Một số vấn đề lý luận cơ bản về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
I. Lời mở đầu
Công nghiệp hoá nông nghiệp và nông thôn là quá trình vô cùng
quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nớc, nhất là những
nớc đang phát triển nh nớc ta hiện nay. Một đất nớc bị chiến tranh tàn
phá, có cơ sở vật chất nghèo nàn lạc hậu vì vậy mục tiêu chính đ ợc Đảng
và Nhà nớc đề ra và thực hiện cho bằng đợc đó là phải công nghiệp hoá
hiện đại hoá đất nớc. Muốn vậy trớc hết phải công nghiệp hoá hiện đại
hoá nông nghiệp nông thôn bởi 80% ngời dân Việt Nam sống bằng nông
nghiệp. Trong giai đoạn hiện nay chúng ta phải u tiên phát triển lực lợng
sản xuất, chú trọng phát huy nguồn lực con ngời bởi nguồn lực con ngời
đóng vai trò quan trọng chủ chốt trong quá trình công nghiệp hoá hiện
đại hoá nông nghiệp nông thôn. Con ngời sáng tạo ra máy móc quản lý và
sử dụng hợp lý máy móc hiện đại để phục vụ và làm cho cuộc sống con
ngời thoải mái hơn, thoả mãn các nhu cầu tự nhiên của con ngời. Ngoài
ra phải thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hớng phát huy lợi thế
của từng vùng gắn với thị trờng để sản xuất hàng hoá quy mô lớn với chất
lợng và hiệu quả cao. Dần dần xoá bỏ mô hình sản xuất nhỏ lẻ vừa tốn
kém vừa không hiệu quả thay thế vào đó là những mô hình sản xuất phù
hợp hơn mang lại năng suất cao hơn. Bên cạnh phát triển khoa học cũng
phải chú ý bảo vệ môi trờng phòng chống, hạn chế và giảm nhẹ thiên tai
từ đó phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững, đa nền kinh tế của đất
nớc phát triển đi lên sánh vai cùng các nớc trên thế giới. Từng bớc đa
Việt Nam trở thành nớc công nghiệp phát triển trong khu vực trên thế
giới.
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
II. Nội dung
A. Một số vấn đề lý luận cơ bản về công nghiệp, hoá
hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn
1. Thế nào là công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn

Công nghiệp hoá hiện đại hoá và nông thôn đợc thế giới định
nghĩa theo nhiều cách khác nhau đó chính là một quá trình lâu dài cần đ-
ợc tiến hành theo cách tuần tự không thể nóng vội, không thể tuỳ tiện.
Quá trình này đợc thực hiện không nhằm mục đích tự thân mà phục vụ
các mục tiêu kinh tế xã hội của nông thông cũng nh của cả nớc. Nhng đối
với một nớc khoa học công nghệ, kinh tế Nhà nớc giữ vait rò chủ đạo thì
Đảng và Nhà nớc Việt Nam đã xác định: công nghiệp hoá là quá trình
chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ
và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính
sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phơng
tiện và phơng pháp tiên tiến hiện đại dựa trên sự phát triển của công
nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ tạo ra năng suất lao động xã hội
cao. Khái niệm công nghiệp hoá này đợc Đảng ta xác định rộng hơn
những quan niệm trớc đó bao hàm cả về hoạt động sản xuất kinh doanh,
cả về dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội, đợc sử dụng bằng các phơng tiện
và các phơng pháp tiên tiến hiện đại cùng với kỹ thuật và công nghệ cao.
Nh vậy công nghiệp hoá mới teo t tởng mới không bó hẹp trong phạm vi
trình độ các lực lợng sản xuất đơn thuần kỹ thuật đơn thuần để chuyển
lao động thủ công thành lao động cơ khí nh quan niệm trớc đây.
Theo tinh thần của nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII
và Hội nghị Trung ơng lần thứ VII công nghiệp hoá nông thôn là quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế gắn với việc đổi mới căn bản về công
nghệ và kỹ thuật ở nông thôn, tạo nền tảng cho việc phát triển nhanh, bền
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
vững theo hớng nâng cao hiệu quả kinh tế ở nông thôn, góp phần phát
triển bền vững nền kinh tế quốc dân với tốc độ cao.
Công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn là quá trình
phức tạp không đơn giản, vì vậy Đảng và Nhà nớc phải đa ra những chiến
lợc bớc đi cụ thể và hiệu quả. Bớc đầu tiên của quá trình công nghiệp

