Tải Mở đầu bài “Bình Ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi viết: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo - Em hãy giải thích câu trên và chứng minh tư tưởng nhân nghĩa được thể hiện trong bài “Bình Ngô đại cáo”

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Đề bài: Mở đầu bài “Bình Ngơ đại cáo”, Nguyễn Trãi viết: Việc nhân</b>
<b>nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo. Em hãy giải thích</b>
<b>câu trên và chứng minh rằng tư tưởng nhân nghĩa được thể hiện trong</b>
<b>suốt bài “Bình Ngơ đại cáo”</b>

<b>Bài làm</b>

Cuộc đời Nguyễn Trãi là một tấm gương sáng ngời về khí tiết thanh cao và
lịng u nước thương dân sâu sắc. Nguồn gốc sâu xa tạo nên tâm hồn lớn ấy là
tư tưởng nhân nghĩa. Tư tưởng nhân nghĩa này xun suốt tồn bộ tác phẩm
của ơng, từ lập trường chính nghĩa của cuộc kháng chiến đến lúc cuộc kháng
chiến thắng lợi hoàn toàn, từ khi Lê Lợi dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới đến
khi bốn phương biển cả thanh bình trong bài Bình Ngơ đại cáo. Mở đầu bài
cáo, Nguyễn Trãi viết:

<i>Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,</i>
<i>Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.</i>

Ta hãy tìm hiểu nội dung ý nghĩa câu trên, qua đó chứng minh rằng tư tưởng
nhân nghĩa được thể hiện trong suốt bài Bình Ngơ đại cáo.

Trong cuộc đời thường, nhân và nghĩa thể hiện đạo lý làm người, một tôn chỉ
trong xã hội ta ngày xưa, là đạo lý của con người đối với con người, đạo lý của
con người đối với cuộc đời:

<i>Ở cho có đức có nhân,</i>
<i>Mới mong đời chị được ăn lộc trời.</i>

(Gia huấn ca)
Đạo lý nhân dân vẫn thường chê trách kẻ tham vàng bỏ ngãi như câu ca dao
Nam Trung Bộ:

<i>Sợ anh ham chốn tiền tài</i>
<i>Dứt đường nhân ngãi lâu dài bỏ em.</i>

Ở Bình Ngơ đại cáo, nhân sinh mang nội dung tư tưởng sâu rộng, tích cực hơn:
Nhân thể hiện bằng hành động chăm lo đời sống người dân được an vui: Nghĩa
thể hiện qua hành động diệt trừ lũ bạo ngược để an dân:

<i>Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,</i>
<i>Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.</i>

Nội dung câu trên có thể tóm tắt: xuất phát từ tư tưởng nhân nghĩa, ta nhắm
mục đích yên dân, vì muốn yên dân ta phải ra tay hành động trừ bạo. Như vậy,
thực hiện nhân nghĩa cốt nhằm mục đích duy nhất là đem lại hạnh phúc, an vui
cho người dân. Cho nên vì thương dân (điếu) mà ta khởi binh đánh dẹp (phạt)
để diệt (trừ) lũ giặc hung bạo (bạo). So với tư tưởng nhân nghĩa trong văn
chương bình dân cũng như trong văn chương bác học nước ta, tư tưởng nhân
nghĩa của Nguyễn Trãi trong Bình Ngơ đại cáo có ý nghĩa sâu sắc: Tất cả vì
nhân dân, vì hạnh phúc ấm no, vì sự an cư lạc nghiệp của người dân. Tư tưởng
nhân nghĩa này đã thể hiện suốt trong bài Bình Ngơ đại cáo.

Thật vậy, Nguyễn Trãi đã tự hào giở lại từng trang lịch sử của dân tộc qua bài
Cáo. Lịch sử từng ghi rằng những triều đại nhân nghĩa đều lấy việc yên dân
làm gốc. Những kẻ tham bạo, hành động trái nhân nghĩa đều thất bại:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i>Quân cuồng Minh đã thừa cơ gây hoạ,</i>
<i>Bọn gian tà còn bán nước cầu vinh.</i>

Chúng đã gây ra quá nhiều tội ác trên đất nước ta, làm cho cuộc sống của nhân
dân vô cùng cơ cực. Đó là những cảnh cực nhọc, hiểm nguy khi giặc bóc lột

sức dân, vơ vét tài sản quý:

Người bị bắt xuống biển còng lưng mò ngọc, ngán thay cá mập thuồng luồng
Kể bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn nỗi rừng thiêng nước độc.

