Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.13 MB, 10 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
TẠP CHỈ KHOA HỌC ĐHQGHN. KINH TẾ - LUẬT, T.XXIII. Số 1. 2007
T ro n g giai đ o ạn x ây d ự n g N h à nước
p h á p q u y ề n (N N PQ ), cải cách tư p h áp và
hội n h ậ p với các nước tr ê n t h ế giói của
V iệt N am , việc n g h iê n cứ u n h ũ n g v ấn đề
về hợp tá c quốc t ế tro n g h o ặ t động tô'
tụ n g h ìn h sự (TT H S) c ủ a nước ta hiện
nay có ý n g h ĩa k h o a học - th ự c tiễ n r ấ t
q u a n trọ n g đ ể góp p h ầ n n â n g cao hiệu
quả cuộc đ ấ u t r a n h p h ò n g v à chốhg các
tội p h ạ m quốíc t ế v à tội p h ạ m có yếu tố
nước n g o ài đ a n g dược tiế n h à n h bởi các
cơ q u a n bảo vệ p h á p lu ậ t và T ò a á n của
quốc gia vối các nước k h ác. C h ín h vì vậy,
tro n g b ài v iế t n à y đề cập đ ế n việc p h ân
tích các quy đ ịn h về hợp tá c quốc t ế
tro n g lu ậ t T T H S V iệt N a m từ s a u Cách
m ạ n g th á n g T á m đ ến trư ớ c p h á p điển
hóa lầ n th ứ h a i (1945-2003). M ặ t khác,
cũ n g do sự h ạ n c h ế c ủ a sôT t r a n g d à n h
cho m ộ t b à i v iế t tr ê n tạ p c h í k h o a học
n ên r i ê n g các quy đ ịn h về hợp tá c quốc t ế
2 .1 . S a u k h i C ách m ạ n g th á n g Tám
th à n h cơng, c h ín h q u y ề n n h â n d â n non
Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội.
N g u y ể n T h à n h L o n g <#)
tr ẻ p h ả i đơì m ặ t vối n h ữ n g khó k h à n
ch ồ n g c h ấ t. T ro n g tìn h h ìn h r ấ t khó
k h ă n đó, N h à nưóc V iệt N am DCCH đã
c h ủ trư ơ n g việc t h iế t lậ p v à p h á t triể n
các mối q u a n h ệ c h ín h tr ị, k in h tế, v ă n
h ó a, k h o a học - kỹ t h u ậ t với các nước
tr ê n t h ế giới, m à trư ớc h ế t là các nước
X H C N (như: L iên Xô, T ru n g Quốc và
m ộ t <i>số</i> nước X H CN khác), đặc biệt việc
hợp tá c quốc t ế về p h á p lu ậ t và tư p h á p
đ ã b ắ t đ ầ u c h ín h th ứ c được th iế t lập và
th ự c h iệ n tr ê n th ự c tế.
2 .2 . C ũ n g tro n g th ò i kỳ n ày , do n h iều
n g u y ên n h â n k h á c h q u a n và chủ q u a n ,
<i>v é các quy định \é hợp tác quốc tế trong Luật tò tụng..</i> <sub>3 5</sub>
tụ n g của nước b ạn th ì y êu c ầ u cơ q u an
đ ạ i d iện ngoại giao, cơ q u a n lã n h sự thự c
h iệ n th ô n g q u a con đư òng n g o ại giao.
G iữ a V iệt N am và các nước c h ư a ký k ết
H iệp đ ịn h tư ơ n g trợ tư p h á p , do đó chưa
h ìn h th à n h cơ sở p h á p lý để điều ch ỉn h
v ấn để hợp tá c quốc t ế tro n g h o ạ t động tô"
tụ n g h ìn h sự.
3.1. S au k h i th ô n g n h ấ t đ ấ t nước và
Lắt đ ầu từ n à m 1977, Bộ T ư p h á p Liên
Xô đã c h ín h th ứ c đ ặ t v ấ n đề với V iệt
N am về việc ý k ế t H iệp đ ịn h tư ơ n g trợ tư
p h á p (TT rT P) giữa h a i n h à nước. T rong
th ò i kỳ n ày , N h à nước ta đ ã ký <i>sáu</i> (06)
H iệp đ ịn h T T rT P với các nước X H C N , đó
là: 1) H iệp đ ịn h T T rT P v à p h á p lý về d ân
sự, gia đ ìn h và h ìn h sự với nưóc CHDC
Đức ký n g à y 15/12/1980; 2) H iệp đ ịn h
T T rT P và p h á p lý về d â n sự, gia đ ìn h với
L iên Xô V iế t ký n g ày 10/12/1981 và sau
khi Liên Xô ta n rã , L iên b a n g N ga đ ã k ế
th ừ a từ n ă m 1992 đ ế n n a y (trừ các nước
Cộng hòa L iên b a n g k h á c th u ộ c L iên Xô
cũ k h ô n g k ế th ừ a ); 3) H iệp đ ịn h T T rT P
và p h á p lý về d â n sự và h ìn h sự với nước
Cộng hòa X H C N T iệp K h ắc ký ngày
12/10/1982 (khi T iệp K h ắc được p h â n
c h ia th à n h h a i nước là C ộng h ò a Séc và
Cộng hịa X lơvakia vào đ ầ u n h ữ n g năm
90, th ì cả h a i nước đ ều k ế th ừ a H iệp
đ ịn h này); 4) H iệp đ ịn h T T rT P v à p h áp
lý v ề các v ấ n đê d â n sự, gia đ ìn h , lao
động với nưóc C ộng h ù a C u B a ký n g ày
30/11/1984; 5) H iệp đ ịn h T T rT P v à p h áp
lý về các v ấ n đ ề d â n sự, gia đ ìn h và h ìn h
sự với nước C H N D H u n g g a ri ký n g ày
18/01/1985 (v ẫn đ a n g còn h iệ u lực th i
h à n h ) và; 6) H iệp đ ịn h T T rT P và p h á p lý
về các v ấ n để d â n sự, g ia đ ìn h và h ìn h sự
với nước C H D N B u n g a ri ký n g ày
18/01/1985 (vẫn đ a n g còn h iệ u lực th i
h à n h ).
