Đảng Cộng sản và nhân dân Pháp với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam tiến tới chiến thắng Điện Biên Phủ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.61 MB, 9 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

TAP CHỈ KHOA HỌC PHQGHN, KHXH & NV. T XX, Sổ 2, 2004

D Ả N G C Ộ N G S Ả N V À N H Ả N D Â N P H Á P V Ớ I

cuộc

K H Á N G C H I Ế N 
C H Ố N G T H ự C D Ả N P H Á P C Ủ A N H Â N D Â N V I Ệ T N A M T I Ê N T Ớ I

C H I Ế N T H Ắ N G Đ I Ệ N B I Ê N P H Ủ

Có th ể k h ẳ n g đ ịn h từ sa u khi C hiến 
tranh t h ế giỏi th ứ h a i b ù n g nổ (1939) cho 
đến m ùa x u â n năm 1944 khi cuộc kh áng 
chiến ch ô n g p h á t x ít H ít-le ơ Pháp sắp 
kết thúc th ắ n g lợi, trong hoàn cành mọi 
liên lạc giữ a nước P h á p và V iệt N am hầu 
như bị g iá n đoạn, Đ ả n g C ộng sản Pháp 
(ĐCSP) đã k h ơn g có sự hiểu b iết cụ thể 
nào vể tìn h h ìn h cách m ạn g V iệt N am . 
Còn Đ ả n g C ộng sả n Đ ông Dương 
(Đ C SD D ) th ì từ m ù a hè năm 1940 đến 
Cách m ạ n g th á n g T ám th à n h công năm 
1945 củ n g hầu nh ư bị tách khỏi với bên 
ngoài, m ọi liên hệ với Đ C SP đểu bị cắt 
đứt. E tin n e Fajon, U ỷ v iê n Bộ C hính trị 
Đ C SP, đả k h ẳ n g định: “T ô i kh ô n g n g h ĩ 
rằ n g B an lả n h đạo Đ á n g (c h ỉ Đ à n g Cộng 
sản P h á p ) lú c đó lạ i biết được đ iều g i 
đ áng kẽ về vàn đ ề Đ ông Dương” [1, 
tr.61Ị. E lie M ignot - T hư ờng trực Tiểu 
ban th uộc địa của Đ C S P từ th á n g 6 năm 
1945 - cù n g th ú n h ậ n “Vào năm 1945, 
và cả năm 1946, c h ú n g tòi được thịng tin 
rấ t ít. C h ú n g tỏi đ ả biết được C ách m ạng

tháng T á m qua một và i thông tin vụn 
vặt trên báo chi. C á c thông tin này rất 
không đ ủ về tỉn h h ỉn h xảy ra ở D ông 
D ư ơng' [1, tr.62]. R aym ond B arbe - 
Thường trực T iểu b an thuộc địa từ m ùa 
hè năm 1945 • CỊI1 cho b iêt sự th eo dõi 
nắm b ắ t d iễn biến tìn h h ìn h cách m ạng 
V iệt N am của Đ C S P ch ậ m trễ và bị dộng 
dên mức nào: uTheo sự h iếu biết của tôi

° GS . Khoa Lịch sử. Đai học Khoa học Xã hội vã Nhản vân

D in h X u â n Lâm

th ì cho đến tận cuộc kh ở i ng h ía đưci Việt 
M in h lên nắm ch ín h quyền vào các tháng
8 - .9 năm 1945, Đ C S P hoàn toàn khơng 
có cơ sở đ ế đánh g iá các đ iề u kiện của 
cuộc đấu tranh bẽn xứ Đ ổng Dương. C h i 
it lả u sau (theo n h ư tòi nhớ th ỉ c h i vài 
ngày thôi), k h i báo c h i đưa tin về việc 
Việt M in h nắm ch ín h quyền, tôi m ới được 
các đồng c h í V iệt N a m cư trú tại Pháp 
cho biết rằ n g H ổ C h í M in h chắng p h ả i là 
a i khác lờ N guyễn A i Quốc từng được các 
lã n h tụ cộng sản P há p quen biết. N guồn 
thòng tin m à sau đó đá n h a n h chóng xác 
nhập đúng, lậ p tức được chuyến cho Ban 
lã n h đạo Đ ả n g” [1, tr.70Ị.

Trong kh i đó dã tâm của đê quốc 
Pháp tái chiếm các nước thuộc địa (trong 
đó có Đ ơng Dương) đã bộc lộ rấ t sớm và 
rõ. C hính phủ C ộng hồ lâm thời Phốp 
(tức C hính phủ k h á n g ch iến) đóng tại 
A lger do tướng D e G a u lle cầm đầu, ngay 
khi C hiến tran h t h ế giới thứ hai còn 
chưa k ết th úc và nước Pháp đ an g bị nước 
Đức chiếm đóng, đã triệu tập hội nghị 
B ra zza v ille (Congo) dể bàn về vấn để 
thuộc địa (30-1 đến 8*2-1944). Tại hội 
nghị đó, mọi tư tưởng giải phóng các dân 
tộc thuộc địa sa u ch iến tranh đều bị gạt 
bỏ. R ené P léven , dại d iện C hính phủ lâm 
thời Pháp, tu y ên bô' k hôn g úp mỏ: “T ron g 
khuôn khô đê quốc Pháp, khơng hể có 
vấn đ ề d ân tộc đ ế g iả i p h ó n g, củ n g như 
khôn g hề có vấn để p h à n biệt ch ủ n g tộc

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

8 Dinh Xuân Lâm

đê thủ tiêu (...); C á c d â n tộc h ả i ngoại 
không hề biết tới nền độc lậ p dân tộc nào 
khác ngoài nền độc lập của nước P háp"

