ c h ứ c cai trị c ủa t h ự c dân Phá p ờ Đ ô n g D ư ư n g nói c hung , ở Vi ệt N a m nói riêng, 
mà tơi đã c ó d ị p trình bày t ro ng c u ố n "chính q uy ề n t h u ộ c địa ờ V i ệ t N a m t r ư ớ c c á ch 
m ạ n g t há ng T á m năm 1945" Ờ đây, t ro n g khuô n khồ một bài bá o về đ ề tài "Hệ t h ố n g

c h í n h tri" t ro n g lịch s ử V i ệ t Nam; tôi chỉ xin ncu l ên vài đ i ềm làm tiền d e c h o v i ệ c n g h i ê n 
c ứ u kỹ l ư ỡ n g về "Hệ t h ố n g c hí nh trị” t hời t h uộ c P h á p ờ n ư ớ c ta.

C h ú n g ta đ ề u bi ế t, khi V i ệt Na m bị P há p c h i ế m làm t h u ộ c địa thì n ư ớ c P h á p đã t h e o 
c h í n h thề C ộ n g hò a nghị vi ện. V i ệ c tồ c h ứ c c ác c ơ q ua n nhà n ư ớ c tối c a o và n h ữ n g 
n g u y ê n tắc tác đ ộ n g qua lại g i ữ a c á c c ơ qua n đó c ủa n ư ớ c Pháp, đ ư ợ c qui đ ị n h h ở i H i ế n 
p h á p năm 1875. Đ ứ n g đău N h à n ư ớ c P há p là c h ứ c T ồ n g t h ố n g , d o Q u ố c hộ i hâu ra, vớ i 
n h i ệ m kỳ- về n g u y ê n tắc - là 7 năm. T ồ n g t h ố n g c ó quy ồ n hành rất l(Vn và đa d ạng . R i ê n g 
VỄ q u y ề n lập p h á p đ ố i v ớ i c á c t h u ộ c địa của n ư ớ c P h á p thì H i ế n pháp năm 1875 k h ô n g 
(!Ễ c ậ p t ới v i ệ c thủ t iê u đ ạ o S é n a t u s - C o n s u l t e ký ngày 3 - 5 - 1 8 5 4 đã đ ư ợ c H o à n g đ ế P h áp 
phê c h uẫ n mà nội d un g của nó là: H o à n g đ ế n ư ớ c P h áp - t ứ c n g ư ờ i đ ứ n g đău N h à n ư ớ c 
- h o à n t oàn nắm q u y ề n lập phá p đ ố i vớ i c á c t h u ộ c địa mà n ư ớ c Phá p đã c ó h o ặ c s ẽ c ó, 
t r ư ớ c h o ặ c sau năm 1854, t rừ ba t h u ộ c địa M a c t i n i c ơ , G o a đ ơ l ú p và R c u y n i ô n g . D o đó,

( + ) PGS. PTS. Viện Sừ học V iệt Nam

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

đ ạ o S é n a t u s - C o n s u l t e - mộ t vãn bản ma ng tính chất là một đ ạ o luật c ủa n ư ớ c Ph áp kề 
trên- mặc n h i ê n vẫn c ó hiệu l ực. N g ư ờ i đ ứ n g đău nhà n ư ớ c Phá p - t ứ c T ồ n g t h ố n g d ư ớ i 
chí nh the C ộ n g hò a nghị v iện- c ũ n g mặ c nhi ên vẫn c ó q u yề n lập p há p đối v ớ i c á c t h u ộ c 
địa.

