NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT, TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM VÀ YÊU CẦU QUẢN TRỊ CHI PHÍ SẢN XUẤT, GIÁ THÀNH SẢN XUẤT CỦA SẢN PHẨM.

i . Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong các
DOANH nghiệp sản xuất :

1. Chi phí sản xuất :
_ Khái niệm:
Hoạt động chính của các doanh nghiệp sản xuất là sản xuất ra của cải vật
chất để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Để tiến hành hoạt động sản xuất, các doanh
nghiệp cần phải có 3 yếu tố cơ bản,đó là : T liệu lao động, đối tợng lao động và
sức lao động. Sự tham gia vào quá trình sản xuất của các yếu tố này đợc biểu hiện
bằng tiền hình thành nên các khoản chi phí tơng ứng. Do vậy :
Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động
sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra dể tiến hành các hoạt
động sản xuất trong một thời kỳ nhất định.
Những vấn đề lý luận về kế toán chi phí sản xuất,
tính giá thành sản phẩm và yêu cầu quản trị chi phí
sản xuất, giá thành sản xuất của sản phẩm.
Chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại, nhiều yếu tố khác nhau nhng có thể
quy về hai loại chính là: Chi phí lao động sống và lao động vật hoá.
Trong đó, chi phí về lao động sống bao gồm tiền lơng, tiền trích quỹ bảo
hiểm xã hội, bảo hiểm y tế,... của công nhân sản xuất mà doanh nghiệp phải
trả.
Chi phí về lao động vật hóa gồm: chi phí nguyên vật liệu, nhiên liệu, năng l-
ợng, khấu hao tài sản cố định...
_ Phân loại chi phí sản xuất
Chi phí sản xuất có nhiều loại, nhiều khoản, khác nhau về nội dung, tính chất,
công dụng.Để thuận lợi cho việc quản lý và hạch toán, ngời ta thờng tiến hành
phân loại chi phí sản xuất theo nhiều tiêu thức khác nhau nh : Theo yếu tố chi

phí; khoản mục giá thành; theo quan hệ của chi phí sản xuất với quá trình sản
xuất; theo quan hệ của chi phí sản xuất với khối lợng sản phẩm đã sản xuất ra...
a. Dựa vào yếu tố chi phí :
Dựa vào tính chất của các chi phí để sắp xếp các chi phí có chung tính chất
vào cùng một yếu tố.Theo cách phân loại này, chi phí sản xuất bao gồm các
yếu tố sau :
Nguyên vật liệu.
Nhiên liệu, động lực.
Tiền lơng và các khoản phụ cấp.
Khấu hao tài sản cố định.
Chi phí dịch vụ mua ngoài.
Chi phí khác bằng tiền.
Cách phân loại này cho biết kết cấu, tỷ trọng của từng loại chi phí mà doanh
nghiệp đã chi ra trong một thời kỳ nhất định.
b. Dựa vào khoản mục giá thành :
Theo cách phân loại này thì chi phí sản xuất bao gồm :
* Các chi phí liên quan trực tiếp đến quá trình sản xuất sản phẩm cấu thành
nên giá thành sản xuất nh:
+ Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: là những khoản chi phí về nguyên vật liệu
chính, phụ có liên quan trực tiếp đến việc chế tạo sản phẩm hay phục vụ lao
vụ, dịch vụ.
+ Chi phí nhân công trực tiếp: là những khoản phải trả, phải thanh toán cho
công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ dịch vụ,
nh: tiền lơng, tiền công, bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT),
các khoản phụ cấp, kinh phí công đoàn (KPCĐ)...mà doanh nghiệp phải trả.
+ Chi phí sản xuất chung: bao gồm các chi phí phục vụ sản xuất kinh doanh
phát sinh trong quá trình chế tạo sản phẩm, phục vụ các lao vụ, dịch vụ nh:
chi phí nhân viên phân xởng, chi phí vật liệu công cụ, dụng cụ sản xuất, chi
phí khấu hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài, chi phí bằng tiền
khác.

