Một số vấn đề lý thuyết trong nghiên cứu Xã hội học hiện nay

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

MOT SO VÀN DE LY THUYET TRONO

NGHIÉN

CÙXJ X À H Ò I

HOC HIÉN NAY

NCVC NGUYÈN DlTC TRUYEN

<i>ViénX.à hói hoc </i>

I. MOT VÀI NET VE TÌNH HÌNH NGHIÉN ClTU XÀ HỊI
HOC HIÈN NAY

Ngành xà bịi hpe ị nc ta cho dù mài hinh thànb
kboàng trèn hai chue nàm va chinh thùe dUde giàng day d dai
hpe vào kbồng trèn chue nàm, nhung nbUng cdng trình
nghién éu xà bòi hpe dà tàng rat nhanh chdng va thu bùt
dupe sU ebù y cùa nhiéu ed quan, td ebùe va dịng dào nhùng
ngudi nghién éu trong xà bòi. Sii nhàn thùe ve vi tri va vai
trò cùa nghién éu xà bịi hpe ddi vói nhùng td ebùe va ed
quan này co thè con rat kbàc nbau song mpi ngUdi déu ed mot
<i>nhàn djnh chung là de nhàn thùe, phàn tich va du bào nhùng </i>
vàn de kinh té' xà bịi cùa tồn xà bịi bay cùa ngành minh,
viéc su dung càc tri thùe va phudng phàp nghién éu xà bịi
hpe là rat càn thiét. Ngay cà vói càc dii àn bay ebUdng trinh
tài trp kinh tè-xà bòi qude té' d Viét Nam, viéc buy dịng càc
ed quan nghién éu xà bòi hpe, càc nhà xà bòi hpe bay nhàn
ebùng hpe tham già xày diing, dàu tbàu bay giàm sàt cịng

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

viéc diéu tra nghién éu cùng dUpe eoi là quy che' phd bié'n,
cho dù dòi khi chi ed tình hình thùe.

Tuy nhièn, su phàt trièn hién nay cùa xà bòi hpe, mòi ehi
dàp ùng phàn nào ve so' lupng càn bị nghién éu ma chUa

thiie sii dàp ùng dUde nhu càu ve trình dị phàt trièn khoa hpe
nhu xà bịi mong ddi. Nhùng cdng trình nghién éu tuy dà
<i>khà dị so, phong phù va da dang nhUng chat lUpng nghién </i>
éu chù 'u vàn con dùng lai ị cịng viéc diéu tra, khào sàt,
phàn tich thò'ng kè va dua ra nhàn djnh. Càc quy trình
nghién éu dà dUde giàng day khà ky càng trong càc trudng
dai hpe, nhUng nd chUa trị thành thói quen tri thùe dól vói
sinh vièn cùng nhU càn bị dà nhiéu nàm nghién éu xà bịi
hpe. Càc quy trình nghién éu gàn vói nhùng dịi bịi cùa
ngun tàc khoa hpe luàn, cùa pbùdng phàp luàn, tbuòng chi
dupe chù y trong càc luàn vàn tòt nghiép dai hpe, cao hpe bay
tién sì nhUng chUa pbài là noi dung chinh de dành già chat
lUdng cùa càc luàn vàn này. Day là dièm yé'u de dUde chàm
<i>chude nhàt doi vói sinh vièn va nhùng ngi bào ve ln vàn </i>
càc cà'p ị ne ta.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

va thù tue chù khịng pbài là trình bay cịng cu tu duy va cịng
cu nghién éu trong cịng trình cùa minh. De co thè trình bay
<i>vàn de rị hdn, ebùng ta eó thè diia theo tràt tu càc thao tàc </i>
khoa hpe luàn de tìm bièu nhùng vàn de cùa càc nghién éu
xà bịi hpe hién nay.