T ừ khi t hà nh lập L i ê n b a n g Đ ô n g D ư ơ n g - t ro ng đó c ó Vi ệ t N am - ná m 1887, thì 
đ ứ n g đầu L i ê n ba ng Đ ô n g Dưorng là một vi ên c h ứ c c a o c ấ p n g ư ờ i Pháp, m a n g c h ứ c da nh 
T o à n q u y ề n Đ ô n g D ư ơ n g , do T ồ n g t h o n g Ph áp bồ nhi ệm bằ ng s ắ c lệnh, t h ô n g qua H ộ i 
đ ồ n g B ộ t r ư ở n g P há p . Q u y ề n l ự c của T o à n q u y ề n Đ ô n g Dưcrng đ ư ợ c qui đ ị n h ngày c à n g 
l ớ n , t h ố n g qua nhi ồu sắc l ệnh, t r o n g t iến trình hồn chi nh dần b ộ máy cai trị trên t oà n 
c ỏi Đ ô n g D ư ơ n g . T r o n g s ố n h ữ n g s ắ c lệnh này, có s ắc lệnh ngày 2 1 - 4 -1 8 9 1 quy định: 
T o à n q u y c n Đ ô n g D ư ơ n g "là n g ư ờ i đ ư ợ c ủy n hi ệ m thi hành n h ữ n g q u y ề n l ự c c ủa n ư ớ c 
C ộ n g hỏ a P h á p tại Đ ô n g Dương' ' ( l e d é p o s i t a i r e d e s p o u v o i r s de ỉa R é p u b l i q u e d a n s 
r i n d o c h i n e ) . Đ i ề u đ ó c ó nghĩa rằng, t ro ng n h ữ n g q uy ền l ực này b a o hàm cả q u y ề n lập 
p h á p đối v ớ i Đ ô n g D ư ư n g . T ó m lại, T o à n q u yề n Đ ô n g D ư ơ n g nắm t oàn b ộ c á c q u yề n 
sau: l ập phá p, lập quy, hành p h á p , và t ư p há p ở Đ ô n g D ư ơ n g . T Q Đ D v ừa ỉà n g ư ờ i "chỉ 
đ ạ o t ố i c a o và ki ềm soát" mọi lĩnh v ự c hoạt đ ộ n g của c á c g i ới t h ự c dân ờ Đ ô n g D ư ơ n g ,

v ớ i t ư c ác h là n g ư ờ i đại di ệ n c h o c h í n h quốc; v ừ a là n g ư ờ i "liên lạc, đi ều h ò a , p h ố i hợp" 
c á c lĩnh v ự c hoạt đ ộ n g đó , v ớ i t ư c á c h là n g ư ờ i đại di ện c h o c h ú n g t r ư ớ c c h í n h q u yề n 
c h í n h q u ố c . N h ư vậy là, c ùng m ộ t lúc, n h ữ n g q u yề n lực, c h ứ c năng, nhi ệm vụ và vị trí của 
T o à n q u y e n Đ ô n g D ư ơ n g đá t hề hi ệ n đ ư ợ c hai chí nh s ách cai trị l ớ n của t h ự c dâ n P h á p 
là: c h í n h s á c h "trung Ương tản q u y ề n ( d é c o n c e n t r a t i o n a d m i n i s t r a t i v e ) , và c h í n h s ác h

"địa p h ư ơ n g phân q u y ề n ” ( d e c e n t r a l i s a t i o n a di m i n i s t r a t i v e ) .

Đ c t h ự c hi ệ n c ó hiệu quả và g ợ n nhẹ n h ữ n g quy ề n l ực của mình, T o à n q u y ề n Đ ô n g 
Dưc rng lại thi hành c h í nh s ác h "địa p h ư ơ n g phân q u y ề n ” trên địa bàn cai trị c ủa mình. 
L i ê n b a n g Đ ô n g D ư ơ n g bị chia làm 5 "xứ" ( p a y s ) , t h e o cá c thề c h ế chí nh trị kh ác nhau: 
N a m Kỳ là "xứ" t h u ộ c địa, d o vi ên T h ố n g đ ố c đ ứ n g đầu; Bắc Kỳ là "xứ" b ả o hộ, d o v i ên 
T h ố n g s ứ đ ứ n g đău; c ò n 3 "xứ": T r u n g Kỳ, C a m p u c h i a , Lào, tuy c ũ n g là "xứ" b ả o hộ, 
n h ư n g mỗi "xứ" lại d o một vi ên Khâm s ứ đ ứ n g đầu. T o à n q u ye n Đ ô n g D ư ơ n g chỉ căn 
nắm lấy 5 vi ên c h ứ c c h ó p bu đó. Đ ế n l ư ợt mình, mỗi vi ên c h ứ c đ ứ n g đầu m ỗ i "xứ" đ ó lại 
nắm lấy mà ng l ư ớ i n h ữ n g v i ê n q u a n cai trị t h ự c dân đ ứ n g đầu c a p tinh t h u ộ c "xứ" mình 
cai trị. H ệ t h ố n g vua- qu an n g ư ờ i "bản xứ" đề u t rở thành c ô n g cụ t h ố n g trị c ủa c á c v i ên 
c h ứ c P h á p kề trên.