3 .2 . M ộ t s ố v ấ n đ ề đ á n g lư u ý t r o n g
c á c h i ệ p đ ị n h T T r T P n ó i t r ê n
<i>3.2.1. T h ứ n h ấ t</i>, các h iệ p đ ịn h T T rT P
được ký k ế t vào đ ầ u n h ữ n g n ă m 80, k h i
q u a n h ệ hdp tá c về k in h tế , lao động, v ăn
hóa... g iữ a nước t a vối các nước XHCN
p h á t tr iể n ở m ức độ tư ơ n g dơì cao. C ác
h iệp đ ịn h n à y được ký k ế t g iữ a các nước
có c ù n g c h ế độ c h ín h trị, k in h tế, xã hội
th u ộ c hộ th ô n g X H C N . C ác h o ạ t động
T T rT P nói c h u n g , T T rT P v ề h ìn h sự nói
riê n g đều được th ự c h iệ n trê n cơ sở
n g u y ê n tắ c quốc t ế X H C N .
<i>3.2.2. T h ứ h a i</i>, các h iệ p đ ịn h T T rT P
có nội d u n g cd b ả n tư d n g đối giông n h a u
và tro n g các h iệ p đ ịn h n à y đều điều
c h ỉn h m ộ t cách tổ n g th ể h a i m ản g q u a n
h ệ, đó là T T rT P g iữ a các cơ q u a n tư p h á p
<i>3.2.3. T h ứ b a y</i> việc ký k ế t các h iệp
đ ịn h T T rT P có ý n g h ĩa c h ín h trị • p h á p
lý r ấ t q u a n trọ n g , mở ra th ò i kỳ mối
tro n g q u a n h ệ hợp tá c vể tơ" tụ n g h ìn h sự
(TT H S) g iữ a V iệ t N am với các nước. T ư
36 Nguyễn Thành Long
tư ờng chỉ đ ạo c ủ a các h iệ p đ ịn h T T rT P
đều x u ấ t p h á t từ m o n g m u ố n tă n g cường
sự p h á t tr iể n q u a n h ệ hợp tá c g iữ a các
nước ký kết, trê n cơ sở đ o àn k ết, h ữ u nghị,
tạo điều k iệ n th u ậ n lợi để các cơ q u a n tư
p h á p các nước th ự c h iệ n tố t hơ n các cam
k ế t quốc tế, n â n g cao h iệ u q u ả đ ấ u tr a n h
phòng, ch ố n g tội p h ạ m ở m ỗi nưốc.
#
3.3. V ấ n đ ể h ợ p t á c q u ố c t ế t r o n g
T T H S đ ư ợ c q u y đ ị n h t r o n g c á c
h i ệ p đ ị n h t r ê n n h ư s a u
<i>3.3.1. </i> <i>Về d ẫ n độ người p h ạ m tội.</i> Các
h iệp đ ịn h đ ề u qu y đ ịn h ch i t i ế t về các
n g h ĩa vụ d ẫ n độ, các trư ờ n g hợp từ chối
d ẫ n độ, y êu cầu d ẩ n độ, h o ã n d ẫ n độ,
d ẫ n độ tạ m thờ i, việc c h u y ể n giao người
bị yêu cầu d ẫ n độ và v ậ t c h ứ n g , tá i d ẫ n
độ, d ẫ n độ q u á c ả n h đ ế n nưốc th ứ ba.
