Nghiên cứu sự chấp nhận sử dụng thanh toán học phí trực tuyến của sinh viên trường đại học công nghiệp tp hồ chí minh báo cáo tổng kết đề tài khoa học cấp trường

BÁO CÁO CHI TIẾT
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƢỜNG

NGHIÊN CỨU SỰ CHẤP NHẬN SỬ DỤNG
THANH TOÁN HỌC PHÍ TRỰC TUYẾN CỦA SINH VIÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHIỆP
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Mã số đề tài: 171.3051
Chủ nhiệm đề tài: Vũ Thị Mai Chi
Đơn vị thực hiện: Khoa Quản trị kinh doanh

i


MỤC LỤC
MỤC LỤC ........................................................................................................................ ii
DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................... vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH ...................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ viii
TÓM TẮT ĐỀ TÀI ........................................................................................................... 1
CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ................................................ 2
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .............................................................................................. 2
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 5
1.2.1 Mục tiêu chung.................................................................................................... 5
1.2.2 Mục tiêu cụ thể .................................................................................................... 5
1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 5
1.4 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU............................................................ 6
1.5 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................. 6
1.6 Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................ 7
1.6.1 Ý nghĩa học thuật ................................................................................................ 7

1.6.2 Ý nghĩa thực tiễn ................................................................................................. 7
1.6.3 Tính mới của đề tài.............................................................................................. 8
1.7 BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI .............................................................................................. 8
TÓM TẮT CHƢƠNG 1 ................................................................................................... 9
CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................................... 10
2.1 CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ............................................................................. 10
2.1.1 Thanh toán trực tuyến (Online Payment) .......................................................... 10
2.1.2 Thanh tốn học phí trực tuyến (Online Tuition Payment - OTP) ..................... 10
2.1.3 Sự chấp nhận ..................................................................................................... 11
2.2 CÁC MƠ HÌNH LÝ THUYẾT VỀ SỰ CHẤP NHẬN CÔNG NGHỆ ................... 11
2.2.1 Mơ hình lan toả sự đổi mới (Diffusion of Innovations Theory - DIT) ............. 11
2.2.2 Mơ hình thống nhất sự chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT) ................ 13
2.3 ỨNG DỤNG MƠ HÌNH LÝ THUYẾT VỀ SỰ CHẤP NHẬN CÔNG NGHỆ ...... 14
2.4 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI SỰ CHẤP NHẬN CÔNG NGHỆ ................... 17
2.4.1 Khả năng tƣơng thích (Compatibility) .............................................................. 17
2.4.2 Tính đơn giản (Simplicity) ................................................................................ 17
2.4.3 Khả năng quan sát (Observability) .................................................................... 18
2.4.4 Lợi thế tƣơng đối của công nghệ (Relative Advantage) ................................... 18
2.4.5 Khả năng trải nghiệm (Trialability) .................................................................. 19
2.4.6 Ảnh hƣởng xã hội (Social Influence) ................................................................ 19
ii


2.4.7 Điều kiện thuận lợi (Facilitating Conditions) ................................................... 20
2.4.8 Sự chấp nhận (Adoption of Innovation)............................................................ 20
TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ................................................................................................. 21
CHƢƠNG 3 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...................................................................... 22
3.1 TIẾN TRÌNH NGHIÊN CỨU .................................................................................. 22
3.2 MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT..................................................................... 23
3.3 GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ................................................................................ 24

3.4 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................ 24
3.4.1 Nghiên cứu sơ bộ .............................................................................................. 24
3.4.2 Nghiên cứu chính thức ...................................................................................... 25
3.5 THIẾT KẾ CƠNG CỤ KHẢO SÁT......................................................................... 25
3.5.1 Thiết kế thang đo ............................................................................................... 25
3.5.2 Cấu trúc bảng hỏi .............................................................................................. 27
3.5.3 Hiệu chỉnh thang đo qua ý kiến chuyên gia ...................................................... 27
3.5.4 Kiểm định độ tin cậy và giá trị hội tụ của thang đo .......................................... 28
3.5.4.1 Kiểm định độ tin cậy của thang đo ................................................................ 28
3.5.4.2 Kiểm định giá trị hội tụ của thang đo ............................................................. 29
3.6 MẪU NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 31
3.6.1 Phƣơng pháp tính kích cỡ mẫu.......................................................................... 31
3.6.2 Phƣơng pháp chọn mẫu ..................................................................................... 32
3.7 PHƢƠNG PHÁP THU THẬP DỮ LIỆU................................................................. 32
3.8 CÁC PHƢƠNG PHÁP THỐNG KÊ ........................................................................ 33
3.8.1 Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha........................................................................ 33
3.8.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA ...................................................................... 34
3.8.3 Phân tích thống kê mơ tả (Descriptive Statistic) ............................................... 34
3.8.4 Kiểm định Friedman ......................................................................................... 35
3.8.5 Phân tích hồi qui tuyến tính bội ........................................................................ 35
3.8.6 Kiểm định ANOVA .......................................................................................... 36
TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ................................................................................................. 37
CHƢƠNG 4 PHÂN TÍCH DỮ LIỆU ............................................................................. 38
4.1 THANH TỐN HỌC PHÍ TRỰC TUYẾN TẠI ĐH CƠNG NGHIỆP TP. HCM .. 38
4.1.1 Thực trạng công tác thu học phí tại ĐH Cơng nghiệp TP.HCM ....................... 38
4.1.2 Phƣơng thức thực hiện OTP tại ĐH Công nghiệp TP.HCM............................. 39
4.2 PHÂN TÍCH DỮ LIỆU KHẢO SÁT ....................................................................... 40
4.2.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA ..................................................................... 41
4.2.2.1 Phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến độc lập ....................................... 41
4.2.2.2 Phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến phụ thuộc ................................... 44

4.2.3 Phân tích thống kê mơ tả cho đặc điểm nhân khẩu học .................................... 44
iii


4.2.3.1 Thống kê mơ tả cho biến Giới tính ................................................................ 44
4.2.3.2 Thống kê mô tả cho biến Năm học ................................................................ 45
4.2.3.3 Thống kê mô tả cho biến Khối ngành học ..................................................... 45
4.2.3.4 Thống kê mô tả cho biến Kinh nghiệm sử dụng OP ...................................... 46
4.2.4 Phân tích hồi qui tuyến tính .............................................................................. 47
4.2.5 Kiểm định Friedman cho các nhân tố trong mơ hình ........................................ 49
4.2.5.1 Nhân tố “Khả năng tƣơng thích”.................................................................... 50
4.2.5.2 Nhân tố “Tính đơn giản” ................................................................................ 50
4.2.5.3 Nhân tố “Khả năng quan sát” ......................................................................... 51
4.2.5.4 Nhân tố “Lợi thế tƣơng đối” .......................................................................... 52
4.2.5.5 Nhân tố “Khả năng trải nghiệm” .................................................................... 52
4.2.5.6 Nhân tố “Ảnh hƣởng xã hội” ......................................................................... 53
4.2.5.7 Nhân tố “Điều kiện thuận lợi”........................................................................ 53
4.2.6 Kiểm định T-test ............................................................................................... 54
4.2.6.1 Kiểm định sự khác biệt cho nhóm “Giới tính”............................................... 54
4.2.6.2 Kiểm định sự khác biệt cho nhóm “Khối ngành học” ................................... 56
4.2.6.2 Kiểm định sự khác biệt cho nhóm “Hộ khẩu” ............................................... 57
4.2.7 Kiểm định One-Way Anova ............................................................................. 58
4.2.8 Thảo luận kết quả phân tích dữ liệu nghiên cứu ............................................... 59
4.2.8.1 Thảo luận kết quả phân tính hồi qui tuyến tính .............................................. 59
4.2.8.2 Thảo luận kết quả phân tích thống kê mơ tả và kiểm định Friedman ............ 60
4.2.8.3 Thảo luận kết quả kiểm định T-Test và One-Way Anova ............................. 61
TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ................................................................................................. 61
CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ ...................................................... 62
5.1 KẾT LUẬN............................................................................................................... 62
5.2 HÀM Ý QUẢN TRỊ ................................................................................................ 64