[1, tr .7 3 -7 ‘1]. Đ ến th á n g 8 nàm 1944, khi 
th ủ đơ P aris dược giải phóng, C hính phủ 
của n h ữ ng người k h á n g chiên vừa mới 
giành được th ắ n g lợi cho dân tộc đã ra 
lện h tỏ chức m ột đội quân do tướng

Leclerc cầm đầu, và giao cho dạo quân 
này nh iệm vụ tiến sa n g V iền Đ ông đánh 
đổng m inh cuối cù n g của H itle - p h át xít 
N hật. Sau khi nước P h áp được giải 
phóng» C hính phủ Đờ Gôn dà ra quy c h ế 
.tư ơ n g lai của Đ ông Dương (24-3-1945). 
Văn kiện này thực ch ất là sự khôi phục 
ch ế độ thuộc địa ỏ Đ ông Dương. Trong 
bỗi cảnh lịch sử đó, n h iều người cộng sản 
Pháp vẽ m ặt tư tương k h ô n g trán h khỏi 
chịu ảnh hưỏng. Đ iều cần phai kh ẳn g 
định n gay là mõi q u an hệ giữa nhữ ng 
người cộng sản Pháp và cách m ạn g V iệt 
N am trước đỏ vơn rất gán bó, vả đà dược 
thứ thách qua nhiều thời kỳ lịch sử. Cửu 
t ế đò, Uỷ ban dấu tran h đòi th ả tù chính 
trị đà từ n g tiến h à n h n h ữ n g cuộc đấu 
tranh quyết liệt chôn g lại k h ủ n g bô' 
trắ n g của d ế quốc P h á p trong nhữ ng 
năm dầu của th ập kỷ 30. Rồi đến th òi kỷ 
1936-1937, m ặt trận n h â n dán Pháp với 
nhữ ng người cộn g sả n làm nòng cốt dà 
sát cánh cù n g các ch iến sì cách m ạ n g và 
nh ân dân Việt N am dấu tran h cho 
n h ữ n g quyển lợi dân ch ủ cơ bần.

N hư n g do mỏi qu an hệ giữa Đ C SĐ D 
với Đ C SP bị gián đoạn trong một thời 
gian dài, và m ột phẩn do tìn h hìn h chính 
trị nước Pháp và t h ế giới sau ngày giải

phóng q u yết định (m ột nước Pháp vừa 
th ắ n g trận với sự liên m inh các lực lượn? 
chinh trị thịi chơng p h át x ít của 4 cường

quốc ch iến th ắ n g bên tron g tuy đã có sự 
rạn nứt, n h ư n g v ẫ n được duy trì ngồi 
m ặt) ch ín h sách của Đ C S P (lỏi với các 
thuộc (lịa nói ch u n g , D ôn g Dương nói 
riên g vẫn là tu' tư ờng phối hộp giữa các 
lực lượng tiế n bộ của ch ín h quốc với các 
thuộc địa đè đ ấu tra n h cho n h ữ n g quyển 
dân chủ mới, n g h ía là v ẫ n chi dừng lại ờ 
các m ục t ;êu của th òi ký M ặt trận dán 
chủ, mà k h ô n g th ấ y được rằng đến năm 
1945 đà cỏ bao n h iêu th a y dối to lớn 
tro n g đời sơ n g ch ín h trị của nh ân dán 
các nước th u ộ c dịa và phụ thuộc. Xin 
trích dẫn sa u đây một lời phật biểu của 
Ê 'C hièn-F a-giôn g tạ i Đ ại hội Đ C SP 
th á n g 6 n ám 1947 đế m in h hoạ xu hướng 
tư tướng c h u n g bồi đó: "T ro n g tỉn h h ình 
th ế g iớ i c h u n g hiện n a y, kh ó i L iên hiệp 
P háp vẫn lù tố chức tốt nhất cho sự thực 
hiện nguvện vọng củ a các dán tộc thuộc 
đ iạ với sự g iú p đỡ của g ia i cấp còng 
nhàn và n h ả n dán P h á p C ác bạn 
hãy à lạ i với ch ú n g tỏi trong k h ỏ i L iê n 
hiệp Pháp".

Trong bôi cảnh lịch sử cụ th ế đó,

Đ C SP chưa th ể có dược m ột chính sách 
th ậ t sự đ ú n g đắn đôi với các nước thuộc 
địa. T h ế n h ư n g tìn h h ìn h đã nhanh 
ch ó n g th a y đôi sa u n g à y 2-9-1945. Qua 
làn só n g đ iện , lịi T u y ê n n g ô n đ ộ c lậ p 
dà tru yền xa tới n ăm ch â u bôn hiển. Chu 
tịch Hồ C hí M inh th a y m ặt C hính phủ 
lâm thòi của V iệt N am D ân chủ Cộng 
hoà và dại diện cho toàn dân tộc V iệt 
N am đã trịn h trọn g tu y ê n bơ "thốt ly 
hán qua n hệ thực dán P h á p, xuá bó tất 
cả m ọi đặc quyền của P h á p trên đất nước 
Việt N a m " [5, tr.21). Đ ồn g thòi cùng 
đanh thép k h a n g địn h trước toàn th ế 
giới: “Nước V iệt N a m có quyển được

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Đãng Công san và nhàn dàn Phĩip..

hưởng tự do và độc lợp. và sự thật đỏ 
thành một nước tự cl() dộc lậ p. Toàn thê 
d ân tộc V iệt N om quyết (tem tát cá tinh 
thắn và lực lượng, tinh m ạng và cùa cái 
đ ế g iữ vừng quyển tự do dộc lập ấy" [5,

tr.22].