Các chi phí gián tiếp không gắn liền với quá trình sản xuất nh:
+ Chi phí bán hàng: là tất cả các khoản chi phí liên quan đến bảo quản và
tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá, lao vụ, dịch vụ trong kỳ (chi phí quảng cáo, giới
thiệu sản phẩm, đóng gói, chi phí vận chuyển, hoa hồng bán hàng...).
+ Chi phí quản lý: là toàn bộ những chi phí có liên quan đến việc quản lý
hành chính và quản lý kinh doanh mà doanh nghiệp đã bỏ ra trong kỳ (tiền l-
ơng, phụ cấp, BHXH,...) của nhân viên quản lý doanh nghiệp, các chi phí về
vật liệu, đồ dùng văn phòng, khấu hao tài sản cố định dùng cho quản lý và
các khoản chi phí công khai mà chế độ tài chính cho tính vào chi phí quản lý
doanh nghiệp.
Hai loại chi phí này đợc phân bổ theo số hàng hoá đợc coi là tiêu thụ trong kỳ
để tính vào giá thành toàn bộ của số sản phẩm, hàng hoá tiêu thụ.
Cách phân loại này có ý nghĩa rất lớn trong việc kế toán tập hợp chi phí sản
xuất thực tế của doanh nghiệp và xây dựng các tài khoản trong kế toán chi phí và
tính giá thành sản phẩm ở doanh nghiệp.
c. Dựa vào mối quan hệ giữa chi phí với khối l ợng sản phẩm, dịch vụ hoàn
thành:
Theo cách phân loại này chi phí đợc chia thành 2 loại: định phí và biến phí.

- Định phí (chi phí cố định): là những chi phí không thay đổi theo số lợng
hàng hoá, dịch vụ (nh chi phí khấu hao tài sản cố định, chi phí thuê tài sản, chi phí
quản lý, chi phí phục vụ...)
- Biến phí (chi phí biến đổi): là những chi phí thay đổi theo khối lợng sản
phẩm, dịch vụ hoàn thành (chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công
trực tiếp...)
Việc phân loại chi phí theo những tiêu thức khác nhau cho phép phân định
rõ nội dung và tính chất của chi phí, vị trí của các chi phí trong quá trình sản
xuất và chế tạo sản phẩm, mức độ và phạm vi quan hệ của mỗi loại chi phí
trong quá trình sản xuất. Từ đó có thể đáp ứng đợc nhu cầu thông tin đa dạng

của quá trình quản trị doanh nghiệp và của những ngời ngoài doanh nghiệp.
Sử dụng phơng pháp phân loại nào là tùy thuộc vào từng yêu cầu cụ thể của
nhà quản lý.
Trong sản xuất, chi phí chỉ là 1 mặt thể hiện sự hao phí. Để đánh giá chất lợng
kinh doanh của các tổ chức kinh tế thì chi phí chi ra cũng phải xem xét trong
mối quan hệ chặt chẽ với một mặt cơ bản khác của quá trình sản xuất là kết
quả sản xuất. Quan hệ so sánh đó hình thành nên chỉ tiêu Giá thành sản
phẩm.
2. Giá thành sản phẩm:
_ Khái niệm: Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ
các khoản hao phí về lao động vật hoá mà doanh nghiệp đã bỏ ra có liên quan
đến khối lợng sản phẩm công tác, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành trong kỳ.
Giá thành là một chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh chất lợng toàn bộ hoạt động
sản xuất kinh doanh và quản lý kinh tế tài chính của doanh nghiệp.
Giá thành sản phẩm có mối quan hệ mật thiết với giá trị hàng hoá. Nh chúng ta đã
biết, các chi phí mà doanh nghiệp chi ra cấu thành nên giá trị sản phẩm, lao
vụ dịch vụ. Giá trị của sản phẩm, dịch vụ bao gồm 3 bộ phận :

C + V + m = Giá trị sản phẩm dịch vụ
Trong đó:
- C: là toàn bộ giá trị t liệu sản xuất đã tiêu hao trong quá trình tạo ra sản
phẩm, dịch vụ nh: khấu hao TSCĐ, chi phí NVL trực tiếp, CCDC ... Bộ phận này
đợc gọi là hao phí lao động vật hóa.
- V: là chi phí về tiền lơng, tiền công trả cho ngời lao động tham gia vào quá
trình sản xuất tạo ra sản phẩm, dịch vụ, đợc gọi là hao phí lao động sống cần thiết.
- m: là giá trị mới do các lao động sống tạo ra trong quá trình tạo ra sản phẩm,
dịch vụ .
ở góc độ doanh nghiệp thì (C + V) là chi phí sản xuất mà doanh nghiệp
phải bỏ ra để tạo ra sản phẩm, dịch vụ. Giá thành sản xuất sản phẩm là chi phí sản
xuất tính cho sản phẩm dịch vụ do doanh nghiệp tiến hành sản xuất đã hoàn