5.2.1 Nhóm nhân tố “Khả năng trải nghiệm”............................................................. 64
5.2.2 Nhóm nhân tố “Lợi thế tƣơng đối” ................................................................... 65
5.2.3 Nhóm nhân tố “Khả năng tƣơng thích” ............................................................ 66
5.2.4 Nhóm nhân tố “Tính đơn giản” ......................................................................... 67
5.2.5 Nhóm nhân tố “Ảnh hƣởng xã hội” .................................................................. 67
5.2.6 Nhóm nhân tố “Khả năng quan sát” .................................................................. 68
5.2.7 Nhóm nhân tố “Điều kiện thuận lợi” ................................................................ 69
5.3 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .................... 69
5.3.1 Hạn chế của đề tài ............................................................................................. 69
5.3.2 Hƣớng nghiên cứu tiếp theo .............................................................................. 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 72
PHỤ LỤC ...................................................................................................................... viii
iv


PHỤ LỤC 1: BẢNG KHẢO SÁT ................................................................................. viii
PHỤ LỤC 2 ..................................................................................................................... xi
2.1 Danh sách 7 chuyên gia......................................................................................... xi
2.2 Thảo luận chuyên sâu ............................................................................................ xi
PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ........................................................................... xii
3.1 Phân tích Cronbach’s Alpha................................................................................. xii
3.1.1 Phân tích Cronbach’s Alpha cho dữ liệu nghiên cứu sơ bộ .............................. xii
3.1.2 Phân tích Cronbach’s Alpha cho dữ liệu nghiên cứu chính thức ...................... xv
3.2 Phân tích Nhân tố khám phá EFA ........................................................................ xx
3.2.1 Phân tích EFA cho dữ liệu nghiên cứu sơ bộ .................................................... xx
3.2.1 Phân tích EFA cho dữ liệu nghiên cứu chính thức ......................................... xxii
3.3 Phân tích thống kê mô tả .................................................................................. xxvii
3.4 Kiểm định Friedman ....................................................................................... xxviii
3.4 Phân tích hồi qui tuyến tính ............................................................................ xxxiii
3.5 Phân tích T-test và Anova ............................................................................... xxxiv

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Tổng hợp các nghiên cứu liên quan sử dụng mơ hình DIT ............................. 15
Bảng 2.2 Tổng hợp các nghiên cứu liên quan sử dụng mơ hình UTAUT ...................... 16
Bảng 3.1 Biến đề xuất trong nhóm nhân tố của mơ hình nghiên cứu ............................. 26
Bảng 3.2 Tổng hợp ý kiến chuyên gia về xây dựng thang đo......................................... 28
Bảng 3.3 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha của dữ liệu khảo sát sơ bộ .................... 29
Bảng 3.4 Kết quả phân tích EFA cho biến độc lập trong khảo sát sơ bộ ...................... 30
Bảng 3.5 Kết quả phân tích EFA cho biến phụ thuộc trong khảo sát sơ bộ .................. 31
Bảng 4.1 Kết quả kiểm định sự phù hợp của thang đo với dữ liệu nghiên cứu .............. 40
Bảng 4.2 Ma trận xoay của biến độc lập........................................................................ 43
Bảng 4.3 Ma trận xoay của biến phụ thuộc .................................................................... 44
Bảng 4.4 Kết quả ý nghĩa mơ hình dự báo sau khi phân tích hồi qui ............................. 47
Bảng 4.5 Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu ........................................................ 48
Bảng 4.6 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Khả năng tƣơng thích ............... 50
Bảng 4.7 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Tính đơn giản ........................... 50
Bảng 4.8 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Khả năng quan sát .................... 51
Bảng 4.9 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Lợi thế tƣơng đối ...................... 52
Bảng 4.10 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Khả năng trải nghiệm ............. 52
Bảng 4.11 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Ảnh hƣởng xã hội ................... 53
Bảng 4.12 Thống kê mô tả và kiểm định Friedman của Điều kiện thuận lợi ................. 54
Bảng 4.13 Kết quả kiểm định sự khác biệt cho nhóm biến “Giới tính” ......................... 55
Bảng 4.14 Kết quả kiểm định sự khác biệt cho nhóm biến “Khối ngành học” .............. 56
Bảng 4.15 Kết quả kiểm định sự khác biệt cho nhóm biến “Hộ khẩu” .......................... 57
Bảng 4.16 Kết quả kiểm định sự khác biệt cho nhóm biến “Năm học” ......................... 59

vi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH
Hình 2.1 Mơ hình lan tỏa sự đổi mới - Diffusion of Innovations Theory (DIT) ............ 12
Hình 2.2 Mơ hình thống nhất sự chấp nhận sử dụng cơng nghệ (UTAUT) ................... 13
Biểu đồ 3.1 Tiến trình nghiên cứu .................................................................................. 22
Hình 3.1 Mơ hình nghiên cứu đề xuất về sự chấp nhận sử dụng OTP ........................... 23
Biểu đồ 4.1 Thống kê mơ tả của biến Giới tính .............................................................. 44
Biểu đồ 4.2 Thống kê mô tả của biến Năm học .............................................................. 45
Biểu đồ 4.3 Thống kê mô tả của biến Khối ngành học ................................................... 45
Biểu đồ 4.4 Thống kê mô tả của biến Kinh nghiệm sử dụng OP ................................... 46
Biểu đồ 4.5 Thống kê mô tả của biến Hộ khẩu............................................................... 46
Hình 4.1 Mơ hình sự chấp nhận sử dụng OTP của sinh viên ĐH CN TP.HCM ............ 49

vii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ANOVA
T – test
SPSS
EFA
OTP
ĐH
TP
TP.HCM
OTP
OP
HSSV
DIT

UTAUT
LTTD
TĐG
AHXH
ĐKTL
KNQS
KNTT
KNTN
SCN
TMCP

Analysis of variance
Independence-samples T-test
Statistical Package for the
Social Sciences
Exploratory Factor Analysis
Online Tuition Payment

Online Tuition Payment
Online Payment
Diffusion of Innovations
Theory
Unified Theory of Acceptance
and Use of Technology
Relative Advantages
Complexity
Social Influence
Facilitating Conditions
Observability
Compatibility

Trialability
Acceptance

Phân tích phƣơng sai
Kiểm định t
Phần mềm thống kê phân tích
Phân tích nhân tố khám phá
Thanh tốn học phí trực tuyến
Đại học
Thành phố
Thành phố Hồ Chí Minh
Thanh tốn học phí trực tuyến
Thanh tốn trực tuyến
Học sinh sinh viên
Mơ hình lan tỏa sự đổi mới
Mơ hình thống nhất sự chấp
nhận và sử dụng cơng nghệ
Lợi thế tƣơng đối
Tính đơn giản
Ảnh hƣởng xã hội
Điều kiện thuận lợi
Khả năng quan sát
Khả năng tƣơng thích
Khả năng trải nghiệm
Sự chấp nhận
Thƣơng mại cổ phần