N gay sa u đó, lời lỏ trên báo ch í cộng 
sả n Pháp b ắ t đẩu th a y dối. Bộ C hính trị 
Đ C SP ra th ô n g báo ngày 2 0 th á n g 9, rồi 
cuộc m ít tin h n gày 12 th ả n g 1. rõ ràng là

đến 3 th á n g cuôi năm 1945, Đ C SP đã có 
ý thức kh ác phục n h a n h ch ón g tình 
trạn g chẫm chỗ. lạc hậu trước đỏ vê mật 
th ôn g tin. N h ú n g rù n g phái (ỉợi tới mùa 
xuân năm 1946 thì n h ữ n g sợi dây nối 
liền hai Đ ả n g anh em moi dược that chặt 
lại. N gày 15-11 -1 9 4 5 , Ban C hấp hành 
T ru n g ương Đ C SO D đà ra chì thị K h á n g 
c h i ế n k i ế n q u ố c nh ạn định rang sau 
cuộc tu yển cứ th á n g 10 nam 1945, Đ C SP 
là Đ ả n g m ạnh n h ấ t tron g Quốc hội 
P h áp 1*’. N g à y 9-3-19*16 - n gay sau khi 
H iê p đ ịn h s ơ b ộ dược ký kôt giừa V iệt 
N am và P h áp - T ru n g ương Đ C SĐ D 
quyết định gấp rút bát liỏn lạc với Đ C SP 
nham phòi hợp hành d ộ n g chun g. Tiêp 
dó, ngày 16-4-19-16. ph ái đồn Quốc hội 
nước V iệt N am Dàn ch ù C ộng hoà do 
Phạm Vãn Đ ổng dẫn dầu tới Ph áp, và 
ngày 7-5 tại trụ sở Đ C SP da có cuộc gặp 
gờ giữa phái đoàn ta với các: dồng chí 
M aurice T horez, J a c q u e s D uclos và 
A ndré M arty. Chỉ đến lú c này thi ban 
lãnh đạo Đ C S P mỏi dược th ô n g báo một 
cách chính thức và dầy đủ về tình hình 
V iệt N am . Một sô việc trước dó do th iếu 
th ơn g tin liên lạc mà có sự h iểu lầm

' Tai Qc hịi Đáng Cõng sàn Phap vã các nhóm ừng cừ dưới
ngon cỏ cùa tổ chức liẻn minh ãi qc cịng hoa chóng phat xít

chiếm 60 ghẻ trong tổng só 586 ghế ngày 21 thang 11 nàm
1945 đà cỏ 5 bõ trường la đãng vièn Đảng Cóng sàn Phap
ỉrong chinh phỏ mời cùa De Gaulle

nhau, như việc D C SD D tu y ên bố "tự g i ó i

tán" vào th á n g 11*1945 dà được thanh 
toán. “S ự tin c ậ y ' và "S ự thống nhất 
quan đ iếm " giừa hai D à n g đà được th iết 
lập. Sau này, khi trả lòi phổng vân vể 
việc nối lại mối quan hệ giửa hai Đ áng 
nh ản chuyên dẫn dầu phái đoàn Quốc 
hội sa n g Pháp hồi th á n g 4 -1946, trướng 
phái đoàn là (lồng ch i Phạm Vàn Đ ồng 
đã k h ản g định "Phải, đ ú n g v ậ y ỉ K h ơn g 
thê có kh ả năng nào khác. C h ú n g tôi đả 
tiếp xúc chặt chẽ với nhau,.. C h ú n g tơi đă 
có nhiều c ố g ắ n g (tể thông báo cho D C S P 
hiếu rỏ tình h ìn h , Đ a n g Cộng san P lu ip 
trở thành một Đ ả n g lớn, như ng Đ ang đỏ 
khàng thè hiểu biết tát cá" [1T tr.71].

N g a y sa u dó, trên tị báo L’H u m an ité 
của Đ C SP đà đánh giá H iệ p đ ịn h s ơ b ộ 
(6-3-1946) là biểu h iện của “một chinh 
sách hiện thực" của C hính phủ Pháp. 
Tiếp th eo là m ột loạt bài đòi phía Pháp 
th an h lọc ra khỏi dội viễn chinh những 
phẩn tử phán dộng và thực đản. dưa đến 
V iệt N am n h ữ n g người có đ ầu óc dân chủ

chơng lại ch ín h sách của bọn tư bản độc 
quyền ờ thuộc địa. Đ C SP còn tích cực 
chơng âm mưu tách N am Kỳ ra khỏi Việt 
N am , và trong su ố t quá trình họp hội 
nghị F ontainn h leau đà lên tiến g vạch 
m ặt T hierry <r A rgen lieu - Cao uỳ Pháp

ở Thái Hình D ương và M ax A ndré cầm 
đầu phái đoàn Pháp tại hội nghị là dại 
diện cùa các tò-rớt và N gân h à n g Đ ông 
Dương.

