So sánh quan điểm của Phan Bội Châu và Hồ Chí Minh về cơ cấu xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

so SANH QUAN DIEM CUA

PHAN BÒI CHÀU VA HĨ CHI MINH

VE CO CAU XÀ HỊI VIÉT NAM

DAU THE KY XX

LAI QUÓC KHÀNH'

Nhà su hoc ngUÒi Anh, Clive J. Christie, tàc già cùa cuòn
"Lich su Dòng Nam A hién dai" dà dUa ra mot nhàn xét eó
tinh khài quàt, cho ràng, cuòi the ky XIX, dàu the ky XX,
hàu hét eàc nUóc thuoc the' giói thù ba déu phài dói mat vói
<i>vàn de hién dai hồ trun thịng. Su bành trUóng cùa nén </i>
vàn minh phUdng Tày dà giài thè nhiéu càu trùc trun
thịng vịn dà dinh hình va co mot qua trình tịn tai làu dai ị
càc quòc già dàn toc này, trong dò co cà càc càu trùc t u tuòng.
Diéu này khiè'n cho khóng it nc rdi vào trang thài khùng
hồng, nhUng de rói lai tìm thày nhùng dong lUc phàt trién
mói trong qua trình chun doi. Nhiéu chàn già tri trun
<i>thịng dUdc tài khàng dinh va dxióc hién dai hồ; nhiéu già tri </i>
mói dUdc kién tao.

<i>Xà hòi Vièt Nam cuoi the ky XIX, dàu thè'ky XX cùng chiù </i>
<i>mot cu sòc manh me do sit toc dóng cùa nén vàn minh </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i>phUOng Tày ma tién phong là cupe xàm lUóc ve quàn sU va </i>
<i>chinh tri, sau quàn sU va chinh tri là kinh té va vàn hoa cùa </i>
<i>thUc dàn Phàp. Co càu kinh tè- xà hòi truyén thòng vàn kién </i>
<i>co là the, song cùng dà phài bude vào qua trinh chun dói va </i>
<i>phàn ành cùa nhùng chun dịi ay vào dai song tu tuòng </i>
<i>khién cho dai song tu tng này sinh nhiéu sàc thdi mài, </i>

<i>Nhìtng suy tU à tàm triet hoc ma san phàm là nhìing tu tUàng </i>
<i>triét hoc quan tàm dèh chiéu sàu bàn chat cùa qua trinh </i>
<i>chun dói, quan tàm dèh nhìtng dóng lUc cho qua trinh phàt </i>
<i>trièn cùa dàn toc trong giai doan lich su mài. </i>

Diéu càn luu y là d Viét Nam dàu thè ky XX, bàt eù ai suy
tu ve sU phàt trién eùa dàn toc, déu khịng thè khóng suy tu
tịi vàn de qun dịc làp ve chinh tri cua dàn toc. Vi thè', néu
nói tói tu tng triét hoc ị Viét Nam dàu thè ky XX, thì co
thè khàng dinh ngay ràng, mot phàn lón trong so dị là
nhùng tu tng triét hoc xà hòi, hay triét hoc chinh tri, tue là
nhùng tu tng triét hoc gàn lién vói càc phong trào xà h$i
hay phong trào chinh tri.

Nhùng quan diém ve ed càu xà hòi Viét Nam là mot bp
phàn càu thành tu tuòng triét hoc Viét Nam dàu thè ky XX.
Nhàn thùc ve ed càu xà hịi Viét Nam, vịn dang trong qua
trình chun dòi, là nhàn thùe ve dòng lue phàt trién cùa xà
hịi Viét Nam.

Trong khn khó bài viét này, chùng tòi thù tién hành so
sành quan niém cùa Phan Bịi Chàu vói quan diém cùa Ho
Chi Minh ed càu xà hòi Viét Nam. hai con ngUdi ma tàm vóc
tu tUdng va su nghiép thuc tién éa ho dà eó ành hUdng
manh me va làu dai dịi vói dàn toc Viét Nam.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

góp rat lón vào su nghiép dàu t r a n h giài phóng dàn toc cùa
nhàn dàn Viét Nam dàu the ky XX. Nhùng bài viét cùa Cu
nhàm muc dich khdi day long t u hào dàn toc, y chi càm thù
giàc, co vù nhàn dàn dùng lén dành dì giac Phàp xàm lUdc

thuc su là nhùng àng vàn hùng hón, co sue truyén càm mành
liét. Trong càc tàc phàm à'y, chùng ta co thè thày Cu Phan dà
dành mot so' trang khóng nhị de viét ve "dàn", "nhàn dàn",
va thóng qua dò, quan diém cùa Cu Phan ve ed càu xà hòi
Viét Nam dà thè hién rò, dù ràng Cu chua tùng su dung khài
niém này.

<i>Trong LUu Càu huyèt le tàn thU (1903), Phan Bòi Chàu </i>
phàn tich xà hòi t h à n h vua (nguyén thù), quan lai va dàn
chùng, ba bó phàn này quan he vói nhau nhU dàu tay chàn
-dot ngòn, tài san là huyét mach'.

<i>Trong tàc phàm Goi tinh hón qc dàn (1907), Phan Bịi </i>
Chàu viét:

<i>"Bịh dàn nào sì, nào nóng </i>
<i>Nào cịng, nào co déu càng anh em"^ </i>

<i>Trong Vièt Nam vong quóc su (1906), Phan Boi Chàu chia </i>
dàn làm nàm lóp: 1. "Bon con nhà the già, dòng dòi thi thu";
2. "So ngi u nc chị'ng Phàp", bàn t h à n va già dinh co
thàm thù vói Phàp, "dàn Da Tị"; 3. Ngi lao dịng bàn cùng;
4. Nhùng ngi "chi biè't gió'ng vàng khóng chiù de cho giị'ng

<i>1. Phan Bịi Chàu. (1990), Tồn tàp, tàp 1. Nxb. Thuàn Hoà. Thuàn Hoà. </i>
tr 43.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

tràng mó xè nhU cà thit"; 5. Lóp ngUdi tié'p tay cho gi^c,
nhùng ngUÒi di linh cho Phàp. làm còng cho Phàp'.