R iêng H iệp đ ịn h T T rT P v à p h á p lý ký
vối H u n g g a ri cịn có q u y đ ịn h về việc
chuyển giao ngư òi bị k ế t á n p h ạ t tù cho
nước ký k ế t m à họ là công d ầ n để th i
h à n h h ì n h p h ạ t s a u k h i b ả n á n đ ã có
h iệ u lực p h á p lu ậ t. H iệp đ ịn h T T rT P và
p h áp lý về các v ấ n đ ề d â n sự, g ia đ ìn h ,
lao động v à h ìn h sự ký vối nưốc Cộng
hòa Cu B a q u y đ ịn h sẽ k h ô n g tiế n h à n h
d ẫ n độ, n ếu : 1) N gười b ị d ẫ n độ là công
d â n của nước k ý k ế t dược y êu c ầ u d ẫn
độ; 2) Tội p h ạ m đ ã h o à n t h à n h tr ê n lã n h
th ổ của nưóc ký k ế t được y ê u c ầ u d ẫ n độ;
3) Theo p h á p l u ậ t c ủ a nưốc k ý k ế t được
y êu cầu d ẫ n độ th ì k h ơ n g th ể tiế n h à n h
tru y cứu trá c h n h iệ m h ìn h 8ự h o ặc th i
h à n h b ả n á n vì lý do th ờ i h iệ u hoặc vì
các lý do k h ác ; 4) N gười bị d ẫ n độ đã bị
th i h à n h m ộ t b ả n á n đ ã có h iệ u lực p h á p
lu ậ t trê n lã n h th ổ củ a nước ký k ế t được
y êu c ầ u v ề cù n g tội p h ạ m , hoặc việc
T T H S đ ã được đ ìn h chỉ; 5) T heo p h á p
l u ậ t c ủ a m ộ t h o ặc h a i nước ký kết, tội
p h ạ m chỉ bị tr u y cứu tro n g p h ạ m vi m ột
nước ký k ết.
<i>3.3.2. v ề việc tiếp tục tru y cứu trách </i>
<i>n h iệm h ìn h sự</i> (TN H S). C ác H iệp đ ịn h
đ ều có qu y đ ịn h cụ th ể về n g h ĩa vụ tru y
cứ u T N H S , nội d u n g y êu cầu tiếp tụ c
t r u y cứ u T N H S . <i>V í d ụ \</i> H iệp đ ịn h T T rT P
v à p h á p lý về các v ấ n đ ề d â n sự, gia
đ ìn h , lao động v à h ìn h sự ký với nước
C ộng h ò a C u B a q uy đ ịn h (Đ iều 74): a)
M ỗi nưóc ký k ết, th e o y êú cầu của nước
ký k ế t k ia sẽ tiế n h à n h tru y cứ u TN H S
th e o p h á p lu ậ t nước m ìn h đối với công
d â n c ủ a m ìn h bị tìn h n g h i p h ạ m tội trê n
lã n h th ổ nưốc ký k ế t k ia , m à tro n g
trư ờ n g hợp k h á c có th ể bị d ẫ n độ; b) V ăn
b ả n y êu c ầu kèm th e o b ả n mơ tả các tìn h
tiế t th ự c t ế củ a tội p h ạ m và t ấ t cả n h ữ n g
c h ứ n g cứ về tội p h ạ m đó. Nước ký k ế t
được yêu cầu có th ể đ ề ng h ị bổ su n g
c h ứ n g cứ và nước ký k ế t yêu cẫu p h ải
c u n g cấp n h ữ n g ch ứ n g cứ bổ sung; c)
Nưốc ký k ế t đ ã tiế n h à n h TTH S trê n
lã n h th ổ c ủ a nưổc m ìn h sẽ th ô n g báo cho
nước k ý k ế t về k ế t q u ả c ủ a việc TT H S
đó. T ro n g trư ờ n g hợp đ ã tu y ê n xử và b ản
<i>3.3.3. Về n h ữ n g vấn đ ề khác thuộc </i>
<i>tương trợ p h á p lý về h ìn h sự.</i> Các hiệp
đ ịn h đ ều có q uy đ ịn h về n h ữ n g v ấn đề
k h á c th u ộ c tư ơ n g trợ p h á p lý vể h ìn h sự
n h ư c h u y ể n giao đồ v ậ t liê n q u a n đến vụ
á n , th ô n g b áo các b ả n á n v à á n tích, cách
th ứ c liên hệ. C h ẳ n g h ạ n :
v é các quy dinh vé hợp lác quốc tế trong Luậl tố’ tụng.. 37
1) H iệp đ ịn h T T rT P và p h á p lý về
dân sự, gia đ ìn h và h ìn h sự g iữ a ký với
Liên Xô (Đ iều 72) quy đ ịn h về việc
chuyển giao đồ v ậ t liên q u a n đ ến vụ án
n h ư sau: a) C ác nước ký k ế t cam k ết, th ể
theo yêu cầu củ a n h a u , c h u y ển giao cho
n h a u n h ữ n g đồ v ậ t sau: n h ữ n g đồ v ậ t
hoặc tr ị giá củ a n h ữ n g đồ v ậ t do p h ạm
tội m à có; n h ữ n g đồ v ậ t có th ể có ý n g h ĩa
ch ứ n g cứ tro n g T T H S n ếu việc d ẫ n độ
k hông th ự c h iệ n được vì người p h ạ m tội
chết, chạy trố n hoặc vì n g u y ê n n h â n
k hác th ì n h ữ n g đồ v ậ t đó v ẫ n p h ả i được
chuyển giao; b) N ếu n h ữ n g đồ v ậ t ph ải
c h u y ể n giao lại cần t h i ế t là m c h ứ n g cứ
cho T T H S ở nước được yêu cầu , th ì nước
này có th ể tạ m giữ n h ữ n g đồ v ậ t cho đến
k hi tiế n h à n h xong t ố tụ n g ; c) Q u y ển của
người th ứ b a đôi với các đồ v ậ t đ ã được
ch u y ển giao cho nước yêu cầ u được bảo
đảm h o àn to à n . S a u k h i k ế t th ú c TT H S
n h ữ n g đồ v ậ t trê n sẽ được t r ả lại vô điều
kiện cho nước ký k ế t đ ã c h u y ể n giao.