Đ ứ ng vồ phía ta mà nói, hồn tồn 
kh ơng có ảo tưởng với thực dân Pháp. 
Tuy C hính phủ ta (lã ký H iệ p đ ịn h sơ 
b ộ (6*3-1946) với đại d iện C hính phủ 
Pháp đặt cơ sỏ cho viộc đàm phán đi đến 
m ột hiệp ước ch ính thức, trước đó Ban

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

1 0 Đinh Xuân Lủm

thường vụ T ru ng ương Đ ả n g đà ra chỉ 
thị: T ìn h h ìn h và ch ủ trương (3-3-1946), 
sau khi phân tích âm m ưu xảo q u yệt của 
bọn đ ế quốc và ta y sa i, cuối cù n g đã 
kh ẳn g định: "N ếu P háp g iữ ch ủ trương 
cho Đ ông Dương tự t rị theo ban Tuyên 
ngôn ngày 24-3-1945 th i nhất đ ịn h đ á n h y

và rất có th ế đánh lâ u d à i theo lố i du

kích. N h ư n g nếu P h á p công nh ận Đ ông 
Dương tự ch ủ th i có th ế h o a ' [6, tr.44). 
Đồng thời với việc vạch rỏ n h ữ n g nguyên 
tắc cơ bản cho việc đàm phán giừa ta và 
Pháp là độc lập và hợp tác trên cơ sở 
bình đảng, Pháp phải công nh ận quyền 
dân tộc tự qu yết của n h â n dân ta, ta 
công nh ận q u yền quân Pháp đóng tạm 
thịi và có h ạn của P háp trên đ ấ t nước ta. 
Chỉ th ị nh ấn m ạnh: “Đ iề u cốt tử là trong 
k h i m ở cuộc đàm p h á n với Pháp, không 
những khổn g ngừng một p h ú t công việc 
sửa soạn ấy và nhất đ ịn h kh ôn g được cho 
việc đàm p h á n VỚI P h á p làm n h ụ t tinh 
thần quyết ch iến đ ấ u của d ân tộc ta ”[6, 
tr.46]. S au khi H iệ p đ ị n h được ký k ết 3 
ngày, B an T hường vụ T ru ng ương Đ ản g 
lại ra chỉ thị H oà đ ể tiến (9-3-1946) vạch 
rõ ]ý do cần phải hoà với Pháp, phê Ịihán 
nh ữ ng k h uynh hướng sa i lầm có th ể nảy 
sin h trong cán bộ, đ ả n g v iên và nh ãn 
dân, n h ấ n m ạnh n h iệm vụ đề phòng 
thực dán Pháp bội ước, tậ n dụ ng khả 
n ả n g hồ hỗn, tích cực ch u ẩ n bị k h á n g 
chiến toàn quốc.

N hư n g H iệ p đ ị n h s ơ b ộ chưa ký kết 
ráo mực thì phái bọn phan động ỏ Pháp 
và Đ ông Dương đã bội ước, ngoan cô" Um 
mọi cách để phá cuộc đàm phán, cố tình

cắt hết. mọi con đường hoà hoàn, buộc 
nhân dân ta trong cả nước ph ải đứ ng dậy

cầm vũ khí g iế t giặc. N g à y 19-12-1946, 
C hủ tịch Hồ C hí M inh ra L ờ i k ê u gọi 
t o à n q u ố c k h á n g c h iế n : “C h ú n g ta 
m uốn hòa b in h 9 ch ú n g ta p h ả i nhàn 
như ợng. N h ư n g ch ú n g ta cả ng nhàn 
nhượng, thực dán P háp càng lấn tới, vì 
chúng quyết tám cướp nước ta một lon nữa.

K h ô n g ! C h ú n g ta thà hv s in h tất cả, 
chứ nhát đ ịn h khôn g ch ịu mất nước, nhất 
đ ịn h khôn g ch ịu là m nô l ệ’ [6, tr.86].

T hòi gian n ày, tìn h hình nước Pháp 
cỏ n h iều sự k iện d á n g ch ú ý. T h á n g 1- 
1947, V in cen t A uriol ngươi của Đ àn g Xầ 
hội tr ú n g cử T ống th ố n g nước P háp, nội 
các P a u l R am ad ier th à n h lập và trong 
ch ín h phủ mới củ a nước P h áp lần này 
cũ n g có 5 bộ trưởng là đ ản g v iê n ĐCSP. 
Đ C SP vẫn kiên trì d ĩiu tran h cho một 
giải ph áp hồ bình tro n g v ấ n dề V iệt 
N am và đòi C hính p h ủ R am ađ ier phải 
điểu đ ìn h với C h ín h phủ Hồ C hí M inh. 
N h ư n g m ặc dù là m ộ t ch ín h đ ả n g lớn ỏ 
P háp bấy giò, Đ C S P v ẫ n chưa (ỉủ m ạnh 
để đ ịn h hướng cho đường lốỉ ch ín h .trị ớ 
nưóc Pháp.

T u y n h iên , trước áp lực củ a các cuộc 
dấu tra n h của n h â n dân Pháp, của 
n h ữ n g người cộng sả n Ph áp, lại bị những 
đòn g iá n g trả m ãn h liệ t của quân và dân 
V iệt N am , đ ế quốc P h á p buộc phải thay 
đôi th ủ đoạn. T h á n g 3 -1 9 4 7 , E m ile 
B o la ert được sử d ụ n g làm Cao uỷ Đ ỏng 
Dương, bên ngoài với "sử m ạ n g ' tu yên bô 
là hồ bìn h, n h ư n g b ên trong thực ch ấ t 
là k ết th úc ch iến tr a n h b à n g m ột cuộc 
tiến côn g quân sự đ è b ẹp c h ế độ ta, rồi sừ 
d ụ n g “con b à i B ảo Đ ạ i" lập ra m ột chính 
phủ bù n h ìn làm ta y s a i cho c h ú n g . Đỏ 
kịp th ờ i đối phó lại âm m ưu mới của kẻ

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Oang Cộng sãn và nhân dàn í^ áp . 11

thù, ngày 15 th á n g 9 năm 1947, B an 
thường vụ T ru ng ương Đ ả n g đã ra chỉ 
thị “Bô-lcỉ nói g ì, ta p h ả i là m g i T n êu rồ