<i>Trong Hai ngoqi huyèt thu{l906), Phan Bòi Chàu dà dành </i>
<i>già cao "dàn" nhU nhùng ngUÒi xày dUng nén dà't nUóc va h<^ </i>

<i>mài dich thUc là chù cùa dàt nc chù khịng phài cà nhàn </i>

ịng vuạ Dành già ày cùa Phan Bòi Chàu là de di dén két
ln ràng, chinh ngi dàn phài tràch nhièm dịì vói su
tón vong éa dàt nẹ Theo Cu Phan. ngun nhàn dUa tói
su khịng dong long cùa ngUdi dàn lai "chi vi ngu vày thòị chi
vi ngd nhau ma khóng eó bung tin nhau, long ghét nhau
ma khịng co long u nhaụ eó long hai nhau ma khóng co
<i>long giùp nhau dò thòi"". Cùng trong tàc phàm nàỵ Phan B91 </i>
Chàu quan niém "dàn" bao góm 10 bang ngi sau: 1. Phù
hào; 2. Quy toc; 3. SI phu hién thòi; 4. Linh tàp; 5. Tin dò dao
Thién Chùa; 6. Du do hói dàng; 7. Nhi nù anh si; 8. Thóng
ngịn, ki lue, boi bép; 9. Nhùng ngi con em mịi thù hàn;
10. Hang ngi trong ngồi nc tậ Trong 10 bang ngi
này Phan Bịi Chàu dành già cao vai trò cùa bang phù hào:
"Viéc tao thịi thè' phài trịng đi d ngi anh hùng. Va tao ra
nguòi anh hùng cùa anh hùng thi phù hào là ngUÒi chiém
thù nhàt"\

Truyén Pham Hong Thài là tàc phàm dàu tién trong dò
Phan Bòi Chàu su dung khài niém "giai cà'p". Ong viét:
"nguòi nc ta khịng nói càch mang thì thịi, chù nói càch

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

mang, thi phài làm càch mang xà hòi"', bòi vi: "Thudng thay
nguòi Viét Nam, bi nguòi Phàp thò'ng tri dà mày chue nàm
nay. Ve chùng toc thì giai cà'p giàu va nghèo; ve chinh tri
thì ngUdi làm chù va ké làm nị le; ve kinh tè' thì nhà tu

bàn va nguòi còng nhàn, nhiéu noi àp bue nàng né thàt là
qua lé!"^. "Viéc h u à n lun càch mang xà hịi khóng the
thành cịng né'u khóng dUa vào so dịng ngi thc giai càp
di. So' dịng cùa giai càp di chinh là cịng nhàn va nòng
dàn"l Diéu dàc biét là Phan Bòi Chàu dà ehi rò chinh àp bue
dà san sinh ra y chi càch mang cùa còng nhàn va nòng dàn,
nhUng "diéu dàng lo là da so' còng nhàn, nòng dàn này chUa
<i>co y thùc gì ve càch mang"\ De làm càch mang thành cịng </i>
thì khịng thè khịng làm cho hiéu biè't cùa so' dịng ngi
thc giai cà'p di dUdc md mang. Mn vày, phài co nhùng
nguòi "tién tri tién giàc" di vào trong càc giai càp ày de giàc
ngp ho.

Nhùng doan vàn trén cho ta thày qua trình phàt trièn
<i>trong quan diém phàn tich c0 càu xà bòi cùa Phan Bòi Chàu. </i>
Dị là qua trình di t u cho t u bò quan diém phàn tich ed càu xà
hịi thành "tu dàn" cùa Nho giào vịn dà khóng con phù hdp
vói xà bịi dang chun doi, dé'n chị suy tu, tran trd, mn
tìm mot su khài qt ly ln mói khà dì phàn ành dUdc ed
càu xà hói mói dang dinh hình d Vièt Nam, qua dị tìm ra
dịng lue phàt trién cùa xà boi, va cuòi cùng là tié'p càn dén

<i>1. Phan Bịi Chàu, (1990). Tồn tàp. tàp 3. Nxb. T h u à n Hoà, Thuàn Hoà. </i>
tr. 579.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

quan diém phàn tich giai càp cùa chù nghìa Màc - Lenin. Nói
dung nhùng ln diém cùa Phan Bòi Chàu ve càch mang, ve
giai càp còng nhàn va nòng dàn. ve viéc giào due, giàc ngp va
to chùc, lành dao còng nhàn va nòng dàn d trén là rat sàu
sàc. Tuy nhién, co mot diéu càn luu y là khi dua ra nhùng

quan diém trén, Phan Bòi Chàu dang d Quàng Chàu, mpt
trung tàm càch mang cùa chàu A, ndi ma nhùng thóng tin va
ành hudng cùa Càch mang thàng Mi Nga rat lón, va d$c
biét là lue này giùa Phan Bịi Chàu va Ngun Ai Qc - Hó
Chi Minh dà eó sU trao dói thu tu va qua nhùng bue thu trac
dói à'y, quan diém éa Hó Chi Minh dà ành hUdng lón dén
Phan Bịi Chàu.