N ếu k h ơ n g có h ạ i gì cho tơ" tụ n g th ì,
trước k h i x ét xử xong, có th ể t r ả n h ữ n g
đồ v ậ t cho ch ủ củ a nó. N ếu người có
quyền đốỉ với đồ v ậ t ây đ a n g ở nước ký
k ế t yêu cầu , th ì nước n ày s a u k h i dược
thỏa th u ậ n của nước ký k ế t kia, sẽ trả trực
tiếp n h ữ n g đồ v ậ t kể trê n cho người đó.'
2) H iệp đ ịn h T T rT P và p h á p lý vể các
vấn đ ề d â n sự, gia đ ìn h và h ìn h sự ký với
nưỏc C H N D H u n g a ri (các đ iều 96-97) đã
quy đ ịn h cụ th ể về th ô n g báo các b ả n á n
h ìn h sự: a) C ác nước ký k ế t sẽ th ô n g báo
cho n h a u về các b ả n á n h ìn h sự đã có
h iệu lực p h á p lu ậ t m à Tòa á n nưốc ký
k ế t n à y đ ã tu y ê n đối với công d â n nước
ký k ế t k ia ; b) Đ ể th ự c h iệ n việc thơng
báo đó, h à n g qu ý V iện trư ở n g Viện
K STC c ủ a h a i nưốc ký k ế t sẽ gửi cho
n h a u n h ữ n g b ả n sao về các b ả n án h ìn h
sự., đồng th ò i n ế u có th ì c ũ n g gửi cả bản
3 .4 . Việc k ý k ế t các h iệ p đ ịn h T T rT P
nói tr ê n đã c h ín h th ứ c tạ o ra cơ sỏ p h áp
lý cho h o ạ t đ ộ n g tư ơ n g trợ p h á p lý vể
h ìn h sự ở nước ta , đồng th ờ i việc b an
h à n h B L H S n ă m 1985, Bộ lu ậ t TT H S
n ă m 1988 c à n g c ủ n g dô' th ê m cơ sở p h áp
lý cho việc th ự c h iệ n các h o ạ t động tương
trợ này . M ặ t k h á c , đ ể th ự c h iệ n sự hợp
tá c v à tư ơ n g trợ th e o c h ủ trơ n g m à N hà
nước ta đ ã ký k ế t, TA N D TC, V iện
K SN D T C , Bộ N ội vụ (n a y là Bộ Công
an ), Bộ T ư p h á p v à Bộ N goại giao đã
b a n h à n h T h ô n g tư liê n n g à n h số
139/TTLB n g à y 12/3/1984 về việc th i
h à n h H iệp đ ịn h T T rT P và p h á p lý về các
v ấ n đ ề d â n sự, gia đ ìn h v à h ìn h sự đ ã ký
k ế t g iũ a nưóc t a với L iên Xô và các
X H C N . T h ô n g tư đ ã q u y đ ịn h cụ th ể vể
n h iệ m v ụ c ủ a V iện kiểm s á t n h â n d ân
tối cao, T òa á n n h â n d â n tốì cao và Bộ
N ội v ụ (n ay là Bộ C ông an ) tro n g lĩnh
vực hợp tá c quốc t ế về T T H S .
<i>3.4.1. </i> N h iệ m v ụ c ủ a Bộ Nội vụ (nay
là Bộ C ông an ) đ ã được q u y đ ịn h cụ th ể
n h ư sau : 1) T h ự c h iệ n các ủ y th á c điều
t r a về h ìn h sự th e o y êu c ầ u của Viện
K SN D T C n h ư lậ p hồ 8Ơ về b ắ t giữ, th u
38 Nguydn Thành Long
giữ các ta n g chứng, v ậ t chứ ng, k h á m xét,
tạm giữ, tạ m giam , d ẫ n độ bị can... trừ
trư ờ n g hợp k h ẩ n cấp, p h ạm p h á p quả
tan g ; 2) T hực h iệ n việc c u n g cấp tà i liệu
về h ìn h sự, các giấy tò cầ n th iế t về n h â n
th â n của công dân nước m ình, th e o yêu
cầu của nước ký kết, th ô n g q u a Viện
KSNDTC hoặc Bộ T ư p h á p V iệt N am .
<i>3.4.2.</i> N hiệm vụ của V iện KSNDTC
đã được quy đ ịn h cụ th ể n h ư sau : 1)
Thực h iệ n tra o đổi các ủy th á c đ iều tra
về h ìn h sự, tru y cứu T N H S th eo qúy
đ ịn h tro n g các H iệp đ ịn h T T rT P và phốp
lý; 2) Yêu cầu các cơ q u a n đ iều t r a thực
hiện ủy th ác điểu tra . T rong m ột số
trư ờ ng hợp, th eo p h á p lu ậ t quy đ ịnh, thực
h iện việc ủy th á c điều t r a về h ìn h sự, kể
cả p h ầ n d â n sự tro n g các vụ á n h ìn h sự;
3) Kiểm s á t việc tu â n th eo p h á p lu ậ t
tro n g q u á trìn h th i h à n h H iệp đ ịn h
<i>3.4.3.</i> N hiệm vụ củ a TA NDTC đ ã đư
ợc quy đ ịn h cụ th ể n h ư sau : 1) X ét xử các
v ụ á n h ìn h sự, các vụ k iệ n d â n sự, hôn
n h â n gia đ ìn h và lao động có liên q u an
đến công d â n hoặc p h á p n h â n của các
nước ký k ế t k h ác, th u ộ c th ẩ m q u y ển của
TANDTC. 2) H ướng d ẫ n các TAND cấp
tỉn h , th à n h phô” trự c th u ộ c TW á p dụng
th ố n g n h ấ t p h á p lu ậ t và đường lối x ét xử
các vụ á n h ìn h sự, các v ụ k iện d â n sự,
hô n n h â n gia đ ìn h v à lao động có liên
q u a n tới công d â n h oặc p h á p n h â n của
các nưốc ký k ế t khác.