thành.
_ Phân loại giá thành: Có nhiều cách phân loại giá thành sản phẩm :
a. Căn cứ vào thời điểm lập giá thành và cơ sở số liệu để tính giá thành:
- Giá thành kế hoạch: là chỉ tiêu đợc xác định trớc khi bớc vào kỳ kinh doanh trên
cơ sở giá thực tế kỳ trớc và các định mức kinh tế kế hoạch hiện hành.
- Giá thành định mức: là chỉ tiêu đợc xác định trớc khi bớc vào kỳ kinh doanh trên
cơ sở các định mức kinh tế kỹ thuật tiên tiến hiện hành.
- Giá thành thực tế: là chỉ tiêu đợc xác định khi kết thúc kỳ kinh doanh trên cơ sở
tổng chi phí thực tế phát sinh liên quan đến khối lợng công việc, sản phẩm, lao vụ,
dịch vụ hoàn thành.
b. Căn cứ vào phạm vi phát sinh chi phí :
- Giá thành sản xuất : là toàn bộ chi phí sản xuất trực tiếp dùng tạo ra sản
phẩm nh chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản
xuất chung tính cho sản phẩm hoàn thành.
- Giá thành sản phẩm tiêu thụ (hay còn gọi giá thành toàn bộ): bao gồm giá
thành sản xuất thực tế sản phẩm tiêu thụ và chi phí bán hàng, chi phí quản lý
doanh nghiệp phân bổ cho số sản phẩm đó. Giá thành sản phẩm tiêu thụ đợc dùng
để xác định kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Giá thành toàn bộ = Giá thành sx + Chi phí bán hàng
của sp tiêu thụ thực tế của sp chi phí quản lý phân
bổ cho sp đã tiêu thụ
3. Quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm:
Giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. Chi phí sản xuất biểu hiện mặt hao
phí còn giá thành biểu hiện mặt kết quả của quá trình sản xuất .
Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm giống nhau về chất: đều bao gồm
hao phí về lao động sống và lao động vật hóa nhng trong phạm vi và nội dung của
chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có những điểm khác nhau.
Chi phí sản xuất chỉ tính những chi phí sản xuất phát sinh trong một kỳ
nhất định (quý, tháng, năm). Giá thành sản phẩm thì chỉ giới hạn số chi phí sản

xuất có liên quan đến khối lợng sản phẩm, dịch vụ hoàn thành.
Giá thành sản phẩm có liên quan đến chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ trớc chuyển sang kỳ
này, chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ và chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ chuyển sang kỳ sau.
II . kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm:
1. Nhiệm vụ của kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm:
Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở các doanh nghiệp có nhiệm
vụ chủ yếu sau:
* Căn cứ vào đặc điểm quy trình công nghệ, đặc điểm chi phí, tổ chức sản xuất
và sản phẩm của đơn vị mà xác định đối tợng và phơng pháp tập hợp chi phí sản
xuất và tính giá thành cho phù hợp.
* Tổ chức tập hợp và phân bổ từng loại chi phí sản xuất kinh doanh theo đúng
đối tợng tập hợp chi phí đã xác định bằng phơng pháp thích hợp để trên cơ sở đó
tính giá thành sản phẩm thực tế cho từng đối tợng, từng đơn vị theo quy định,
đúng kỳ hạn, đúng phơng pháp, đảm bảo tính chính xác.
* Kiểm tra việc thực hiện các định mức tiêu hao vật t, kỹ thuật, dự toán chi phí
quản lý sản phẩm nhằm thúc đẩy việc sử dụng tiết kiệm, hợp lý mọi chi phí cho
quá trình sản xuất phục vụ yêu cầu hạch toán kinh tế của doanh nghiệp.
* Định kỳ kiểm tra việc thực hiện kế hoạch giá thành sản phẩm và nhiệm vụ
hạch toán giá thành, chỉ ra nguyên nhân làm doanh nghiệp hoàn thành hoặc cha
hoàn thành nhiệm vụ, từ đó có phơng pháp cần phấn đấu để không ngừng hạ giá
thành một cách hợp lý.
2. Đối tợng tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm:
a. Đối t ợng tập hợp chi phí sản xuất :
Thực chất của việc xác định đối tợng tập hợp chi phí sản xuất là xác định
nội dung chi phí và giới hạn tập hợp chi phí đó. Tùy theo yêu cầu và trình độ của
công tác quản lý, quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm, theo loại hình sản
xuất... mà đối tợng tập hợp chi phí sản xuất trong doanh nghiệp có từng loại,
nhóm sản phẩm, chi tiết sản phẩm, từng phân xởng sản xuất, từng đội sản xuất
hay từng đơn đặt hàng.

