LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP Ở TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG

Lý luận chung về công tác kế toán tập hợp chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp ở trong các
doanh nghiệp xây dựng
I. Đặc điểm của sản xuất xây lắp và yêu cầu của công tác quản lý
trong hạch toán chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm trong
doanh nghiệp xây dựng
1. Đặc điểm chung của sản xuất xây dựng.
Xây dựng cơ bản là một ngành sản xuất vật chất góp phần tạo nên cơ sở
vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế, tăng cờng tiềm lực cho nền kinh tế. Hoạt
động của ngành xây dựng là họat động để hình thành nên năng lực sản xuất
cho các ngành, các lĩnh vực khác nhau trong nền kinh tế. Tạo điều kiện để
nền kinh tế phát triển nhanh và ổn định, thu hút vốn đầu t từ bên ngoài. Do
vậy việc đầu t xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và phát triển ngành xây dựng
luôn phải đợc coi trọng và đi trớc một bớc so với các ngành kinh tế khác.
Ngành xây dựng là một ngành sản xuất độc lập, có những đặc thù riêng
về mặt kinh tế, tổ chức quản lý và kỹ thuật, chi phối trực tiếp đến việc tổ
chức công tác kế toán nói chung và tổ chức kế toán chi phí sản xuất, tính giá
thành sản phẩm nói riêng. những đặc thù này thể hiện là:
+ Sản xuất xây lắp là một ngành sản xuất công nghiệp đặc biệt theo đơn
đặt hàng, sản phẩm mang tính đơn chiếc, riêng lẻ. Các công trình thi công
theo yêu cầu của khách hàng, mỗi đối tợng xây lắp thờng có yêu cầu kỹ
thuật, kết cấu, hình thức, địa điểm riêng do vậy mà việc tổ chức thi công,
biện pháp thi công phải luôn thay đổi cho phù hợp với từng đối tợng xây lắp,
đáp ứng đợc những yêu cầu của đơn đặt hàng.
+ Đối tợng sản xuất xây dựng cơ bản thờng có khối lợng lớn, giá trị
nhiều thời gian thi công dài. Do đặc điểm này mà kế toán xác định đối tợng
và kỳ tính giá thành phù hợp sẽ đáp ứng đợc yêu cầu quản lý kịp thời và chặt
hẽ chi phí chánh căng thẳng về vốn cho Doanh nghiệp xây lắp.
+ Sản xuất xây dựng thờng diễn ra ngoài trời, chịu tác động trực tiếp
của các yếu tố thuộc về điều kiện tự nhiên. do vậy thi công xây lắp đôi khi
mang tính thời vụ. do vậy mà đôi khi gặp phải những rủi ro tạo nên những

khoản thiệt hại bất ngờ nên cần phải có những phơng pháp hạch toán phù
hợp đối với những khoản thiệt hại này.
+ Sản xuất xây dựng cơ bản thực hiện trên các địa điểm biến động . sản
phẩm xây dựng cơ bản mang tính ổn định, gắn liền với điểm xây dựng. Khi
hoàn thành không nhập kho nh các ngành sản xuất vật chất khác mà nơi sản
xuất cũng là nơi tiêu thụ .
Những đặc điểm trên đây có ảnh hởng rất lớn tới việc tập hợp chi phí
sản xuất để tính giá thành sản phẩm xây lắp .
2. Yêu cầu của công tác quản lý hạch toán chi phí sản xuất và tính
giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây dựng .
Do sản xuất xây lắp và sản phẩm xây lắp có đặc thù riêng, đã làm cho
việc quản lý về đầu t xây dựng cơ bản khó khăn và phức tạp hơn một số
ngành sản xuất khác. Do vậy trong quá trình quản lý đầu t xây dựng cơ bản
phải đáp ứng đợc một số yêu cầu cơ bản là:
Công tác quản lý đầu t xây dựng cơ bản phải đảm bảo tạo ra sản phẩm
và dich vụ đợc xã hội , thị trờng chấp nhận về giá cả, chất lợng, đáp ứng đợc
các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội trong từng thời kỳ.
Thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hớng công nghiệp hoá hiện
đại hoá. Xây dựng phải theo quy hoạch đợc duyệt, thiết kế hợp lý tiên tiến,
mỹ quan công nghệ hiện đại, xây dựng đúng tiến độ, đạt chất lợng cao với
chi phí hợp lý và thực hiện bảo hành công trình(Trích điều lệ quản lý đầu t
xây dựng - Ban hành kèm theo nghị định của chính phủ 177/CP ngày
20/10/1994)
II. Chi phí sản xuất và phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất trong
doanh nghiệp xây dựng.
1. Chi phí sản xuất và cách phân loại chi phí sản xuất trong Doanh
nghiệp xây dựng.
1.1 Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây dựng.
Quá trình sản xuất trong các Doanh nghiệp xây dựng là quá trình mà
các doanh nghiệp phải thờng xuyên đầu t các loại chi phí khác nhau để đạt đ-