viii

TĨM TẮT ĐỀ TÀI
Thanh tốn trực tuyến (Online Payment) là bộ mặt mới của hình thức thanh
tốn khơng dùng tiền mặt tại Việt nam hơn mƣời năm qua, chúng ta khơng thể phủ
nhận đƣợc tính hiệu quả và tầm quan trọng của hình thức thanh tốn này. Nghiên
cứu này đƣợc thực hiện nhằm mục đích tìm hiểu sự chấp nhận sử dụng thanh tốn
học phí trực tuyến (Online Tuition Payment – OTP) của sinh viên Đại học Công
nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). Nghiên cứu đã sử dụng mơ hình tích
hợp từ hai mơ hình lý thuyết về sự chấp nhận cải tiến đó là: (1) Mơ hình thống nhất
sự chấp nhận và sử dụng công nghệ mới (UTAUT) của Venkatesh và cộng sự, 2003
và (2) Mơ hình lan tỏa sự đổi mới (DIT) của Roger, 1995 để đề xuất mơ hình
nghiên cứu. Dữ liệu nghiên cứu đƣợc thu thập từ 243 sinh viên của trƣờng ĐH
Công nghiệp TP.HCM, họ đã sử dụng OTP trong các kỳ học tập trƣớc đó. Phần
mềm thống kê SPSS 20 đƣợc sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu. Kết quả nghiên
cứu cho thấy có bảy yếu tố (Lợi thế tƣơng đối, Tính đơn giản, Khả năng quan sát,
Khả năng tƣơng thích, Khả năng trải nghiệm, Ảnh hƣởng xã hội, Điều kiện thuận
lợi) có ảnh hƣởng thuận chiều tới sự chấp nhận sử dụng OTP. Từ kết quả tìm thấy,
nghiên cứu đề xuất một số những hàm ý quản trị cho các thành viên cung cấp dịch
vụ OTP để từ đó có những cải tiến chất lƣợng cơng nghệ, đồng thời có các chiến
lƣợc Marketing phù hợp để nâng cao nhận thức của ngƣời sử dụng/ sinh viên về lợi
ích và hiệu quả của việc sử dụng OTP trong trƣờng ĐH Cơng nghiệp TP.HCM nói
riêng và trong các trƣờng đại học nói chung.

1


CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong xu hƣớng tồn cầu hóa và tự do hóa tài chính, sự phát triển mạnh mẽ của
cơng nghệ cùng các chính sách phát triển bền vững của Chính phủ Việt nam đã từng
bƣớc tạo nền tảng vững chắc cho việc hiện đại hóa hệ thống thanh toán, từng bƣớc

giúp ngƣời dân và doanh nghiệp tiếp cận với dịch vụ thanh tốn khơng dùng tiền
mặt thuận lợi và dễ dàng hơn.
Diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam 2015 (VEPF 2015) do Báo điện tử
VnExpress và Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam đồng tổ chức đã thảo luận, tìm kiếm
giải pháp phối hợp hành động nhằm đẩy mạnh hơn nữa cơng tác mở rộng thanh tốn
điện tử/ trực tuyến trong kinh doanh thƣơng mại cũng nhƣ cập nhật thông tin về
những giải pháp, công nghệ mới nhất trên thế giới trong lĩnh vực này. Thanh tốn
khơng dùng tiền mặt đã đƣợc thảo luận trong diễn đàn và đƣợc khẳng định hình
thức thanh tốn này làm tăng nhanh tốc độ chu chuyển vốn cho nền kinh tế nói
chung cũng nhƣ chu chuyển vốn cho các thành viên hoạt thƣơng mại nói riêng. Một
trong những hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt đó là thanh tốn trực tuyến
(online payment).
Hệ thống thanh toán trực tuyến, điều mà các chuyên gia đánh giá đã tạo ra bộ mặt
mới cho các ngân hàng trong hơn mƣời năm qua, đƣợc trong đợi là sẽ cịn tiếp tục
mạnh mẽ. (Thanh tốn điện tử/ online các chi phí cá nhân đã trở thành một quy
chuẩn tại nhiều thị trƣờng, nhƣ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản). Khách hàng sử dụng
hình thức thanh tốn trực tuyến cảm thấy tiện lợi hơn, tiết kiệm cả về thời gian và
tiền bạc so với các khách hàng ngoại tuyến. Boston Consulting Group nghiên cứu
rằng nếu so sánh ích lợi của các khách hàng cá nhân trƣớc và sau một năm áp dụng
ngân hàng trực tuyến thì nhờ phƣơng thức mới này, ích lợi của khách hàng sẽ tăng
từ 20 đến 40%. Ngƣời sử dụng hình thức thanh tốn trực tuyến chỉ cần một chiếc
smartphone hay một chiếc máy tính có kết nối internet là có thể thực hiện đƣợc các
giao dịch trong thanh toán trực tuyến.
Việt Nam là nƣớc thuộc trong số 15 quốc gia có số ngƣời sử dụng internet
nhiều nhất trên thế giới (Trung tâm số liệu Quốc tế, 2015). Tính đến cuối năm 2012
số lƣợng thuê bao di động tại Việt Nam là 111,5 triệu, trong đó có 27,5 triệu thuê
2


bao dịch vụ 3G (Cục viễn thông, 2013). Việt Nam trở thành nƣớc thứ 3 trên thế giới

có lƣợng ngƣời lần đầu tiên sử dụng smartphone sau Trung Quốc và Ấn Độ tăng
mạnh trong năm 2014 (Khơi Linh, 2015). Vì xu hƣớng phát triển của các loại hình
mạng di động và gia tăng số lƣợng ngƣời sử dụng smartphone và các loại hình dịch
vụ di động nên vài năm trở lại đây đặc biệt là từ độ tuổi 18 đến 50 tuổi, vì thế các
hình thức thanh tốn trực tuyến tại Việt Nam trong đang có dấu hiệu khởi sắc. Gần
đây tại Viêt nam, cơng nghệ thanh tốn trực tuyến là tâm điểm thu hút rất nhiều sự
chú ý của tồn bộ ngành cơng nghiệp thanh tốn cụ thể là các dịch vụ ngân hàng,
dịch vụ viễn thông, các doanh nghiệp cung cấp hàng hóa dịch vụ bởi vì cơng nghệ
thay đổi, nhu cầu con ngƣời thay đổi, đối với nhiều ngƣời lúc này, vật bất ly thân
của họ là chiếc điện thoại di động chứ không phải bất cứ điều gì khác, ngƣời dùng
ln muốn chiếc điện thoại của họ thành chiếc chìa khóa đa năng và tiện dụng nhất.
Mặc dù loại hình thanh tốn khơng tiếp xúc đã có tại Việt nam vài năm nay và
một số nghiên cứu đã chứng minh tính hữu ích của nó, trong khi đó Việt nam có số
lƣợng ngƣời sử dụng internet và smartphone lớn nhƣ vậy nhƣng tổng số ngƣời sử
dụng thanh tốn trực tuyến cịn rất ít, theo Bộ cơng thƣơng (2015) cho rằng hình
thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Việt nam chỉ chiếm 5% trong số các giao
dịch trong thƣơng mại điện tử, chứng tỏ rằng ngƣời sử dụng đến giờ vẫn không mấy
mặn mà với loại hình thanh tốn này và họ vẫn cịn e dè khi tham gia vào các giao
dịch.
Ở Việt Nam, khi mà tốc độ áp dụng thanh tốn khơng tiếp xúc chậm chạp so với thế
giới nhƣng thay đổi điện thoại thông minh với tốc độ nhanh chóng, ý tƣởng về
thanh tốn bằng smartphone và sự kết hợp smartphone với tài khoản ngân hàng rất
phù hợp để trở thành biểu trƣng cho mọi ngƣời. Trong số đó phải kể đến số lƣợng
sinh viên trong các trƣờng đại học, hầu hết trong số họ sống xa gia đình và mọi
nguồn trợ cấp nhận từ gia đình, mọi sự chi tiêu trong đó có việc đóng học phí họ
phải nhận từ bố mẹ. Trong khi đó tại các trƣờng đại học tại Việt nam có hai đợt thu
học phí mỗi năm từ hàng chục ngàn sinh viên từ mỗi trƣờng, việc thu học phí luôn
tập trung vào một thời điểm trong năm dẫn đến bị q tải trong q trình thu học
phí.
Để giúp thuận tiện hơn trong q trình thanh tốn học phí cho sinh viên, giúp