<i>3.4.4.</i> N hiệm vụ của Bộ T ư p h á p là tổ
chức các p h iê n họp đ ịn h kỳ để th ô n g báo
tìn h h ìn h về tra o đổi các v â n đề phối hợp
giữa các n g à n h liên q u a n .
T ừ sự p h â n tích ỏ tr ê n cho thây,
tro n g th ờ i kỳ này, h o ạ t đ ộ n g T T rT P nói
ch u n g , tư ơ n g trợ p h á p lý về h ìn h sự nói
riê n g đợc q u y đ ịn h v à th ự c h iệ n chủ yếu
tro n g q u a n h ệ với các nưốc XHCN trê n
cơ sở ký k ế t các h iệp đ ịn h T T rT P .
4 .1 . Việc th ô n g q u a H iến p h á p mới
n ă m 1992 đ ã tạ o cơ sở p h á p lý v ũ n g chắc
cho việc tiế p tụ c đ ẩy m ạ n h công cuộc đổi
mới đ ấ t nước, hội n h ậ p k in h t ế quốc t ế
và k h u vực. C ù n g với việc b a n h à n h Hiến
p h á p mới, việc xây d ự n g và n g à y càng
h o à n th iệ n h ệ th ô n g p h á p lu ậ t nhằm
p h ụ c v ụ công cuộc đổi mới to à n diện của
đ ấ t nớc, tro n g đó có n h iề u v ă n b ả n quy
p h ạ m p h á p lu ậ t vể T T rT P hoặc có nội
d u n g liê n q u a n đến lĩn h vực n ày đ ã được
b a n h à n h (như: P h á p lệ n h công n h ậ n và
th i h à n h tạ i V iệt N am b ả n án , quyết
đ ịn h d â n sự củ a Tòa á n nưốc ngoài năm
1993; P h á p lệ n h h ô n n h â n và gia đình
giữa cơng d â n V iệt N a m với ngưịi nước
ngồi n ă m 1993); P h á p lệ n h x u ấ t nhập
cả n h , cư tr ú , đi lại c ủ a người nước ngoài
tạ i V iệt N am n ăm 1992; v.v...).
4 .2 . T ro n g thời k ỳ n à y , cù n g vối các
q u a n h ệ hdp tá c quốc t ế v ề k in h tế, v ăn
hóa, k h o a học, công n g h ệ n g à y c à n g được
mỏ rộ n g , các giao lư u về d â n sự, thương
m ại, hợp tá c quốc t ế về T T H S cũ n g p h á t
v é các quy định vé hợp lác quốc tế (rong Luật tố lụng. 39
<i>4.2.1.</i> T ừ s a u n ă m 1992, N h à nước ta
đã ký k ết 9 h iệp đ ịn h T T rT P vói các nước
sau: 1) H iệp đ ịn h T T rT P về các vấn đề
d ân sự, gia đ ìn h v à h ìn h sự ký vối nước
Cộng hòa Ba L a n n g ày 22/3/1993; 2)
H iệp địn h T T rT P v ề d â n sự v à h ìn h sự
ký với nước C H D C N D L ào ký ngày
06/7/1998; 3) H iệp đ ịn h T T rT P về các
v ấn đề d â n sự và h ìn h sự ký với giữa
nưốc CH N D T ru n g H oa n g ày 19/10/1998;
4) H iệp đ ịn h T T rT P về các v ấ n đ ề dân sự
và h ìn h sự ký với L iên b a n g N ga ngày
25/6/1998 (chưa có h iệ u lực); 5) Hiệp
đ ịn h T T rT P về các v ấ n đề d â n sự ký với
Cộng hòa P h á p n g à y 24/02/1999; 6) Hiệp
đ ịn h T T rT P và p h á p lý vể các vâ'n đề d ân
sự và h ìn h sự ký với U c ra in a ký ngày
06/4/2000 (chưa có h iệ u lực); 6) Hiệp
đ ịn h T T rT P vổ các v ấn để d â n sự, gia
đ ìn h và h ìn h sự ký nước C H D N M ông c ổ
n g ày 17/4/2000 (chưa có h iệ u lực); 7)
H iệp đ ịn h T T rT P v à p h á p lý v ề các v ấn
dề d â n sự, gia đ ìn h v à h ìn h sự ký với
B e la ru s h g à y 14/9/2000 (chưa cỏ hiệu
lực); 8) H iệp đ ịn h T T rT P v à p h áp lý
tro n g các v ấ n để d â n sự v à h ìn h sự ký
<i>4.2.2.</i> V iệt N am là m ột tro n g b a th à n h
viên tro n g khôi A SEA N phơ c h u í n sớm
n h ấ t H iệp đ ịn h T T rT P về h ìn h sự ífiữa
các nước A SE A N n g à y 29/11/20^4 (có