Ngồi ra cịn những thuế má, phu phen nặng nề:

<i>Nặng nề những nỗi phu phen... Nay xây nhà, mai đắp đất... Nặng thuế má sạch</i>
<i>khơng đầm núi.</i>

Như vậy, cịn đâu đời sống an vui hạnh phúc xưa kia, những nếp nghề truyền
thống cũng không tồn tại được: tan tác cả nghề canh cửi. Quả thật tội ác của
giặc Minh đã làm cho:

<i>Bại nhân nghĩa nát cả đất trời</i>

Nếu nhân nghĩa không chỉ là nhân tâm mà cịn là thiên lí, thì quả thật nhân
nghĩa đã bị bọn cuồng Minh làm bại hoại tổn thương. Cho nên:

<i>Lẽ nào trời đất dung tha,</i>
<i>Ai bảo thần dân chịu được?</i>

Ta giữ đại nghĩa chí nhân, chính nghĩa tất thắng, chí nhân tất thành:
<i>Đem đại nghĩa để thắng hung tàn</i>

<i>Lấy chí nhân để thay cường bạo.</i>

Cho nên sau bao năm nếm mật nằm gai, khắc phục gian nan, nghĩa qn phản
cơng với khí thế sĩ khí đã hăng, qn Thanh càng mạnh, cịn giặc thì nghe hơi
mà mất vía, nín thở cầu thốt thân.

Đợt tiến cơng cịn tỏ rõ thế tất thắng của nghĩa quân:
<i>Gươm mài đá, đá núi cũng mịn</i>
<i>Voi uống nước, nước sơng phải cạn.</i>

<i>Nổi gió to quét sạch lá khô,</i>
<i>Thông tổ kiến sụt toang đê vỡ.</i>

Trái lại, bọn giặc đã hành động trái nhân nghĩa nên lúc này hoàn toàn bại vong:
Chủ tướng thất thế, cụt đầu tướng lãnh tử vong, tự vẫn lê gối tạ tội, trói tay xin
hàng, qn lính sợ bóng mà vỡ mật, xéo lên nhau để chạy thoát thân, cởi giáp
ra hàng như hổ đói vẫy đi xin cứu mạng.

Như vậy, sau mười năm nằm gai nếm mật ta đã hoàn toàn chiến thắng. Tư
tưởng nhân nghĩa được thể hiện qua lịng nhân đạo đưa đến chủ trương hồ
bình, như lời của Bình Định Vương Lê Lợi:

Phục thù báo ốn, đó là thường tình của người ta Khơng thích giết người, đó là
bán tâm của kẻ nhân giả. Và người ta đã hàng mà lại giết, thì khơng gì khơng
lành hơn nữa. Để hả mối giận một sớm mà mang tiếng giết hàng mn đời, thì
sao bằng để sống ức vạn người mà hết mối chiến tranh cho hậu thế, khiến sử
xanh ghi chép, nghìn thuở lưu thơm, như thế chẳng phải là lớn sao?

(Lam Sơn thực lục)
Cho nên, ta theo đức hiếu sinh của trời: Thần vũ chẳng giết hại, thể lòng trời
ta-mở đường hiếu sinh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

là Những kẻ vô tội (....) đã bị các người (tướng lãnh) lừa dối (Quân trung từ
mệnh tập). Cho nên cuộc kháng chiến chống quân Minh đặt trên cơ sở nhân
nghĩa để trừ bạo nhưng đồng thời cũng dựa trên cơ sở nhân nghĩa để chấm dứt

chiến tranh, đặt mục đích hịa bình đó chính là tài năng, đức độ của nhà qn sự
nhìn xa, trơng rộng; dập tắt chiến tranh, ngưng cuộc binh đao mới là võ (chữ võ
gồm chữ chỉ là ngưng lại, ghép với chữ quan là cây giáo). Cho nên kết thúc
hoàn toàn cuộc chiến, Nguyễn Trãi đã tự hào:

<i>Chẳng những mưu kế kì diệu</i>
<i>Cũng là chưa thấy xưa nay.</i>

</div>

<!--links-->