II. XÀY DI/NG DÓl TLTONG NGHIÉN CÙXJ

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

té'-xà bịi tình dàc thù ị nbdm xà bịi này là gì, ma chi eoi
nị nhu mot bièu hién cùa tình hình chung cùa tồn bị khu
vile mién nùi. Hp chi muò'n dùng lai ò nhàn djnh là mién nùi
con nhiéu khó khan, dàn tri d day con tbàp, Dàng va Nhà
<i>nude càn chù y nhiéu hdn dịi vói ho. Trong khi dị mịi nhịm </i>
sàc toc mién nùi ò nUòe ta, cho dù kbd khan dé'n dàu cùng déu

ed nhùng ebuyèn djeh ve kinh tè' xà bòi, ve vàn boa giào due
va nhàn thùe. Diéu càn bàn là nhùng càch thùe va ed che' cùa
sii thay ddi cùa hp, cho dù con han che, dà cho ebùng ta
nhùng nhàn thùe xà bịi nào. Qua trình bié'n ddi bàt dàu t u
dàu, nhàn to' nào, nhòm xà bòi nào va quan he xà bịi nào
tinh qut djnh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

trièn trong nhùng diéu kién va boàn cànb kinh té xà bòi nhàt
djnh. Con trong càc nghién eùu tòn giào, ngUòi ta hay gàn sU
me tin cho nhùng nhóm xà bịi trinh dị hpe vàn thà'p, ò
nhùng ndi xa càc trung tàm dò thj ma kbòng thày càc trung
tàm dò thj, ddi song tòn giào boat dòng phong phù hdn nhiéu
càc vùng nịng thịn. kè cà càc boat dóng thè dUpe coi là me
tin. Khi dà thUa nhàn càc hién tUpng tòn giào là càc sinh boat
vàn boa, ngUdi ta thudng ehi coi dd là sU giài toà tàm linh con
ngUdi ma kbdng thày ed nhùng tin ngUdng rat sd khai vàn
dang tịn tai. Diéu mn nói d day là kinh nghièm chù quan
cùa ngUdi nghién éu hay càc nbdm xà bịi ln thè chi
phdi quan niém cùa bàn thàn ngi nghién éu. Chùng là san
pbàm cùa tu duy thòng tbUòng, kbdng pbài cùa tU duy khoa
hpe nén de càn trd su hinh thành va phàt trién cùa tU duy
khoa hpe. Trong khoa hpe tu nhièn, diéu này khòng xày ra vi
sU khàc biét giùa phòng thi nghièm va ddi song bang ngày
ln dupc kbàng djnh dUt khồt, nhUng trong khoa hpe xà bòi
ndi chung va xà bòi hpe nói rièng, ranh giói giùa tu duy khoa
hpe va tu duy thòng thudng rat khà xàe djnh. Durkheim,
ngi cịng xàe djnh nbUng ngun ly khoa hpe ed bàn cùa
xà bòi hpe càn pbài thUdng xuyén dàu tranh chdng lai nhUng
ành hudng cùa tU duy tién kbài niém, gàn lién vdi tri thùe
thòng tbuòng bay vói cài gpi là xà bịi hpe tu phàt.

Diéu quan trpng là tu duy thòng thudng cùa cà nhàn hay
xà bòi khòng bao giò dat tdi tri thùe khoa hpe vói tu càch là
tịng thè két càc tri tbUe ve càc pham trù sU kién, hién
tupng hay ddi tUdng, tuàn thed nhùng quy luàt nhàn thùe va
dupc kièm djnh bang càc pbUdng phàp thUc nghièm. Trai vài
y tudng chù quan cho ràng nghién éu càc vàn de xà bịi tue
là nghién eùu xà bòi hpe, càc nhà khoa hpe luàn cùa the ky
XIX dà cho ràng chinh quan dièm ly thut tao ra dịi tUdng