M ột vấn đ ề đ ư ợ c đặt ra là: Là m t h ế nà o m à - v ớ i một s ố viên c h ứ c t h ự c dâ n c h ó p hu 
đ ứ n g đău c á c c ấ p c h í nh q u y ề n n h ư vậ y ( T o à n q uy ề n , T h ố n g đ ố c = T h ố n g s ứ = Kh âm 
s ứ, C ô n g s ứ = Q u a n cai trị chủ t ị c h ) - chí nh q u yề n t h u ộ c địa t r on g c ơ c ấ u "Hệ t h ố n g 
c h í n h t rị ” ờ V i ệ t N a m t h ờ i cận đại lại c ó thề quản lý đ ư ợ c t o àn h ộ Việt N a m , b ả o đả m 
đ ư ợ c s ự t h ố n g nhẩt VỄ đ ư ờ n g lổi c h í nh trị đ ư ợ c t h ự c hiện ỏr Vi ệ t Na m, b ả o đ ả m đ ư ợ c l ợi 
í ch c ủ a cá c gi ai c ấ p c ấ u t hành n ê n c h í n h quyền đ ó ( t ứ c t h ự c dân và p h o n g k i ế n ) ?

Đ â y là mộ t vấn đề k hô n g p hà i d ễ dàng giải đá p t ro ng c h ố c lát, mà c ầ n phải đ ư ợ c 
n g h i ê n c ứu s âu và t oà n di ệ n t rên ba phạm trù c ơ bản là: c ơ c ấu tồ c h ứ c - p h ư ơ n g t h ứ c 
hoạt đ ộ n g - và đ à o tạo, t uy ề n c h ọ n , s ử d ụn g c ô n g c h ứ c c hí nh q u yề n cá c c ấ p .

S o n g , ờ đâ y tôi xin b ư ớ c đă u đ ề xuất một s ố đi ề m đ á n g lưu ý:

1. Vị trí, n hi ệ m vụ, q u y ề n hạn, c h ứ c nả ng ... của t ừ n g cá nhân ( h o ặ c tồ c h ứ c ) đ ê u 
đ ư ợ c xác định rõ ràng, cụ thề. M ọ i mối quan hệ trong quá trình vận hành c ủ a "Hệ t h ố n g 
c h í n h trị" đ ẽ u đ ư ợ c b ả o đảm n g h i ê m ngặt, như:

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- M ố i q u a n hệ ủy quyẼn ( t ừ t rên x u ố n g ) ;
- M ố i q u a n h ệ đ ẳ n g c ẵ p ( t ừ t rê n x u ố n g ) ;
- M ố i q u a n h ệ t r á c h n h i ệ m ( t ừ d ư ớ ỉ l ê n ) ;
- M ố i q u a n h ệ kỷ luật ( t r ự c t i ế p , g i á n t i ế p )

2. C h í n h q u y ề n đ ả khai t h á c t ri ệt đ ề khả n ă n g c ủ a c á c tò c h ứ c m ạ n g c h ứ c n ă n g t ư
v ấ n c h o c h í n h q u y ề n v ề p h ư ơ n g d i ệ n ki nh t ế- xã hộ i n h ằ m đá p ứ n g c h o m ụ c t i ê u t h ự c 
d â n . C á c tồ c h ứ c t ư v ẫ n này đ ư ợ c t h i ế t l ập k h ồ n g phả i c ù n g một l úc , mà trải dài s u ố t quá
t rì nh t h ố n g trị và khai t h á c c ủ a t h ự c dâ n P h á p . Y ê u c ầ u đ ế n đâu, t h iế t l ập h o ặ c cải t i ế n
đ ế n đ ố c h o p h ù h ợ p v ớ i h o à n c ả n h lịch s ử cụ t hề .