gia đình cũng dễ dàng kiểm sốt đƣợc việc đóng học phí của con em họ, giúp cho
3


các trƣờng đại học thuận lợi trong việc thu học phí, tiết kiệm đƣợc nhiều chi phí cho
các thành viên tham gia trong việc này, một số ngân hàng đã cung cấp hình thức
thanh tốn học phí trực tuyến, sinh viên chỉ cần sử dụng smartphone hoặc máy tính
bàn có kết nối internet có thể thanh tốn học phí ở mọi lúc mọi nơi và hiện nay đã
có rất nhiều trƣờng tại Việt nam đang thực hiện hình thức thu học phí trực tuyến
này.
Ngân hàng TMCP Cơng Thƣơng Việt nam (Vietinbank) là ngân hàng tiên phong
triển khai dịch vụ thu hộ học phí mang tới nhiều tiện ích cho học sinh, sinh viên
(HSSV) và các đơn vị giáo dục… Ngân hàng Vietinbank chú trọng đầu tƣ và phát
triển thanh toán điện tử. Trong đó, dịch vụ thu hộ học phí đang mang tới nhiều tiện
ích vƣợt trội cho HSSV và gia đình. Dịch vụ thu hộ học phí cho phép HSSV hoặc
ngƣời thân sử dụng Thẻ hoặc Tài khoản mở tại Ngân hàng VietinBank thanh tốn
tiền học phí ngay tức thời qua nhiều kênh. Đây là hình thức thanh tốn hữu ích, thay
vì phải đến trƣờng nộp trực tiếp bằng tiền mặt tại phịng tài vụ. Trong đó, kênh
thanh tốn học phí đang đặc biệt hiệu quả là dịch vụ thu hộ học phí online. Kênh
này cho phép sử dụng thẻ E-Partner để thanh tốn tiền học phí tại website của
trƣờng. Dịch vụ thu hộ học phí giúp HSSV và ngƣời thân khơng cịn phải lo lắng vì
qn đóng học phí hay những rủi ro khi nộp tiền mặt trực tiếp. Ngoài ra, với các
bƣớc đơn giản chỉ cần vài phút thực hiện, HSSV và ngƣời thân có thể thực hiện nộp
học phí mọi lúc, mọi nơi, tiết kiệm thời gian và đƣợc đảm bảo an tồn tuyệt đối.
Khơng chỉ mang tiện ích vƣợt trội cho HSSV và gia đình, dịch vụ thu hộ học phí
của Ngân hàng Vietinbank cịn hỗ trợ đắc lực cho các hoạt động thu học phí của nhà
trƣờng - hoạt động trƣớc đây vẫn tốn nhiều thời gian và nhân sự khi thu tiền học phí
trực tiếp. Dịch vụ thu hộ học phí của Ngân hàng Vietinbank giúp các trƣờng tiết
kiệm thời gian và công sức giao dịch trực tiếp với HSSV, tránh đƣợc những nhầm
lẫn, thất thoát trong kiểm đếm tiền mặt hay rủi ro về tiền giả và lƣu chuyển tiền mặt.

Ngoài ra, dịch vụ còn hỗ trợ các trƣờng quản lý tài chính hiệu quả, dữ liệu đƣợc cập
nhật về chƣơng trình quản lý HSSV.
Thấy đƣợc lợi ích từ việc sử dụng thanh tốn học phí trực tuyến mang lại, năm 2014
trƣờng Đại học Cơng nghiệp TP. Hồ Chí Minh đã hợp tác với Ngân hàng TMCP
Công Thƣơng Việt nam (Vietinbank) để cung cấp dịch vụ thanh tốn học phí cho
sinh viên của trƣờng. Mặc dù số lƣợng sinh viên sử dụng laptop, smartphone là rất
4


lớn tuy nhiên tính đến học kỳ 2 năm học 2017 – 2018 chỉ có 856 sinh viên trong số
hơn 30.000 sinh viên đang theo học tại trƣờng sử dụng dịch vụ thanh tốn học phí
trực tuyến. Thanh tốn học phí trực tuyến ngày càng đem lại nhiều giá trị cho khách
hàng, câu hỏi đặt ra là:
Tại sao số lƣợng sinh viên sử dụng thanh tốn học phí trực tuyến lại ít nhƣ vây?
Nguyên nhân nào ảnh hƣởng tới sự chấp nhận sử dụng thanh tốn học phí trực
tuyến của sinh viên?
Để làm rõ đƣợc vấn đề này việc thực hiện nghiên cứu “Sự chấp nhận sử dụng thanh
toán học phí trực tuyến của sinh viên Đại học Cơng nghiệp TP. Hồ Chí Minh” là
cần thiết.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu tập trung tìm hiểu sự chấp nhận sử dụng dịch vụ thanh tốn học phí trực
tuyến của sinh viên Đại học Công nghiệp TP. HCM. Từ kết quả tìm thấy nghiên cứu
đƣa ra các đề xuất và hàm ý cho các nhà quản trị của các thành viên tham gia cung
cấp hình thức thanh tốn học phí trực tuyến nhằm nâng cao sự chấp nhận sử dụng
thanh tốn học phí trực tuyến trong sinh viên trƣờng đại học Công nghiệp TP.
HCM.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
Đề tài đặt ra các mục tiêu cụ thể sau:
(1) Xác định các yếu tố tác động đến đến sự chấp nhận sử dụng thanh tốn học phí

trực tuyến (OTP) của sinh viên Đại học Công nghiệp TP. HCM.
(2) Đo lƣờng mức độ tác động của các yếu tố đến sự chấp nhận sử dụng OTP của
sinh viên Đại học Công nghiệp TP. HCM.
(3) Đề xuất các hàm ý quản trị cho các thành viên cung cấp dịch vụ thanh tốn học
phí trực tuyến để từ đó họ có phƣơng thức nâng cao nhận thức của ngƣời sử
dụng về tầm quan trọng và lợi ích khi sử dụng OTP, gia tăng sự chấp nhận sử
dụng thanh tốn học phí trực tuyến, cũng nhƣ để nâng cao chất lƣợng dịch vụ
thanh toán học phí trực tuyến tại trƣờng Đại học Cơng nghiệp TP. HCM.
1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Để đạt đƣợc các mục tiêu của đề tài, ngƣời nghiên cứu đặt ra các câu hỏi sau:

5


(1) Những yếu tố nào tác động đến sự chấp nhận sử dụng thanh tốn học phí trực
tuyến của sinh viên Đại học Công nghiệp TP. HCM?
(2) Mức độ tác động của các yếu tố này đến sự chấp nhận sử dụng thanh tốn học
phí trực tuyến của sinh viên Đại học Cơng nghiệp TP. HCM nhƣ thế nào?
(3) Có sự khác biệt hay khơng giữa các nhóm (Giới tính, Năm học, Ngành học, Nơi
sinh sống) về mức độ tác động của các yếu tố đến sự chấp nhận sử dụng thanh
tốn học phí trực tuyến của sinh viên Đại học Công nghiệp TP. HCM?
1.4 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là sự chấp nhận sử dụng dịch vụ thanh tốn học
phí trực tuyến (OTP – Online Tuition Payment) của Đại học Công nghiệp TP.HCM
kết hợp với Ngân hàng Vietinbank. Đối tƣợng khảo sát là sinh viên đang học tập và
đã từng sử dụng thanh tốn học phí trực tuyến tại trƣờng Đại học Công nghiệp
TP.HCM. Nghiên cứu đƣợc thực hiện trong thời gian 12 tháng kể từ tháng 04/2017
đến tháng 03/2018. Đề tài tập trung nghiên cứu về mối quan hệ và mức độ tác động
của các nhân tố độc lập đến nhân tố phụ thuộc. Từ đó đƣa ra các hàm ý quản trị dựa
trên mối quan hệ và mức độ tác động này.