“M ọ i lực lượng của dàn tộc ta p h ả i được 
động viên vào việc ch ỏ n g m ưu m ô “dừ ng 
người Việt trị người Việt" củ a thực dân 
P háp và sửa soạn p h á n h ữ ìĩg cuộc tân 
cịng lớn của đ ịch tron g nhữ ng th án g tới 
đ à y : quả n sự thắng lợi g iú p cho c h in h trị 
thành c ô n g ’[6, tr. 144-145]. Chỉ th ị k ết 
lu ận đầy tin tưởng: ''C h ú n g ta k h ô n g cô

độc, lẻ loi. C h i cần d á n tộc ta lu ôn lu ôn 
đoản kết chặt chẽ, toàn d â n kh á n g chiến 
lả u d à i, ch ủ triừ P ig cho đ ú n g, nhát đ ịn h 
ch ú n g ta sẽ thắng. R ồ i đ à y, kh ô n g p h ả i 
nhữ ng kẻ thừ n h ư B ơ -la có th ể ra đ iề u 
kiện cho ta, m à c h ín h sức đoàn kết và 
đ ấ u tranh m ạnh mẽ của d ân tộc ta và dân 
tộc Pháp sẽ bắt buộc bọn thực dân ph à n 
động Pháp hàng p h ụ c ' [6, tr. 144-145].

Thực h iện chỉ thị n g à y 15-10*1947 
của T rung ương Đ ả n g (P h ả i p h á tan cuộc 
tiến công m ùa đ ô n g củ a g iặ c P h á p ), [6, 
tr.146, 161] qu ần và d ân ta trên kh ắp 
các ch iến trường toàn quốc đã phối hợp 
ch ặ t chẽ với quân v à dân V iệ t B ác ch iến 
đấu anh dũ ng và c h iế n th ắ n g v ẻ v a n g , 
càn g làm cho quân và d ân cả nước th êm 
tin tưởng vào th ắ n g lợi cuối cù n g của 
cuộc k h án g ch iến lâu dài.

Lúc n ày, tạ i nước P h áp sự liên m inh 
của lực lượng ch ôn g lạ i đường lối ch ín h 
trị của Đ C SPNn gày cà n g q u y ết liệt, T hủ 
tướng R am ad ier q u y ế t đ ịn h õ bộ trưởng
- đ ả n g viên cộng sả n p h ải rút khỏi ch ín h 
phủ. T rong tìn h h ìn h đỏ, m ặc dù Đ C S P 
vẫn nồ lực đấu tr a n h cho m ột g iả i pháp 
h ồ bìn h, rõ rà n g tư ơng quan lực lượng 
lúc đó chư a cho ph ép Đ ả n g bạn tạo ra

n h ữ n g ch u y ển b iến căn bản. T u y n h iên

Đ C SP đã kịp thịi có m ột q u y ết định 
ch ín h xác m an g tín h n ă n g động và linh 
hoạt: kh ông giới hạn v ấ n đề V iệt Nam 
trong khuôn kh ổ hai phe trên th ế giới. 
Từ năm 1947 đến năm 1954, Đ C SP nỗ 
lực vạch rõ cho nh ân dân Pháp th ấy rằng 
cuộc ch iến tran h ở Đ ôn g Dương làm tă n g 
th êm sự lệ thuộc củ a Pháp vào Mỹ. đe 
doạ nền độc lập của Ph áp, đổng thòi 
củ n g làm cho n h ân d ân Pháp hiểu rằng 
cuộc đấu tranh vì hồ bình ở V iệt N am 
có quan hệ ch ặt chẽ với việc bảo vệ nền 
độc lập của nước Pháp đối với đ ế quốc 
Mỹ. Báo chí của Đ ảng, như các tờ 
L’H u m a n ité, F rance n o u v elle dàng nh iều 
bài đòi hỏi phải chấm dử t chiến tranh ở 
V iệt N am , phải đ iều đình lập tửc với 
C hính phủ Hồ Chí M inh và vạch rõ dó là 
lợi ích của hai nước V iệt N am và Pháp. 
T rong các ph iên họp Quốc hội, các nghị 
sĩ là đảng v iên Đ C SP đã lốn tiế n g lên án 
phái chủ chiến. Tại p h iên họp n gày

21-1-1950, nữ đ ồng ch í J e a n n e tte V erm ersch 
phẫn nỗ lên án các đ ản g phái chủ chiến:

“C ác n g à i quên rằ n g rthân d ân Việt Nam 
đang ở trên đất nước cuả họ. K h ô n g p h ả i

họ là kẻ xám lược, m à c h ín h là các n g à i,. 
K h ô n g p h ả i là n h â n dân Việt N am đã 
ném bom M ác-xáy, m à ch ín h là các ngài 
đã ném bom H ả i Phòng... C ăm thù ư? 
Đ ú n g là tôi căm thù. T ô i căm thù k h i tôi 
n g h ĩ tới h à n g triệ u trẻ em đ a n g lảm uào 
cảnh đ ó i rét, k h i tôi n g h ĩ tới háng triệu 
người vô sản bị các n g à i bóc lột; p h ả i, tòi 
căm thù v ỉ đa s ố n g h ị s ĩ trong Quốc hội 
này là bọn đ ế q u ố c..!' [1, tr .220*221]. Còn 
ỏ bên ngồi thì các tổ chức xã hội của 
nước Pháp (như T ống cơng đồn, Liên 
đoàn phụ nữ, L iên đoàn th a n h niên) đã 
có n h iều h ìn h thửc dấu tran h khác nhau 
rất sá n g tạo, như lấy chữ ký địi hồ bình

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

12 Đinh Xuân Lâm

ở V iệt N am để trao cho các uỷ v iê n hội 
đồng th à n h phô", cho các n gh ĩ sĩ, bộ 
trưởng, tong thống...; m ít tin h biểu tìn h 
trong khắp nước; tổ chức n h ữ n g buổi họp 
m ặt m an g tên “V i V iệt N a m "; các bà mẹ 
P háp đòi trả con khi cịn sơ n g chứ kh ôn g 
phải khi đã nằm trong quan tài; các bà 
m ẹ để ta n g con; tổ chức hòm ph iếu địi 
hồ bình ở V iệt N am v.v...