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

nghién éu (Windenband va Rikert). Sau dd, chinh M. Weber
va Ferdinant de Saussure cùng dà kbàng djnh quan dièm này
viéc xù ly ly thuyé't xà bòi hpe ngay t u khi xàe djnh dĨi tUdng
nghién éu mói cho phép ngi nghién éu ùng dung va kièm
sồt t h à n b còng càc ly thuyé't, phUdng phàp va ky t h u à t
nghién eùu cùa minh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

hpe nhu liic lupng san xuàt, quan he san xuàt hay tò ebùe
kinh te... cùa hpe thu't Màc xit v.v... Su tu ehóì ly thut d
day khịng nghìa là khịng càn eó ly thuyé't ma chinh là su
chàp nhàn de cho ly thuyét cùa tu duy thdng thUÒng dàn dàt
viéc xàe djnh dịi tUdng va qua trình nghién éu.

III. DITA RA CÀC GIÀ DINH LY THUYET HAY GIÀ
THUYÉT

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

che' nào dang ehi phòi qua trình dd? Chù khịng phài so' liéu
nào mài hdn hay chinh xàe hdn. Nhiéu khi càc so' liéu néu ra
<i>vàn de càn nghién éu tiép thi ngi ta lai dùng lai vi kbdng </i>
co djnh hudng ly thuyé't. Viéc dUa ra càc già thuyé't tue là cài

càch ngi nghién éu dùng ly thu't de boi hién thUe va
bude hién thUc tra Idi cho nhùng càu hòi cùa minh. Bịi vi nài
nhu nhà tồn hpe Poincaré, hién thiie khịng nói diéu gì, nd
chi ndi khi ngi ta hịi nị. Càc dù kién nghién éu ehi ed già
tri khoa hpe khi nò là san pbàm cùa nhùng già thut nhàt
djnh. Càc bang hịi, vói tu càch là san pbàm cùa nhùng he
thò'ng ly thuyét nhàt djnh dUpe àp dung cho mot dòi tupng
nghién éu cu thè nén khịng thè dUpe su dung cho càc cupe
nghién eùu khàc. Tuy nhièn, trong thiic té, vàn co nhiéu
ngi cho ràng nghién éu xà bòi hpe tue là dùng mot bang
<i>hòi nào dò de thu tbàp so' liéu ròi viét bào cào ma khòng càn </i>
biét nò dupc xày diing ra sao va cho muc dich nghién eùu nào.
Tà't nhièn là cùng ed nhùng bang hòi chi dUa trèn kinh
nghièm ma khịng càn bàt é he thị'ng ly thut nào. Két qua
nghién éu cùa nị cùng ehi thè dupc coi nhU mot cupe
thàm dò du luàn va khòng thè giùp tìm ra hay kièm djnh
nhùng logie xà bịi.

IV. SU' DUNG LY THUYET VĨI TU CÀCH LÀ LY THUYET

VE DĨI TU'ONG

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

thàn dịi tupng cùa chùng. NgUdi ta ed thè chpn càc ly thuyét
d tàm vi mò, trung mò hay vi mò, tuy thed quy mị cùa dịi
tupng nghién éu. Sii lua chpn ly thuyé't sé cho phép chùng ta
tò ebùe càc quan he xà bòi va nhùng nguyèn ly giai thich eua
chùng theo mot mị hình ly thut nhàt djnh.

Tuy nhièn, viéc su dung càc ly thuyé't ve dịi tUpng trong
càc nghién éu xà bịi hpe hién nay bau nhU vàn con mang
tinh bình thUe ma ebua eó mot bièu qua thiét thUc. Càc

nghién éu ly thut bau nhU khịng bàn gì dén viéc ùng
dung ra sao ly thuyét trong nghién eùu xà bịi hpe nói chung
va trong nghién éu tbUe nghièm nói rièng. Con trong càc
nghién cUu thilc nghièm thi ly thuyét dUdng nhu chi dUpe eoi
<i>là phàn bd sung cho càc thao tàc tbUe nghièm dò. Dòi khi </i>
ngUdi ta chi liét kè mpi ly thuyét eó lièn quan it nhiéu dén dòi
tupng nghién cUu cùa minh de nói ràng hp khịng bị qua bàt
é ly thuyét nào. NhUng khi vào phàn thao tàc ly thuyét, hp
chi nói ve càc dU kién, ehi bào bay càc bièn so'.