1.5 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đề tài sử dụng kết hợp hai phƣơng pháp nghiên cứu là phƣơng pháp định tính
và phƣơng pháp định lƣợng.
Nghiên cứu định tính: dựa trên cơ sở lý thuyết để xây dựng mơ hình nghiên cứu
đề xuất, xác định các biến quan sát để xây dựng bản hỏi, tham khảo ý kiến từ những
ngƣời có chun mơn về lĩnh vực thanh tốn trực tuyến, về phƣơng pháp nghiên
cứu để xác định vấn đề nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, các phƣơng pháp nghiên
cứu, định hƣớng nghiên cứu, cũng nhƣ nhằm củng cố sự chính xác của các thang đo
trong quá trình thiết kế bảng khảo sát, từ đó ngƣời nghiên cứu có cơ sở để hoàn
thiện, chỉnh sửa bảng hỏi và tiến hành thực hiện khảo sát, phục vụ cho quá trình
nghiên cứu định lƣợng .
Nghiên cứu định lƣợng: kiểm định mơ hình và các giả thuyết nghiên cứu sau đó
tiến hành xử lý số liệu bằng việc sử dụng phần mềm SPSS.20 để đánh giá độ tin cậy
của thang đo, phân tích nhân tố khám phá EFA và sử dụng hồi quy tuyến tính đa
biến để kiểm định mơ hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu. Nghiên cứu
6


cũng sử dụng phân tích T-test và ANOVA để tìm ra sự khác biệt giữa các nhóm
nhân khẩu học về các nhóm nhân tố dẫn đến sự chấp nhận sử dụng OTP.
1.6 Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
1.6.1 Ý nghĩa học thuật
Tổng quan các lý thuyết và các mơ hình liên quan đến sự chấp nhận sử dụng
công nghệ mới. Nghiên cứu mối quan hệ của các yếu tố qua việc tích hợp hai mơ
hình (1) mơ hình lan toả sự đổi mới (Diffusion of Innovations Theory - DIT) và (2)
mô hình thống nhất sự chấp nhận và sử dụng cơng nghệ (Unified Theory of
Acceptance and Use of Technology - UTAUT) để đề xuất và xây dựng mơ hình sự
chấp nhận sử dụng thanh tốn học phí trực tuyến (OTP) của sinh viên đại học Công
nghiệp TP.HCM. Kết quả nghiên cứu khẳng định thêm tính giá trị và độ tin cậy của
hai mơ hình lý thuyết DIT và UTAUT khi đƣợc sử dụng trong nghiên cứu về sự

chấp nhận sử dụng cơng nghệ mới, đặc biệt là nghiên cứu đƣợc tồn diện hơn khi
chúng đƣợc sử dụng kết hợp với nhau. Kết quả của nghiên cứu là đã xây dựng đƣợc
mô hình tích hợp về sự chấp nhận sử dụng dịch vụ OTP của sinh viên ĐH Công
nghiệp TP.HCM cũng là góp phần vào kiến thức về hành vi khách hàng phục vụ
cho giảng dạy trong bộ môn Marketing.
1.6.2 Ý nghĩa thực tiễn
Mục tiêu chung của nghiên cứu này là nhằm tìm hiểu về các yếu tố dẫn đến sự
chấp nhận sử dụng OTP trong quá trình học tập của sinh viên trong trƣờng đại học,
hiểu đƣợc sự nhận thức của ngƣời sử dụng về các thuộc tính mà OTP mang lại cho
họ.
Dịch vụ thanh tốn học phí trực tuyến là ƣu tiên trọng tâm của nhiều trƣờng đại
học trong cả nƣớc nhằm thực hiện mục tiêu xã hội hóa các kênh thanh tốn hiện đại
theo định hƣớng khơng dùng tiền mặt của Chính phủ và Ngân hàng nhà nƣớc Việt
nam. Đó cũng là sứ mệnh của các trƣờng đại học trong cơng cuộc Cách mạng Cơng
nghiệp 4.0, đó là cuộc cách mạng kết nối các hệ thống nhúng và cơ sở sản xuất
thông minh để tạo ra sự hội tụ kỹ thuật số giữa công nghiệp, kinh doanh, chức năng
và qui trình bên trong của một tổ chức. Cuộc cách mạng 4.0 hiện nay là sử dụng
điện tử và công nghệ thơng tin để tự động hóa sản xuất, do vậy việc thực hiện OTP
trong các trƣờng đại học thành cơng là đóng góp cho sự thành cơng của cuộc cách
7


mạng này trong dịch vụ giáo dục. Nghiên cứu này cung cấp cho các nhà quản trị
hiểu sâu sắc các yếu tố thuộc thuộc tính của OTP và các yếu tố môi trƣờng dẫn đến
sự chấp nhận sử dụng OTP của sinh viên Đại học Cơng nghiệp TP.HCM nói riêng
và các trƣờng đại học trong cả nƣớc nói chung để từ đó có những phƣơng thức quản
lý và Marketing nhằm cải tiến chất lƣợng dịch vụ và nâng cao nhận thức về việc sử
dụng OTP nhằm gia tăng sự chấp nhận sử dụng OTP trong sinh viên.

1.6.3 Tính mới của đề tài

Đã có rất nhiều nghiên cứu trƣớc đây nghiên cứu về hành vi khách hàng trong thanh
toán trực tuyến (OP), nhƣng ngƣời nghiên cứu chƣa tìm thấy một nghiên cứu nào
thực hiện nghiên cứu cụ thể về dịch vụ thanh tốn học phí (OTP).
Các nghiên cứu trƣớc sử dụng mơ hình lý thuyết DIT hoặc UTAUT để thực hiện
nghiên cứu về hành vi chấp nhận sử dụng công nghệ mới, sử dụng dạng nghiên cứu
lặp lại dựa vào mô hình hoặc xây dựng thêm cho mơ hình những nhân tố mới, tác
giả cũng chƣa tìm thấy nghiên cứu nào tích hợp hai mơ hình.
1.7 BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI
Chương 1. Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chƣơng này trình bày về lý do thực hiện nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, phạm vi
và đối tƣợng nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu cũng nhƣ kết cấu của đề tài.
Chương 2. Cơ sở lý luận về sự chấp nhận sử dụng cơng nghệ mới
Các khái niệm về dịch vụ thanh tốn trực tuyến, thanh tốn học phí trực tuyến, hành
vi chấp nhận sử dụng công nghệ, và một số khái niệm liên quan đến sự chấp nhận
sử dụng dịch vụ thanh tốn trực tuyến đƣợc trình bày trong chƣơng này. Chƣơng
này cũng trình bày về các nghiên cứu trƣớc đây liên quan đến đề tài nghiên cứu và
hình thành các giả thuyết nghiên cứu và mơ hình nghiên cứu.
Chương 3. Phương pháp nghiên cứu
Ngƣời nghiên cứu muốn trình bày tiến trình nghiên cứu, mơ hình đề xuất và tổng
hợp các giả thuyết nghiên cứu, các giai đoạn nghiên cứu dựa trên phƣơng pháp
nghiên cứu định tính, định lƣợng. Việc xây dựng thang đo, cách chọn mẫu, xác định
mẫu, công cụ khảo sát, q trình thu thập thơng tin bằng bản câu hỏi trong chƣơng
này.
8


Chương 4.

t quả nghiên cứu

Chƣơng này trình bày việc phân tích, xử lý các dữ liệu đã thu thập đƣợc từ bản câu
hỏi khảo sát bằng phần mềm SPSS và AMOS. Cụ thể phân tích độ tin cậy của thang
đo qua hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố EFA, và kiểm định một số yếu tố
tác động đến sự chấp nhận sử dụng dịch vụ thanh tốn học phí trực tuyến của sinh
viên đại học Công nghiệp TP.HCM.
Chương 5.