C ũng trong th òi g ia n đó, từ năm 1949 
đến năm 1953, trên th ê giới và ở V iệt

N am đã có nhữ ng ch u y ển biến bất lợi cho 
bọn đ ế quốc. Q uân g iả i phóng T rung 
Quốc đã tiến x u ốn g m iền N am áp sá t 
biên giới B ắc V iệt N am . N ăm 1950, 
ch iến tranh T riều T iên bù ng nổ, ba nàm 
sau đ ế quốc Mỹ và bè lũ chư hầu thua 
phải rút v ề phía N am . Còn ở V iệt N am 
cuộc k h á n g ch iến đã ch u y ên sa n g giai 
đoạn mới, các tĩn h biên giới phía B ắc từ 
Cao B ằng đến L ạng Sơn đều được giải 
phóng. Đ ế quốc Mỹ lọi d ụ n g tìn h hình 
khốn đốn của Pháp ở V iệt N am đã tráng 
trỢn can th iệp vào Đ ôn g Dương. C ái bóng 
đen đê quốic Mỹ đ a n g trùm lên nền độc 
lập của chính bản th â n nước Pháp. 
H enri N avarre cìâ th ú nhận: “Đ iề u nguy 
hiểm nhất của viện trợ M ỹ là về phương 
diện ch ín h trị... V iện trợ M ỹ càng ngày 
càng xen sáu vào công việc của ch ú n g 
ta...y ch ú n g to sẽ rơ i vào hoàn cảnh trá i 
ngược là do việc n h ậ n viện trợ M ỹ mà 
gần như chắc chắn là ch ú n g ta sẽ mất 
Đ ông Dương, dừ rằ n g viện trợ đó có làm 
cho ch ún g ta ch iến th ắng được trong cuộc 
ch iến tra n h” [4].

Trong hồn cảnh đó, Đ C S P vì chủ 
nghía quốc t ế và cả vì lợi ích dân tộc của 
nước Ph áp, cà n g đẩy m ạn h việc lãn h đạo 
cuộc đấu tran h đòi ch ấm dứt ch iến tranh

xâm lược V iệt N am . Y êu cầu lúc này 
được đ ặ t cao hơn, k h ô n g th ể ch ỉ dừng lại 
ở giai đoạn tu y ê n tru yền , cổ động mà 
phài có n h ử n g cuộc dâu tra n h có tinh 
ch ấ t hành động tích cực. H ưởng ứng lời 
kêu gọi của Đ C SP , T ổng cô n g đoàn Pháp 
ph á t động n h ữ n g cuộc bãi cơng ỏ các 
cản g có tà u ch u y ên chở vũ k h í và trang 
th iế t bị đi Đ ôn g Dương. Từ M arseille, 
Toulon, Le H avre đến D unkerq ue, 
A lger..., nơi nơi đều có cuộc đ ấu tranh 
rầm rộ của côn g n h ân bốc dõ kh ôn g chịu 
ch u y ển h à n g lê n tà u , b ấ t chấp sự đàn áp, 
cúp p hạt, th ậ m ch í b ắ t bớ, giam cầm , tù 
đầy của ch ín h q u yển p h ản động. Các 
cuộc đ ấu tranh củ a côn g n h â n cả n g cũng 
như các cuộc đ ấu tran h trên tồn nước 
Pháp ln lu ôn gắn liề n với v iệc đòi hỏi 
đưa quân đội v iề n ch in h về nước, đòi hịa 
bình ở V iệt N am , địi điều đ ìn h vối Chính 
phủ Hồ C hí M inh . Đ iển h ìn h cho phong 
trào đấu tranh sôi đ ộn g và q u y ết liệ t hồi 
đó của n h ân d ản và công n h â n Pháp là 
các vụ R aym ond D ien nằm trên đường 
s ắ t n găn đoàn xe lửa chở vù k h í (24-2- 
1949) và ch iến dịch đòi trả lại tự do cho 
H enri M artin, m ột đ ả n g v iên cộng sản 
Pháp đã từ n g có m ặ t trên ch iến trường 
Đ ỏng Dương, và khi trỏ về P h áp đá trở

th ành người t ố cáo tội ác của bọn hiếu 
ch iến xâm lược V iệ t N am . T ron g suôt ba 
năm (1 9 5 0 -1 9 5 3 ) n h ữ n g người cộng sản, 
giai cấp công n h â n , các liên đoàn thanh 
niên và phụ nữ ở P háp với n h iều hoạt 
động ph ong ph ú đả b iến vụ H ăng-ri-M ac 
-tanh th ành m ột ngòi n ổ làm v a n g cìộng

đến vấn đề V iệt N am trong tâm trí nhân 
dân Pháp và tạo th à n h m ột sức m ạnh 
chưa từ n g có ỏ kh ắp th à n h th ị và nông 
thôn nước P h áp đ ấu tran h địi hồ bình ở 
Đ ôn g Dương. Lương tri và lương tâm của

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

đỏng đào nh ân dân Pháp - trong đó có 
n h iều nh ân v ặ t tri thức ch ông cộng sản 
nối tiến g, đã được thức tỉn h về việc phản 
đôi cuộc chiến tranh b ẩn thiu đo bọn 
thực dân Pháp đ an g tiến h àn h ợ Đ ông 
Dương. Cuốỉ cù ng trước khí th ế m ãnh 
liệt của phong trào đâu tranh , ngày 
2-8-1953, Tống th ôn g Pháp p h ải ra lện h trả 
lại tự do cho H enri M artin. B áo L'

H u m anité hân hoan xác n h ận đây là 
th á n g lợi cao dẹp của sự th ô n g n h ấ t và 
của hành động vì bảo vệ tự do và vì hồ 
bình ở Viột N am .