Càm tinh càch mang dà hUòng Phan Bòi Chàu ve phia chù
nghia xà bịi, ve phia chù nghìa Màc-Lénin. Tuy nhièn, thàt
khòng may Cu dà bj thUc dàn Phàp bàt ngày 18-6-1925. va
ké tu day, Phan Bòi Chàu dà bj càch ly khòi thuc tién dà'u
tranh càch mang éa dàn toc. Nàm 1935, Phan Bịi Chàu dà
<i>vièt tàc phàm Chù nghia xà hói, trong dò thè hién mpt sU </i>
nghién cùu còng phu ve chù nghìa xà bịi, chù nghìa
Màc-Lénin cùa Cu, song nhùng luàn giài ve mot so' vàn de trong
sàch này cho thày Phan Boi Chàu chua thàt su hiéu chù
nghìa Màc-Lénin, hay nói cho dùng hdn là hiéu chUa day dù.
chua sàu sàc chù nghìa Màc-Lénin. Nhùng tàc phàm sau dò
cùa Phan Bòi Chàu cho thày Cu dà khóng dùng trén làp
trng éa chù nchìa Màc - Lenin trong nghién cùu nhiìng
<i>vàn de cùa xà bịi, i:(jn ngi. </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<i>mot viéc eUc ngu! [...] the" nào là Tu ban? mot ngi 5, 10 </i>
màu ruòng, mot anh chù tiém may ma goi là tu bàn u? Cu
xem bàn tóng ké d nc khàc, thì dà ngi An Nam nào
dàng goi là mot nhà tu bàn chUa? Tòi dà nói d xù này chua co
sU phàn biét rị ràng cùa hai giai càp t u bàn va lao dòng:
Nguòi An Nam chùng ta déu là hang ngi màt qun, bang
ngi màt nc cà. Cùng mot tai nan, dà khịng chung sue de

tuy cành ngó ma làn hòi thu phuc lai nhùng quyén dà màt,
de gay dUng lai nén tàng quóc già lai con di kiém càch tUdng
tàn tUdng phàn, làm giàm màt lUc lUdng t r a n h dàu, t h à t là
mot diéu thàt sàch"'. Va "khóng co t u bàn An Nam, t u bàn d
)fù này là ngUÒi Phàp. Dành do tu bàn tue là dành do chù
qun éa ngi Phàp d xù này. Thù liéu xem chùng ta co dù
sue làm viéc à'y hay khóng? Va lai dành do tu bàn nguòi
Phàp tue là dành tan cài thuyé't Phàp Viét de hué de buòc lén
con duòng tri, thì chùng ta khịng con biét di vào con dUdng
nào nùa". Cu két ln: "khịng phài là tói phàn dói chù nghìa
xà hói [...], tịi vàn cịng n h à n ràng nhùng ly thuyét à'y rà't
chinh dàng, nhung chua co the thUc h à n h d xù này dUdc. [...]
tóm lai là ngi ta Idi dung phong trào xà hịi de chia rè lue
lUdng trong nUóc, de phà huy sU dồn ké't, va de làm tiéu diét
tinh thàn qc già cùa dàn t a " l Nhàn thùc nhU trén cùa
Phan Bòi Chàu ve càc giai cà'p, ve quan he giai càp, quan he
dàn toc, ve khà nàng càch mang cùa nhàn dàn Viét Nam tuy
<i>co nhùng net dùng, song nói chung là thieu tinh bièn chùng. </i>

<i>1. Phan Bòi Chàu. (1990): Tòàn tàp, tàp 4, Nxb Thuàn Hoà. Thuàn Hoà, </i>
ir. 369 - 370.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

va chUa phàn ành dùng bàn chat éa dịì tUdng. Cu Phan dà
khóng thày dUdc su xuàt hién cùa càc giai càp d xà bòi Viét
Nam là mot qua trình vàn dịng khàch quan cùa ed càu xà
hòi Viét Nam do sU tàc dòng cùa chù nghìa tu bàn phudng
Tày. Cu cùng khịng thày dUdc sU chun hồ va mói quan he
<i>bién chùng giùa dàn toc va giai cà'p va tu dò hình thành nén </i>
dóng lue phàt trién mói cùa xà bịi Viét Nam. Dịì vói Cu
Phan, "giai càp'* va "dàu tranh giai cà'p" chi là vàn de thc

lình VUc tu tuòng, dUdc àp dàt vào xà hòi, va vi thè' chi eó tàc
<i>dung xàu, làm "chia rè" nhàn dàn vịn dang càn "dồn két" </i>
lai. Rị ràng, Cu Phan dà khịng nhàn thùc dUde nhàn dàn.
vói tu càch là thè thòng nhà't bién chùng cùa càc luc lUdng
dàn toc va lue ludng giai càp, tue là ed càu xà bòi Viét Nam
trong giai doan lich su mói, mot dịì tUdng khịng he tinh tai.
ma dà va dang bién dói va chinh nị bào hiéu mot cc bién
dói tồn dién, sàu «àc trèn tà't cà càc lình vue cùa ddi song xà
bịi, hình thành nén mot che dị xà hịi mài, vói mot càch ihùr
tị chùc dịi song xà hịi mói. Ta sé thà'y nhùng và'n de này
dude Hó Chi Minh giài quyé't mot càch khoa hoc va dùng dàn
hdn rat nhiéu.

<i><b>m </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

quan trong cùa chù nghìa Màc - Lenin dịì vói càch mang
<i>Viét Nam. Bàn Se/ thào làn thù nhàt nhùng luàn cUcfng ve </i>

<i>vàn de dàn toc va vàn de thuóc dia eùa Lenin vói nhùng </i>

nguyén tàc nhàn thùc duy vàt bién chùng ve lich su dUdc
trình bay mot càch co dong dà cung càp cho Hó Chi Minh
nhùng còng cu t u duy thUe su khoa hoc de nhàn thùe ve bàn
chat cùa chù nghìa thUc dàn cùng n h u ve ed càu xà bòi Viét
Nam. Nhùng luàn diém dUde Ho Chi Minh phàt biéu trong
nhùng nàm 1920-1930 cho thày, Nguòi dà nghién cùu vàn de
giai càp va mòi quan he giai càp trén ed sd vàn dung rat
nhuàn nhuyén ly luàn va phUdng phàp luàn cùa chù nghìa
Màc-Lénin.