h iệu lực đơì với V iệt N am từ ngày
20/10/2005). N goài ra , V iệt N a m cũng đã
ký k ế t, p h ê c h u ẩ n n h iề u đ iều ước quốc t ế
q u a n trọ n g k h á c như: 1) Đ iều ưốc quốc tế
vể chông k h ủ n g bô”; 2) B a Công ước quốc
t ế k h ác (về K iểm so á t m a túy; về Phòng,
chốhg tội p h ạ m x u y ên quốc gia; về
P hòng, chống th a m n h ũ n g ); 3) Hiệp định
vể hợp tá c đ ấ u tr a n h chốhg buôn b án m a
tú y b ấ t hợp p h áp , tội p h ạ m có tổ chức và
k h ủ n g b ố quốc t ế ký với Cộng hòa
H u n g a ri ký 04/02/1998); 4) H iệp định vê
hợp tác kiểm so á t m a tú y , các c h ấ t
hướng tiề n và tiề n châ't ký với CHDCND
Lào n g ày 01/6/1998); 4) H iệp đ ịn h về hợp
tá c kiểm so á t m a tú y , các c h ấ t hướng
th ầ n và tiề n c h ấ t ký với L iên bang Nga
ng ày 14/10/1998); 5) B ả n ghi nhỏ về hợp
tá c kiểm so á t m a tú y , các c h ấ t hống th ầ n
và tiề n c h ấ t ký với C h ín h p h ủ Vương
<i>4.2.3. </i> T ro n g n h ữ n g n ă m chín mươi
củ a t h ế kỷ XX, có h a i sự k iệ n q u a n trọ n g
n h ấ t về hợp tá c quốc t ế tro n g h o ạt động
TT H S, đó là: 1) N gày 01-11-1991, Viột
N am ch ín h th ứ c gia n h ậ p , trở th à n h
th à n h v iên th ứ 156 của T ổ chức c ả n h
s á t h ìn h sự quốc t ế (In terp o l) và n ăm
1995, V iệt N am đ ã trở th à n h th à n h viên
40 Nguyẻn Thành Long
c h ín h th ứ c c ủ a H iệp hội c ả n h s á t các
nước Đông N am Á (A seanapol).
<i>4.2.4. </i> N g h iê n cứu các h iệp định
T T rT P nói tr ê n cho th â y :
1) <i>T h ứ n h ấ t,</i> các h iệ p đ ịn h TT rTP
được ký tro n g bơì c ả n h tìn h h ìn h quốc t ế
có n h iề u th a y đổi cơ b ả n , đ a s ố các nước
ký k ế t với ta là n h ữ n g nưốc có n ề n kinh
t ế đ a n g c h u y ể n đổi th e o cơ c h ế th ị trư ờ ng
và có c h ế độ c h ín h trị-x ã hội k h á c n h au .
2) <i>T h ứ hai,</i> tro n g s ố 9 h iệ p đ ịn h trê n
chỉ có 7 h iệp đ ịn h đ ề cập đ ế n tư ơ n g trợ
p h á p lý về h ìn h sự (các h iệ p đ ịn h ký với
L iên b a n g N ga v à C ộng hịa P h á p khơng
đề cập tư ơ n g trợ p h á p lý về h ìn h sự); các
h iệp đ ịn h có p h ạ m vi đ iề u c h ìn h không
giông n h a u (như: H iệp đ ịn h ký với
CH D N T ru n g H oa chỉ đ ề cập v ấ n đề
T T rT P g iữ a các cơ q u a n tư p h á p hai
nước, m à k h ô n g đ ể c ậ p v ấ n đ ề yêu cầu
d ẫ n độ, d ẫ n độ ngưòi p h ạ m tội, từ chối
d ẫ n độ, h o ã n d ẫ n độ, d ẫ n độ tạ m thời,
v.v...).
3) <i>T h ứ ba,</i> p h á p lu ậ t nước ta và pháp
lu ậ t các nưóc ký H iệp đ ịn h T T rT P vối ta
cũ n g đ ã có n h iề u th a y đổi, n h ằ m đáp
ứ n g y êu c ầ u c ủ a tìn h h ìn h mới. Đ ặc biệt,
kể từ k h i H iế n p h á p n ă m 1992 được ban
h à n h , h ệ th ố n g p h á p lu ậ t nước ta từ n g
điều ước quốíc tế , v.v...). Đ ây là cơ sở
p h áp lý q u an trọ n g để các H iệp đ ịn h
tơng trợ được bảo đ ảm th ự c h iện .
<i>4.2.5. </i> V ân đ ề hợp tá c quốc t ế tro n g
h o ạ t động T T H S th eo các h iệp đ ịn h
T T rT P v à p h á p lý trê n về cơ b ả n có th ể
n h ậ n th ấ y n h ư sau :
1) <i>M ột là,</i> về d ẫ n độ ngưòi p h ạm tội.