Chính trong thời gian n ày, trên chiến

trường Đ ông D ương qu ân đội viễn chinh 
Pháp ngày càn g lâm vào tìn h trạn g khốn 
đốn. Q uân đội và n h ân dân V iệt N am 
phổi hợp ch ặ t chẽ với q u ân dội Lào và 
C am pu chia cùn g lúc đ ây m ạnh phản 
công trên khắp các ch iến trường, giải 
phóng thêm n h iều v ù n g rộng lớn, gây 
thêm nh iều tổn th ấ t n ặ n g nể cho quân 
đội Pháp và làm ta n rã đội quân bù nhìn. 
Nước Pháp lâm vào t h ế đ ứ n g bên bờ vực 
th ẳm . Nước Pháp k h ô n g th ê m ột m ình 
tiến hành ch iến tranh được nữa. Đó là 
nh ữ ng sự th ậ t rành ràn h m à bất cứ 
người dứng đầu nào của nước Pháp lúc 
bấy giò cũ n g phái th ú n h ậ n [1, tr.291- 
292]. N gày 17 th á n g 4 năm 1953, Pau l 
R evnauđ mới từ Đ ông D ương v ể đã cay 
đ ắn g nói h ẳ n với T ống th ô n g V incen t 
Auriol như sau: ‘T ô i cho rằ n g tiếp tục 
d uy t rì sự chảy m áu n à y là cuộc chiến 
tranh Đ ông Dương, đỏ là một tội ác 
chống lạ i nước P h á p” [2).

N gày 7 -5-1954, toàn bộ ch iến cuộc 
Đ ỏn g Xuân 1953 - 1964 m à đỉn h cao là 
ch iến dịch Đ iện B iên Phủ k ết th úc th ắ n g 
lợi. Chỉ m ột ngày sau khi sự k iện Đ iện

Dáng Công sân và nhàn dãn Pháp...

B iên Phủ kết th úc, vấn đẽ Đ ông Dương 
đã được đê cập tói trên bàn hội nghị 
G enève. Đ ún g vào lúc này, C hính phủ 
eJoeph L an iel hiếu ch iến bị Quốíc hội 
Pháp lật đổ, chín h phủ mới M enđès *

France lên tha y, VỚI sự tán th à n h của

các nghị sĩ cộng sả n . N gay sau dó, những 
người cộng sả n Ph áp càng ta sức đấy 
m ạnh việc mở rộng m ặ t trận chống chiến 
tranh ỏ Đ ông Dương. H oạt động của họ 
kh ông n h ữ n g được đỏng đảo nhản dân 
Pháp, các tổ chức tôn giáo hương ứng mà 
còn tạo ra sức m ạnh làm chu yến biển cả 
th ái độ n h ữ ng nh ân vật ch ôn g cộng J 
Pháp vốn có ản h hương trong phái chủ 
c h iến như: A lb ert S arrau t, Edouard 
D alađier, Edouard H arriot, kê cả Thu 
tướng M en d ès France. N h iều cuộc m ít 
tin h đông tới h à n g vạn người đòi hồ 
bình ỏ V iệt N am đã d iễn ra trong suôt 
h ai th á n g 6 và 7 năm 1954 trong thòi 
gian hội nghị. Đ C SP đả kịp thời cảnh cáo 
âm mưu của ph ái đoàn Pháp đòi thêm 
đ ắ t đai trong v ù n g tậ p k ết ở m iền Nam: 
“N g i/n g bắn. p h ả i là tiên đ ể cho sự hoà 
b ỉn h lâ u d à i uà khôn g th ể có hồ binh 
lâ u d à i nếu n h ư kh ơ n g có g iả i ph á p 
c h ín h trị. N ếu ch ín h p h ủ P há p tưởng

rằ n g có th ể ngừng bắn và đàm ph á n son í* 
song với việc khuyến kh ích ch in h sách 
thành lậ p một căn cứ xám lược của M ỳ 
x u n g q ua nh nước V iệt N am dán chủ cộng 
hoà th ì đó là m ột nhầm lẫ n lớn” [1, 
tr.303]. Đ C SP cũ n g k iên q u y ết phản đôi 
m ưu toan ở m iền N am V iệt N am một 
n h à nước phân b iệt và coi vĩ tu y ến 17 
của ranh giỏi tạm thời trở th à n h ranh 
giới ch iến lược.

K ết quả là ngày 20-7-1954 H iệ p 
đ ị n h G e n è v e v ề Đ ô n g D ư ơ n g được ký

___________________________________________________________ 1 3

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

1 4 Dinh Xiiàn Lùm

kết, và rồ ràng là n h ữ n g người cộng sản 
Pháp đã có phần đón g góp cho sự thành 
cơng đó. Đôi với n h ữ n g người cộng sản 
Pháp, th ắ n g lợi củ a Đ iện B iên Phủ và 
hội nghị G en ève được xem là th ắ n g lợi 
ch un g của cả nh ân dân P háp và nh ân 
dân V iệt N am . T rong cuộc m ít tin h lớn ỏ 
P aris ngày 2 2 -7 -1 9 5 4 , J a cq u es D uclos đã 
giải thích: “T h ắ n g lợ i này kh ổn g p h ả i là 
kết quả của ý m uốn tốt cùa m ột sơ người, 
nó là kết quả của h à n h động q uầ n ch ú n g 
đả cô lập được ch in h p h ủ tay sa i của Mỹ

ở trong nước, và nó đã buộc một sô g iớ i tư 
bản p h ả i biểu lộ rõ rà n g hơn nhữ ng sự 
khác biệt đôi lậ p về quyền lợi của họ với 
quyền lợi của bọn tư bản trực tiếp g ắ n bỏ 
v ớ iM ỳ " \ l, tr.310).