Su phàn tich ed cà'u xà boi Viét Nam cùa Hó Chi Minh thè
<i>hién làn dàu tién trong tàc phàm "Bào cào gùi Qc tè' Cịng </i>
san" (1923). Hó Chi Minh dà phàn tich dia vi xà bòi, thài dò
va khà nàng càch mang cùa càc giai cà'p, t à n g lóp nhu sau:

Triéu dinh va quan chùc le thc tut dịì vào chinh
qun Phàp. Ho bi chù Phàp cùa ho khinh bi va nhàn dàn An
Nam ghét.

Thiéu so' càc nhà nho hay nhà tri thùc là càc nhà càch
mang dàn toc chù nghìa. Chinh ho dà kich dịng moi cc nói
day trong qua khù.

Cịng nhàn co the là 2% trong dàn so', khòng dUdc hoc
hành, khòng dUdc tó chùc. Do vày. ho khịng co mot lUc lUdng
chinh tri nào.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

Quàn chùng nòng dàn bi hịc lót nhàt, cùng khó nhàt. rat
u nc'.

Ngi két ln: *Tun trun tịt trong nóng dàn va tò
chùc tòt trong còng nhàn néu chùng ta làm tịt dUdc diéu dị
thì tUdng lai thc ve chùng ta"^.

Sau Bào cào này, Hó Chi Minh dà eó lién tiép 9 bài viét ve
giai cà'p còng nhàn va nịng dàn Viét Nam. Nhàt Bàn, Trung
Qc, Thó Nhì Ky, trong dị phàn tich két càu éa bàn thàn
tùng giai càp va khà nàng chuyén hoà giùa chùng; tinh cành va
dóng lue càch mang cùa ho; vàn de doàn két càc giai càp; v.v..
Trong bài phàt biéu tai Hòi nghi làn thùe nhàt Quòc té

Nịng dàn (10/1923), Hó Chi Minh chi rị: "Nịng dàn trong
ềc thc dia Phàp bi hai tàng bóc lịt: vùa nhU nhùng ngi
vị san, vùa nhu nhùng ngi bi màt nc [...1. Ị Dịng Dudng
[...] khóng ehi bàn nòng ma cà trung nòng déu bi bàt bupc
phài rdi bị q hudng cùa minh hồc làm day tó cho càc ịng
chù ngi nc ngồi"\

Cùng tai Hói nghi này, trong bài phàt biéu tai phién hop
thù 7 (7-10-1923), Ho Chi Minh tiép tue khàng dinh: "Ngi
nịng dàn An Nam khịng phài chi bi trịi vào mot chiéc cịt
nhu tịi dà trình bay vói càc dóng ehi, ma ho bi dóng dinh càu
rùt bdi bó'n the lue lién hdp là: Nhà nUóc, tén thUe dàn. nhà
thò va tén lai buòn"\

<i>Trong bài Nhàt Bàn (9-11-1923), Hó Chi Minh dà nghién </i>

<i><b>1. Ho Chi Minh (1995). Toàn tàp. tàp l. Nxb. Chinh tri Quoc già, Ha Nói. </b></i>

<b>tr. 204. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

cùu phong trào còng n h à n Nhàt Bàn va dàc biét là nghién
ctfu su lién ké't giùa cịng nhàn Nhàt Bàn vói tàng lóp thàp
nhàt trong xà bịi Nhàt Bàn - tàng lóp "Éta". Vói su dồn két
này, "phong trào lue dàu vói tu càch là mot cc dàu tranh
cùa nhùng lóp ngi riéng le thì hién nay dà trd thành cc
dàu tranh giai càp'". Cùng trong tàc phàm này, Hó Chi Minh
dà néu ra khài niém "còng n h à n nòng nghiép" va mot nhàn
dinh rà't quan trong ve "tinh chà't dùng dàn cùa hoc thuyé't
Màc ve su thu hùt va vị san hồ càc tàng lóp trung gian"^

<i>Trong bài Tinh cành nóng dàn An Nam (4-1-1924), Hó </i>
Chi Minh dà néu mot n h à n xét khài quàt ve tinh cành nòng
dàn Viét Nam:

Là nguòi An Nam, ho bi àp bue; là ngi nịng dàn, ho bi
ngUdi ta àn càp, cuóp bóc, tuóc doat, làm phà san. Chinh ho
là nhùng ngi phài làm moi cịng viéc nàng nhoc, moi thù
lao dich. Chinh ho làm ra cho lù nguòi àn bàm, lù ngi li
bieng, lù ngi di khai hoà va nhùng bon khàc hUdng ma
chinh ho phài song cùng khó trong khi nhùng tén dao phù
cùa ho song r a t t h ù a thài; he màt mùa là ho chè't dói^.

<i>Trong bài Tinh cành nịng dàn Trung Q'c (4-1-1924), Hó </i>
Chi Minh dà tié'p càn quan diém phàn chia giai càp nịng dàn
Trung Qc t h à n h càc bò phan, càn cu vào so lUdng ruòng
dàt sd hùu va càch thùc su dung so ruòng dàt ày. "Co thè
chia ho ra làm bó'n hang: dia chù bang lón, dia chù bang vùa,
ngi edit rng dà't, bàn nịng va co nóng"^ Dieu dàc biét là
<i>Hó Chi Minh nhìn thày khà nàng chun hóa giùa càc hang </i>

1.2.5rfrf. tr. 218. 220.