ợc mục đích là tạo ra đợc khối lợng sản phẩm tơng ứng, đó là quá trình
chuyển biến của các loại vật liệu xây dựng thành sản phẩm dới sự tác động
của máy móc thiết bị cùng với sức lao động của con ngời hay đó chính là sự
chuyển biến các yếu tố về t liệu lao động vàđối tợng lao động (hao phí về lao
động vật hoá) dới sự tác động có mục đích của sức lao động (hao phí về lao
động sống) qua quá trình thi công sẽ trở thành sản phẩm xây dựng. Toàn bộ
những hao phí này đợc thể thiện dới hình thái giá trị thì đó là chi phí sản xuất
.
Vậy: Trong Doanh nghiệp xây dựng , chi phí sản xuất là biểu hiện bằng
tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống và lao động vật hoá và các loại hao
phí cần thiết khác mà Doanh nghiệp bỏ ra để tiến hành hoạt động sản xuất ,
thi công trong một thời kỳ nhất định.
Chi phí sản xuất trong Doanh nghiệp xây dựng bao gồm nhiều loại khác
nhau với nội dung kinh tế khác nhau, công dụng và mục đích của chúng
trong quá trình sản xuất cũng khác nhau.
1.2 Phân loại chi phí sản xuất trong Doanh nghiệp xây dựng .
Trong doanh nghiệp xây dựng các chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại
có nội dung kinh tế và công dụng khác nhau, yêu cầu quản lý đối với từng
loại chi phí cũng khác nhau. Việc quản lý sản xuất , quản lý chi phí sản xuất
không chỉ dựa vào số liệu tổng hợp của tất cả các loại chi phí sản xuất mà
còn căn vào số liệu cụ thể của từng loại chi phí phát sinh theo từng công
trình, hạng mục công trình ở từng địa bàn khác nhau trong từng thời kỳ nhất
định.
Việc phân loại chi phí một cách chính xác giúp cho việc tập hợp và tính
giá thành công tác xây lắp theo từng khoản mục chi phí mới đảm bảo tính
chính xác. đáp ứng yêu cầu đó, trong doanh nghiệp xây lắp việc phân loại chi
phí sản xuất đợc áp dụng theo những tiêu thức cơ bản sau:
1.2.1. Phân loại theo tính chất kinh tế, nội dung kinh tế của chi phí
Theo cách phân loại chi phí này, mỗi yếu tố chi phí sản xuất bao gồm
các chi phí sản xuất có tính chất, nội dung kinh tế giống nhau đợc xếp vào

cùng yếu tố chi chi phí, không phân biệt chi phí đó phát sinh ở đâu, mục đích
, tác dụng của chi phí đó nh thế nào. Căn cứ vào tiêu thức này toàn bộ các chi
phí sản xuất bao gồm các yếu tố cơ bản sau:
* Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: bao gồm toàn bộ các khoản chi
phí nh nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, phụ tùng thay thếvà một
số loại nguyên vật liệu khác mà doanh sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh
doanh
* Chi phí nhân công trực tiếp: bao gồm toàn bộ tiền công, các khoản
phụ cấp và các khoản trích BHXH, BHYT, KPCĐ của toàn bộ số lao động
trong doanh nghiệp.
* Chi phí khấu hao tài sản cố định : là toàn bộ số chi phí phải tính
khấu hao đối với tất cả các loại tài sản trong doanh nghiệp.
* Chi phí dịch vụ mua ngoài: là toàn bộ số tiền mà doanh nghiệp phải
trả cho các loại dịch vụ mua ngoài để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh
doanh trong doanh nghiệp nh tiền điện , tiền nớc, tiền điện thoại.
*Chi phí bằng tiền khác: bao gồm toàn bộ các chi phí phát sinh trong
quá trình sản xuất xây lắp nh chi phí thuê làm sạch vật liệu, cp đào hố tôi
vôi.
Việc phân loại chi phí giúp ta biết đợc kết cấu tỷ trọng của từng loại chi
phí trong hoạt động sản xuất kinh doanh, phục vụ cho yêu cầu thông tin và
quản trị doanh nghiệp để phân tích tình hình thực hiện dự toán chi phí sản
xuất kinh doanh cho kỳ sau.
1.2.2. Phân loại chi phí sản xuất theo khoản mục chi phí (theo công
dụng kinh tế và địa điểm phát sinh chi phí)
Theo cách phân loại này những chi phí có cùng mục đích và công dụng
đợc xếp vào cùng một khoản mục chi phí không phân biệt nội dung kinh tế
của chúng nh thế nào. Theo tiêu thức này toàn bộ chi phí sản xuất phát sinh
trong kỳ đợc phân thành:
* Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: là toàn bộ tất cả các chi phí
nguyên vật liệu trực tiếp sử dụng cho thi công xây lắp (không bao gồm chi