H iệp đ ịn h ký với CH N D T ru n g H oa h o àn
to à n k h ô n g đề cập về d ẫ n độ người p h ạm
tội. H iệp đ ịn h ký với nước CH D CN D
T riều T iên , th ì ngược lại, qu y đ ịn h r ấ t cụ
th ể về n g h ĩa vụ d ẫ n độ, từ chơì d ẫ n độ,
h o ãn d ẫ n độ, yêu cầu d ẫ n độ, b ắ t giữ
người bị yêu cầ u d ẫ n độ, d ẫ n độ theo yêu
cầu cùa n h iều nước, th ủ tụ c d ẫ n độ, giới
h ạ n tru y cứu T N H S đối với người bị d ẫn
độ, c h ẳ n g h ạ n Đ iểu 38 H iệp đ ịn h này
quy đ ịn h về d ẫ n độ th eo y êu cầu của
đ ịn h tư ơ n g ứ n g tro n g các h iệp định
T T rT P m à nước ta đ ã k ý thờ i kỳ trước
n ă m 1992; c) Đ iều 40 H iệp đ ịn h này còn
quy đ ịn h giới h ạ n tru y cứ u T N H S đốì với
Vé các quy dịnh vé hợp tác quốc tế trong Luật tố tụng.. <sub>41</sub>
người bị d ẫn độ m à th eo đó người bị d ẫn
độ sẽ k hông p h ả i ch ịu T N H S hoặc bị k ế t
á n vì m ột tội p h ạ m k h á c ngoài h à n h vi
p h ạ m tội là căn cứ để d ẫ n độ; n ếu khơng
có sự đồng ý củ a Bôn ký k ế t được yêu cầu
c h u y ể n giao, ngưòi n ày k h ô n g th ể bị d ẫn
độ cho nước th ứ ba; k h o ả n 1 Đ iều này sẽ
k h ô n g áp d ụ n g với người bị d ẫ n độ trong
t h ô n g b á o p h ả i rò i k h ỏ i l ã n h t h ổ r>ước
n à y hoặc q u ay trở v ề nước.
2) <i>T h ứ haiy</i> về việc tiếp tụ c tru y cứu
T N H S . N ghĩa v ụ tru y cứu T N H S được
qu y đ ịn h th eo các h iệp đ ịn h ký tro n g thời
kỳ n à y cụ th ể hơn so với các hiệp định ký
tro n g thời kỳ trư ớ c n ă m 1992. C hảng
h ạ n , H iệp đ ịn h ký vối C H D C N D Lào quy
đ ịn h : a) Nước ký k ế t n à y có n g h ĩa vụ
th ự c h iệ n yêu c ầ u củ a Nước ký k ế t kia về
việc tru y cứu T N H S đổi với cơng d â n của
m ìn h đ ã có h à n h vi p h ạ m p h á p trê n lãnh
th ổ c ủ a Nước ký k ế t yêu cầu , p h ù hợp với
p h á p lu ậ t củ a nước m ình; b) K hi có yêu
cầu củ a Nước ký k ết, th ì Nước ký k ế t
được yêu cầu có n g h ĩa v ụ áp d ụ n g các
b iện p h á p cần t h iế t để tiế p tục tru y cứu
T N H S đối với công d â n c ủ a Nước ký k ết
yêu cầ u đ ã p h ạ m p h á p v à có m ặ t trê n
lã n h th ổ củ a Nước ký k ế t được yêu cầu;
c) V ăn b ả n yêu cầ u tru y cứu T N H S của
người bị h ạ i được gửi đ ến cơ q u a n có
th ẩ m q u y ền th eo th ể th ứ c đã được quy
đ ịn h tro n g p h á p lu ậ t củ a Nưốc ký k ế t
sự có q u y ền ch ô n g á n h ìn h sự tạ i các Tòa
á n của Nước k ý k ế t n h ư công d ân của
Nước ký k ế t có T ịa á n tiế n h à n h x ét xử
h ìn h sự; đ) V iệc cho p h é p ngưòi bị h ạ i có
quyền k h á n g cáo tạ i các T òa á n củ a Nước
ký k ế t n h ư công d â n c ủ a Nưốc k ý k ế t có
Tịa á n tiế n h à n h x é t xử h ìn h sự là m ột
bốc tiế n bộ v ề T T rT P h ìn h sự, th ể h iệ n
sự tô n trọ n g q u y ền , lợi ích hợp p h á p của
n h ữ n g người th a m g ia tô" tụ n g của N h à
nước ta và các N h à nước ký k ế t tương ứng.
3) <i>T h ứ b a</i>, v ề n h ữ n g v ấ n để k h ác
th u ộ c tư ơng trợ p h á p lý v ề h ìn h sự. Các
h iệp đ ịn h đ ều có q u y đ ịn h về n h ữ n g v ấn
đề k h ác th u ộ c tư ơ n g trợ p h á p lý về h ìn h
sự (như: c h u y ể n giao đồ v ậ t liên q u a n
đến tội p h ạ m , th ô n g b áo các b ả n á n và
th ô n g tin v ề lý lịch tư p h á p , v.v...).