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

nòng dàn, dàc biét là nóng dàn bang nhị "dia vi xà hói cùa
nhùng ngi chù sd hùu nhị co tu 10 den 100 màu thi kha
phùc tap va ln ln thay dói. Cùng chùng à'y rng dà't,
mot ngi nịng dàn the là ké hịc lót, là ngi bi hịc Ipt,
hồc là "trung gian". vàn de là d chó anh ta su dung so rng
dàt trong tay nhu the nào: là tu liéu san xuàt cùa bàn thàn
anh ta hay là phUdng tién de hịc lót dia tó cùa ngi khac.
Cùng trong tàc phàm này. Hó Chi Minh con nhàn manh ràng

vói su xàm nhàp cùa chù nghìa tu bàn. ed cà'u san xt nịng
nghiép (nén móng kinh te cùa xà hịi Trung Qc) dà bi thay
<i>dói va cùng vói dị, chat luctng càc giai càp cùng sU thay </i>
<i>dòi - tinh giai càp tàng lén. </i>

Su phàn tich ed cà'u giai cà'p cùa xà boi Viét Nam eùa Ho
<i>Chi Minh the hién rò net nhà't trong Bào cào Bàc ky, Trung </i>

<i>ky, Nam ky. Trong tàc phàm này, càc giai càp va mịi quan he </i>

giùa ềc giai càp dUdc Hó Chi Minh phàn tich mot càch tồn
dién:

"Cupe dàu tranh giai càp khịng dién ra gióng nhU d
<i>phudng Tày. Ve phia ngi lao dóng, dò là su khòng giàc ngp, </i>
su nhàn nhuc va su vị tó chùc. Ve phia bon chù, khịng co
mày móc, rng dóng thc sd hùu éa nhùng dia chù hang
<i>trung va bang nhò va nhùng kè ma d dị dxióc coi là dai dia </i>
chù thì chi là nhùng tén lùn tit ben canh nhùng ngUÒi trùnp
tén vói ho d chàu Àu va chàu My; khóng ty phù ngi An
<i>Nam. Nhùng tén troc phù d dị thì d day chi là nhùng kè thUc </i>
Idi khà già ma thòi. Cho nén, néu nòng dàn gàn nhU chàng co
gì thì dia chù cùng khóng vịn liéng gi lón, néu nóng dàn
chi song bang cài tói thiéu càn thiét thi dịi song cùa dia chu
cùng chàng gì là xa hoa; néu thd thuyén khóng biét minh

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

bi bóc lịt bao nhiéu thì dia chù lai chàng he biè't cịng cu de
bóc Ipt cùa ho là mày mịe; ngi thì chàng cịng dồn, kè
thì chàng co tị rót, NgUdi thì nhàn nhuc chiù so' phàn cùa
minh, kè thì vùa phài trong sU tham lam cùa minh"', va

NgUÒi ké't luàn: "sU xung dot ve quyén Idi cùa ho dUde giàm
thieVl

Hó Chi Minh xem xét quan he giai càp, trUóe hé't là quan
he giùa càc giai cà'p, t à n g lóp trong nói bó nhàn dàn Viét
Nam. Trong Bào cào Bàc ky, Trung ky, Nam ky, ké't luàn ve
sU xung dot ve quyén Idi giùa càc giai cà'p dUde giàm thiéu va
dàu tranh giai càp d day khòng dién ra nhu d phUdng Tày
khóng phài dUde Hó Chi Minh rùt ra chi trén ed sd phàn tich
dàc diém va mòi quan he giùa càc giai càp d Viét Nam trong
trang thài hién tai cùa nò ma con trèn ed sd coi trang thài à'y
nhu là sU tiép noi trang thài dà qua, là két qua vàn dịng éa
co tinh lich su cùa bàn t h à n càc giai tàng ày. Ho Chi Minh
viét:

An Nam chUa bao giị tàng lù va thué' mUdi phàn tram.
Hoàng de tri vi nhUng chàng lo cai tri gì. Tàt nhién dà
quan lai rói. NhUng co the so sành vói chùa phong kién
khịng? Khịng. Trc hé't quan lai dUdc tun lUa theo con
diTỊng dàn chù: con dng thi cu, md rịng cho moi ngi va
<i>moi ngi the chuàn bi thi ma chàng tòn kém gi. Hdn nùa, </i>
qun luc éa quan lai dudc càn bang vói tinh tu tri cùa xà
thónl

Tinh khịng qu't liét trong quan he giai càp d xà boi

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Viét Nam do "càu trùc kinh té^' éa xà bịi qui dinh. Chùng
nào ma sU *Tày phUdng hoà" con chUa dién ra, hồc dién ra
chua triét de thì xà bòi Viét Nam vàn vàn dòng theo càch
riéng éa nị. va dóng lue thùc day sU vàn dóng ày, theo Hó

Chi Minh, là "Dóng lue dàn toc".

Hó Chi Minh khàng dinh dịng lue dàn toc là "dòng lue vi
dai va duy nhàt" cùa dòi song xà bòi Viét Nam.

Nhu vày theo nhàn thùc cùa Hó Chi Minh. trong xà hịi
Viét Nam tịn tai càc giai càp va tàng lóp khàc nhau. song do
dàc diém cùa bàn thàn càc giai cà'p, tàng lóp ày - nhùng dàc
diém do ed cà'u kinh té - xà bịi qui dinh. do qua trình thuc
tién cùa dàn toc va nhùng già tri vàn hoà dinh hình trong
qua trình thUe tién ày qui djnh, con ngUdi dàn toc, dịng lue
dàn toc là cài nói lén chi phói con ngUdi giai càp. dóng lue
giai cà'p va do vày màc dù mang tu càch là thành vién cùa
càc giai càp khàc nhau. song mòi thành vièn cùa dàn toc Vi^t
Nam déu eó thè va càn phài dồn két vói nhau thành mot lUc
lUdng thị'ng nhàt de chóng lai kè thù chung là thUc dàn
Phàp. xồ bị sU tịn tai cùa che dị thUc dàn dang nị dich ho.