3. T u y ệ t đ ố i c ấ m k h ô n g đ ư ợ c bà n t ớ i c h í n h trị h o ặ c n h ữ n g v ẫ n đ ề l i ê n q u a n đ ế n 
c h í n h trị t r o n g c á c t ò c h ứ c t ư v ấ n c ũ n g n h ư t r o n g c á c tồ c h ứ c dâ n c ử như: c á c V i ệ n dân 
b i ề u , H ộ i đ ồ n g t h u ộ c đ ị a , Đ ạ i hội đ ồ n g lý tài, c á c H ộ i đ ồ n g h àng tinh, v. v... D u y c hi c ó 
m ộ t t ồ c h ứ c đ ư ợ c bà n đ ế n m ọ i v ấn đ ề - kề cả c h í n h trị - s o n g quyỄn q u y ế t đ ị n h lại t h u ộ c 
v ề c h í n h q u y ề n . Đ ó là H ộ i đ ô n g C h í n h ph ủ Đ ô n g D ư ơ n g mà tiền t hân c ủ a nó là H ộ i đ ồ n g 
T ố i c a o Đ ô n g D ư ơ n g , ra đ ờ i t ừ khi t h à n h l ập L i ê n b a n g Đ ô n g D ư ơ n g n gà y 1 7 - 1 0 - 1 8 8 7 , 
v ớ i n h ữ n g t h à n h p h ầ n đ ư ơ n g n h i ê n là:

- T o à n q u y ề n Đ ô n g D ư ơ n g ( c h ủ t ị c h )

- T ò n g t ư l ệ n h l ự c l ư ợ n g b ộ bi nh v i ễ n c h i n h P h á p ở Đ ô n g D ư ơ n g
- T ồ n g t ư l ệ n h l ự c l ư ợ n g hải q u â n P h á p ở V i ễ n Đ ô n g

- T ồ n g t h ư ký P h ủ T o à n q u y ề n Đ ô n g D ư ơ n g
- C h á n h q u a n t ư p h á p

- G i á m đ ố c T h ư ơ n g c h í n h và Đ ộ c q u y ề n
- T h ố n g đ ố c N a m kỳ

- T h ố n g s ứ B ắ c kỳ

- C á c v i ê n K h â m s ứ T r u n g kỳ, C a m p u c h i a , L à o
- C h ủ t ịc h H ộ i d ồ n g T h u ộ c địa N a m kỳ

- G i á m đ ố c T à i c h í n h Đ ô n g D ư ơ n g

- T ồ n g t h a n h tra C ô n g c h í n h Đ ô n g D ư ơ n g

- C á c v i ê n c h ứ c d ứ n g đ ă u c á c c ô n g s ờ c h u n g c h o t o à n Đ ô n g D ư a n g
- M ộ t n g ư ờ i V i ệ t ở N a m Kỳ ) B ố n n g ư ờ i này d o

- M ộ t n g ư ờ i V i ệ t ờ T r u n g Kỳ ) q u y ề n Đ ô n g D ư ơ n g l ựa
- M ộ t n g ư ờ i V i ệ t ờ B ắ c Kỳ ) c h ọ n và chỉ đị nh hàng
- M ộ t n g ư ờ i C a m p u c h i a ) năm

4. C ơ q u a n c h í n h q u y ề n c á c c ấ p c ũ n g k h ô n g đ ư ợ c bà n t ới c h í n h trị, mà chỉ c ó n h i ệ m
vụ c h ấ p h à n h và chi đ ạ o , g i á m sát v i ệ c c h ấ p h ành ỏr c ấ p mình và c ấ p d ư ớ i .