C h ẩ n g h ạ n , H iệp đ ịn h ký với CHDCND
Lào đã quy đ ịn h r ấ t cụ th ể về việc
ch u y ển giao đồ v ậ t liên q u a n đến tội
p h ạm như: a) T h eo y êu cầ u c ủ a n h a u ,
các Nước ký k ế t có n g h ĩa vụ ch u y ển giao
cho n h a u ; b) N h ữ n g đồ v ậ t h oặc giá trị
củ a đồ v ậ t do h à n h vi p h ạ m tội m à có; c)
N h ữ n g đồ v ậ t là c h ứ n g cứ tro n g v ụ án
4 2
được chuyển giao cho Nưốc ký k ế t yêu
cầu, n ếu người đó là ch ủ sở h ữ u n h ữ n g
đồ v ậ t này; đ) S au k h i đ ã k ế t th ú c TTHS,
n h ữ n g đồ v ậ t nói trê n p h ả i gửi tr ả lại cho
Nưốc ký k ế t đã ch u y ển giao; e) Đồ vật
trê n có th ể gửi tr ả lại cho chủ sờ hữu
trưốc kh i k ế t th ú c x é t xử vụ án, n ếu việc
đó k hơng gây h ại cho việc xét xử vụ á n
trên; f) N ếu chủ sở h ữ u đồ v ậ t đó đ a n g cư
trú trê n lã n h th ổ của Nưốc ký k ế t yêu cầu
thì Nước ký k ế t n ày sẽ gửi lại các đồ v ậ t
đó trự c tiếp cho chủ sở h ữ u sau k hi đã
thỏa th u ậ n với Nưốc ký k ế t kia. Hoặc vấn
đề chi p h í d ẫ n độ và q u á c ả n h cũng đã
được quy đ ịn h r ấ t cụ th ể tro n g H iệp định
ký vói CH D CN D T riề u T iên (Đ iểu 43)
Nguyổn Thành Long
C hi p hí của việc q u á c ả n h sẽ do Bên ký
k ế t yêu cầu chịu.
Việc p h â n tíc h các quy đ ịn h về hợp
tá c quốc t ế tro n g l u ậ t T T H S th ự c định
của V iệt N am từ s a u C ách m ạ n g th án g
T ám đến trưốc p h á p đ iể n hóa lầ n th ứ hai
(1945-2003) vối việc th ô n g q u a n Bộ lu ậ t
TT H S n ăm 2003 tr ê n đây đ ã cho th ấ y
v ai trò q u a n trọ n g đối với việc n â n g cao
h iệu q uả cuộc đ ấ u t r a n h p hòng và chống
các tội p h ạm quốc t ế v à tội p h ạ m xuyên
quốc gia (có yếu tơ' nước ngoài) đ a n g được
tiế n h à n h bởi các cơ q u a n bảo vệ pháp
lu ậ t và Tòa á n củ a quốc gia với các nuốc
kh ác. Do vậy, việc tiế p tụ c n ghiên cứu
sâ u sắc hơn n ữ a n h ữ n g v ấ n đề n à y chính
là m ột tro n g n h ữ n g n h iệm vụ q u a n trọng
T À I L IỆ U T H A M K H Ả O
1. <i>Bộ luật tố tụng </i> <i>hình sự Việt N am năm 1988.</i>
2. <i>Bộ luật tố tụng </i> <i>hình sự Việt N am năm 2003.</i>
3. Lê Văn c ả m , <i>Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề cơ bản trong khoa học </i>
<i>Luật hình sự,</i> NXB Đại học Quốc gia H à Nội, 2005.
4. Nguyễn Ngọc Chí (chủ biên), <i>Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt N am ,</i> NXB Đại học
Quốc gia Hà Nội, 2001.
Vé các quy dinh vé hợp tăc quốc tế Irong Luậl lổ tụng- 43
VNƯ. JOURNAL 0F SCIENCE, ECONOMICS-LAW, T XXIII, N01, 2007
O N I N T E R N A T I O N A L C O -O P E R A T IO N P R O V I S I O N S O F T H E C R IM IN A L
P R O C E D U R E L A W S 0 F V IE T N A M P R E V A I L I N G F R O M
T H E I N T R O D U C T I O N 0 F T H E 2 0 0 3 C R IM I N A L P R O C E D Ư R E C O D E ,
T H E S E C O N D C O M P I L A T IO N (1 9 4 5 -2 0 0 3 )
N g u y e n T h a n h L o n g
<i>Faculty o f Law, Vietnam National University, Hanoi</i>
T h is w ritin g re fe rs to a re se a rc h on In te rn a tio n a l co-operation provisions of th e
c rim in a l p ro ced u re law s of V ietn am p rev ailin g from th e p o st A u g u st R evolution to th e
in tro d u c tio n of th e 2003 C rim in a l P rocedure Code, th e second com pilation, (1945-2003).
By a scie n tiíic a n a ly sis, th e a u th o r h ig h lig h ted th e m ost b asic a n d e s se n tia l íe a tu re s of
c rim in a l p ro c e d u re pro v isio n s re la tin g to in te rn a tio n a l co o p eratio n m entioned in
v a rio u s in te rn a tio n a l co n v en tio n s on ju dicial/legal a s sis ta n c e t h a t V ietn am signed w ith
o th e r c o u n trie s d u rin g th e afo re-said period.