t luận và hàm ý quản trị

Từ các kết quả phân tích, nghiên cứu đƣa ra một số kết luận, nêu lên điểm hạn chế
của đề tài. Đồng thời đề xuất một số hàm ý chính sách cho các thành viên tham gia
vào dịch vụ thanh tốn học phí trực tuyến cũng nhƣ trình bày hƣớng nghiên cứu tiếp
theo cho lĩnh vực nghiên cứu này.
TÓM TẮT CHƢƠNG 1
Để xác định đƣợc vấn đề nghiên cứu, đề tài thực hiện phƣơng pháp quan sát và thu
thập các dữ liệu thứ cấp để hiểu rõ lý do quyết định thực hiện đề tài nay. Tiếp đó để
dẫn nghiên cứu đi đúng hƣớng, các mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể, các câu hỏi
nghiên cứu đƣợc đƣa ra. Đề tài xác định phạm vi nghiên cứu về không gian và thời
gian, xác định đối tƣợng nghiên cứu và đối tƣợng khảo sát. Giới thiệu hai phƣơng
pháp nghiên cứu định tính và định lƣợng. Ý nghĩa của đề tài về mặt học thuật, về
thực tiễn và tính mới của nghiên cứu. Cuối cùng giới thiệu về bố cục của đề tài.

9


CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1 CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN
2.1.1 Thanh toán trực tuyến (Online Payment)
Thanh toán trực tuyến là dịch vụ trung gian giúp khách hàng thanh toán hàng
hóa hay dịch vụ trên các website bán hàng cho phép thanh tốn trực tuyến và có kết

nối với các cổng thanh toán thƣơng mại điện tử. Muốn thanh toán trực tuyến, ngƣời
sử dụng phải có tài khoản trên một dịch vụ trung gian nào đó và liên kết tài khoản
đó với tài khoản ngân hàng của mình nhƣ Paypal, Onepay hay LibertyReserve ...
(THEBANK.VN, 2017).
Thanh toán trực tuyến gồm 2 phần: thanh toán và trực tuyến. Thanh toán là sự
chuyển giao tài sản của một bên (ngƣời hoặc công ty, tổ chức) cho bên kia, thƣờng
đƣợc sử dụng khi trao đổi sản phẩm hoặc dịch vụ trong một giao dịch có ràng buộc
pháp lý. Trực tuyến (từ tiếng Anh: Online) thƣờng đƣợc dùng cho một kết nối hoạt
động với một mạng truyền thông, đặc biệt là trong mạng Internet hoặc chỉ liên kết
trong mạng cục bộ. Trong sử dụng thông thƣờng, “trực tuyến” thƣờng đề cập đến
Internet hoặc mạng toàn cầu World Wide Web.
2.1.2 Thanh tốn học phí trực tuyến (Online Tuition Payment - OTP)
Học sinh, sinh viên, phụ huynh, ngƣời thân có thể sử dụng tài khoản thẻ ATM
của ngân hàng để thực hiện thanh tốn học phí bằng việc sử dụng điện thoại thơng
minh hoặc máy tính truy cập vào trang website thanh toán trực tuyến của Nhà
trƣờng và cung cấp thông tin tài khoản thẻ theo từng bƣớc hƣớng dẫn, sự giao dịch
có thể thực hiện mọi lúc mọi nơi thay vì phải nộp trực tiếp bằng tiền mặt tại phòng
tài vụ của nhà trƣờng hoặc các địa điểm ngân hàng nhƣ trƣớc đây (Đại học Công
nghiệp TP.HCM, 2015).
Việc áp dụng các khoản thanh toán điện tử cho học phí là một điều hồn tồn có
lợi cho cả đơi bên: cha mẹ có thể tận hƣởng sự tiện lợi của thanh toán bất cứ lúc nào
và qua các nguồn tài trợ, trong khi các trƣờng học có thể giảm thời gian họ quản lý
quá trình kết thúc việc thu học phí (Visa consumer payments tracker, U.S. 2015).
Sinh viên, phụ huynh, ngƣời thân có thể thanh tốn học phí trực tuyến tại website
của Nhà trƣờng mọi lúc mọi nơi thay vì phải nộp trực tiếp bằng tiền mặt tại phịng
tài vụ nhƣ trƣớc đây. Dịch vụ thanh tốn học phí trực tuyến của VietinBank khơng
10


chỉ giúp cho sinh viên hoàn toàn chủ động về thời gian, địa điểm thanh tốn học phí

mà cịn tạo điều kiện thuận lợi cho Nhà trƣờng quản lý tài chính dễ dàng, chính xác,
tiết kiệm đƣợc thời gian, nhân lực và chi phí phục vụ kiểm đếm, bảo quản tiền
mặt… (Ngân hàng Công thƣơng Việt nam, 2014)
2.1.3 Sự chấp nhận
Các khái niệm về chấp nhận sử dụng dịch vụ đƣợc ra đời bắt nguồn từ các lý
thuyết tâm lý học hành vi. Các nhà nghiên cứu cố gắng xây dựng các lý thuyết và
mơ hình nhằm dự đốn đƣợc hành vi của các cá nhân , theo đó hành động của một
cá nhân là một chuỗi các phản ứng tâm lý do các tác động từ bên trong và bên
ngoài. Các nghiên cứu hành vi chấp nhận sử dụng dịch vụ trong lĩnh vực công nghệ
xuất phát từ việc phát triển lý thuyết hành động hợp lý (TRA), lý thuyết hành vi dự
định (TPB) cùng với các lý thuyết khác nhƣ lý thuyết nhận thức xã hội (SCT),vv để
xây dựng các lý thuyết dự đoán sự chấp nhận sử dụng nhƣ mơ hình chấp nhận sử
dụng cơng nghệ (TAM) (Davis,1989,Davis và cộng sự, 1993;Venkatesh và cộng sự
2000), mơ hình chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT) (Venkatesh và cộng sự,
2003), mơ hình thành cơng hệ thống cơng nghệ thông tin (ISS) (Dolone & Mc Lean,
1992; 2003).
Hành vi chấp nhận sử dụng dịch vụ đƣợc xem là hành động của sử dụng dịch
vụ thật sự và cam kết về nhận thức duy trì việc sử dụng dịch vụ của khách hàng .
Hành vi chấp nhận sử dụng dịch vụ đƣợc đánh giá thơng qua tính hài lịng và về
dịch vụ, xem việc sử dụng dịch vụ nhƣ những quyết định đúng đắn, đem lại sự
thích thú cho khách hàng và cam kết tiếp tục sử dụng dịch vụ trong tƣơng lai.
2.2 CÁC MƠ HÌNH LÝ THUYẾT VỀ SỰ CHẤP NHẬN CƠNG NGHỆ
2.2.1 Mơ hình lan toả sự đổi mới (Diffusion of Innovations Theory - DIT)
Theo Roger (1995), quá trình một sự đổi mới trở nên phổ biến đƣợc giải thích
bởi khả năng lan toả của nó qua các nền văn hoá, qua các cá nhân trong hệ thống xã
hội. Lan tỏa là quá trình sản phẩm mới đƣợc truyền thông qua những kênh nhất định
trong xã hội. Sự thành công của sản phẩm mới đƣợc quyết định bởi tỉ lệ những
ngƣời chấp nhận nó. “Sự lan toả là một q trình mà ở đó một cải tiến mới đƣợc
tun truyền thông qua các kênh nhất định theo thời gian giữa những thành viên của
một hệ thống xã hội” (Sahin, 2006). Mỗi cá nhân trong hệ thống này phải trải qua

một quá trình 5 bƣớc quyết định sự cải tiến đó là, nhận thức - hình thành quan điểm
11