phí nguyên vật liệu đã tính vào chi phí sử dụng máy thi công) cụ thể nh gạch,
đá, xi măng, sắt thép, các kết cấu bê tông,
* Chi phí nhân công trực tiếp: là toàn bộ những khoản mà doanh
nghiệp phải trả cho công nhân trực tiếp thi công xây lắp và các khoản phụ
cấp có tính chất lơng, nh phụ cấp làm thêm giờ, phụ cấp trách nhiệm, (không
bao gồm tiền lơng của công nhân điều khiển máy thi công, tiền nhân công
vận chuyển ngoài công trờng)
* Chi phí sử dụng máy thi công: là toàn bộ những chi phí vật liệu,
nhiên liệu, nhân công và các chi phí trực tiếp dùng cho quá trình sử dụng
máy để thực hiện việc xây lắp các công trình nh máy ủi, máy trộn bê tông,
máy xúc,
* Chi phí sản xuất chung: là toàn bộ chi phí phục vụ cho sản xuất xây
lắp, những chi phí có tính chất dùng chung cho hoạt động xây lắp gắn liền
với từng công trờng cụ thể nh chi phí nhân viên phân xởng, chi phí nhân viên
quản lý đội, chi phí công cụ, dụng cụ trên công trờng.
Với cách phân loại chi phí sản xuất theo cách này nhằm giúp doanh
nghiệp tập hợp đợc chi phí của từng khoản mục chi phí phát sinh để tiến
hành đối chiếu với giá thành dự toán cũng nh phục vụ cho yêu cầu kiểm tra
và phân tích chi phí của doanh nghiệp, cung cấp tài liệu cho công tác tính giá
thành sản phẩm , làm tài liệu tham khảo để lập định mức chi phí sản xuất và
lập kế hoạch cho kỳ sau.
Ngoài những cách phân loại chi phí sản xuất theo những cách chủ yếu
trên, các doanh nghiệp có thể phân thành:
Chi phí cố định và chi phí biến đổi: Theo cách phân loại này nhằm
phân tích điểm hoà vốn, phục vụ cho việc ra quyết định quản lý cần thiết
nhằm hạ giá thành sản phẩm , tăng hiệu quả sản xuất .
Chi phí tổng hợp và chi phí đơn nhất: Cách phân loại này giúp nhận
thức đợc từng loại chi phí trong việc hình thành giá thành sản phẩm nhằm tổ
chức công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất thích hợp với từng loại
Chi phí trục tiếp và chi phí gián tiếp: Cách phân loại này giúp xác định

phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất và phân bổ những chi phí đó cho các đối
tợng một cách đúng đắn.
...............................................
Nh vậy, mỗi cách phân loại có ý nghĩa và tác dụng nhất định trong công
tác quản lý và hạch toán chi phí . Các chi phí này luôn bổ xung cho nhau
nhằm quản lý có hiệu quả nhất đối với toàn bộ chi phí phát sinh trong phạm
vi từng doanh nghiệp trong từng thời kỳ nhất định.
CP của nhóm sản phẩm
Số sản phẩm hoàn thành thành
Zđơn vị sản phẩm =
2. Đối tợng tập hợp chi phí sản xuất .
Đối tợng tập hợp chi phí sản xuất là phạm vi, giới hạn mà các chi phí
sản xuất phát sinh đợc tập hợp theo nhóm phạm vi giới hạn đó, nhằm đáp
ứng yêu cầu kiểm tra, giám sát và yêu cầu tính giá thành.
Việc xác định đúng đắn đối tợng hạch toán chi phí sản xuất và đối tợng
tính giá thành có một ý nghĩa rất quan trọng trongviệc tập hợp chi phí cũng
nh việc bảo đảm tính chính xác kịp thời trong việc xác định giá thành sản
phẩm xây lắp . vì vậy khi xác định đối tợng tập hợp chi phí sản xuất ở từng
Doanh nghiệp cần căn cứ vào tính chất sản xuất , loại hình sản xuất sản
phẩm , đặc điểm tổ chức sản xuất, căn cứ vào phơng pháp lập dự toán ( cho
công trình, hạng mục công trình ), căn cứ vào phơng thức thanh toán giữa
bên A và bên B ( thanh toán một lần haynhiều lần ).
Xuất phát từ đặc điểm sản xuất kinh doanh trong Doanh nghiệp xây
lắp , có quy trình sản xuất phức tạp, sản xuất đơn chiếc riêng lẻ, sản xuất
theo đơn đặt hàng và việc tổ chức sản xuất đợc phân chia thành nhiều công
trờng, nhiều khu vực thi công. nên đối tợng tập hợp chi phí sản xuất có thể là
: Đơn đặt hàng, sản phẩm hay nhóm sản phẩm , gai đoạn công việc hay khu
vực thi công.
* Theo sản phẩm hay đơn đặt hàng : sản phẩm xây lắp là các công
trình , hạng mục công trình hoàn thành,hàng tháng chi phí phát sinh có liên

quan đến công trình, hạng mục công trình nào thì đợc tập hợp vào đối tợng
đó một cách thích hợp. Khi hoàn thành , tổng chi phí theo đối tợng hạch toán
cũng chính là giá thành của sản phẩm xây lắp .
* Theo bộ phận sản phẩm sản xuất sản phẩm : Bộ phận xây dựng cơ
bản là các giai đoạn xây lắp của các công trình, hạng mục công trình có dự
toán riêng. Các chi phí sản xuất phát sinh trong quá trính sản xuất đợc tập
hợp cho từng giai đoạn xây lắp có lien quan. Khi hoàn thành tổng chi phí
theo các giai đoạn chính là giá thành sản phẩm xây lắp .
* Theo nhóm sản phẩm : Đợc áp dụng trong trờng hợp XNXL cùng
một lúc thi công một số công trình, hạng mục công trình theo cùng một thiết
kế, theo cùng một phơng thức thi công nhất định và trên cùng một địa bàn.
Tất cả các chi phí phát sinh đợc tập hợp theo nhóm sản phẩm và chi phí hoàn
thành toàn bộ kế toán phải định giá thành đơn vị hoàn thành.
* Theo giai đoạn công nghệ : Đợc áp dụng đối với các xí nghiệp sản
xuất vật liẹu xây dựng, sản xuất cấu kiện lắp sẵn , khi mà toàn bộ quy trình
công nghệ sản xuất sản phẩm đợc chia ra thành nhiều giai đoạn công nghệ,
vật liệu đợc chế biến từ khâu đầu đến khâu cuối theo một trình tự nhất định.
Nh vậy đối tợng tính giá thành trong Doanh nghiệp xây lắp là sản phẩm hoàn
chỉnh và sản phẩm hoàn thành theo giai đoạn quy ớc.
3. Phơng pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất trong Doanh nghiệp
xây dựng .
Chi phí sản liên quan đến nhiều yếu tố vật chất khác nhau, mỗi yếu tố
vật chất là một yếu tố đầu vào của sản xuất và có những tác dụng nhất định
trong việc thực hiện mục đích sản xuất sản phẩm . Do vậy mà tập hợp các
yếu tố vật chất cấu thành nên sản phẩm là nội dung quan trọng trong hạch
toán giá thành. Các phơng pháp tập hợp chi phí phù hợp với công nghệ sản
xuất sản phẩm và yêu cầu hạch toán kinh tế nội bộ sẽ đảm bảo cho giá thành
phản ánh đúng đắn lợng hao phí vật chất tham gia vào việc cấu tạo nên sản
phẩm . Bằng phơng pháp tập hợp thích hợp thì giá thành mới thực hiện đợc
chức năng bù đắp chi phí .Tuỳ theo điều kiện sản xuất thực tế ở từng Doanh