Dịi khi ngi ta nhin nhàn ly thuyét nhU mot còng cu phò
bièn cho mpi khoa hpe nén kbòng càn thiét nò thuòc khoa hpe
tu nhièn hay xà bịi. Vi nhU de nói ve bànb vi chàm .sóe sue
kh ị mot xà, ngi ta cho ràng càn quan diém he thịng
nhUng khịng phàn biét sU khàc nbau cùa khài niém he thò'ng
trong khoa hpe xà bòi va khoa hpe tu nhièn ra sao. Vi thè ma
eó sii nbàm làn giùa bànb vi va djnh che cùa bànb vi khi coi
chàm sóe sue khoè nàm trong he thóng y té, chù khòng phài
nhùng djnh che chàm sde sue khoè the ve he thịng càc djnh
che y té.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

bòi hpe (càu trùc luàn phàt sinh), quan dièm Ijch su con
nghìa là càc quan he hay bành vi nào dd déu là két qua cùa
nhùng qua trình dà xày ra trUde dd nén khịng thè ehi dùng
lai ị cài nbìn dịng dai hay càu trùc ma phài ed cà mot càch
nbìn Ijch dai hay Ijch su. Bòi vi càc bành vi hay quan he xà
bòi khòng thè này sinh va tòn tai dòc làp vài càc djnh che' xà
bòi, càc biéu trUng, càc già tri va chuàn mUc xà bòi hay ngịn
ngù là nhùng u tị' ln tinh Ijch su nbàm dàm bào cho
sii tài san xuàt xà hòi hay càu trùc luòn ò trong mot qua trình

lién tue.

<i>V. MOT VAI KET LUAN .,,,,. </i>
Ly thuyét khòng ehi là nguyèn ly cùa sii nhàn thùe xà bòi

hpe, cùa tu duy phUdng phàp luàn cho phép ngUdi ta xày
diing dịi tupng nghién éu, dUa ra càc già thuyét khoa hpe
ma nò con giùp chùng ta lùa chpn va kièm soàt càc phUdng
phàp va ky t h u à t nghién eùu, kè t u khi quan sàt dén viéc ma
boa va xù ly càc dù kién nghién eùu. Cd thè ndi ràng ly
thuyé't kbòng chi hUdng dàn sii tu duy khoa hpe ma con thè
hién trong tùng thao tàc va bành dóng cu thè nhàt. Vi thè nò
chinh là yé'u tò' quyèt djnh sii tién trièn cùa nhàn thùe khoa
hoc. NhUng càc cóng trinh nghién eùu xà bòi hpe hién nay, vi
n h ù n g ly do chù quan va khàch quan khàc nbau, vàn chUa
thùe su giành cho nd mot vi tri va vai trò xùng dàng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

bòi hpe vói tu càch mot bị món khoa hpe. NhUng sU giàm sàt.
dành già hay thàm djnh cùa mot bòi dòng khoa hpe sé kbdng
thè ed biéu qua néu chùng kbdng diia trèn mpt su nhàt tri
chung ve chinh cài he thòng nhùng chuàn miic cùa nghién
éu xà bịi hpe hién nay.

Diéu này càn dUpe chù y hdn trong giàng day bp món ly
thuyét va phUdng phàp luàn, nhàt là ò kbàu tbUe bànb ùng
dung ly thut. Trèn bình dién nghién éu, càn nàng cao tièu
chn thàm djnh càc cịng trình nghién eùu hay luàn vàn ve
khà nàng ùng dung ly thuyét trong nghién eùu. Chi ed y thùe
tu giàc cùa nhùng ngUdi nghién eùu va tràch nhiém giàm sàt
cùa còng dòng khoa hpe mòi ed thè giùp chùng ta sdm cài

thièn tình hinh.

</div>

<!--links-->