- quyết định sự lựa chọn - tiếp nhận - phản ứng sau tiếp nhận cơng nghệ mới.
Nhƣng q trình quyết định cho sự chấp nhận này bị ảnh hƣởng bởi 5 thuộc tính
bên trong của cơng nghệ mà khiến cho một cá nhân tiếp nhận hay loại bỏ nó
(Rogers, 1983; 1995) đó là:

Hình 2.1 Mơ hình lan tỏa sự đổi mới - Diffusion of Innovations Theory (DIT)
(Nguồn: Roger, 1995)
 Lợi thế tƣơng đối của công nghệ (Relative Advantage) là mức độ mà một sự
đổi mới đƣợc cảm nhận là tốt hơn so với cái mà nó thay thế, sự cải tiến này có
những ƣu điểm gì so với những phƣơng thức đã áp dụng trƣớc đó.
 Khả năng tƣơng thích (Compatibility) là mức độ mà một sự đổi mới đƣợc coi
là phù hợp với giá trị hiện tại, kinh nghiệm trong quá khứ và nhu cầu của ngƣời
chấp nhận tiềm năng, mức độ phù hợp của sự đổi mới cải tiến đó đối với cuộc
sống của cá nhân.
 Tính đơn giản hay phức tạp (Complexity or Simplicity) là mức độ mà sự đổi
mới đƣợc cảm nhận tƣơng đối khó hiểu và khó sử dụng hay là mức độ đơn giản
hay phức tạp dẫn đến quyết định khả năng chấp nhận của cá nhân đối với sự cải
tiến đó.
12


 Khả năng trải nghiệm (Trialability) là mức độ mà một sự đổi mới có thể đƣợc
thử nghiệm bởi những ngƣời chấp nhận tiềm năng nếu ngƣời sử dụng gặp khó
khăn trong q trình thử nghiệm sự cải tiến, họ sẽ loại bỏ nó.
 Khả năng quan sát (Observability) là mức độ mà những kết quả của một đổi
mới có thể nhìn thấy đƣợc. Những cá nhân dễ nhìn thấy kết quả của một sự đổi

mới, họ càng có nhiều khả năng để áp dụng nó.
2.2.2 Mơ hình thống nhất sự chấp nhận và sử dụng cơng nghệ (UTAUT)

Hình 2.2 Mơ hình thống nhất sự chấp nhận sử dụng cơng nghệ (UTAUT)
(Nguồn: Venkatesh và cộng sự, 2003)
Cũng nhƣ mơ hình nghiên cứu về sự chấp nhận sử dụng công nghệ trƣớc đây,
UTAUT (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology) đã giữ lại nhân tố
dự định hành vi làm nhân tố tác động mạnh nhất đến hành vi sử dụng của ngƣời tiêu
dùng. Mơ hình đƣa ra các yếu tố tác động tới ý định hành vi gồm hai yếu tố thuộc
thuộc tính của sản phẩm là (Hiệu quả mong đợi, Nỗ lực mong đợi) và hai yếu tố
thuộc môi trƣờng bên ngoài (Ảnh hƣởng xã hội, Điều kiện thuận lợi). Mơ hình cũng
nhấn mạnh các yếu tố về nhân khẩu học là các biến điều tiết trong các mối quan hệ
giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc trong mơ hình.
 Hiệu quả mong đợi (Performance Expectancy): là mức độ mà một cá nhân tin
rằng bằng cách sử dụng hệ thống sẽ giúp họ đạt đƣợc hiệu quả công việc cao
 Nỗ lực mong đợi (Effort Expectancy): là mức độ dễ dàng sử dụng của hệ thống
 Ảnh hƣởng xã hội (Social Influence): là mức độ mà một cá nhân nhận thức
những ngƣời khác tin rằng họ nên sử dụng hệ thống mới
13


 Điều kiện thuận lợi (Facilitating Conditions): là mức độ một cá nhân tin rằng
một tổ chức cùng một hạ tầng kỹ thuật tồn tại nhằm hỗ trợ việc sử dụng hệ thống,
nhân tố này tác động trực tiếp trực tiếp tới hành vi sử dụng của ngƣời tiêu dùng.
2.3 ỨNG DỤNG MƠ HÌNH LÝ THUYẾT VỀ SỰ CHẤP NHẬN CƠNG
NGHỆ
Để đảm bảo rằng mơ hình DIT là cơng cụ tin cậy để sử dụng làm lý thuyết nền
trong việc đề xuất mơ hình và thiết kế nghiên cứu, ngƣời nghiên cứu đã thực hiện
một cuộc tìm kiếm các bài nghiên cứu liên quan mà đã sử mơ hình DIT để thực hiện
nghiên cứu. Richardson (2009) trong nghiên cứu về sự chấp nhận sử dụng cải tiến

công nghệ thông tin trong giáo dục đào tạo tại Campuchia đã tìm thấy ngồi 5 yếu
tố trong mơ hình DIT cịn có thêm 2 yếu tố khác là Hình ảnh và Sự tự nguyện có tác
động tới sự chấp nhận. Trong một nghiên cứu về sự chấp nhận sử dụng trang thiết bị
vi tính cơng cộng của Chigona & Licker (2008) cho thấy cả 5 yếu tố trong mơ hình
DIT tác động tới sự chấp nhận và thêm một yếu tố là Các kênh thơng tin. Ba yếu tố
trong mơ hình DIT là Lợi thế tƣơng đối, Khả năng tƣơng thích, Khả năng quan sát
có tác động tới sự chấp nhận sử dụng Banking mobile tại Tiểu vƣơng quốc Ả rập
(Al-Jabri & Sohail, 2012). Pelletier và cộng sự (2011) cũng khẳng định một lần nữa
rằng cả 5 yếu tố trong mơ hình DIT tác động tới sự chấp nhận sử dụng hệ thống
điều hành Web-based trong mạng lƣới chăm sóc sức khoẻ tại bang Boston Mỹ. Kết
quả nghiên cứu của Al-Ghaith, Sanzogni, & Sandhu (2010) cho thấy có 2 yếu tố
trong mơ hình DIT và 3 yếu tố khác là Lòng trung thành, đặc điểm cá nhân và chất
lƣợng internet có ảnh hƣởng tới sự chấp nhận sử dụng dịch vụ trực tuyến tại Tiểu
vƣơng quốc Ả rập. Các bài nghiên cứu đƣợc tổng hợp lại trong bảng sau:
Nhìn vào bảng trên ta thấy, các yếu tố trong mơ hình DIT đã đƣợc khẳng định
có ảnh hƣởng tới sự chấp nhận sử dụng công nghệ mới, ngƣời nghiên cứu cũng
nhận thấy rằng mô hình đƣợc các tác giả sử dụng trong việc đo lƣờng các yếu tố ảnh
hƣởng tới sự chấp sử dụng cơng nghệ trong hoạt động dịch vụ hay nói cách khác là
sự chấp nhận sử dụng công nghệ mới làm cơng cụ trong hoạt động dịch vụ. Mơ hình
DIT đƣợc thực hiện nhiều ở những nghiên cứu tại các nƣớc đang phát triển bởi thế
mơ hình cũng khẳng định là rất phù hợp để thực hiện cho những nghiên cứu mà đối
tƣợng là ngƣời sử dụng ở những nơi còn lạc hậu hay các nƣớc đang phát triển và họ
đang tiếp cận cho sự đổi mới với những sản phẩm cơng nghệ có tính hiện đại.
14


Bảng 2.1 Tổng hợp các nghiên cứu liên quan sử dụng mơ hình DIT
Kết quả
Chủ đề nghiên cứu
Tác giả