Hó Chi Minh rat sàu sàc khi phàt hién ra ràng chinh 8^
tón tai cùa che dị thUe dàn, cùa ngi thUe dàn va phUdng

<i>4 </i>

thùc thiJc dàn cùa chùng dà làm thay dói càc giai tàng va mói
quan he giùa càc giai tàng trong xà hói Viét Nam. Nhàn thùc
này cùa Hó Chi Minh eó mot nguyén nhàn quan trong dị là
su tóng ké't éa Hó Chi Minh qua nghién cùu thUe tien vàn
de giai càp d nhiéu nude pbudng Dịng khàc (nhU da nói d
trén).

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

<i>thành ngUài vò san, t h à n h hai giai cà'p vò san: vò san còng </i>
nghiép - còng n h à n va vò san nòng nghiép - nòng dàn. Va
<i>cùng vói hành dóng ày, nhùng ngUcfi thUc dàn tu bién minh </i>
thành kè tu hùu nóng nghiép - chù dàt va kè tu hùu còng
nghiép - tu bàn. Néu xét ve màt giai cà'p, trong xà bòi Viét
Nam, màu t h u à n giai càp gay gàt nhà't, quyé't liét nhàt lai là
<i>màu thuàn giùa chù dàt ngi Phàp va nhà tU bàn Phàp vói </i>

<i>nịng dàn va có;i^ nhàn Vièt Nam. Dịng lue giai càp thùe day </i>

càc tàng lóp nhàn dàn lao dịng Viét Nam là dịng lue nhàm
vào tàng lóp àp bue giai càp là ngi Phàp. Hó Chi Minh dà
tong két: "Su phàt trièn cùa chù nghìa tu bàn thuc dàn d
<i>Dóng Dudng dà tao ra d xù dò hai giai càp vò san, giai cà'p vò </i>
san còng nghiép va giai cà'p vò san nòng nghiép"'. "Viéc tao
ra mot giai cà'p vò san va day cho ngUdi An Nam biét su dung
sùng òng là mot bang chùng tị chù nghìa de qc tU dào
hóchịn mình"^.

Ve phia nhùng tàng lóp trèn - dia chù va tu bàn ngUdi
Viét Nam - màc dù trong quan he vói nhàn dàn lao dóng, ho
là nhùng ngUÒi àp bue giai cà'p va do vày, ho eó nhùng Idi ich
chung vói dia chù va tu bàn ngi Phàp. Song ho con là
ngi bàn xù. Né'u nhu nhùng Idi ich chung giùa ho vói
"ngi thuc dàn" co làm cho ho de chiù hdn trong cc sị'ng,
thì su tón tai cùa ho cùng ehi dUde dàm bào chùng nào ma sU
ton tai ày dem lai Idi ich cho ngUòi thUc dàn. Su àp bue dàn
toc, nò dich con nguòi ma chinh ho cùng phài chiù dUng dà
<i>làm cho tinh càm dàn toc, tinh càm con ngUdi trd thành khà </i>

<i>1. Ho Chi Minh: (1995). Toàn tàp, tàp 2, Nxb. Chinh tri Q'c già. Ha </i>
Nói. tr. 357.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

<i><b>nàng thùc day ho hành dóng chóng lai Phàp va dùng ve phia </b></i>

nhùng ngi lao dóng.

Rị ràng, theo Hó Chi Minh. chinh hành dịng nhàm thồ
<i>man Idi ich giai càp va càc nhu càu thù tinh khàc cùa ngUài </i>

<i>thUe dàn, sinh ra tu trang thài xà hói bi day dén trang thài </i>

<i>phi nhàn tinh. che dò thUe dàn, dà làm bién dói sàu sàc càc </i>
mịi quan he vịn trong nói bị nhàn dàn bàn xù. dóng thịi
bién ngi lao dóng bàn xù thành nguòi vò san va do do bién
quan he giùa ngi tbue dàn va ngUdi bàn xù thành mói
<b>quan he giùa kè àp bue giai cà'p va giai càp hi àp bue. xét </b>
trong mịi quan he ày. dóng lue thùc day nhàn dàn lao dòng
-giai càp bj àp bue tién hành dàu tranh nhàm xồ bị tu càch
<i>giai càp vò san cùa ho bang càch làt dò hién thUc dà de ra </i>
<i>cho ho tu càch ày - che dị thuc dàn. chinh là dóng lUc giai </i>

<i>càp: màt khàc. nị thùc day càc tàng lóp trèn dồn két vói </i>

<i>nhàn dàn lao dóng thịng qua viéc khdi day dóng lUc dàn toc </i>
<i>trong ho. Dóng lue dàn toc làm suy yéu quan he màu thuàn </i>
ve màt giai cà'p trong nói bị nhàn dàn Viét Nam.

Nhu vày là Hó Chi Minh dà ehi ra dUdc ràng chinh tinh
tàt yéu dUa tói sU ra dịi va tón tai cùa che dị thuc dàn dà

bién su tón tai à'y trd thành phi ly. Cà^g tón tai vói tinh càch
là che dị thuc dàn. che dị à'y càng xồ bị sU tón tai cùa nò
bang càch de ra nhùng lue ludng hién thuc - nhùng vù khi
vàt chat - toàn thè nhàn dàn Viét Nam ma còt lòi là còng
nhàn - nóng dàn va giai càp vị san là lue lUdng lành dao - cùng
nhu dòng lue thùe day ho dà'u tranh xồ bị sU tón tai cùa nị.