T u y n h i ê n, n h ữ n g n g ư ờ i đ ứ n g đầu c h í n h q u y ề n ờ t ừ n g c ấ p ( c ấ p "xứ", c ấ p t inh) thì
đ ư ợ c q u y ề n ( và c ũ n g là n g h ĩ a v ụ ) nhậ n x ét, phá t h i ệ n n h ữ n g gì t r o n g đ ư ờ n g l ố i c h í n h trị
h o ặ c t r o n g t ừ n g c h í n h s á c h cụ thề n à o đ ó mà m ình thấy là c h ư a đ ư ợ c h ợ p lý, h o ặ c c h ư a 
ph ù h ợ p v ớ i t h u ộ c đị a nó i c h u n g , v ớ i đị a bàn mình cai trị nói r iê ng . D o đó , n h ữ n g v i ê n

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

c h ứ c này đ ư ợ c q uy ồ n đề xuất ý k i ến cá nhâ n và gửi l ên c ấ p c ó t h ầm q u y ề n x e m x é t. Đi Ễu 
này t ạ o c h o c á c v i ên c h ứ c đ ứ n g đâ u c ơ q u an c h ấ p hành c á c c ấ p n â ng c a o đ ư ợ c t ính n ă n g 
đ ộn g , s á n g t ạ o t ro n g n g h i ệ p vụ cai trị. C h ứ c nầ ng c h ấ p hành và t ư v ấ n c ủ a h ọ đ ư ợ c kết 
h ợ p mộ t c á c h hài hòa, t ro n g k hu ơ n khị kỷ luật c h o p hé p .

5. V i ệ c cai trị đ ư ợ c co i là mộ t n gh e , nê n n h ữ n g n g ư ờ i nằm t r o n g g u ồ n g m á y c h í n h 
q u y e n phải đ ư ợ c đ à o tạo VỄ n g h i ệ p vụ cai trị. Ra t r ư ờ n g , h ọ p hả i trải q ua c á c n g ạ c h b ậ c 
t ừ t h ấ p lên c a o . M ỗ i khi c h u y ề n n gạ c h b ậc đ ề u phải trải qua khâu thi c ử , s á t h ạ c h t h e o 
c h ư ơ n g trình, h o ặ c xét d uy ệ t t h e o t hành t íc h , t h e o t hâ m n i ê n . D o đ ó , n g h i ệ p v ụ c a i trị 
ngày c à n g đ ư ợ c nâ ng c a o , lưcrng b ồ n g s ẽ thay đồ i t h e o trình đ ộ n g h i ệ p vụ. T h e o phưcrng 
t h ứ c đ à o t ạ o và s ử d ụ n g này, đã c ó t r ư ờ n g h ợ p t iế n t ừ vị trị "tập s ự làm q u a n ” l ê n đ ế n vị 
trí T o à n q u ố c Đ ô n g Dưcrng: T h í dụ n h ư Le G a l ỉ e n từ khi tốt n g h i ệ p T r ư ờ n g T h u ộ c địa 
( 1 8 9 5 ) thì sau 26 nảm đã g i ữ c h ứ c Q u y ề n T o à n q u y ề n Đ ô n g Dưc rng ( 1 9 2 1 ) ; c ò n P i e r r e 
P a s q u i e r phải trải qua 30 năm ( t ừ 1898 đ ế n 1 928) v.v...