Việc xác định đúng đối tợng tập hợp chi phí, phù hợp với đặc điểm hoạt
động và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp có ý nghĩa to lớn trong việc tổ chức kế
toán tập hợp chi phí sản xuất, từ việc tổ chức hạch toán ban đầu đến tổ chức tổng
hợp số liệu ghi chép trên sổ sách.
b. Đối t ợng tính giá thành :
Đối tợng tính giá thành là sản phẩm cuối cùng của quá trình sản xuất. Thực
chất là việc xác định giá thành của từng loại sản phẩm, dịch vụ và giá thành đơn
vị.
Căn cứ vào đặc điểm tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, loại sản
phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp để xác định đối tợng tính giá thành cho phù hợp
với thực tế. Ngoài ra cần căn cứ vào quy trình công nghệ sản xuất của doanh
nghiệp. Nếu quy trình giản đơn thì đối tợng tính giá thành là loại sản phẩm hoàn
thành ở cuối quy trình công nghệ, ngợc lại nếu quy trình công nghệ phức tạp theo
kiểu liên tục thì đối tợng tính giá thành có thể là nửa thành phẩm của từng giai
đoạn sản xuất và thành phẩm ở giai đoạn cuối...
Xác định đúng đối tợng tính giá thành, phù hợp với đặc điểm của doanh
nghiệp giúp kế toán mở sổ sách kế toán, lập các bảng tính giá thành và tính cho
từng đối tợng cần quản lý và kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch giá thành sản
phẩm có hiệu quả, đáp ứng nhu cầu quản lý nội bộ doanh nghiệp.
c. Mối quan hệ giữa đối t ợng tập hợp chi phí sản xuất và đối t ợng tính giá
thành sản phẩm:
Đối tợng tập hợp chi phí và đối tợng tính giá thành giống nhau ở bản chất
chung, chúng đều là phạm vi giới hạn để tập hợp chi phí và phục vụ cho công tác
quản lý, phân tích, kiểm tra chi phí và giá thành.
Cũng có khi đối tợng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và đối tợng tính giá
thành là trùng nhau đối với quy trình công nghệ giản đơn, chế tạo ra một loại sp
Tuy nhiên, đối tợng tập hợp chi phí sản xuất và đối tợng tính giá thành cũng
có những đặc điểm khác nhau cơ bản sau:
* Xác định đối tợng tập hợp chi phí là xác định phạm vi phát sinh chi phí để
tập hợp chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ. Còn xác định đối tợng tính giá thành

có liên quan đến kết quả của quá trình sản xuất (thành phẩm hoặc dịch vụ hoàn
thành).
* Một đối tợng tập hợp chi phí có thể có nhiều đối tợng tính giá thành.
* Xác định đối tợng tập hợp chi phí sx có liên quan chặt chẽ với việc xác
định đối tợng tính giá thành .Việc xác định đối tợng tập hợp chi phí sản xuất phụ
thuộc vào việc xác định đối tợng tính giá sản phẩm tại doanh nghiệp.
Nh vậy, tùy thuộc vào mối quan hệ giữa đối tợng tập hợp chi phí sản xuất
và đối tợng tính giá thành mà cần lựa chọn, áp dụng phơng pháp tính giá thành
cho phù hợp.
3. Phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất và phơng pháp tính giá thành sản
phẩm, dịch vụ:
a. Ph ơng pháp tập hợp chi phí sản xuất :
Tập hợp chi phí sản xuất trực tiếp cấu thành giá thành sản xuất của sản phẩm là
nhằm mục đích để tính đợc giá thành sản xuất của sản phẩm sản xuất,vì vậy ph-
ơng pháp tập hợp chi phi sản xuất thực tế phụ thuộc vào phơng pháp tính giá thành
sản xuất ở doanh nghiệp, vì vậy phơng pháp tập hợp chi phí sản xuấtở các doanh
nghiệp là :
Phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất theo sản phẩm.
Phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất theo chi tiết hoặc bộ phận sx