nghiệp mà có thể áp dụng một trong hai phơng pháp tập hợp chi phí sau đây:
3.1. Phơng pháp kế toán tập hợp chi phí trong trờng hợp Doanh nghiệp
thực hiện kế toán hàng tồn kho theo phơng pháp kê khai thờng xuyên.
Điều kiện áp dụng: Phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất này thờng áp
dụng cho các Doanh nghiệp xây lắp có quy mô lớn, sản xuất lớn , tiến hành
một lúc nhiều hoạt động kinh tế.
Các tài khoản sử dụng:
Tài khoản 621 : Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Tài khoản 622 : Chi phí nhân công trực tiếp
Tài khoản 623 : Chi phí sử dụng máy thi công
Tài khoản 627 : Chi phí sản xuất chung
Tài khoản 627 : Chi phí sản xuất chung
=
Đơn giá thực tế của NVL
+
Chi phí vận chuyển,thuê mua thuế nhập khẩuCác khoản giảm trừ
Giá ghi trênhoá đơn
-
TK 152, 153, 142(1) TK 621- CPNVLTTT TK 154
TK 111, 112, 331
TK 141
TK 133
Xuất NVL,CCDC
Sử dụng trực tiếp
Mua vật t- đem sử dụng ngay
CPNVL tr-ờng hợp giao khóan
nội bộ và bộ phận nhận khoán không tổ chức kế toán riêng
K/C CPNVLTT
Cho từng công trình, hạng mục công trình
Tài khoản 15 4 : Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang

Tài khoản 15 4 dùng để tổng hợp chi phí sản xuất phục vụ cho việc tính
giá thành và đợc mở cho từng công trình, hạng mục công trình.
3.1.1 Phơng pháp tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
Trong Doanh nghiệp xây lắp thì chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao
gồm giá trị thực tế của vật liệu chính (xi măng ,sắt thép, cát, đá) vật liệu
phụ đinh,dây buộc, các cấu kiện bê tông, các thiết bị đi kèm vât kiến trúc
cần cho việc thực hiện và hoàn thành khối lợng xây lắp.
Vật liệu sử dụng cho hạng mục công trình nào phải tính trực tiếp cho
hạng mục công trình đó trên cơ sở đơn giá và khối lợng thực tế đã sử dụng.
Trờng hợp không thể tính trực tiếp cho từng đối tợng sử dụng thì áp dụng
phân bổ theo tiêu thức phù hợp.
Xác định tiêu thứ phân bổ :


=
i
T
C
H
Trong đó : c : Là tổng chi phí cần tiến hành phân bổ
T
i
: Tiêu thức phân bổ thuộc đối tợng i
Mức phân bổ xác định cho từng đối tợng:
C
i
= H
i
x T
i

Sơ đồ tập hợp chi phí :

TK 622-CPNCTTTK 334,335,338
TK 154
TK 141(3)
Tập hợp chi phí tiền l-ơng
p/s trong kỳ
Tạm ứng chi phí tiền công giao khoán nội bộ.
K/C chi phí NCTT p/s trong kỳ.
3.1.2.Phơng pháp tập hợp chi phí nhân công trực tiếp
: Chi phí NCTT là
toàn bộ các khoản tiền lơng chính, lơng phụ của công nhân trực tiếp tham
gia xây dựng các công trình, các khoản phụ cấp làm thêm giờ, các khoản
phụ cấp có tính chất lơng (phụ cấp trách nhiệm, độc hại.) và các khoản
trích theo lơng của công nhân xây lắp.
Trong chi phí NCTT không bao gồm lơng của công nhân vận chuyển
ngoài công trờng, lơng của công nhân bảo quản vật liệu trớc khi đa đến
công trờng, lơng của nhân viên quản lý công trình, của công nhân điều
khiển máy.
Căn cứ vào tiền lơng, tiền công phải trả và những chứng từ liên quan
tính cho từng công trình, hạng mục công trình để tập hợp riêng cho từng
đối tợng tính giá thành. Nừu những khoản chi phí NCTT mà không tập
hợp riêng đợc cho từng công trình thì tiến hành phân bổ nhu đối với
nguyên vật liệu.
Sơ đồ tập hợp chi phí nhân công trực tiếp.
3.1.3.Phơng pháp tập hợp chi phí sử dụng máy thi công.
Chi phí sử dụng máy thi công là toàn bộ các khoản chi phí NVL, NC và
các chi phí khác trực tiếp dùng cho quá trình sử dụng máy phục vụ cho
các công trình xây lắp.