hoá, hiện đại hoá là phải đa phơng pháp sản xuất công nghiệp, máy móc
thiết bị vào sử dụng trong nông nghiệp và sản xuất ở nông thôn để thay
thế lao động thủ công. Nông thôn Việt Nam luôn mang nặng tính thủ
công trong sản xuất nông nghiệp vì vậy để thay đổi tập quán, cách làm
của nông dân là bớc đi vô cùng khó, phải thực hiện theo từng bớc đi từ từ
chậm chạp. Đa dần phơng pháp sản xuất bằng máy móc để con ngời dần
tiếp nhận phơng pháp sản xuất này.Không thể đột ngột thay thế phơng
pháp sản xuất thủ công bằng phơng pháp máy móc ngay đợc nh thế sẽ
gây ra sự lúng túng của ngời sử dụng cũng nh ngời hớng dẫn sử dụng.
Ngời cần sử dụng máy móc lại không biết cách sử dụng hoặc lúng túng
trong cách sử dụng vì vậy gây nên sự lãng phí máy móc thiết bị. Sau khi
đa máy móc thiết bị vào sử dụng cũng cần phải có phơng pháp quản lý
hiện đại tơng ứng với các loại công nghệ và thiết bị. Máy móc khoa học
là những thành tựu sáng tạo của con ngời, chúng không tự bảo quản,
không chống lại sự hao mòn vì vậy phải có bàn tay con ngời bảo quản
cho nó. Ngoài ra quản lý, sử dụng máy móc sao cho hợp lý tiết kiệm tiền
của, tránh lãng phí cũng cần phải học, phải có phơng pháp khoa học hiện
đại. Đó là cả một quá trình đào tạo chính quy và có quy mô. Nhng khi có
máy móc hiện đại, trang thiết bị đợc quản lý tốt mà cơ sở vật chất nghèo
không phù hợp thì cũng không có hiệu quả. Vì vậy phải tạo ra hệ thống
cơ sở hạ tầng thích hợp với việc đa máy móc thiết bị mới vào nông thôn.
Nh vậy, công nghiệp hoá nông thôn không có nghĩa là chỉ phát
triển công nghiệp ở nông thôn mà bao gồm cả việc phát triển toàn bộ các
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
hoạt động, các lực lợng sản xuất dịch vụ và đời sống văn hoá tinh thần ở
nông thôn và cả nớc nói chung.
Công nghiệp hoá nông nghiệp là một bộ phận của công nghiệp hoá
nông thôn. Nội dung chủ yếu là đa máy móc thiết bị, ứng dụng các phơng
pháp sản xuất kiểu công nghiệp, các phơng pháp và hình thức tổ chức

kiểu công nghiệp và các lĩnh vực của sản xuất nông nghiệp. Công nghiệp
hoá nông thôn còn bao hàm cả việc tạo ra sự gắn bó chặt chẽ giữa sản
xuất công nghiệp với sản xuất nông nghiệp nhằm khai thác triệt để lợi thế
của nông nghiệp, nâng cao hàm lợng chế biến sản phẩm của nông nghiệp
để tăng giá trị của chúng, mở rộng thị trờng cho chúng.
Hiện đại hoá là quá trình liên tục nâng cao trình độ khoa học, kỹ
thuật và công nghệ vào sản xuất và đời sống ở nông thôn, cải thiện tổ
chức sản xuất và hoàn thiện đời sống ở nông thôn, tạo ra một nền sản
xuất trình độ ngày càng cao, cuộc sống ngày càng văn minh, tiến bộ.
Hiện đại hoá nông thôn không chỉ bao gồm công nghiệp hoá, nâng cao
trình độ kỹ thuật - công nghệ và tổ chức trong các lĩnh vực khác của sản
xuất vật chất ở nông thôn mà con bao gồm cả việc không ngừng nâng cao
đời sống văn hoá, tinh thần, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng xã hội hệ
thống giáo dục đào tạo y tế, các dịch vụ phục vụ đời sống khác ở nông
thôn.Về bản chất, hiện đại hoá là quá trình phát triển toàn diện có kế
thừa ở nông thôn. Hiện đại hoá hoàn toàn không có nghĩa là xoá bỏ toàn
bộ những gì đã tạo dựng trong quá khứ cũng không có nghĩa là phải đ a
toàn bộ công nghệ, thiết bị tiên tiến và hiện đại vào nông thôn ngay một
lúc mà là tận dụng, cải tiến, hoàn thiện từng bớc nâng cao trình độ khoa
học - kỹ thuật - công nghệ, trình độ tổ chức và quản lý sản xuất nông
nghiệp lên ngang tầm với trình độ thế giới.
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá có liên quan mật thiết với
nhau, chúng tơng tác với nhau, sự khácnhau giữa chúng chỉ mang tính t-
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
ơng đối, vì chúng có nội dung đan xen vào nhau, bổ sung cho nhau để
mục đích cuối cùng là đa kinh tế nông thôn phát triển đi lên ngang tầm
với thế giới.
2. Tại sao phải tiến hành công nghiệp hoá nông nghiệp nông
thôn