<i>Ngay tu dàu trong nhàn thùc cùa Hó Chi Minh, dóng lUc dàn </i>
<i>toc dà thóng nhàt vài dóng lUc giai càp va dóng lUe dàn toc là </i>
<i>cól chù yéu, cài bao trum trong nhàn dàn Viét Nam. </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Nhùng dòng lue thùc day nguòi Viét Nam làm càch mang
khóng chi tón tai trong tu tng, tinh càm cùa ho ma con
chun hồ, hién hình t h à n h nhùng phong trào xà hòi hién
thuc. Ho Chi Minh dà theo sàt nhùng phong trào ày va thày
rị dị là mot qua trình phàt trién ngày càng cao hdn ve chat.
Néu nhu nàm 1921, Hó Chi Minh viét: "Dàng sau su phuc
tùng tiéu cUe, ngi Dịng Dudng giàu mot cài gì dang sói
sue, dang gào thét va sé bùng nị mot càch ghé góm khi thịi
Cd dén"'; den nàm 1927, Hó Chi Minh dà viè't: "It làu nay
trong dàn chùng An Nam dang co mot su sòi sue manh me:
nhùng cc biéu tìnb cùa nhùng ngUdi co tinh thàn dàn toc,
nhùng cc bài khồ éa giói dai hoc, nhùng cuòc bài còng
cùa thd thuyén, nhùng cc nói day cùa nóng dàn, boat dóng
cùa càc tó chùc càch mang bi màt, viéc bau euu chinh tri
pham vào "Vièn dàn biéu" bàn xù..."^

<i>Khi biè't dc cupe bài khồ cùa mot so hoc sinh Viét Nam </i>
giành dude nhùng t h à n g Idi buòc dàu va dàc biét khi biét tin
ve cuòc dà'u tranh cùa hdn 600 thd nhuòm d Chd Lón no ra,

<i>Ho Chi Minh dà coi dị là "dàu hiéu cùa thòi dai", NgUdi viét: </i>
"Chùng ta bay ghi là'y dà'u hiéu dò cùa thòi dai va chùng ta
dùng quén ràng bon p h a n cùa chùng ta - nhùng ngUdi lao
dóng d chinh q'c - khịng phài chi tị tinh dồn két vói
nhùng nguòi anh em cùng giai càp d day bang lịi nói, ma con
phài giàc ngị ho, giào due ho ve y thùc va ve phUdng phàp tò
chùe"^; v.v...

<i>1 Hó Chi Minh (1995). Tồn tàp, Tàp 1, Nxb. Chinh tri Quò'c già. Ha </i>
Npi. tr. 28.

<i>2. Hó Chi Minh (1995). Tồn tàp, Tàp 2. Nxb. Chinh tri Quóc già. Ha </i>
Nói. tr. 249

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

Bang nhùng hành dóng hién thUe, ngUdi bàn xù dang
vùng lén dàu tranh làt dò che dò thuc dàn. Nhùng hành dóng
à'y ngày càng trd thành nhùng phong trào sàu rịng, lịi cn
manh càc tàng lóp nhàn dàn tham già. Su diét vong cùa che
dò thUe dàn cùng nhu sU ra dòi cùa mot che dò xà bịi mói dà
dUde bào trc.

Nhu vày. cùng dùng trUóc mot hién thUe lich su, nhung do
dua trén nhùng nén tàng tu tUÒng, ly luàn khàc nhau. nèn
nhùng nhà tu tUdng - càch mang Viét Nam cùng eó nhùng
nhàn thùc khàc nhau ve hién thUe ày. 0 Phan Bịi Chàu. vói
mot tàm long u nuóc. thUdng dàn sàu sàc, vói mot bau
nhiét huyét muòn dào lòn cà càn khòn de dem lai dòc làp cho
dàn toc, Cu dà chat loc dudc nhùng tinh hoa éa Nho hoc,
vàn dung nị vào thịi dai mói, va khi thày ra ràng con dng
cùu nude dUa trén hoc thuyét Nho hoc khòng thè dàn tịi

thàng Idi ci cùng, Cu dà tìm dén vói nhùng diém tua tU
tUdng mói - tu tUdng dàn chù tu san, va thàm ehi ngay cà khi
nhùng diém tUa mói này khịng dù vùng chàc, Cu dà kip nhin
tói mot he tu tng mói - chù nghìa Màc - Lenin, tiéc ràng
lich su dà khịng de cho Cu di nòt con duòng à'y. NgUdi ta nói
ràng, d Cu Phan eó thè thà'y dUde cà mot chàng duòng phàt
trién tu tUdng cùa dàn toc. tién tu truyén thòng vào hién dai.
NhUng cùng chUa hàn nhu vày, néu nghién cùu ky càc tao
phàm cùa Cu. kè cà nhùng tàc phàm phàn ành nhùng
chun to lón trong tu tng éa Cu, ta thè thày ràng, suy
<i>cho cùng Cu Phan chua bao giò vudt bò d\iOc he tu tuòng Nho </i>
giào. càng chua bao giò dùng d he tu tuòng cao hdn de nhàn
thùc lai, de phù dinh bién chùng càc già tri tu tUdng Nho
giào. Cu vàn hiéu càc già tri tu tUdng dàn chu tu san va ca

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

chù nghìa Màc theo càch tu duy cùa mot nhà Nho. Cbi'nh vi
vay, Cu dà khóng som thà'y dUde tinh chat lịi thịi éa he t u
tng tu san, cùng nhU khóng hiéu dùng dUde ly ln cùa
chù nghìa Màc, va c'i cùng dà chàp nhàn mot bc thồ
hiep, mot bc lui vói chù trUdng Phàp - Viét de hué. Né'u
nhu Cu Phan chUa tùng phàn tich dùng dàn su phàt trièn
bién chùng cùa xà boi Viét Nam vói ed càu xà bịi là su tóng
hồ bién chùng cùa dàn toc va giai cà'p, thì Cu cùng chUa
tùng hiéu dùng bàn chà't cùa chù nghìa thUc dàn, cùa chù
nghìa tu bàn. Trong nhiéu bài vié't sue sịi tinh thàn yéu nuóc
cùa minh, Cu dà dành mot phàn quan trong de vach tran tòi àc
cùa che dò thuc dàn, chàng han Cu viét: "Chùng coi nhàn dàn
nhu co ràc, lue dàu thì don ép di bàt, ci cùng thì lùa vào
cam bay; kè vị tịi thi bàt làm nị le, kè hut khi thì bc vào
tu day; ké kh manh thì xua ra làm linh, ngi già u thì cho