Sự chấp nhận sử dụng cải tiến
 Sự tự nguyện
(Richardson,
công nghệ thông tin trong giáo 2009)
 Lợi thế tƣơng đối của cơng


























nghệ
Hình ảnh
Khả năng tƣơng thích
Tính dễ sử dụng
Khả năng trải nghiệm
Khả năng quan sát
Lợi thế tƣơng đối của cơng
nghệ
Tính đơn giản
Khả năng tƣơng thích
Khả năng trải nghiệm
Khả năng quan sát
Các kênh thơng tin
Lợi thế tƣơng đối
Khả năng tƣơng thích
Khả năng quan sát
Rủi ro cảm nhận
Lợi thế tƣơng đối của công
nghệ
Khả năng tƣơng thích
Tính đơn giản
Khả năng trải nghiệm
Khả năng quan sát
Lịng trung thành
Tính đơn giản
Cá nhân
Khả năng tƣơng thích
Chất lƣợng internet

dục đào tạo tại Campuchia

Sự chấp nhận sử dụng trang
thiết bị vi tính cơng cộng tại
Nam Phi

(Chigona &
Licker, 2008)

Sự chấp nhận sử dụng Banking
Mobile tại Tiểu các vƣơng
quốc Ả rập

(Al-Jabri &
Sohail, 2012)

Sự chấp nhận sử dụng hệ thống
điều hành Web-based trong
mạng lƣới chăm sóc sức khoẻ
tại bang Boston Mỹ

(Pelletier,
Jethwani, Bello,
Kvedar, & Grant,
2011)

Sự chấp nhận sử dụng dịch vụ
trực tuyến tại Tiểu vƣơng quốc
Ả rập

(Al-Ghaith,
Sanzogni, &
Sandhu, 2010)

Cũng để đảm bảo rằng mô hình UTAUT là cơng cụ tin cậy để sử dụng làm lý thuyết
nền trong việc đề xuất mơ hình và thiết kế nghiên cứu, ngƣời nghiên cứu đã thực
hiện tìm kiếm các bài nghiên cứu liên quan mà đã sử mơ hình UTAUT.

15


Bảng 2.2 Tổng hợp các nghiên cứu liên quan sử dụng mơ hình UTAUT
Kết quả

Chủ đề nghiên cứu

Tác giả
























Sự chấp nhận sử dụng thẻ thanh
toán xăng dầu – Flexicard của
ngƣời tiêu dùng tại Đà Nẵng

(Trần & Nguyễn,
2010)

Sự chấp nhận thanh toán kỹ thuật
số (Digital payment) của sinh viên
tại trƣờng đại học BATH

(Jeremy Light,
2015)

Sự chấp nhận thanh toán điện tử
của sinh viên tại Thái Lan

(Jansorn,
Kiattisin, &
Leelasantitham,

2013)

Sự chấp nhận sử dụng công nghệ
thông tin tại Tiểu vƣơng quốc Ả
rập

(Saleh
Alwahaishi, 2013)

Sự chấp nhận sử dụng Mobile
payment tại Thái Lan

(Kaitawarn, 2015)











Ảnh hƣởng xã hội
Hiệu quả mong đợi
Điều kiện thuận lợi
Tự nguyện sử dụng
Rủi ro
Lòng tin

Động cơ hƣởng lạc
Ảnh hƣởng xã hội
Điều kiện vật chất
Hiệu quả mong đợi
Nỗ lực mong đợi
Hiệu quả mong đợi
Nỗ lực mong đợi
Mong đợi xã hội
Điều kiện vật chất
Hiệu quả mong đợi
Nỗ lực mong đợi
Ảnh hƣởng xã hội
Nhận thức giá trị
Nhận thức tính giải trí
Tiêu điểm chú ýAttention Focus
Ý định hành vi
Yếu tố cá nhân
Hiệu quả mong đợi
Nỗ lực mong đợi
Ảnh hƣởng xã hội
Điều kiện vật chất
Thái độ
Chi phí chuyển đổi
Sự thuận tiện

Trong nghiên cứu của Trần & Nguyễn (2010) đã khẳng định 3 yếu tố trong mơ hình
UTAUT là Ảnh hƣởng xã hội, Hiệu quả mong đợi, Điều kiện thuận lợi và thêm một
yếu tố Tự nguyện sử dụng có tác động tới sự chấp nhận sử dụng thẻ thanh toán xăng
dầu – Flexicard tại Đà nẵng. Jeremy Light (2015) cho thấy ngồi 4 yếu tố trong mơ
hình UTAUT cịn có thêm 3 yếu tố Rủi ro, Lịng tin, Động cơ hƣởng lạc có tác động

tới sự chấp nhận thanh toán kỹ thuật số (Digital payment) của sinh viên tại trƣờng
đại học BATH. Jansorn, Kiattisin, & Leelasantitham (2013) đã nghiên cứu về sự
chấp nhận thanh toán điện tử của sinh viên tại Thái Lan cúng cho ra kết quả cả 4
16


yếu tố trong mơ hình UTAUT đều tác động tới sự chấp nhận. Kaitawarn (2015) chứng
minh rằng ngoài 4 yếu tố trong mơ hình UTAUT cịn có thêm 4 yếu tố khác là đặc điểm cá
nhân, thái độ, chi phí chuyển đổi, sự thuận tiện có tác động tới sự chấp nhận sử dụng thanh
toán qua điện thoại tại Thái Lan. Các kết quả nghiên cứu trƣớc đƣợc thống kê lại trong

bảng 2.2.
Sau khi tổng hợp một số nghiên cứu trƣớc có liên quan, tác giả có nhận định
rằng mơ hình UTAUT giải thích đƣợc 70% các trƣờng hợp chấp nhận sử dụng, tốt
hơn so với bất kỳ mơ hình nào trƣớc đây, khi mà các mơ hình trƣớc chỉ có thể giải
thích đƣợc 30-45%.
2.4 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI SỰ CHẤP NHẬN CÔNG NGHỆ
Sau khi tổng quan lại hai mơ hình lý thuyết về sự chấp nhận sử dụng cơng nghệ và
tổng hợp các bài nghiên cứu có liên quan ở trong và ngoài nƣớc, tác giả tập trung
khái niệm lại lý thuyết cho 7 nhân tố và mối quan hệ của 7 nhân tố này với sự chấp
nhận sử dụng OTP.
2.4.1 Khả năng tương thích (Compatibility)
Khả năng tƣơng thích là mức độ phù hợp của sự đổi mới cải tiến đó đối với
cuộc sống của cá nhân của ngƣời sử dụng (Rogers, 2003). Khả năng tƣơng thích là
mức độ thích hợp của sự đổi mới phù hợp giá trị hiện hữu, niềm tin, thói quen và
những trải nghiệm trong quán khứ và hiện tại (Chen và cộng sự, 2004). Nhiều
nghiên cứu cũng đã khẳng định khả năng tƣơng thích có tác động tới sự chấp nhận
mua sắm trực tuyến - virtual store (Chen & ctg, 2004), thanh toán qua điện thoại m-payment (Koenig-Lewis & ctg, 2010; Lin 2011), máy tính (Al-Gahtani, 2003).
Do vậy, giả thuyết rằng có mối quan hệ giữa khả năng tƣơng thích và sự chấp nhận
thanh tốn học phí trực tuyến trong nghiên cứu này.

H1. hả năng tương thích có ảnh hưởng thuận chiều với sự chấp nhận sử dụng
thanh tốn học phí trực tuy n của sinh viên ĐH Công nghiệp TP. HCM.
2.4.2 Tính đơn giản (Simplicity)
Tính đơn giản là mức độ đơn giản hay phức tạp sẽ quyết định đến khả năng
chấp nhận của cá nhân đối với sự cải tiến đó (Rogers, 2003). Cheung & ctg (2000)
đã xác định rằng Tính đơn giản là những khó khăn trong việc hiểu và sử dụng sự
đổi mới đó, họ cũng khẳng định rằng Tính đơn giản có ảnh hƣởng tới sự chấp nhận
17