Nớc ta đi từ xã hội phong keíen phát triển đi thẳng lên chế độ xã
hội chủ nghĩa mà không qua chế độ t bản chủ nghĩa vì vậy cơ sở vật chất
còn nghèo nàn lạc hậu, phơng thức quản lý lỏng lẻo yếu kém. Nhiệm vụ
quan trọng nhất bức thiết đợc đặt ra là phải xây dựng cơ sở vật chất, kỹ
thuật của xã hội chủ nghĩa trong đó có công nghiệp và nông nghiệp hiện
đại, có văn hoá và khoa học tiên tiến. Muốn thực hiện thành công nhiệm
vụ quan trọng nói trên nhất thiết phải tiến hành công nghiệp hoá tức là
chuyển nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu thành nền kinh tế công nghiệp.
Từ thập niên 60 của thế kỷ XX, Đảng cộng sản Việt Nam đã đề ra
đờng lối công nghiệp hoá là nhiệm vụ trung tâm xuyên suốt thời gian quá
độ lên chủ nghĩa xã hội. Công nghiệp hoá ở nớc ta trớc hết là quá trình
thực hiện mục tiêu xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Đó là một quá
trình thực hiện chiến lợc phát triển kinh tế - xã hội nhằm cải tiến một xã
hội nông nghiệp thành một xã hội công nghiệp gắn với việc hình thành
từng bớc quan hệ sản xuất tiến bộ, ngày càng thể hiện đầy đủ hơn bản
chất u việt của chế độ xã hội mới xã hội chủ nghĩa. Nớc ta đi lên chủ
nghĩa xã hội với xuất phát điểm là nền nông nghiệp lạc hậu, bình quân
ruộng đất thấp, 80% dân c có mức thu nhập thấp, nghèo đói, sức mua hạn
chế nếu không muốn nói là không thể mua nối hàng hoá cho tiêu
dùng.Một đất nớc sống dựa chủ yếu vào nông nghiệp lạchậu, canh tác
trên ruộng đất nghèo nàn, cơ sở vật chất thô sơ, tự chế tạo là chính. Đời
sống phụ thuộc nhiều vào tự nhiên, lại bị chiến tranh và xã hội phong
kiến tàn phá, Đảng và Nhà nớc nh bớc lên từ con số không. Vì vậy nhất
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
thiết phải tiến hành công nghiệp hoá để tạo ra những điều kiện vật chất
kỹ thuật cần thiết, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhằm huy động và
sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực.
Để không ngừng tăng năng suất lao động làm cho nền kinh tế tăng
trởng nhanh, nâng cao đời sống vật chất và văn hoá cho nhân dân, thực

hiện công bằng và tiến bộ xã hội, bảo vệ và cải thiện môi trờng sinh thái.
Nhân tố trung tâm của nền kinh tế xã hội chủ nghĩa chính là ng ời
lao động. Con ngời đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá con ngời sáng tạo ra máy móc, bảo quản máy
móc, con ngời luôn muốn nâng cao trình độ của mình hay là nâng cao
chất lợng của lực lợng sản xuất. Nhng để biến đổi về chất lực lợng sản
xuất là một điều vô cùng khó khăn mà không dễ gì thực hiẹn đợc, nhng
quá trình công nghiệp hoá lại tạo ra cơ sở vật chất để làm biến đổi căn
bản lực lợng sản xuất, nâng cao vai trò của lực lợng sản xuất nhờ đó cũng
làm nâng cao vai trò của ngời lao động.
Cách mạng xã hội chủ nghĩa thành công chính là khối liên minh
vững chắc giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri
thức. Nhng khối liên minh này cần phải đợc củng cố và phát triển đi lên
chứ không thể chỉ là khối ô hợp. Nền kinh tế tăng trởng và phát triển là
nhờ thành tựu công nghiệp hoá mang lại, là cơ sở kinh tế để càng gia cố
vững chắc thêm khối liên minh. Ngoài ra quá trình công nghiệp hoá đã
góp phần tăng cờng quyền lực, sức mạnh và hiệu quả của bộ máy quản lý
kinh tế của Nhà nớc.
Quá trình công nghiệp hoá tạo điều kiện vật chất để xây dựng nền
kinh tế độc lập, tự chủ vững mạnh trên cơ sở đó mà thực hiện tốt sự phân
công và hợp tác quốc tế. Sự công nghiệp hoá đất nớc thúc đẩy quá trình
phân công lao động xã hội phát triển, thúc đẩy quá trình quy hoạch vùng
lãnh thổ hợp lý theo hớng chuyên canh tập trung làm cho quan hệ kinh tế
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
giữa các vùng các miền trở lên thống nhất cao hơn. Công nghiệp hoá
không những có tác dụng thúc đẩy nền kinh tế tăng trởng phát triển cao
mà còn tạo tiền đề vật chất để xây dựng, phát triển và hiện đại hoá nền
quốc phòng an ninh. Sự nghiệp quốc phòng và an ninh gắn liền với sự
nghiệp phát triển văn hoá, kinh tế, xã hội. Thành tựu công nghiệp hoá tạo