6. VỄ c á c tồ c h ứ c dân c ử c ủa n g ư ờ i V i ệ t N a m ờ t h ờ i kỳ c ận đại c ũ n g c ò n n h i ề u v ấn 
đ ề phải n g hi c n c ứ u t hê m. N g u y ê n vấn đ ẽ "tiêu chuẵn" t h ế n à o m ớ i đ ư ợ c b ă u v à o c á c tồ 
c h ứ c đ ó ( n hư : V i ệ n dân b i ề u , H ộ i đ ồ n g h à ng t ỉnh, H ộ i đ ồ n g Kỳ m ụ c . . . ) c ũ n g đ ả t h ấ y b ộ c 
lộ rõ tính c h ấ t giai c ấ p của Hệ t h ố n g c h í n h trị t h ờ i c ận đại rồi. C ứ c h o là c á c tồ c h ứ c d ân 
c ử đ ỏ c ó tính c hấ t dân chủ đi - dù là dâ n c hủ t ư s ả n- thì n h ữ n g t h à n h v i ên t r o n g t ồ c h ứ c 
đ ó c ũ n g đã rất bị hạn c h ế t ro ng v i ệ c đ ấ u tranh c h o q u y ề n l ợ i c ủa gi ai c ấ p m ì n h rồi. N ó i 
chi đ ế n v i ệ c "đại d i ệ n c h o dân" đ ề đấ u tranh c h o l ợi í ch c ủ a d ân , c ủa c á c t ă n g l ớ p k h á c 
v ớ i giai c ấ p của họ. N h ư n g tồ c h ứ c này c hủ y ế u chi đ ư ợ c bà n đ ế n n h ữ n g v ẫ n đ ề gì mà 
c h í n h q u y ề n y êu c ầu. M ọ i ý k i ến c ủa h ọ đ ề u chi c ó ý n gh ĩ a t h am k h ả o đ ố i v ớ i c h í n h 
q u y ề n ờ c ấ p t ư ơ n g ứng. N h ữ n g tồ c h ứ c dân c ử này h o à n t o à n m a n g c h ứ c n ả n g t ư v ấn 
-mà tính c hất t ư vấn c ũ ng rất hạn c h ế . K h ô n g t hấ y c ó c h ứ c n ă n g g i ám sát c ủ a c á c t ồ c h ứ c 
dân c ử này đ ố i vớ i c h í n h quy ề n.

T ó m lại, trên đây chi m ới là n h ữ n g suy nghĩ b ư ớ c đ ău t r o n g q u á trình n g h i ê n c ứ u đỄ 
tài "Hệ t h ố n g c h í n h trị" ờ V i ệ t N a m t ro n g lịch s ử , mộ t đ ề tài rất l ớ n và q u a n t r ọ n g , c ó

tí nh t h ự c t i ễ n rất c a o. D o đó , c ó gì c h ư a đ ư ợ c r õ , c ó gì c h ư a đ ú n g, xỉn đ ư ợ c c h i b ả o ; c ó 
gì c h ư a đủ, xin đ ư ợ c g ợ i ý.

T ơ i chi c ó một m o n g m u ốn là làm s a o rút ra t ừ bài h ọ c l ịch s ử n h ữ n g y ế u t ố h ợ p lý 
d e kố t h ừa , phát t rỉ èn, và n h ử n g y ế u t ố c h ư a h ợ p lý đ ề cải t i ế n , n h ữ n g y ế u t ố t i ê u c ự c đ ề 
loại b ỏ , nhằ m g ó p phầ n xây d ự n g c h í n h q u y ề n nhà n ư ớ c ta t h ự c s ự c ó h i ệu l ự c .

T ô i ho àn t ồ n nhất trí là c h ú n g ta phả i g ó p phă n xây d ự n g m ộ t n hà n ư ớ c t h ự c s ự là 
của d ân , (J() dân, vì dâ n. So ng , ờ đ â y tôi xin mạn p h é p nê u l ên mộ t ý k i ế n nhỏ : H i ệ n nay, 
n h ư c h ú n g la đ ề u đả thấy, c ó n h ữ n g b i ều hi ện t i ê u c ự c t r o n g c á c c ấ p c h í n h q u y ê n N h à 
n ư ớ c . D o đ ó căn phải khẳ ng đị nh lại mộ t c á c h n g h i ê m t úc rằng:

- Đ â y là Nh à n ư ớ c D o D â n .
- Đ ả D o D â n thì phải Vì Dâ n

- Đ á Vì D â n tất D â n sẽ ủng hộ, và sẽ là Củ a D â n