Đối với những ngươi cộng sản Pháp, 
hoà bịnh được lập lại ở V iệt N am và D ông 
Dương năm 1954 cũ n g là th ắ n g lợi to lỏn 
cùa hoà bình th ế giỏi. Đồ th ấ y rõ tầm vóc 
và ý ngh ía cuộc đấu tran h n ày của nhân 
dân P háp dươi sự lãn h đạo củ a Đ C SP, có 
th ể dẫn nh ận định tổn g q u á t sau đây của 
một nhà sử học Pháp:

“ơ nước Việt N a m, việc ch ỏn g la i chủ 
n g h ĩa thực dán khôn g p h ả i là khơn g có 
trước chiến tranh th ế g iớ i thứ hai. N hưng 
chưa tiừìg có cuộc đ ấ u tra n h nào la i đặc 
biệt kéo d à i đến n h ư vậy từ 1944 đến 
1954... Người ta có thẻ k h ẳ n g đ ịn h được 
ra n g cuộc đ ấ u tranh chống lạ i chiến 
tra n h Đ ông Dương trước hết là do những 
người cộng sản tiến h à n h : đó là cuộc 
ch iến tra n h lá u d à i đ ầ u tiên của quấn 
ch ủ n g trong lịch sử chống lạ i ch ủ ng h ĩa 
thực dàn P h á p ’ [1, tr.394].

B ằ n g hoạt động tích cực và to lớn của 
m ìn h , Đ C SP đã tr iệ t để th ự c hiện luận

cương vể sự Hên m inh giử a phong trào 
g iả i ph óng dân tộc ỏ th uộc địa với chính 
đ ả n g cách m ạn g ỏ ch ín h quốc. C hính vì V 
ngh ĩa to lốn đó mà v iệc tìm hiểu thấu 
đ áo n h ữ ng hoạt d ộng của Đ C SP và 
n h ữ n g người cộng sả n P h áp phôi hợp với 
n h â n dân ta trong cuộc k h á n g chiến 9 
năm (1946 -1954) sẽ góp ph ần vào việc 
củ n g cô, tả n g cưòng sự h iểu biết lẫn nhau 
vể mọi mặt, tăn g cường quan hộ hữu nghị

gnicì hai Đ ản g và nhân dân hai nước.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

]. Alain Ruscio dẫn trong: “Những người Cộng sấn Pháp và cuộc chiến tranh Đông Dương
1 9 4 4 1954", NXB L’ H arm attan, Paris» 19S5

2. Alain Ruscio dẫn trong: “Z/ H istoriographie Franỗaise et Den Bien P h u : un dem i siècle
de recherches et de controverses” (Sử liệu học Pháp và Điện Biên Phủ: một nửa th ế ký
nghiên cứu và tranh luận)

3. Báo Nhán đạo. Các số ra ngày 17 và 18/9. ngày 15/10/1944
4. Navarre (H), Đông Dương hấp h ổ i, NXB Pion. Paris, 1956, tr.28

5. Tuyên ngôn độc lậ p, Văn kiện vé kháng chiến chỏng thực dán P h á p. tập 1 (1945-1Ô54). 
NXB Sự thật, Hà Nội, 1986

6. Văn kiện Đảng về kháng chiến chổng thực dân P h á p, tập 1 (1945-1950), NXB Sự thật, 
Hà Nội, 1986.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Đáng Công San và nhân dán Pháp. 15

VNU JOURNAL OF SCIENCE, so c . SCI , HUMAN . T XX, Nỗ2, 2004

THE FRENCH COMMUNIST PARTY AND THE FRENCH PEOPLE

DURING THE RESISTANCE AGAINST THE FRENCH COLONISTS

OF THE VIETNAMESE PEOPLE, WHICH LED TO THE VICTORY IN

ĐIEN BIEN PHU

P ro f. D in h X u a n L am

Department o f H istory

College o f Social Sciences and H um anities * VNƯ

T he outb reak o f World W ar II in 1939 pu t an end to th e conn ection betw een 
Indochina C om m unist Party and French C o m m u n ist Party. O nly a fter th e su ccess of 
A u g u st R evolu tion in 1945, th e a p p earan ce o f th e D em ocratic R e p u b lic o f Vietnam w ith 
T he D eclaration o f In d ep en d en ce and th e v isit o f V ietnam P a r lia m en t D eleg a tio n led 
by Pham V an Đ ong in April in 1946 did th e F rench C om m u n ist P arty know about th e 
developm ent, o f th e R evolution in V ietn a m . From th a t tim e, the French C om m u nist 
Party tried th eir b e st to prom ote th e F rench p eo p le’s m ovement, a g a in s t the in vasion of 
V ietn am by th e French govern m ent. F in a lly , w ith th eir great efforts, w ith people's 
su p p orts all over th e w orld, in clu d in g th e French people, th e V ietn a m ese people 
succedeci in fin ish in g th eir 9-year r esista n c e w ith th e great victory in D ien B ien Phu.

T he role and co n trib u tio n s o f th e French C om m u n ist P arty in m ob ilizing th e 
French p eo p le’s a n ti-w a r m ovem en t w a s v ery g rea t and practical.

</div>