ra tiền đề kinh tế cho sự phát triển đồng bộ về kinh tế - chính trị, văn hoá
xã hội, quốc phòng và an ninh. Thành công của sự nghiệp công nghiệp
hoá nền kinh tế quốc dân là nhân tố quyết định sự thắng lợi của con đ ờng
xã hội chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn. Chính vì vậy mà
công nghiệp hoá kinh tế đợc coi là nhiệm vụ trọng tâm trong suốt thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
3. Nội dung chủ yếu của công nghiệp hoá nông nghiệp nông
thôn nớc ta
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp là quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hớng sản xuất hàng hoá lớn, gắn với
công nghiệp chế biến và thị trờng, thực tiễn cơ khí hoá, điện khí hoá,
thuỷ lợi hoá, ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trớc hết là nông
nghiệp nhằm nâng cao năng suất, chất lợng hiệuq ủa, sức cạnh tranh của
nông sản hàng hoá trên thị trờng. Ngoài ra công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp cũng chính là phát triển lực lợng sản xuất, cơ sở vật chất kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội.Trên cơ sở thực hiện cơ khí hoá nền sản xuất
xã hội và áp dụng những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại.
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá trớc hết là quá trình cải
biến lao động thủ công lạchậu thành lao động sử dụng máy móc tức là
phải cơ khí hoá nền kinh tế quốc dân. Nền nông nghiệp với kỹ thuật thủ
công, lao động chân tay thì không thể gọi là nền nông nghiệp phát triển
đợc, nhất là nền nông nghiệp đó lại phải gánh trên vai cả một nền kinh tế.
Nông nghiệp lạc hậu làm cho đời sống của nhân dân nghèo đói bởi kinh
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
tế Việt Nam sống dựa chủ yếu vào nông nghiệp, 80% dân c làm nông
nghiệp đã khiến cho đất nớc càng ngày càng thụt lùi không phát triển.
Bởi vậy Đảng và Nhà nớc ta đã đặt ra mục tiêu là phải chuyển đổi căn
bản từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp đ a đất nớc
trở thành một nớc công nghiệp hoá. Nhng cách mạng công nghiệp không

chỉ là chuyển đổi cơ cấu thủ công sang cơ khí mà phải gắn liền với điện
khí hoá và tự động hoá sản xuất từng nớc và trong toàn bộ nền kinh tế
quốc dân. Ngoài ra thị trờng cũng là một yếu tố vô cùng quan trọng trong
lĩnh vực tiêu thụ hàng hoá nông sản phẩm. Vì vậy phải thúc đẩy hình
thành và mở rộng các loại thị trờng bao gồm thị trờng sản phẩm, ngoài ra
còn phải có các loại thị trờng nh thị trờng vốn, lao động, công nghệ.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp là quá trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hớng tăng nhanh tỷ trọng giá trị sản
phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm dần tỷ trọng
sản phẩm và lao động các ngành công nghiệp. Xây dựng kết cấu hạ tầng
kinh tế xã hội, quy hoạch phát triển nông thôn, bảo vệ môi tr ờng sinh
thái, tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp, xây
dựng nền dân chủ công bằng, văn minh, không ngừng nâng cao đời sống
vật chất và văn hoá của nhân dân ở nông thôn. Đất nớc ta phần lớn là lao
động trong nông nghiệp cơ cấu khu vực I quá lớn trong khi đó khu vực II
lại quá nhỏ bé. Lao động trong nông nghiệp d thừa thờng không biết làm
gì dẫn đến lãng phí tài nguyên con ngời. Vì vậy mục tiêu chính quan
trọng nhất là phải thu hẹp lực lợng sản xuất trong nông nghiệp bằng cách
đa máy móc thiết bị vào thay thế một số vị trí lao động của con ng ời.
Máy móc hiện đại làm tốn ít nhân lực hơn, con ngời lao động cũng đợc
giám bắt khối lợng công việc từ đó tăng nhanh lực lợng lao động của các
ngành công nghiệp và dịch vụ.
Xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, quy hoạch phát triển nông
thôn bảo vệ môi trờng sinh thái, tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ
8