chéti Ngồi thì là'y hai chù "bào ho" de che màt liét cUÒng, trong
thi dùng moi thù tàn bao, khdi màu md cùa tram ho cho day
vae. Dàn den thì cà thit, trịng dao thót thì chi khi tiéu tan, dà't
dò nhùng màu xUdng, trong giang sdn mot màu thè thàm"'.
Trong doan vàn này, ta co the thày dUdc long càm thù rat sàu
sàc cùa Phan Bòi Chàu doi vói thUe dàn Phàp. Song màc dàu
<i>vày. Cu Phan dà khịng ly giài dxXóc bàn chat, càn ngun cùa </i>
su àp bue bóc lịt ma thUe dàn Phàp gay ra dịi vói nhàn dàn
ta. Ta co the thày su àu tri ve nhàn thùc va sU ngày thd ve
chinh tri cùa Cu qua doan vàn ma ma Cu viét trong tàc phàm

<i>Sàng bài giai nhàn: "Dàn nghèo chiém chin phàn mUdi so </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

<i>ngi trong nxiàc. Chin phàn mUdi so ngi dị màt di. mot </i>
phàn mudi so ngUdi con lai sé bi co làp ngay. thi tài san éa
ngi giàu phong bào tồn dUde chàng? Lue dị, qn giàc sé
dùng cùa ngi giàu trong nc ta de làm giàu cho dàn nghèo
cùa nc chùng"'. Khịng hiéu dUde bàn chat giai càp éa chù
nghìa thuc dàn cùng vói su àp bue dàn toc va giai càp ma nói
nhu Ho Chi Minh dà dudc nàng lén tàm "khoa hoc". Cu Phan
cùng khòng thè hiéu dUde sU càu két cùa giai càp tu san trèn
thè giói cùng nhu khịng thè tìm dUde ban dịng mmh cho su
nghiép càch mang cùa nUòc minh. Màt khàc, cho dù thày ducjfc
su thòng khò cùa nhàn dàn dudi àeh àp bue thUe dàn, dàc bièt
là dàn nghèo, song cu Phan khòng qua dò ma thày dUdc dpng
lue càch mang, y ehi càch mang dang sòi sue trong nhàn dàn,
diéu sé tao nèn mot sue manh vò dich khi ho dude giàc ngó,
tàp hdp, tị chùc. Chinh vi vày. cho dén lue cuòi dòi. cu Phan
vàn khòng thè di dén quan diém duy vàt lich su ve vai irị
sàng tao ra lich su éa quàn chùng nhàn dàn, va càng khóng

thè thày ra su ménh lich su cùa giai càp còng nhàn trong si^
nghiép giài phóng tồn thè dàn toc va nhàn loai. Chù trUdng
bao dịng ma Cu dành phàn lón thịi gian boat dóng càch mang
cùa minh de theo di, trc sau ehi trịng chd vào sU nói day
cùa "linh tàp", va rót cc di dén bé tàc. Viéc Phan Bòi Chàu
chuyén sang chù trUdng Phàp - Viét de h vào lue ci dịi là
diéu thè hièu dUdc.

Su nhàn thùc va phé phàn eùa Phan Bịi Chàu dịi vói che
dị thUc dàn cùng gàn giòng nhU sU nhàn thùc va phé phan
cùa nhùng nhà xà bịi chù nghìa khịng tUdng. dUa trén chu

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

<i>nghìa duy vàt tàm thudng, dị'i vói che' dị tu bàn chù nghìa. </i>
Àngghen dà ehi rị: "Chù nghìa xà hịi tre kia tuy dà phé
phàn phUdng thùc san xuàt t u chù nghìa dang tón tai va
nhùng bau qua éa phUdng thùe san xuàt à'y, nhUng khòng
the giài thich dUdc va vi thè' khòng dành do dUde phudng
thùc san xuàt à'y; nò ehi co the giàn ddn bàc bò phudng thùe
san xuàt ày nhu mot phudng thùc san xuàt xàu. Vàn de là d
cho, mot mat, phài trinh bay phUdng thùc san xuàt tu bàn
chù nghìa trong mòi lién he lich su cùa nò va tinh tà't u éa
<i>nị doi vói mot thịi ky lich su nhà't dinh, do dò cà su tàt yéu </i>
phài tiéu vong cùa nò nùa; nhUng màt khàc, cùng phài vach
tran tinh chat ben trong cho dén nay vàn con chua phàt hién
dUde, eùa phUdng thùe san xuàt ày, bịi vi sU phé phàn tu
trc tói nay dà nhàm vào nhùng bau qua hai éa nị hdn
là nhàm vào tién trình éa bàn thàn sU vàt"'.

Là ngUdi ké' thùa sU nghiép càch mang cùa càc nhà u
nc tién bịi. Hó Chi Minh dà trién khai hoat dòng t u tuonar

va boat dòng thuc tien cùa minh dUa trèn mot còng cu tu duy
co tinh khoa hoc va tinh càch mang manh me, dị là chù
nghìa Màc - Lenin. Chinh nhị eó thè' giói quan va phUdng
phàp luàn cùa chù nghìa Màc - Lenin, Hó Chi Minh dà nhàn
thùc mot càch dùng dàn ed cà'u va xu the vàn dịng khàch
quan cùa xà boi Viét Nam, tìm ra phUdng thùc h à n h dòng co
hiéu qua nhà't de cùng toàn the n h à n dàn Viét Nam giành lai
quyén dòc làp va dUa dàn toc Viét Nam bc vào con dng
hién dai hoà.

</div>

<!--links-->
<a href=''> Srfrf.tr 209</a>